장음표시 사용
481쪽
Mere materiali. Sycognouerunt autem secundo, &postea, quae secundo die creata dicuntur. Vt ista distinctio dici in mane, & vespere impediret hanc interpretationem , reperit diuus Augustinus in Angelis dia. plicem cognitionem rerum ; una ex rebus ipsis, quae , quia habet aliquid obscuri, dicitur vespertina; alteram , quae habetur in visione essentiae Diuinae, quae cognitio,quia tota lucida est appel. latur matutina . In hoc itaque seonsistit sententia diui Augustini, ut quamuis omnia eodem momento creata fuerint , dieantur tamen a Moyse distinctis diebus,& successive facta , ut indicaret Moyses , quo ordine voluerit Deus res a se creatas ab Angeli intelligi. Conuenit Philo iudaeus cum diuo Augustino in sententia
de creatione omnium in eodem momento, sed aliam affert rationem, quare Moyses per sex dies illam describat : ait enim Philode allegorijs li gis , id factum a Moysi, & uni ierfi perfectionem
demonstraret, quam senarius numerus indicat : quae ratio ex Arithmetica petita, & numerorum perfectione,co usque secundum aliquos extenditur, ut munis di durationem notet , quem duraturum inde colligunt per sex annorum millia , quibus trans diis adueniet magnus Sabbati dies, in quo coelorum motus ccia santur, omnesque generationes,& corruptiones; quod argumentum tamen non est valde solidum. Aliam asseri Caetanus rationem de distinctione sex dierum, quamuis velit eodem die,& momento condita esse omnia; ut videlicet,quem ordinem inter se creaturae seruatum erant, aut Deus seruaturus in earum creatione , si naturalem dependentiam secundum prius , & posterius seruare voluisset; quo tensa Philosophi interpretantur Aristotilem, qui & si velit mundum ab aeterno fuisse , quo posito sequitur motum solis caluisse principio, & inchoatione, ut assignari non possit Iocus , unde coeperit motus, tamen docet solis motum coepisse in oriente ; scilicet, si coepisset motus solis in Oriente coepisset. Et si non probem. is
diui Augustini, suorumque sequacium sententiam, quia hi sto
rica narratio non patitur huiusmodi allegoriam; tamen tanti viri authoritas impedit ne damnemus hanc sententiam . Non sunt leuia argumenta , v
quibus fit Igitur diui Augustini
sententia de creatione omnium rerum eodem momen ro facta , τ
482쪽
is De Creatarauit in arte rnum creauit omnia si- materiae , & tamen certum est mul; ad quae verba alluxisse videntur Patres Romani Concilij sub Innocentio III. qui ut hominem extra de summa Trinitat O ,& fide Catholica, statu ut a principio temporis simul conditum eue creaturam spiritualem , &materialem . Si simul omnia creata sunt, ergo non successive, ut videtur dicere Moyses . Vis argumenti consistit in diction , simul, quae varias patitur hic interpretationes : vel enim idem est, simul, quod eodem momento, & hoc sensu nil aliud notat, simul, quam omnia fuisse creata
in se, sed in rationibus seminalibus, sui in radice,& materialiter:
nam creatio coeli, & elementorum est hoc sensu omnium rerum creatio, quatenus reliqua facta sunt ex quatuor elementis tamquam materiali causa , & coelorum influxu tamquam causa esse ctrice . Vnde praecedit creatio lucis primariae productionem:hic autem sensus non impedit su cessivam rerum omnium in re, &in actu productionem. Vel, simul, significat non coexistentiam instantaneam, sed temporis breuem quo sensu dicunt Theologi debere proferri verba Sacramen. iorum simul cum applicationOvalidum esse Sacramentum, & si aliqua morula intercesserit interutrumque ; ita in mundi creatione , quia illa expedita fuit breuissimo tempore, dicuntur omnia facta fuisse simul. Vel haec dictio, simul, non resertur ad omnia, sed ad verbum creauit, ut sit sensus, simul, scilicet pari, similique modo Deus creauit omnia, nempe quae creata sunt . Haec interpretatio nihil magis arridet: tollit enim omnem ambiguitatem. Argumentum quod desumitur ab omnipotentia Dei, nihil omnino concludit ; nam, & si sua omnipotentia omnia creasso
tamen sequitur hoc ipsum fecisse: nam non omnia facit Deus,
Lux, qua primo creatur die, alia
non es, quam solis, sed et uiri remisso ct debilis.
