장음표시 사용
171쪽
tonici, & Peripatetici, nisi eoS commoverem duo, quae sequuntur, argumenta. eis nim inquiunt, si veritates singulares ex principiis non oriuntur, ex quonam alio fonte
ortii possunt 2 2'. Si principia non inserviunt
veritatibus detegendis, cur omnes scientiae sua statuunt principia, quibus frequenter uistuntur ad veritates singulares eliciendas At quoad primum respondemus, veritates singulares erui ex observationibus, eX experimentis, ex ratiocinio, ex idearum analysi, ac ex retia determinatione notionum omnium.1 Ii sunt fontes, ex quibus rerum singularium relationes, ideoque veritates singulares hau timus, ut in tertio Logicae Libro docuimus. I loque e principiis veritates illae proficiscuntur, quae ad illa referri nequeunt; eae autem quas continent, evidentes sunt, ut principia, cum non ab iisdem, sed a rerum natura suam certitudinem mutuentur.
Ut alteram objectionem diluamus, distinguendae sunt propositiones universales imis mutabiliter certae, ct evidentes, uti axiomaista, & pHlulata, quae methodi causa a Syntheticis praemittuntur; ac frequenter in de-1non strationibus adhibentur, ab observationibus . vel experimentis, vel idearum anaesi, quae praemittuntur ab Analysiis, & ex quibus veritates singulares inserunt. Si deprimis sermo sit, non iis utuntur Synthetici, ut inveniant veritateS, quas demonstrare volunt,
eum eas jam perlatatas habeant, sed duntaxat I v. ut breviorem docendi viam faciant, ut memoriam foveant, I R. ut lites finiant. Propositiones enim generales multas singulares continent, eas communi vinculo
jungunt, alte tu mente resident, ac omne
172쪽
touiuit effugium iis, qui negandi licentia abuti vellent. Atque hisee tantum omnis hujusmodi propositionum utilitas, omnisque usus continetur. Sin vero de aliis agamus, haec
sunt facta singularia & simplicia, quae sola
scientias promovent, quaeque merito earumdem principia dici posti t. f. I 33. Ita principiorum doctrina praesta. tuta, facile intelligitur, quid sentiendum sit de principio contradictionis, quod tanti fecerunt Peripatetici, ut illud primum cognitionis principium appellaverint, hoc est, docuerint,
ex eo veritates Onanos singulares, quas mens humana acquirere potest, ves uti ex origine, ex fonte dimanare. Propositio: Fieri non potest, ut idem fmul sit, non fit, dicitur principium contradictionis, quia sibimetipsi contra. dicit, qui idem simul este, de non esse pro-. nunciat. Patet autem ex dictis, multas esseveritates singulares, quae a nobis agnoscuntur, antequam hanc propositionem maxime generalem notam habeamus, ideoque Peripateticos prorsus hallucinari . Id unum de illa concedi potest, nempe, ita esse universalem, ut veritates omnes complectatur, ideoque ea negata, corruere etiam veritates omnes. Et quidem si neges principii contra dictionis veritatem, jam dum aliquid ese clare percipis, fieri poterit, ut illud non sit, ideoque in perpetuo scepticismo versaberis, nullusque certitudini, & evidentiae locus supererit. Quod tamen non probat, veritates omne S, quas complectitur, ex illo principio prodire, cum multae paris sint evidentiae,& omnes a rerum natura proficiscant nr.
g. ia 6. Quod dixi de principio contradictionis , idem est etiam intelligendum de principio rationis Iusscientis, nempe de pro-
173쪽
168 positione : Nihil est fine rationejussciente , cur potius sit, quam non fit, quam Lethnitius, in
omni ratiocinio locum habere affriuit, non secus ae principium contradictionis. Ita enim
Prim. Phil. Act. Erud. Lisi. tom T. Suppl. seel. XI. sentit. Ratiocinia noltra duobus,, magnis principiis superstructa sunt. Unum, , est principium contradictionis , yi cujus, , falsum judic mus, quod contradictionem, , involvit, & Verum, quod falso opponitur,
, , vel contradicit. Alterum est: principium se rationis sussicientis, vi cujus consideramus, ,, nullum factum reperiri posse verum, autis veram existere aliquam enunciationem,
,, nisi ad sit ratio sum ciens , cur potius ita, , sit, quam aliter Tantum abest , ut ad
ratiocinandum horam principiorum cognitio requiratur, ut potius sere omnes homines agrestes toto vitae tem Ore ratiocinentur,
absque eo quod unquam eorum cognitionem acquirant. Itaque principium rationis lassi-eientis non est humanarum cognitionum fons& origo. Homines duntaXat post plures perspectas veritates singulares, illud etiam non numquam ad verrunt, quod si res aliqua enset, aut fieret in Mundo sine ratione susti- ciente, aut nihilum illam produxisset, aut in eam se transformasset, quod intolerabile est absurdum, ideoque eo tandem perveniunt,
ut concludant. Nihil est βne ratione Dissciente, eur potius si, quam non At .
