장음표시 사용
201쪽
tis nem quamcumque eum voluptate eonjun
g. Ipo. Triplici autem modo aliqua repraesentatio conjungi potest cum voluptate, uti
observat Cl. Pouilly Thserie des sentimens ais
greabies θ, nempe I Q. cum ita organa exerincet, ut ea nee debilitet, nec offendat, cum
enim ea debilitat, ct offendit, habetur eae-eeJus motionum, qui doloris causa est I. 8a
cum ita exercet facultates animae, ut nou. defatigentur a Q. cum utrumque simul ver-ficit . Quod quidem adeo quotidiana eXperientia confirmatur, ut nullo modo in dubium revocari possit. Et revera objecta lucida eo pulchriora nobis apparent, quo magis illuminata sunt, ac continua dia phana prae opacis, levigata prae scabris ceu pulchriora habemus. Quoad colores, si a violaceo usque ad ru-hrum ascendendo pulchrum per vices crescit, ideo fit, quia lux intensior evadit. Nigrum in quo lux est minima, minus quoque pulchrum est. Album vero, in quo lux est m. xima si non semper pulchrius ceteri S apparet, id evenit, aut quia nimia ejus lux offendit oculum, ut contingere solet iis, qui longo tempore in nivem oculos figunt, aut quia cum nimis commune sit, hac ipsa ratione in pretio non habetur . Quo ad sonos, si illos seorsim spectemus, eo pulchriores nobis videntur, quo dulcius organum auditus
exercent. Sonorum vero successio, quae melos efformat, vel contemporanea sonorum unio, quae harmoniam constituit, eo pulchrior est, quo plures inter se varias γelationes, &quae facile ab animo percipiantur, repraesentat. Hinc dum conjunctam hλ-bet, nempe, Vel naturalium phaenomenorum imim
202쪽
mitationem, vel affectuum characteres, cum plura animo exhibeat, magis magisque puruchra fit. g. I9I. quidem locum habent, etsi non de pulchro phasico, sed vel de phasico, vel morali agamus . oratio enim, poema, historia , tractatus quilibet aut physicus, aut metaphysicus, aut politicus eo pulchrior reputatur tam quoad singulas, ejus Partes, quam quoad omne simul sumptas, quo major est numerus idearum, imaginum, ac cognitionum, quas menti sistit, & quo simplicius, clarius, ac ordinatius illas exponit, nempe, quo minus animae facultates defatigat, dum illas exercet. Pariter actio morais lis eo pulchrior judicatur, quo plures virtutis ideas excitat, quo magis rara est, idest quo magis hae ideae virtutis nohis novae apparent, ac tandem, quo est dissicilior, nimirum, quo magis hae ideae virtutis augentur ab id eis obstaculorum, quae victa fuere g. isa. Quemadmodum quaelibet reprae. sentatio cum voluptate conjuncta pulchrum, ita quaelibet voluptatis modificatio honum diiscitur. Hinc odores, sapores, calor, frigus &e, sunt i ae physicae qualitates, quae isto nomine designantur; & cum etiam sonus bonus appellatur, tunc relato ad modificationem
voluptatis, non ad repraesentationem, quam in animo excitat, consideratur.
lsa. Sicuti vero pulchra nominari solendobjecta, quae gignunt repraesemationes cum voluptate conjun*as , ita etiam hona diei solent illa, ex quibus dimanant modificationes voluptatis. Quare bonum dicimus fru- 'chum, balneum, mollem lectum &c. Quinimo hoc nomen ex teudimus etiam ad illa objecta
203쪽
quae mediate tantum has modifleationes exeia tant. Ita bonum dicimus arborem, qui h nutu fructum producit, bonum solum, quod hunc arborem alit, bonam pruriam, Asolem,
quae solum saecundant. S. I M. Generatim nomine boni insignimus omnia ea objecta, quae vel proximam vel remotam relationem habent ad aliquam voluptatis modificationem. Hinc dicere consum vimus bonam loricam , aggerem , arcem, dueem, militem, si nos ab inimicis defendant; nam medicinam , ct medicum , si vel morbum expellant, vel minuant; bonum horologium, si accurate horas indicet, honum causidicum, qui nostras rationes claro in lumiae collocet,& contra adversarium urgeat; bonum librum si utilia nos doceat; bonam actionem, si nobis, vel aliis commodum praestet; bonum denique etiam colorem , cum illum consideramus tanquam longo tempore duraturum, ac ejus naturae, ut molestiam impediat, quam experimur, dum vel illum videmus evanescere, vel sumptus facimus, ut ad pristinum statum redeat.
