장음표시 사용
181쪽
universum, seu omnium creatarum rerum complexionem significat, atque in hoc sensu Deus naturae auctor appellatur. 3'. dum demoralibus disserimus, normam humanarum actionum rationis lumine nobis perspectam exprimere solet, & in isto sensu dicimus, homicidium naturae adversari. g. 142. Jam vero ex consideratione entis tanquam objecti nostrarum cognitionum Philosophj inferunt, omne ens vel esse pol sibile, vel existens, vel futurum, vel esses utinantiam vel modum, 3 Q. vel esse contingens, vel necessarium, a '. vel esse sim.plex vel compositum, Sq. vel esse finitum, vel infinitum, o V. vel esse causam, vel effectum . De singulis hisce entium classibus per totidem Capita aliquid disserere abs re
CAPUT TERTIUM De ente possibili, exisente . N futuro
f. I*8. I dea entis exi sentis adeo fessationi. 1 bus ab unoquoque nostrum acquiritur, ut nemo sit, qui vel ea destituatur, vel a qualibet alia illam non distinguat. Quia tamen simplex omnino est, nec definiri, nec explicari amplius est Logicae g. 4o.) Hinc
quocumque modo definire velis ens existens, obscurius semper loqueris. g. I 49. Idea entis pes bilis est abstractio rea. lizata, quam nobis efformamus, dum Ceteras rerum qualitates praeter earum existenis
182쪽
tio in nobis oritur, dum de extensione, ibi i-ditate, figura, motu, & quiete cogitamus, absque eo quod existentiam contemplemur. g. I o. Tandem ideam entis futuri nobis comparamus stati in ae exilientiam alicujus possibilis determinatu alicui tempori alligamus. Hinc ens futurum illud est qου d non
solum non repugmae existere, sed certo est staturum , veluti cras oriturum solem, homunes omnes aliquando morituros Rc.
f. IF i. Entia futura dividuntur in abolata.& conditionata Futurum absolutum est, quod
a nulla conditione pendet. Conditionatum vero, quod alicui conditioni alligatum est, quod.que proinde futurum non est, nisi illa pon tur conditio. Sic v. g. futura non est pulum ris pyrii accensio, nisi ei ignis admoveatur. Futura conditionata in humanis locum habere exploratum mihi est. In divinis autem locum habeant, nec ne Abeologorum esto judicium .
g. i 32. Pariter entia possibilia Suidunt philosophi in intrinseca, & eaetrinseca. Cum es sentialia entis simul esse possunt, in muratrihus lateribus constans, animal ratione praedi- eum &c. tunc ens illud appellant intrinsece pons bile. Cum vero ne dum essentialia entis si mul este possunt, verum etiam causa. ad quam illud refertur, potest illi dare existem iram, tunc ens illud dicunt intrinsece, ea trinsete timui possibile. Hinc patet, quando Bais heatur impossibilitas vel intrinseca , vel ea imseca. Impossibilito intrinseca habeaur, cum essentialia entis fimul esse nequeunt, atque in e sensit v. g. dicitur impossibilis circiatis constitutiva enim intrinseca figurae
quadratae e Tentra su et rotunditatem excludunt,
inti inieca circularis figurae caustitutiva cum
183쪽
iis si urae quadratae essentia ipsa repugnant. Habetur impossibilitas extrinseca, cum essenisti alia entis iam ut esse possunt, sed tamen causa, ad quam illud refertur, non potest illi dare existentiam. In hoc sensu foret impossibilis alter Mundus huic similis ab homine creandus. Quamvis enim ejus constitutiva non pugnent, attamen homo non est sufficiens potentia hujus creationis. II 3. Cum ea, quae invicem pugnant, sese mutuo destruant, ideoque simul existere nequeant, patet, nullam esse causam, suae existentiam tribuere possit entibus intrinsece impossibilibus . Errarunt itaque Carteiiani , dum docuerunt, nihil a nobis tam impossibile excogitari posse, quod ad existentiam non transeat, si Deus voluerit.
