장음표시 사용
31쪽
αι CAP. III. SOCIETATUM ET IURIS SPECIE s hus, subditi cum principibus, homines cum Numine ex delicto
contrahunt reatum, Le. obligationem subeundae coercitionis delicto debitae,& ejus auctoritate, cujus auctoritas laesa,suscipiendae, omnisq; hvso culposa laedentem laeso ad satisfactionem obligat. yII. Lissiones tu societatilud ex injustitia promanant. . Explicatis demitioris justitiae. VII. Contingunt vero ejusmodi laesiones, quibus res albqua, aut corporali, aut incorporalis, v. c. libertas, existimatio. invito contra jus detractum itur, in omni solii etate cujus i eii ossicio sue muneri suo congruam virtutem non habent persectam: Virtus illa est Justitia , costans & perpetua voluntas jussuum cuique trilueηdi , sive, implendae obligatiqnis, qua cuique devincti sumus, constans & perpetua animi propenso; quae , si saeuita adsit, non potest non esse activa ejus quod justum, Quod since constans nec perpetua adsit talis voluntas , sed inconstans, di interdum activa justi interdum contemtrix, ut in rebus humanis contingit 3 virtus sane non adest persecta, sed votalitis saltem
Alpositio aut ad justitiam, si ad hanc; auod injustitiam, si ad hanc
voluntas magis propendeat. IIX. . Divi o societatis in per notem V momentaneam missocietas a sui permansionem opus halet iustitiae exercitio. Iuris S amicitia violatio parit dissociationem. Dissocia quemadmodum pracaveatur IIX. Omnis societas quae finem suum per aliquem tractum tami pris expetit,tamdiu donec ille expetitur,opus habet amici tia,&iure,&justitia,&ejus exercitio: Sed & quae veluti momentanea est, uti cauponis & commessatoris, aliquem obligationistractum habet, si forte alter laeserit alterum: & emtio venditio, quae ex mente Philosophi itidem est κοινω ἰά άΠα ἄκη , utut premcium numeratum & merx tradita sit, tamen post se relinquit obligationem ad praestandam evictisnem, ac certo casu ad subeundum quanto minoris, rectilitorium,tescisoriumjudicium. Et quam u ia
32쪽
Ac IURIs PERFECTI PARTES. 6 as diu in qualibet societate jus suum cuique tribuitur, tamdiu socie, itas quaeque permanet. Ubicunque autem ossicia debita negli- Q guntur, indebita peraguntur, obligatione, jure, amieitia & societate violatis dissociatio imminet ; ad quam avertendam opus est ut jus placidam dirigentis faciem in severum corre tu & societa-
tem vi continentis vultum convertat; id quod ad societatis co servationem naturali ratione necessarium est: Societate autem communis hominum salus nititur. IX. Tres positiones actuum ad quos jus V justitia pertinenti . Rectitudo in actilus iustitiae uriversans S particularis unde censeat a per jecta, e scia media. quaenam. sit natura societatu inter superiorem inseriorem IX. Tres igitur veluti positiones videntur actuum quos Ius ac justitia in hac temporali vita respiciunt: Primo ac praecipuo loco sunt actis primae juris ae 'sitiae intentioni conformes. Vult quippe legislator ut omnes quibus legem tulit sponte& per se faciant iacienda & fugiant sugienda, ex prasci ipto legum ; Hae vero justitiae tum universalis tum particularis actus praecipiunt, contrarios prohibent. Actus justitiae universalis in civili societate &alia quacunque proxime aestimantur inde, quod adsitu tem sociorum S societatu eorum susceptio, sive gestio, & contra riorum fuga necessivia est, V. Ni m. e. r. n. 3o. Sed rectitudo actuum justitiae particularis consistit in qualitate distilutuammac commatationum rerum inter personas; qua servata durat aia sectio societatis colendae, & neglecta nec emendata eadem ces lat. d. l. c. a. illi actus primo ac perse, nec ex accidente, sive εξ xsno justi a Philosophis appellati videntur ossetverfecta κατ Natomissiones actuum prohibitorum, officia me ia. Com- Ambiosi munio inter DEUM & homines probos, Principes regios A sub de Ossici ditos obsequentes, parentes puls& liberos morigeros, omnem- que superiorem & inferiorem ossicii sui limites servantem, a parte