primae diei, ita scribit: dixi tque Deus fiat lux : & facta est lux. Et vidit Deus lucem quod esset bona, & diuisit lucem a tenebris. Appellauitque lucem diem
483쪽
diem, & tenebras noctem ; factumque est vespere, & inania
Qui lucem hanc dici prima aliam putant fuisse a solis luco ,
in absurda incidunt, quae nos retrahunt ab eorum sententia. Nam quomodo verum erit hanc lucem ut aliqui putant immateriale, & incorporeum quidquam fuisse,naturaeque intellectualis,&tamen oculos illuminare corporeos ἡ & si tanti ordinis thaec lux fuit, quomodo perijt, & ad tam
breue tempus , nempe ad quartum usque diem dumtaxat produci debuit, ut nox cxtingueretur λ si lux illa ut aliqui autumant fuit accidens sine subiecto
cur tam grande miraculum,quod soli videtur reseruato augustissimo Eucharistiae Sacramento λ Si
lux illa ut aliqui putant fuit ne, bula quaedam lucidissima , cuius
tanta esset irradiatio, ut diem afferret; quare quarto die, aut re-- ducta est in praeiacentem materiam, aut anni hi latione perijtὸ Si ut alii sentiunt illa lux supra
omnes coelos creata fuit, quomodo potuit auferri a conspectibus nostris solum coelorum interpositione, quae non impedit aduentum lucis illarum stellarem ad nos λ Hinc cogimur aliter sentire docereque, primo die
lucem a Deo creatam, sed debilem, & tenuem fatis, inhaerente in corpori solis, donec auuenient; quarto die, augeretur, 3c intenderetur lux illa ad modum,quodam videmus lucere solem: haec namque sententia nihil habet absurdi, & libera est ab aliarum sententiarum angustijs Nihil esto
absurdi in eo, quod dicamus remissam esse creatam lucem, pomstea auctam, docet nos sacra pagina cum monet, post iudicium finale lucem lunae augendam, itavi sit futura similis luciditati solis, sicut solis splendor,& lux au. gebitur in septuplum. Secunda propositionis pars explicat quo sensu dixerit Moyses,hanc lucem fecisse diei, ac noctis distinctionem ; prius tamen moneamus
diem hunc, imo , & alios duos sequentes non fuisse illius splendoris, & luciditatis, cuius fuerunt subsequentes dies : nam cum causa remissior est, essectus quoque minor est.2 Erant itaque
dies illi quantum ad splendorem& illuminationem similes aurΟ-rae, & crepusculo limo qualis est sex mensi atra nox habitantibus sub utroque polo . Duo sunt in praesenti artim in sole motus,quo, rum ille qui est ei naturalis denegatus fuit luci ptimae diei; alter vero est a primo mobili, an-M in m pel-
484쪽
18 De Creaturap ellaturque diurnus : quia diem natural cm viginti quatuor horarum facit , & iste solus concessiis fuit luci illi; quam rem, mihi virudetur insinuasse Moyses, dum, dicit: factum est vespere, & mane dies unus: prius meminit vespertioi, quam matutini. temporis,ut vespere totum tempus significat, quod est ab ortu solis usque ad
vesperam,& mane totam noctem usque ad solis ortum . Tota doctrina est ista desumpta ex littera Scoti. Legatur in a. dist. I 3- A.& B. Legatur & etiam g. ad amgumenta, ubi habet haec verbata: Scriptura dicit lucem factam fuisse prima die, non quod tunc fieret accidens sine subiecto, sed tunc fiebat corpus luminosum . rucuius forma notior erat lux , α ideo describittir subiectum igno
Legatur in Reportatis dist. Ig.ad primum ubi declarans quodnam. fuerit corpus hoc lumitiosum prima die productum, sic ait:lux illa sit corpus luminosum denominatum a qualitate nobili in eo, di forte fuit corpus illud , . quod nunc dicitur sol, & si non fuit tunc lucens tanta luce, scut
nunc . . Patet ergo. mens Scoti ..