f.' a14. T Tt communiter traditur,. ' - - substantiae, modique notio in
telligatur, observandum est dici subjectum id, cui aliquid adhaerere, vel inhaerere percipietur, vero id, quod subjecto adhaeret. Sic tela dicitur subjectum p jcturae, pictura vero adjunctum telae. Hinc notiones subjectum, adjunc um sunt relativae, ideoque excitari nequit notio subjecti, quin simul percipiatur aliquid illi adhaerens, vel inhaerens & viceversa.
f. III. Hoc posito, vulgo definiunt substantia in primum subjectum ejus, quod es, modo
184쪽
dos autem, ceterasque notas etiam constantes concipiunt v cluti entitates huic primo sub
jecto inhaerentes, & ab ipso omnino diverialas, non secus ac pictura diversa est a tela, cui inhaeret. Quomodo autem Philosophi ad hanc substantiae notionem devenerint, ita deis elarat D. Winne in suo Lokii compendiciitalice reddito a P. Soave Dag. I 6 I. I 'aia, , ninia vedendo certe qu4lita sempdiei sem se pre , e inseparabit mente unite insieme . giudiea, che tuite apparten gano ad uno, , stella soggetto, e dando un nome a queis sto soggetto, riguarda l 'unione di tuite le, , qualita, che vi scopre, non come una id ea se composta, sicwme do Verebbe lare, ma co- , , me una sola idea semplice. Κ non poten- ,, do concepi re, come tante qualita diverso
se possano in sieme sussiltere per se mede si me , , loro suppone un sollegno , un substratum, ,, net quale, e sopra ii quale elle sano, esiis stano , e sussistano. Questo sostegno is quel. M lo, che si chiam a fo ama. o i 'idea della Jostaneta in generale non o,, dunque, clie t 'idea di non so quat subjet ,, io, che si suppone etare ii instegno dello,, qualita, che in noi eccitano de tridee sen ,, ubili. La terra, disse un giorno vn Filo ,, sofo Indiano, o sostenuia da un Elelante; ,, quest'Elefante da una testuggine, questa ,, testuggine da uia non so che. Ora la sci , , stanga de' Filosofi Europei corri sponde is presso' a poco at non D che dei Filos scis, Indiano.
L'idee delle so stanete particolari sono, , composte deis idea oscura di questa sostan
,, Za in generale, e deli unione delle quali- , , t a semplici, che v edi amo consistere in sie. me, e che supponi amo emauλre dati a co-
185쪽
., st: tu Zione interna, e dati' essen Ea Ineogni , , t a della soli an Za in generale. g 136 Sed lubstantia est ita concipienda PFit revera subjectum inhaesonti okius, Alam-hurtius, Diderotius, Condi gliachius, alii ut smon ita illanti utique coiicipiunt. Interrogati enim quid sit subit intra, respondent, eam nudum esse subjectum realiter ab ejus notis distinctum, sed tantum 'ggregatum omnium no- rarum ν constantium, mutabilium, quae sunt in re; ita ut res ad Zero reducatur, ubi a si gulis fiat abstractio. Haec philosophandi ratio nobis quoque si nolicior videtur I quare Cenis semus rem quamvis haberi di trinsece Per notarum colli ctionem absque ullo subjecto, ciuillae inhaereant. Concipimus quidem in rebus ob diversas, quas nobis pariunt, sensationes, diversas proprietates. tia quia corpus in n his excitat sensationes extensionis & soluditatis, concipimus extensionem a soliditate distinctant, atque ita subjecti, cui hae sens tiones inhaereast, fulcri, cui imitantur, extra nos i pths confingimus. At si has sensatio. nes realizemus, quod ex g. 62. citra errorem praestamus, nil' aliud sunt nisi ipsum corpus, misi ipsa substantia. Simili modo, quia nos. anet ipsos cognoscimus ope sensationum, quas vel actu experimur, vel reminiscimur, perincipimus animum veluti subjectum, in quo hiesentationum ti uxus recipiatur. Verum hae se sationes nil aliud sunt nisi ipsa anima succes. sive ita accidentaliter existens, nis ipsa suta stantia. g. I 37. Atque ex ista substantiae notione palam est, estentiam realem entis, attributa, modos a subit intia non differre, ideoque eL sititiam realein esse substantiam, esse substantiam attributa, modosque. Duo tautum, ita
186쪽
eoncipiendo substantias, distingu ndi sui it in
rebus existendi moui; primu F e s e uialis, arcio dentalis alter. P. r primum existendi modum easdem semper in nobis leni itiones producunt, unde illas agnoic Linus fudi aspectu e fgentiae, & altributorum. Pu alterum v 'ro conistinuo diversis sentationes in D cibis excitant, atque hinc eas sub at pictis modorum nobis reis praetentamus . Qui quid om cxisti nisi mocliquotidianae observationi respondent. Quotmdi enim cc rpora nobis viccntur scmper ex. rensa, solida , inertia, &C. modo autem rotunis da, modo quaaratu Sc. Quotiui e ssentimus animam semper intelligentem, in do v ro per cipient Wm triangulum, urioco quadratum Sc.