supratoris nihil aliud est quam continua beneficiorum exhibitio;
33쪽
HEGeom. O t cmi ἐυεDamuc, ait Philosophus, est lidiusmodi amicitia;
a parte inferiorum, continua acceptorum beneficiorum remune
ratio, non προοπ aeruivalem, sed culinunt, qua seri potest. Hic quippe naturalis modus societatum inter superiores, & inserim res, ut illi beneficiorum collatione excellant, hi obsequio & ve
pria S congrueutia triluenda. X. Fundamentum societatis in aula γ aequalis. Cujusmodi in aequalita in societatisvi mercatoriis obtineat. X. Fundamentum ejuscemodi communionis est unius eraeellentia alterius imbecillitatem sublevare idonea ν unde existit σαν το καi' άξίαι, stalitas pro dinnitate. Sed personarum aequalium societas nititur aequali virtute productiva finis quem societas spe ctat; unde το καγ ποσον, qualitas arithmetica, per quam uni tam tum potestatis debetur quantum alteri, quae potestas vel co functis consiliis, vel per vices exerceatur: in illa vero sinaequali, societateὶ alter potestate superior est, alter inferior,& illius iuri subjectus. societatibus quidem mercatoriis quoque contingit, non atque ex suis partiliassocios halere, veluti si alter plus operari λ industriae, pecuniae in societatem conserat, l.st. l. a. l. prosoc. Sed hic excessus collationis alterum altero non facit laperi rem imperio; nam hic tantum speetitur lucrum & damnum p cuniarium, quod pro rata, ut aiunt, dividitur: Interim quod ejusmodi societatis directionem attinet, naturale videtur, ut qui plus eonfert, plus quoque valeat in deliberatione de negotiatione utu hiet instituenti, si lasstagia numero magis , quam podere,sta
. XI. Iv omni hominum societate neglectus oscii deliri locum iri
ra. Ceterum, ut iam ante dictu a quantum cujuslibet
34쪽
eommunionis sociis inest justitiae desectus, in tantum ossicia socialia claudicant, & a praescripto iuris ordine declinant. Per indu ctionem hoc posset ostendi , ni chartae, quanquam & alias peritu rae, parceremus. Sed omnibus mortalibus tum ceterarum vixi - tum, tum inprimis justitiae desectum adhaerescere, nimiom quam i manifestum est. Vbicunque igitur existit, & quousque se exten- dit mortalium societas, ibi& eousque locum inveniunt omis4ones ossicii debiti, se commissiones actuum prohibitosum, XII. Actus injusti s transgressones juris aut neglectvi victor de ceguscantur XII. Succedit itaque secundus ordo actuum ad quos cuiuslibet societatis Ius ac justitia respiciun qui tamen abus non adversam sive ad illos conversam, verum aversam ab illis laciem gerunt: Sunt l, i actus injώsti in quatilet Gomunione; qui perinde ut ju- . ni ac debiti ex praescripto ac ratione ruris, per quod societas con
XIII. Talis vero societatum status in quo plurimus de Wontinuus ossicii debiti neglectus, aut recta tendit ad ditatutionem, aut si quali rercunque cohaereat, finis sane primo ac pers uri iustitiaeque propositus deficere minatur, as revera descir ni abiturienti justitior occurratur, & vel invita retineatur quae . improbos ultro refugit Astraea virgo. Finis enim cuique societati propositus, nisi praestitis ci peractis piscit a usque a suo
35쪽
libet sociorum debitis, haec sunt ρ in cujuιlibet socii erga soci tatem obligatiove continentur non potest obtineri: id quod in herili, coniugali , paterna , domestica & civili societatibus manife stum: Illa quippe sun r media ad finem ordinata; Et uti medio rum debita adhibitio non potest non in finem plopositum ducere, sic per naturam non potest obtineri finis deficientibus