De Relats buga I. Ios. Qi ex sensationibus nnumeras eo. O gnitiones aliqui sapientes viri deduxerunt, si inventa iacta sunt, si scientiae
locupletatae, id omne, quantumcumque est, sterceptis analysis ope rerum nexibus, ner
204쪽
pe relationibus aeceptum referendum est. Est enim relatio quicumque nexus unius rei cum alia, quae valeat nos una cognita ad alteis. rius cognitionem deducere. I Log- S i γf. i 96. Quia vero hi nexuε possunt esse vel phIfici, vel morales, vel intellectuales, hinc triplex relationum genus moritur, nempe, aliae sunt phascae, aliae morales . intellectualera Pae. Phuicae nexum habent in natur' veluti nexus patre in inter &filium . Moralas interim ἀtia moralia reperiuntur, ut relatio humanae actionis ad legem. Intellectuales demum inlacogitatione continentur; atque hujusmodi sunt relationes idearum inter se invicem, principiorum cum inde deductis consequentiis. S. Is 7. Ea, quae inter se nexum habent, relationis subjecta appellantur, nexus autem ipse ratio dicitur relationis. Sic si nivem adlae referam, nix , & lac erunt relationis δε,-jecta, Gedo autem similitudinis causa, veseorum extenso, vel impenezrabilitas ctc. prout
unum potius, quam alterum nexum concipiam, relationis rationes. Ex quo exemplo etiam patet, unam, eamdemque rem innuis meras cum alia relationes habere posse. sed
quae passen a Philosophis relationes considerantur, breviter attingamus .
f. i98 Relictis hic causa, & esse: υ, ω
quibus, prout vulgaris Entis divisio expost labat, jam egimus, ceterae duae, quas passim considerant, relationes sunt identius, ct militudo. Res dicitur eadem, quando nullam Rhivit mutationem, mutato loco, vel te in.pore. Identita os igitur notio quamdam entis in suo statu perseverantiam includit. Diviis
205쪽
Illa nabetur, cum nihil omnino immutatura est . Altera cum essentialia sunt eadem. Tertia, cum ordo vitae moralis est idem tam iabonum, qua in in malum. Hjnc patela quida& quotuplex sit diversitas Ib
1 Quae diversa sunt . invicem distinguuntur Dihinctionem autem in Scholis qu; ru-plietem faciunt, realem, nimirum, raιionis,modalem, & formalem. Realis est, quae habetur vel interea, quae sunt separata, ut inter solem&Lunam, vel inter ea,quae sunt separabjlia, hut inter animam & corpus, vel inter ea, quae, aequivalent separatis, ut luter Patrem, Filium,ti Spiritum Sanctum in Uivinis. Distinctiorationis dicitur ea, quae per solum mentis conceptum habetur . v. g. Si sint tres lineae A,. B, C, ita sitae, ut A sit perpendicularis lineae Β, parallela vero lineae C, per solum mentis conceptum distinguitur in A ratio parallelae a ratione perpendicularis. Distinctionem modalem appellant illam, qua modi a substantia. distinguuntur, ut figura a corpore, virtuS ab .animo &c. Tandem distinctio formalis a subtili Scoto primum excogitata , Franciscanis postea generatim probata , & a Thomistis. mordicus impugnata ea esst, quae versatur Circa attributa ejusdem substantiae, nempe, uel psi inquiunt, circa formalitates, ut V. g. cir ca intellectum & voluntatem in anima, Circa misericordiam, justitiam cie . in Deo. Igitur, inquiunt Scotistae, attridula ejusdem substantiae neque distinguuntur realiter, Cum
'oa sitit a se invicem separata, neque lola
206쪽
etorg. I99. Similia a Wolfio dicuntur ea, in
quibus eadem sunt, per quae entia discerni solent, & eo magis similia, quo plura eadem, eo minus, quo pauciora. Contra dissimilia ab eodem Wolfio appellamur, in quibus sunt di versa ea, per quae entia discerni solent. Sic duos homines distinguere solemus ex vulistus lineamentis, & statura, & crassitie corporis. Si haec omnia fuerint eadem in duobus hominibus A, ct B, hi homines dicentur simillimi, si non omnia eadem, minus similes, si omnia diversa, dissimillimi g. 2OO. Sub initium hujus saeculi gravissima inter Leibnitium & Claikium quaestio agitata fuit, an scilicet duo entia perfecte fimilia in natura exsere possent. Negabat Leibnitius.