f. 137. Ceterum de ratione lassiciente duo hic adnotasse juverit. I R. rationem sussicientem alicujus rei pro ejus causa non esse semper accipiendam Nam causa alicujus rei est
semper aliquid ab ipsa re distinctum , ratio. sero sum eiens est id scilicet vel causa, vel ejusdem rei natura, vel generatim quodcumque ,
174쪽
I Soque , unde colligimus, cur res sit, vel fiat, ct illo potius modo sit, vel fiat, quam alio. Ratio igitur sum ciens universim, & absblute spectata longe latius patet , quam causa. Quidquid est causa alicujus effectus, est etiam ratio sum ciens. Non tamen vicissim omnis ratio sum ciens causae munus semper agit. Hinc intelligitur, haberi rationem sussicientem, cur existat Deus, quae in ejus perfectissima essentia includitur , non Vero cauissam ejus existentiae. Hinc etiam patet, rationis sum cientis principium diversum plane esse ab illo antiquo Scholasticorum axiomaister Nihil est bine causa. 29. etsi rerum Omni uin, quae lunt, ac sunt, sit semper ratio suffciens, attamen ob mentis humanae breυitatem, & imbecillitatem fere infinita ea esse , quorum rationem suffcientem ignoramus. Ut in omni casu ratio sum ciens innotesceret, Oporteret semper agnoscere, I '. qualis si res, vel quanta, quasnam habeat relationes, IV. quid denique, 9 quomodo agat. Horum autem aliqua, si minus omnia percipe nobis ignota sunt, ideoque in summa rationis sussicientis ignoratione frequenter versamur.
175쪽
De notione entis, nihili, attributi, modi,
essentiae, ac naturae. I 38. Vns, vel etiam res dici solet id o. mne quod est, vel esse potest. Ita tam arbor in horto emorescens, quam arbor in semine delitescens appellatur ens, vel res. Hinc facile intelligitur, quid significet vocabulum nihil, illud enim duas excitat notiones, entis, scilicet, vi ejus privationis . . , , Nomina negativa inquit Lo ius L et .
M c. H. g. S.) non significant directe ideas, , positivas, sed harum absentiam , qualia is vocabula sunt inspidum, blentium, nihil, se quae designant ideas positivas saporis, foni,
is entis cum significatione absentiae harum se rerum Errant igitur, qui dicunt, nihil esse vocabulum, cui nulla respondet notio. Scriptores Hebraici nihili vocabulo idem plerumque sgnificant, quod Epicurei vocabulo inanis. Ita Propheta: Extendit calum si ut nihilum. Et Job: Appendit terram super nihilum, nisi inrtassis ex populari loquendi modo illud pro aere significando usurpaverint . g. I 39. Ad entis notionem ita successivisaburactionibus pervenimus. Primis vitae momentis omnes nostrae ideae sinpulares sunt, ac individuae, cum omnia oboecta in natura existentia, ac in OrRana agentia singularia sint, ac individua. Sunt
igitur ideae individui A, B, C, D &c. Singulis hisce id eis ob mentis nostrae brevitatem s
176쪽
tem, ac imbecillitatem nec possumus, nee tentamus nomina assignare. Sed dicto v. g. Homo primo illo individuo, quod nobis Occurrit, dicimus hominem secundum, tertium, ac uno vertio omnia individua, quae successisive percipimus, quaeque nobis inter se similia videntur. Ita non considerantes differentias , quae inter singula haec individua necessario rent, ac percipientes tantum id, ouod commune habent, efformamus Successive ab hac idea removemus, quod Omni-hus hominibus proprium est, solumque contemplamur, quod cum brutis commune ha- .hent, nempe vivere, & sentire, ac ad genus proximum, ut inquiunt, nempe, ad id eam animantis assurgimus. Spoliamus et jam ideam animantis seWatione, illique relinquimus vivere, & vegetare, quod habent etiam plantae, atque ita genus altius, nempe ideam vegetabilis nobis comparamus. Tollimus deinceps ab idea vegetabilis vivere, ac vegetare, ac in ea duntaxat consideramus existcntiana indeis