g. l38. Substantia, si a quacum qiFe alia divisa & separata maneat, ua ut sit principium totale, & integrum suarum operationum di.
citur etiam suppostum, adeo ut suppinium ni aliud sit, nisi substantia sui juris. Ita eania v. g. est suppositum, quia est sur juris, nomispe principium totale, & integrum tuarum operationum. Az ejus caput, vel pes dici n quit suppositum, cum aliis partibus jungatur,& a toto cane pendeat in operando. Aquae gutta, quandiu ab aliis aquae partibus clivisa manet, est suppositum, est enim totum quoddam, ipsique soli tribuuntur omnes eis eius, qui ab ea pendent, & passiones omnes, quibus afficitur. Stutim ac vero ad aliam accedit, desinit esse suppositum , cum non sisam p ius principium totale & integrum suarum operatIonum. Sust positum rationis particeps dicitur a Latinis perjoηa, a Giaecis autem θυο losis. Talis est nomo.
g. I s. Hic vero in vorum tyronum gratiam, -- Theologicis studiis navare uehunt GPuram, probe ad vurceudum . non qualibet
187쪽
Edubrum substantiarum unione contingere , ut vel una . vel ambae delinant esse suppositum,ded ut id contingat, necesse esse, ut non hanc unionem vel una vel ambae singillatim sumptae non sint amplius sui juris. Duplex aut m hujus naturae unio eise potest, scilicet vel eum substantia ignobiliori, vel cum subis stantia aequalis perlauionis. Si substantia no-hilior ita cum ignobiliori conjungatur , ut haec tantum in operando ab illa pendeat, ignobilior tantum desinit esse suppositum, eum ea tantum non sit amplius sui juris. Hinc explicant Theologi, cur natura human, in Christo non sit suppositum, seu pi rsona, ct cur natura tantum divina in eodem Christo rationem habeat suppositi, seu personae. Natura enim humana in Christo pendet in suis operationibus a Divinitate , tanquam a
principio totali suarum operationum; quidquid enim agit humanitas in Christo, id agit α; divinitas, unde Christi operationes dicuntur
theandricae, hoc est divino - humanae. Contra vero natura divina non pendet in operando a natura humana, cum haec non habeat partem in operationibus mere divinis Verbi sibi uniti. Si vero substantia nobilior ita cum ignohiliori conjungatur, ut una ab altera in operando pendeat, utraque desinit esse suo. positum, cum nulla sui Juris amplius sit, unis de in hoc casu suppositum componitur ex duabus substantiis, quarum utraque ab altera pendet. Ita in homine non est suppositum corpus, cum in Operaudo pendeat ab anima, non est suppositum anima, cum & ipsa in operando pendeat a corpore, sed suppositum, seu persona est nomo qui corpore , & anima constat. Tandem si substantia uniatur alteri aequalis perfectionis, ita ut a se invicem
188쪽
pendeant, utraque rationem supposti amittit, quia non habent ampliuS rationem totius, sed fiunt partes totius alicujus suppositi ex totali earum unione e Xurgrntis. Sic ex dua-hus aquae guttis sit unicum suppositu in .