eum quia si Deus creare z duo entia perfecte similia , ageret sine ratione sumesente cum nulla ei ratio esse posset hoz potius,
uam illud creandi) tum quia duo entia pereete similia non forent duo, sed unum Contra Clarius duo entia perfecte similia ianatura existere posse contendebat lc ad primam Leibnitii rationem respondebat, homi-
distinction re rationis , cum independenter aequo vis mentis conceptu sint inter se invicem diverta. Inter distinctionem igitur reatiis& rationis concipienda est distinctio media, formalis nempe j quae minor sit distinctione reali, major vero distinctione rationis .. Sola hujus docti inae expositio collata cum substantiae notione, quam f. ISO e Xyosuimus, ει-
perte indicat, quid de ea sid sentiendum .
207쪽
tiem de ratione & eon filio Dei definire nunposse, ad alteram vero duo entia perfecte similia distingui numero, si non mecie. Consulatur hae in re, si vacat, Differtatio; Da Lethnitiano rasionis sincientis principio a cl. P. Fassonio edita . f. xi I. Ceterum illud maxime dolendum tam exiguis finibus nostrarum cognitionum copiam Circumscribi, ut ex innumeris rerum relationibus vix nonnullas percipiamus, ideo- ue in summa earumdem rerum ignoratione saepissime versemul
I. stost. T Tnostrarum sensationum Reeensio temporis, sic earumdem C mistentia extemionis ideam in nobis excitat. Etenim in primis intimo sensu experimur, longius , breviusque tempus nobis videri , prout is lures, vel pauciores fuerunt fensa. 3jOdeS in anima excitatae. In profundissima enim meditatione, dum alicui spectaculo, quod nobis voluptatem afferat, adsumus, um diutius anima easdem sensationes praesentes retineat, ac proinde pauciores uni, quae sibi invicem succedunt , tempus nobis brevius apparet. In somno vero, vel quia nulla datur earumdem successo, vel saltem illam non percipimus, tempus initar puncti habemus. Contra dum calamitatibus conflictamur, dum rei molestae inviti damus opem
208쪽
ram, quia mens ab ideae oblecto avertitur, ae continuo ad alia objecta convertitur, ne mispe, quia perpetuus est sensationum fluxus, tempus nobis longius videtur, ac aliquando dies judicamus aetern S. Deinde quod coexistentia sensationum existensionis ideam nobis pariat 1'. constat ex ratione. Quomodo enim mens plura obj cta inter se diversa simul percipere, ac a se invicem distinguere possit, nisi alia extra alia concipiat, ac proinde ni fi extensionis ideam 1 i effornwt2 29. ex eoden, sensu intimo, quo monemur , ab illa sensationum coex sientia , quae in nobis excitantur, dum t Eum rebus externis applicamus , statim ad extensionis ideam nos ferri. Si inter has se sationes soliditatem adnumeramus, quod sen per primis vitae momentis praestamus, haea extensio est idea corpriis. Si, jam nata a fractione, a soliditate abstrahimus, hin, eX- tensio remanet Elea Vacui, ac spatii penetr bilis. Tandem si inteν has sensationes adnuis meramus inludem soli uitatem, sed abstractio
rem facimus a varietate, quam diversa pha
nomena objectorum sensibilium no exhi-hent, haec extensio fit ideabus suis partibus homogenea, &, in iis iunt. milaris.
g. 2M. Plura autem sunt sensationum g nera. quae & temporis ci extensionis ideam nobis sup editant . Idea enim extensionis
id earum a Dciatione, e Nam lentationibus νι-ssus rurius prouucitur. Id ea vero temporio ortum habet ex cujuscunque generis sensationibus. Quo vero plura sunt tensationum geuera, ex quibus eam flam ideam haurimus.