XIV. Dulex sentietatum iu finem propositum directio. XIV. Hoc quoque in rebus humanis patet, quod ubicunque ad finem aliquem res quaedam perducenda, aut per vim eo trahatur, aut sponte ducatur : Ac si iacultatem loco motivam& sensuum aliquod iudicium in sese habet, primum quidem ostendendo, admonendo, minando, ut qualitercunque ultro pergat, dirigitur; ubi autem declarationi, admonitioni, minis locus relinquitur nullus, jam dolore adhibito fit compulsio. Duplicis huiuscemodi directionis imitamenta & in brutis, quae ad pascua, ad opus diurnum, ad stabula ducuntur, observamus; nec alia esse potest societatum, quae ex imperfectis & admixtam virtuti ini. probitatem habentibus constant, ad propositum finem dilectio; Id quod ab Aristotele X. Nicom. c. ult. graviis me docetur. XV. Actiti initim quiluanam dumuum inferuuit Correctiones Scoercitiones actuum injustorum quem suem respiciant t
t XV. Ceterum actus injusti, sive omittendo debita sve committendo prohibita constent, saepe damnum & noxam in se, tunt aut societati, aut uni sociorum, & interdum utrisque, praeter-quim quod agens iis ipsis a naturali suo sine declinat,& aut infelicitatem . si tota felicitas societati proposita, aut absentiam illius Particularis boni. cuius gratia societas inita, malumque ei contra rium sibi ipsi accelerat; quo ips5 & societati infertur damnum, dum aliquod ejus membrum debito fine privatur. Omnibus hisce in com modis o iam ire, & obicem ponere, & mederi oportet
36쪽
eos, queis societatis in sinem ei propositum dirigendae cura in cumbit. Et ad hos fines naturali ratione ordinantur correctiones 9 coercitiones justa actuum injustorum , quae ab Aristotele tacitiωμα, vocantur H Nicom. VII. n. v. Jus autem quo illa , tanquam a rector rationis dictamine reguntur, i in ἰν, correctivum Nad justum ivusti reductivum vocemus. Cons. quae in Discursu de Auctoris. usuque Dr. Iustin. e. IV. η.f. hanc in rem dicitui. - XVI. Iustitiae correctivae Uscium. XVI. Hic igitur ultimus veluti exercitin arium ad quoi j ci, tiocjustitia pertisent; quod tanquam in sul inu subi Darius quondam Hist. lib. pugnacissimas locaverat gentes locatum agmen obser vat, ac, num i hactvi virtutum moralium qui uuiversata justitia praeceptis des niti& praecepti, num distrilutioxes rerum distribui debitarum, num commutationes rerum in vita primo ac per se utilium Joris praescripto conformiter fiant,& contrarii prohibitique actus deest.
nentur, aestimat; & in eos quotquot ordinem non servant erum
rit, sequitari velut a tergo rector S ultor. XVII. Explicatio salutae de Νems. XVlI. Gentiles Poetae qui sapientiae mysteria sabularum integumentis clausere, hanc Justitiae partem significaturi Nem Iin finxerunt, quam Theaetetota appellata μοέ' ἐπερφιάλοις πιπαλον μεοπων. h. e. Damonem contra nimis elatos mortalium, cuiusmodi revera sunt iuris ac iustitiae contemtores, pugitantem. Nominarunt eam Nεμε-
, ἰων κ cpum . Neme . quidem, quia cuique distrilaat: Adrasteam ve. ro , ut causam natura inevitalitem. Plato in libris de legibus ; omni.
ἰω, ait, praeposita est Neme fis: judicii angelus, huju cemodi in pector omnium. Plerique Oceani illam & Noctis filiam statuerunt; rectius N t i autem nonnulli justitiae gnatam credidere- , quod mensurae genus est, & frenum ei assignarunt, tanquam inaequalitatis iν. ad normam aequalitatis reductriccm; & poenas delicto aequales D 3 peccan-
37쪽
Peccantibus remetientem, velut freno ab injustitia tetracturam Vnde Alciatus politissimae eruditionis JCtus Emblemate et sub lemmate : Neque verbo neque facto quenquam laedendum e ita canit: Assequitur, Nemosque virum vestigia servat, Continet & culitum . duraque frena manu. Ne male quid facias, neve improba verba loquaris: Et jubet in cunctis rebus adesse modum. XIII . Fabula de Nemest ad justitia correctiva naturam declaramdam pertinet.