Minor interpetres sudare tantum ut explicent quare Moyses noto
dixerit dies primus , sed dies
unus , in eo namque nullum Iatet misterium, sed phrasis est harubraicae linguae, quae quod primu est, solet appellare unum; inde in Evangelio: Vna Sabbati, &c. &in actibus: cum conuenissemus una Sabbatorum ad frangendum panem , scilicet prima die heb
Firmamentum quod secundo die actum fuisse dicitur, ni omneso soli orbes a coelo luna rue ad decimam se aram iness-
. opere secundae diei,. ita Iegit: dixitque quoque Deus fiat firmamentum in medio aquarum, & diuidat aquas ab aquis .& fecit Dominus firmamentum , diuisitque aquas quar erant sub firmamento ab his, quae erant sit. per firmamentum . Et factim est ita . Vocavitque Deus firma mentum coelum, & factum est vespere & mane dies. secvn
Docet nostra propositio,quod Deus in hac secunda die, ne dum produxerit septem Planetas, videlicet Lunam, Mercurium, Ve
485쪽
Merὸ materiali. sis stnerem, Solem, Martem , Iouem, qui etiam hane opinionem sta& Saturnum; verum etiam ipsum quuntur, esto adhuc litigant an coelum stillatum, seu firmamen- sensus sit de toto elemento aeris, tum, de denique coelum cristalli. num glaciale, seu aqueum appellatur, & primum mobile, lauet Scotus nostrae propositioni in a. dist. I . quaest. a. g. ad argumenta, ubi habet haec verba. Ad primum dico, quod scriptura accipit firmamentum pro toto coelo
inter empireum,& es ementa ro. Accedunt rationes pro nostra
propositione . Ill ud debet intelligi in hac die productum, quod diuidit aquas ab aquis,& in quo
fuerunt pocta astra cum sole, de luna , sed haec omnia de hoc aggregato inter empireum, & Hementare recite verificantur: ergd,&c. Tum quia hoc aggregatum
est illud , quod proprie dicitur
coelum per proprietates a coe-lando: ergo, &c. Praeterea probatur excludendo coeteras Opiniones et e tenim nequit intelligi per solam octauam sphaeram , ut putabit Caterinus : quia non in octaua sphaera manent sol, & luna, nec sola octaua sphaera diuidit aquas ab aquis. Adde quod non potest intelligi per solum
aerem , & quo ad partes densiores, & grassiores , ut aliqui voluerunt, quos non cito quia clare habentur apud Recentiores, vel de suprema regione, vel media, vel potius infima. Tamen quid quid sit probatur non posse subsistere : quippe textus loquitur proprie de coelo,aer vero simium dicitur coelum per quamdam similitudinem , videlicet propter claritatem, & altitudinem , iuxta illud volucres coeli,&c. Cataractae coeli aperiae sunt,&c. ergo si firmamentum est re vcra coelum, per hoc nomen non
potest venire aer. Adde quod luminaria fuerunt posita in fi
mamento coeli, non autem in 'aere. Tum quia non potest intestigi nomine firmamenti octaua sola sphaera cum septem planctis tantum , ut quibusdam Scotistis placuit; vel per omnes. coelos
sensum Beecani,& Molinae. Nani primum est directo contra Scotum , nec assignabunt Scotistae quomodo deinde creatum fuit primum mobile cum coelo cristallino, ut vult communis Astro logorum opinio; bene scio nonnullos Seorillas abstulisse deis medio primum mobile , de cristallinum , velut coelos super
486쪽
Ag uae, uniuersam terram opprimen res, colle Liae sant tertio dicies reductae in congruum locum, ut reliqua terra pars produceret ,
non amue , sed palpiue ta3tum omnes plantarum , ct arborum Ee cies cum fructibus suis.