pendenter a subjecto, cui inhaereat, quae propria est etiam omnium metallorum, S ad magia late patens genus, hoc est ad id eam subtantiae gradum facimus. Tandem ab hac idea auferimus dependentiam a subjecto quolibet, ac generatim existentiam intuemur, qua Convenit etiam modis, 2 ex qua possibilitatis notio dimanat, & en supremum genus, scilicet, entis notio. Primas abstractiones, natura duce, ct quia nostrae egestates id expostulant, praestare consuevimus. Ceteras Veronos edocti sumus ab iis Philosophis, qui irrito conatu abstractionibus omnia explicare lentarunt, quique tot abstractionibus 2 in innumeros errores inciderunt, & occasionem frequenter errandi nobis praebuerunt. Inde
177쪽
le obrepit, a quo proinde maximopere cavendum est . ,, Caderem mo in un in ganno
troppo materiale inquit Condeliacinus in Da, , Logica italite 'reddita omitis r78T. pag. se su), se imaginar volesimo, che esisten-
, , do net Costro modo di concepire specie, , e generi, esser pur doves ero uella natu- , , ra. I Domi generali non sono precisamente quelli di alc una cosa esistente; em nonis es primono, Che la penetraetione delio s. i. ,, rito, allor quando consideri amo te coseis ne ' rapporti di ras mi glian Za, o differen- ga. Non avvi albero in generale, melo in 'generale, pcro in generale ψ non rit ro- is vansi che individui. Dunque non esistono se in natura generi, ne specie. Ε' questa ,, una cola tanto chiara, e semplice, cheis inutile si crederebbe it sarta neppur riis flettere ; ma fovente te cose , che racis, , chiu dono maggior chia reZEa, e sempliciis tu, sono per questo appunto te pili facili, , a Ssuggire: smegnam o di marcari; e que se sta o una delle cause principali de' falsi,, nostri raetiocinj, e de' nostri errori. f. I4O. Dum rem aliquam, quaecumquest, contemplamur , qtaaedam semper in ea deprehendimus, per quae ab alia qualibet distingui posit. Sic oleum ab aqua colore, sapore, viscositate &c. secernimus. Aurum aquolibet alio metallo colore, densitate, specifico pondere &c. distinguimus . Haec dicuntur ejus notae, claracteres, proprietates, Quas etiam modo appellamus perfectiones, quod illam perficere, ac meliorem reddere videan . tur, modo qualitates, quod ex iis agnosca.tiir, qualis su red, modo tandem deιermina.
178쪽
tiones, quod essiciant, ut ea sit hoc ens determinatum, I non aliud. g. I 41. Notie , quae rei cuilibet conve . niunt, aliae sunt co lantes, mutabiles aliae. Constantes sunt, quae rei s in per & necessa. rio conveniunt. Tales sunt extensio , . impenetrabilitas in corporibus. Mutabiles, quae etiam modi, accideratia nuncupantur, illae sunt, quae rei adesse vel abesse possunt sinu ejusdem destructione . Talis est albedo parietis, figura quadrata , aut rotunda cerae &c. g. I 2. Notae constantes rursus a Philosophis dividuntur in essentiales, & attributa. Essentiales, quae etiam characteri sica dicuntur, illae sunt, quae primae occurrunt in re, ac sunt veluti sontes ceterarum, unde collective lamptae rei est ni iam conitituunt . Hujus generis sunt extensio, soliditas ct c. incorporibus, vis sentiendi ac ratiocinandi in homine. sunt, quae ex essentialibus necessario dimanant, ac intrinsecus pro Veniunt, ita ut positis essentialibus, illa quoque ponantur necesse sit. Talis est murabilitas
in corpore, cum ex e X tensione, & impenetrabilitate necessario di manet.