XIIX. Sed hi quos citavimus per Nemesin intellexisse
videntur occultam aliquam vim Numinis mortalium insolentiam superbiamque castigantem, de qua Lucretim , etsi Poeta atheus, . r. Edit. Gi η.p. 10. oue adeo res humanas vis Edisa quaerim i obteiit, Spulchras fasces, saeva que secures Prociacare, ac ludibris mi habere videtur. Confer D. Baconum de Verulam, Sapientiae Veterum tit. XXIII. Nos autem ejus nomine jam indigitamus omncm omnino justi tiam correctivam, injustique ad justum reductivam , quae in qua. - societa φ & quatenus locum invenit, speciem repraesentat justiistiae divinae nihil eorum quibus poena debetur impunitum relineum οἷ causas uos Ia delicta in Joro seli maneant imp
XIX. Verum hujus, quae ab hominibus exercetur, jussi-tiae correctivae hic est genius, haec indoles, ut non pauca re linquat incorrecta & impunita : quae scilicet I. ab iis, quorum in terest, negligustur 3 unde ubi non est actor, neque judex est; aut quae sunt minariora, nec grave aut evidens societati damnum inserunt ἔ aut 3. quae sunt doceri non possuntan sinro enim civili tamdiu quisque praesumitur legi obtemperasse, d 'ec probetur contrarium.& puniri indemnatus,damnari non con
38쪽
- victus, nemo potest: aut 4. quae vel ob porret iam, vel F. ob πο satem delinquentium ab hominibus puniri non possunt: illi do facto, hi ipso jure sunt ἀνυπιυθυνοι, i. e. correctionis de coerciti
nis immunes. v. G tot. de I. B. S P. lis. I. c. III. n. r.
XX. Praesumtiva quaedam prolatio supremi judicii. XX. Est hic notabilis sustitiae defectus, qui in hae vita suppleri non potest; ne forte crudi homines existiment, si in hac vita omnibus injustis quoque jus suum tribuatur, supervacaneam fore aeternitatem 3 in qua sus issimus ,&oculatissimus, &potentissimus Praeses supremijudicii, in quo omnes, quotquot in terris iudicium subterfugiunt, primam eamque ultimam habent instantiam, nihil incar rectum relinquet. cons. Grol. de rerit. Rel. Chr.
vum S correctivam; Ius correctivam duplex. Iura ordinativa S decisoria. Acta litis, acta jaHcii. XXI. Cuiuslibet Julis persecti integra declaratio tres illas - positiones complectitur: nempe i. explicationem tam actionum quae primo ac per se justae, quam, quae illis licet in seriori subsebiisjunctae, omisionum injusti; et . actuum injustorum, qui itidem vel in omittendo debita ael in admittendo prohibita consistunt. 3. λκουωμά-ν, quae sunt correctiones & coercitiones actuum injustorum. Sed in Systematibus juris justitiaeque exercendae scientiam complexis prima & secunda classes conjunctim solent tradi; quoniam ex iisdem principiis earum pendet cognitio: nam quisquis novit, v. e. quemadmodum justae nuptiae contrahantur nox it quo- que quaenam sint iniustae; nempe quae debita personarum vel quantitate, vel qualitate, vel conjunctionis ratione defectae sunt. Tertia cLIO priis meiam , quod inaequalitatis lucri & damni ad a qualitatem reducenda rationem continet, partim una cum illis prioribus, partim separatim traditur in loco de Iudiciis /rivatur 'Pesetivi eiu dum memitam, quo coercitiones delictorum rs suntur,
39쪽
guntur, seorsim in Iure criminali, sive tractatu Pallicorum judici rum absolvitur. Quodlibet horum membrorum iterum videtur bipertitum, nempe complectens tum praeparatoria ου ordirati judiciorum, tum litium & controversiarum decisoria, v. Alciat. de Praesumpt. Reg. III. praes as . Bart. ini. Cunctos pop. n. . I C. de S. Trin. Inde etiam alia dicuntur acta litis, ea nempe quae respici, uni tactum principale, ut attestationes, consessiones, dcc. alia a dicit acta , quae telam& ordinem processus tespiciunt, ut citatio. satisdatio,&c. Fulv. Pacian.de Prebat. lib. r. c. o. n. . Et sententia
alia est de praeparatione cause, alia judiciumstrit, arg. l. o. g. a. f. δε ari. Ad postremam hanc juris divisionem. pertinet
omnis materia Procesius, tum causarum cietiliam, tum criminalium.