De ente contingente N necessario S. I 6o. Lx sensationibus palam nobis fit,n mundi res alias ex alii& genera ri, ac successive oriri, ac interire, ideoque 'illas dependentium, ac mutabilium seriem constituere.. Sensationibus itaque nobis innotescunt entia contingentia, ea scilicet entia, quae propter causam extrinsecam existunt, nullaque propriae naturae necessitate ad ex iis stentiam determinata sunt. Quia vero series
dependentium, & mutabilium, etsi infinita fingatur, concipi a nobis nequit, nisi aliqua statuatur prima causa, a qua series illa initium habeat, cum sine hujusmodi causa omni prorsus sum cienti ratione destitueretur, hinc
ex perceptis rebus contingentibus ratiocinio, inferimus existentiam alicuilus primae causae, quae a nulla alia existentiam acceperit, quaeque proinde propriae naturae necessitate ad existentiam determinetur. Entis igitur necessarii notionem acquirimus, cum ens nec ensarium dicatur illud, quod ex natura sua ita existit, ut impossibile sit, illud non existere. g. lo I. HuJu' autem serimae causae, nempe
hujus entis necessarii proprietates ex Condi. glia
189쪽
Osservo neir Universo un' armonia, un., ordine: in sco pro principalmente in queia, , te parti, delle quali uom ggo maggior co- ,, gni Zione . se io siesso ho delia intelligen- ,, Za, Riunto ne sono ali' acquislo, peri ho, , rutae mio sotrito scino conscirmi ait ',, ordine degli oggetti, che esistono in na- , , tura; e la mi a conrnrensione non cheis una copia affli languida di quella intellia is genZa, colla quale sono state ordinate le, , cose, che io conceyisco, e quesse, che a, , concentre non giungo. Dunque la pausa b, prima θ' uia effere intellet tu te; essi ha, , dato un Ordine a tutio, in qua lunque tuo. ,, go, e tempO; e ii di iei intelletio, egua l. , , mente che Pimmenso suo potere, e la di, , lei e ternith abbraceta qua lunque tempo, , , e qua lunque luogo. Poicli h la causa prima δ' indipendente, , , ella pub cio, che v uole; e pol che e in- tellet tua te, effa vvole con giusta infallita. , , te pereeZione, ed in cons guen Za con una , , rdgione determinata: em h libera. is Come intelligente , comprende tutio p, , come libera, opera seneta ritegno, e di,, suo proprio arbitrio. Laonde in conleguen.
Za delle idee, che presentate ct fiamo delse di tui intelletio, e delia sua libera potesta, in una sola paroIa ci formiamo l)idea, , delia sua bonia , giusti aia , misericordia D e pro vilenza. Ε' qu uta un' idea imperias, 1etta uella Divinita. Essa deriva, e deri.
190쪽
, , var sol tanto deve da' sensi. Ma quanto , , piu chia ramente giungeremo a compren- ,, der P Ordine, che Dio lia dato alle sue M opere , tanto maggior chia reZZa acqui sterti,, simile idea. f. I 62. Aliquando appellamus necessaria entis illa, quae in se θ' absolute, hoc est spectata tantum eorum essentia, talia non sunt, sed duntaxat sub data conditione, aut in factahnothes, nempe si praeter eorum essentiam praesupponantur determinationes aliae , quae polita essentia nondum ponuntur. Hinc ne incessarium ex natura sua, scilicet, absolutum probe distinguendum est ab hypothetico, cum illud, non istud contingentiae repugnet. Ad necessitatem contingentem spectat etiam necessitas moralis , quae tunc habetur, cum DP positum enti moraliter necessario vel non sine maxima dissicultate, & vix unquam contingere potest, vel ab homine sana mente praedito fieri non potest: atque in isto sensu dicitur necessaria electio cibi salubris, quam homo sui compos inter venenum, eumdem. que cibum facit. In quocidiano sermone vocabulum necessarium ad decentiam quoque, hoc est ad quasdam actiones convenientes transferre solemus. Sic familiare est illud rA scribendo epistola, ab invisenda amico abstinere non possum. CA