tractatum, de opere terti; diei ita scribit: Dixit vero Deus: congregentur aquae quae sub coe .lo sunt in locum unum, & appareat arida , & factum est ita. Et
vocavit Deus aridam terram, co-
gregationesque aquarum appellauit Maria. Et vidit Deus quod esset bonum , & ait: Germinet terra herbam virentem,& facientem semen , & lignum pors. ikrum faciens fructum iuxta genus suum, cuius semen in semetipso sit super terram . Et factum est ita , & protulit terra herbam virentem, & facientem semen &c. Et factum est vespere, & mane dies tertius. Nostram propositione ut plene intelligatis, scitote quod in
prima mundi constitutione, suum seruabant clementa locum secudum grauitatem, aut leuitatem ,
scut credimus futurum post fi-
Creataranale iudicium . Postulat hic o
do, ut quia aquae leuiores terra sunt, supernatent , & totam ambiant terram , sicut suo ambitu aer, & terram, & aquam circumplectitur. Hoc posito, sub aquis
tota sepulta crat terra usque ad tertium creationis diem , in quo iubente Deo congregatae sunt aquae, & ce tum in locum reductae, ut terra appareret, & habitationi nostrae postmodum deseruiret. Quomodo autem collectio aquarum ficta fuerit, & appareat terra varii varia sentiunt; sed ille modus, quem posuimus,& sensui patet, & rationi consormis est oculus namque noster testis est in foveis inclusas esse aquas tantae profunditatis,ut ali quando inuenire fundum sit impossibile; ratio autem sibi persuadere non potest aliam esse eiam continendi aquas, quae nisi cohiberentur, extra suos limites exirent, & inundarent terram. Stare non potest eorum sententia, qui extra soli eas in supersicie terrae instar montiu putant stare aquas: nam si ita res se haberet a portunauigantes ascenderent perpetuo, & ad portum venientes descenderent . Fluxus autem ille aquas ex altissimis montibus ad mare usque, ascensus dici deberet , non descensus, cum tamen ali-
487쪽
uere materiali. braliter omnes sentiunt: nemo est cessante ebullitione , sed remoto enim qui non dicat aquas maris prohibente suum repetit locum. per subterranea loca, pedetem- Aquae tantam esse soliditatem vettim ad montis verticem ascend condensari non possit colligimus re, verum in mare descendere. ex duobus. Primo ex eo quod Minus probabiliter alij putant, omnes res solidae, quae sunt con condensatas fuisse aquas , ut mi. densationis capaces , pres ar, &norem occuparent locum . Unde compressae minorem occupant mirum non putant tam magnam locum: at vero aquae nequaquam aquae molem, tam angusto coar- comprimi possunt, ut testis e ctari loco per conde.nsationem; perientia est; nam si vas aliquod optima sane coniectura, si con- repleatur aqua, nulla adhiberi densatio, Se rarefactio locum lix potest compressio, qua detur ac-herent in sumidis, & fluentibus, cessiis unicae tantum guttae. Sequar huiusmodi proprietates so- cundo ex illis meta mathicis inlidis relinquunt corporibus, usi strumentis, quibus attrahitur a-que nequaquam admittunt. Au- qua, cogiturque perpetuo si uere, dax videbitur fortasse quipiam ne detur vacuum in rerum natu haec nostra sententia, & longe a ra,prohibente soliditate aquae ne vero distare, nam visa cernitur aer subintrare possit. Si conden- rarefactio aque dum ebullit, ma- fari aqua non potest, nisi in ali