Sed jura litium decisoria maximam partem non sunt alia, quam quae in negotiorum civilium gestione primo debebant observati. XXII. Perfectum ius S perfecta societas quanam. Societatum 4 2 bonorum praeliantia unde censeatur Excellare quidst 3 quare civila societas ceteris fit perfectior. XXlI. Perfectum autem jus appello, quod persectae societatis dirigendae rationem complectitur: At societaspersecta quinnam sit, instituta secietatum inter se comparatione intelligitur. γ ίσεως, ratio sive sunda metvum instituendae comparationis hoc esto : Omnis societas quo praestantius bonum natu. ta tanquam finem sibi habet propositum , eo praestantior est. Praestantius autem bonum censetur, vel naturali dignitate, utpote quod ad felicitatis essentiam pertinet. aut ei propinquius est; v. c. virtus: vel censetur exsipetaηtia, eo quod includit altorum, & praeter illud plura: Tale enim itidem excellit natura; cellare en ea habere Mῆ ν, i, an, tantum, S amplius. Arist. I. Rhet. vir. n. a. Hinc necesse est,societatem cujus scopus est virtutis adeptio, natura praestantiorem esse illa, quae uni e divitiarum comparandarum gratia constat; & quae plurium virtutem spectat . praestare itur quae pauciorum; α quae conjunctimi spectat
40쪽
spectat virtutem & opes, praestantiorem illa quae alterutrum uni
ce intendit; quae vero πα- εχουσα πως τῆς ok-ράας, omηigena humana indigentia explementum , sive omnigenam rerum ad vitam
beatamque vitam pertinentium susscientiam pro scopo habet, σας άπς τὰς αΓλας, omnes ceteras partem aliquam felicitatis spectantes ambitu suo complexa, ceteris persectior de praestantior fuerit Ac talis est Civilis societas XXIII. Societates S jura in quibus cooreiot Pomodo differant λXXIII. Eadem vero dignitatis dc persectionis incrementa
habent societates de jura, utpote in iisdem ac eirca idem versan. tia3αυξε θμ δε πιφυκεν ἄματηφιλία κῶ τὸ ἰίκαον, ait Arist. IIX. Nicom.cis. Nam respiciunt se invicem societas 5ejus tanquam totum& pars essentialis. Societvie totum aliquod ex pluribus personis commune aliquod ossicium spectantibus aggregatum ; Ius vero est forma sive ratio illius aggrecatiovis, i. e. ordo per quem illa personarum multitudo consistit, di ad unionis suae permansionem .sinemque suum obtinendum est disposita. XXV. Ius civile esse perfectum rus. quodnam sit criteriuriuris perfecti. XXlV. Perfectum ita que Ius erit Civile ius, quod ex Naturalibus praeceptis,&Gentium,& civilibus positivis collectum; cujus, tanquam primariae speciei generis analogi , persectionem sive integrantes particulas g. aI. declaravimus. Ex hoc autem ceterarum societatum jura haud dissiculter aestimare licebit; utrum nempe & actus prim 6 ac per se justos exercendi de injustos corrigendi rationes declarando dirigant Quaecunque societas hoc posteriori nervo destituitur. inter homines plus quam semi-pra Vos & minus quam semi-probos durabilis esse, finisque sui compos fieri non potest. Quantuscunque enim in principio & me' diis, tantus de in fine defectus est.
XXV. Societates civici majores. S stemata civilium societatum quisnam civitati conveniat magnitudinid modus.