g. ΙΦy Hinc patet rei cujuslibet essentiam esse intrinsecam ejus formam, seu constitutionem ex collectione essentialium, exsurgentem, qua st,tit ens potius tale sit, quam tale. N illis potius, quam aliis attributis polleat. Non satis itaque perspecte Cartes ani rei cujuslibet essentiam
in unica tantum proprietate reponunt, ex qua ceterae Omnes ejus proprietates veluti attributa di manent . Quamvis enim fortasse existant res adeo simpliceS, ut unico tantum
essentiali conflentur, profecto plurimae sunt, in quibus ellantialia lunt Plura, ac proinde in quibus ridicule inquireres, quaeuam sid
179쪽
proprietas, ex qua ceterae omnes proprietates veluti attributa proficiscantur. Sic in hoorologio essentialia sunt omnes illae partes, quarum una si deficiat, amplius horologium
g. I 44. Patet etiam rei essentialia neque a se mutuo, neque ab alio priore illi intrinseco pendere. Non a se mutuo, si enim v. g. esse tui ale B ab essentiale A penderet, ita ut posito A consequeretur etiam B, jam Bnon foret amplius essentiale, sed attributum f. i 42. Non ab alio priore illi intrinseco,
tunc enim rursus forent attributa , non essentialia g. cod.) Hinc nulla datur ratio su D siciens intrinseca , cur essentia ipsi rei insit, est enim primum, quod rem constituit, ideoque nihil prius concipi potest, ex quo intelligatur , cur essentia ipsi rei insit. Est vero ratio sufficiens intrinseca, cur & in sint auribtιta, vel modi inesse possint. Attributa
enim neces ario ex essentia dimanant; possi-hilitas vero modorum vel consequitur immediate ex essentia, vel ex attributis. Sic
cur lapis calidus fieri possit , consequitur vel ex lapidis essentia, vel ex ejus attributis. g. i 43. Quae supra a nobis essentia descripta fuit, dicitur realis, quia per ipsam tales sunt res. Haec probe distinguenda est ab essentia ideati, quae est conceptus, seu idea, quam sibi mens aliqua efformat de essentia reali. Hic conceptus, seu, idea in mente divina dicitur essentia intelligibilis aeterna, seu ater. num Arahet pon, & laea rerum; in mente hu-
mana nuncupatur essentia notiona-
. lis, aut nominalis . Una igitur, eademque res essentiam habet in sese realem, in humana mente notionalem, seu nominalem , in mente
divina intelligibilem, arche pam. Essentiae in.
180쪽
telligibiles sunt necessariae, aeternae, immutabiles, verae, cum talis Deus, ct mens divina existat. Essentiae reales fiunt, & de struuntur: est enim omnis creaturae habere
principium, & posse habere finem. Antequam fiant nihil ex illis est praeter essentiam intelis ligibilem in mente divina. Cum destruuntur nihil ex illis praeter eamdem essentiam intelligibilem in mente divina superest. Essentiae
notionales, seu nominales ut plurimum essentiis realibus non sunt conformes, cum ob mentis humanae brevitatem vel nullo modoreales essentias agnoscamus, aut non nisi imperfectissime attingamus. Probe igitur distinguendae sunt essentiae notionales a realibus, ac saepe recolendum, eos, qui distinctionem hane non recte servarunt, dum essentias notionales pro realibus habuerunt, in innumeros errores prolapsos fuisse . Ea certe est methodus, qua Benedictus Spinoza philosophatus est: ex essent iis , scilicet, notionalibus tam audacter de rebus ipsis existentibus concludit, quam ex id eis geometricis de natura & proprietatibus figurarum geometricarum, quasi in solo Mundo intelligibili versa
retur. Quis dixerit, quot inde errorum monstra concludat e Vide Condigliachium Traiis des siremes. g. 46. Essentia rei cujuslibet dicitur etiam
ejus natura. Ita dicimus naturam circuli,
trianguli &c. pro essentia circuli trianguli&c. Persaepe essentia sumitur pro essentia. libus in se ipsis absolute spectatis, natura vero pro iisdem essentialibus spectatis relate ad operationes, quarum sunt origo 2 principium . Sed vocabulum natura alias etiam habet significationes , nam a R. totum hoc