iorem namque locum occupat eo nam versetur naturam, nempα quem habebat antzabullitione , solidi corporis, ut videre est in qua ebullitione cessa late conden. glacie; constat aqua quae terram seri aquam necesse est, cum inia operiebant, nequaquam per comnorem occupet locum ; & haec densationem in certum locunt , condelatio clare cernitur ita gla- esse eongregatus. Non est me, cie huiusmodi obiectiones veria litus Moyses clam dicit, iussu tatem nostrae sententiae nequa. Domini omnes aquas congregamquam minuunt : si quidem in e- tas in unum , At si varia sint in bullitione non rare fit aqua, cle- ria, varia flumina, & a lxiae sub iratur enim, ut ilitum escat, & terraneae: squidem, codem mo-
quasi in aere suspenditur vi ca- do illae aquae sunt in uno loco, si- loris ignei, & locus, qui ab aqua cui Hierographi dicunt unicum
deseritur, vento, fumo, aere re- Csse ex omnibus aquis mare mpletur. Non condensatur aqua quod varia tamen sortitur nomina
488쪽
.t 6 2 De Creaturana ex variis locis in quibus est.
Unicum est mare propter continuationem unius partis cum altera;eo modo quo corpus humanum dicitur unum, quia nulla est illius pars, quantumuis disia itincta, & disparata, quae non cohereat cum aliqua parte , & per
visibilis facta est terra,& ab aquq sepultura libera, eiq; dicit Moyses,tunc impolitum est terrae no- naen;ait enim apparuisse aridam,& appellatam esse terram . Verba ista Moysis ex eo obscura
sunt, quod ab ipso principio mu-di creasse terram : ergo ex tunc terra dicebatur, & antequam visibilis appareret, & ante tertium diem. Nulla erit in dictis Monycis repugnantia, si dixerimus,
terram a principio suae formationis appellatam aridam, & tertiata, die acquisiuisse nouum terrae nomen; dici tamen a principio terram, non quod tunc tale ei nomeesset, sed per anticipationem squomodo multi putant appellationem , & distinctionem anima, Iium mundorum, & immundorum ante legem Moysis non fuisse, scilicet per bis mille annos,&plus a mundi creatione, tame
per anticipationem diluuij tem pore, scilicet dum describitur diluuium,quaedam animalia appellantur munda, alia vero immune da. Mox, ut apparuit terra ne otiosa maneret, herbas, arboreiaque produxit; hoc quidem dixit
sacer textus, sed non explicat utrum in huiusmodi productione terra fuerit activa , vel passiuata; tollitur tamen dubitatio si dixerimus codem pacto se habuisse terram sicut ex tunc se habet in
continuata productione carumdem rerum et non enim apparet
vllae disparitatis ratio, ex tunc autem, dumtaxat passiua est terra, materiam subministrans productionis, & augumenti, nullaque est in utroque eius actio; er- .go similiter a principio fuit,& in
hac prinaeua productione supple- bat Deus deficientis causae essicientis secundariae. Patet; quia breuissimo temporis spatio non solum arbores cum folijs, de floribus , sed etiam cum fructibus apparuerunt: sed huiusmodi accelerationem exposcebat diuina prouidentia, nam parari debebat cibus animalibus infra paucos dies producendis. Haec praematura.fructuum productio suasit quibusdam Autumni tempore
mundum fuisse creatum, vel in aestate; praelia luit tamen communis sententia de mundi creatione
in vere, sicli in solstitio vernali, quod
489쪽
quod tempus destinatum a Deo omnia astra coeli, & errore defuit generationi, & productioni, ceptus adores ei. ut hoc ipso tempore putant om- Dicuntur ergo non solum sol, nia fuisse producta. sed etiam luna,reliquaque sidera quarto die facta. Monemus PROPOSITIO VI. tame non secundum OmneS par Non solum sol, sed etiam luna , reliquaque era dicuntur facta quarto die.