209쪽
dio m etiam magis, uti observit Condigliachsus, ad Iudicandum sollicitamur , ipsam a nulla sensatione pendere. Quia igitur idea temporis in nobis remanet, etiamsi visus sensationibus sensationes odoratus substituamus, vel hisce sensationes auditus &c. facile judicamus eam in nobis remanere posse sine vise, sine odoratu, ac sine auditu &c. ac prae ipitanter concludimus, illam a nulla sensationρο pendere. Haec fuit ratio, cur tot Philosophi cir- ea tempori notionem erraverint, ct cur tam sero compertum fuerit, tempus quoad DOS nihil aliud esse, nisi nostrarum id earum succcssionem . Similiter quia extensionis idea perseverat, etiam dum pro tactu utimur ut in D, inde facito inferimus, illam porseuerar: posse sine tactu, ac visu simul . Imo longius etiam progredimur , nam eam in semetipsa videre Credimus. g. 2o4 Quae tamen non ita intelligantur velim , uc eorum sententiam improbare videar, qui asserunt, tam extensionem solidam, quam vacuum esse quid reale, & absolutum in natura existens. Memmi Regulae, quam Jam S. ca maescripsi. Id igitur unum contendo,
exter ideam sensationum coexistentia
In n- riri, ideoque si illam reasietare licet, Iamon ex eo licet, quod naturas rerum intueamur, sed duntaxat quod clara ac distincta haec idea remanet, 'etiam dum illam ab animis avellimus, ac esse aliquid reale,.& absolutum in natura fingimus, ut jam clistato loco observatum fuit. S. stra Sunt, qui varur, seu Datii penetrabilis existi ni iam ita invicte demonstrari opinantur. ,, Fingatur corpus aliquod an nihil a-ο, ri, cetera vero corpora in eadem diu anisa, tia,
210쪽
tia, in quae anteae erant, remanere. Neis cessirio hibebitur vacuum , ideoque de ejus,, existentia dubitare non possumus Sed ex hac, aliisque hu)usmodi hypothesibus non vacui existentia interenda cit, sed tantum
deducendum, noS perseverare posse in cogitatione extensionis, etiam cum non consideramus alias ideas, ex quibus idea corporis conflatur. Uxeo enim quod ideam corporis in varias partes resolvere possimus, non consequitur existere in natura entia , quae singulis hisce partibus respondeantia Valde igitur timendum est ,. ne hic, uti notat Con ligliachius, purus habeatur imaginationis emerius. Imaginando enim corpus anni hilari , imagia uari etiam cogimur spatium aliquod inter corpora quiesciencia, quae remanent,. etsi fieri
possit, mentem hanc abit ractam, spati, id eam ubi efformare ob id solum, quia praesentem retinet extensionem illius corporis, quod in nihjlum redactum supponitia Quae rursus contra hos Auctores notata velim, non quod ego opiner spatium in natura non e stere, sed tantum, ut innotestac ideam, quam n his de illo comparamus ejus exjitentia non demonstiare.. 266- Lokium ne dum spatium penetra-hile, seu etiam tempus aliquid & absolutum esse contendit. Ita enim Lib stia I S. II. de tempore judicatis,. Tempus ,, est communis mensi ira ejus, quod existi M cujuicumque naturae sit. Est mensura, dedi, qua res O neb, dum exiliunt, aequaliters, participant ...... perinde ac si res omnem ,, unum tantum ens fori ni Sed quodnam
est hujus aitertionis fundamentum p Tu, re pouere illi polle in , non agnoscis tempus, ni a