autem Deus fiant luminaria in firmamento coeli, & dividant diem, ac noctem, & sint in signa, .& tempora, & dies, & annos: ut luceant in firmamento coeli, &illuminent terram. Et factum est ita . Fecitque Deus duo luminaria magna. Luminare maius, ut praeesset diei; & luminare minus ut praeesset nocti, & stellis . Et posuit ex infirmamento coeli &c. Et factum est vespere, mane dies quartus. . Iure merito, astra &si praestantiora Planetis, existimantux in hac quarta die producta , ne occasionem praebeant hominibus; dicendi astra esse primam causam lucis, & Planetarum,& inde mouerentur homines. idolatrandi. Hinc Deuthoronomij q. MOyses alloquens haebreis , ita dicit ne forte eleuatis oculis ad coelum videns solem, & lunam , &:tes suas integrales,& essentiales, sed secundum aliquas, & accidentia quaedam,prscipue motus,& lucis inquentis diuersiario te . Si verum est quod diximus , solem non aliud esse quam lucem
fuit sol de nouo productus quarto die, sed tunc solum accepit
lucis incrementum, motum insuper sui orbis, & sibi peculiarem,
quem trecentis sexaginta quinque diebus absoluit : nec non propriae lucis, proprijque luminis ad diuersas partes translationem cum peculiari i' fluxu. Vnde oritur effectuum sarietax pro varietate asipectus solis, oritur etiam temporum distinctio . De luna , ali3sque sideribus maior est dissicultas ;. qua in lite illis subscribo, qu volunt nullas omnino fuisse stellas ante quartum, diem, nisi solum modo secundiunt
partem materialem. . Siquidem stella, aut Planeta duabus constat partibus , scilicet materiali ,, quae aliud nihil est' quam pals densior sui orbis; altera vero sor- mali, scilice: luce participata sol
490쪽
lis: habuit sane coelum a principio partes densiores ; nam condensatio est coeli inimica, sicut &rarefactio,& illas respuit coelum; itaque tales sunt partes coeli secundum raritatem , & densitatem, quales fuerunt a principio. Tunc autem quartum diem caritisse luce, quae est pars formalis stellae;inde colligimus quod par-tcs stellae densiores non luceant, nisi tunc cum luminare aliquod ab illis di stans , in 'illas transfundit lumen , quod repressum , &receptum sicliam format. Lux die primo facta,propter dcbilitatem suam transfundere, & trans- inittere radios suos non potuit in tantam distantiam, quantum de- praehendunt Astrologi a media aeris regione, in qua putant formatam esse lucem:vel certe a so- Ie ipso usque ad firmamentum , & stelliferum coelum . Quarto autem die auctus est sol in lumimine, tuncque suos potuit vibrare radios usque ad stelliferum coelum, &in illo stellas formare, sicut & in alijs coelis Planetas .
Ridiculi sunt iudiciarij Astrologi, qui putant suae diuinationis firmissimum fundamentum ; quod dicitur, luminaria coeli data esse
in signa , siquidem significatio
coelestium luminum restringi addita ina attributa, quae in illis maxime significantur, & ad temporum varietatem, cuius esticacia
signa sunt stellae, reliquaque coelestia lumina. Moysem in tota narratione Genestos mundi se , accomodasse iudicio sensuum, &vulgi, praecipue colligitur, cum appellat solem,& lunam luminaria magna: si quidem Astrologia ineuitabili demonstratione ostendit lunam esse unam ex minimis stellis, solem vero non esse ex maximis; sed haec duo luminaria
dicuntur magna, non habita ratione comparatione eorum cum
aliss , sed respectu visiis nostri
propter suam propinquitatem , οῦ quae enim viciniora sunt, maiora apparent. Notabis insuper hic appellari firmamentum coeli, nos esum stelliferum coelum, cum in eo nec sol, nec luna, sed etiam inseriores coelos, quia sunt ei propin