De veris sonis literarum & syllabarum

2쪽

P. RAMIPR I FATIO IN

SCHOLAS Grammaticas.

R E QS E N Tr λ haec tantat Aud.) quantam vel florentissimis Academiae temporibus, animadvertisse nomemini, admirationem V

stram tacita mihi significat, quid causse sit quamobrem Regius eloquentiae& Philosophiae professer,res adhuc in orato- .ribus & philosophis graves secutus, tandem ad puerilem Grammaticae artis considerationem descenderim: verum si vel hominum qui idem fecerint, splendorem ac dignitatem, vel facti ipsius caussam facultatemque aequo dc attento animo reputare mecum volueritis: intelligetis profecto non ludicram pueroru lusionem nescio quam induci,sed summorum & in literis facile principuni homira m honesti Mimu exem-

3쪽

P. RAMI

plum revocari, statuetisque, comparatis rebus& diligenter animadversis, receptae professionis munere alienum nihil a me suscipi. Etenim quos Sc quantos in utraque lingua viros arbitramur Grammaticae artis magistros extitisser

Graecia nempe philosophos imprimis Platone dc A ristotelem, deinceps innumerabiles alios extulit. Platonis tempore Grammatica nihil aliud admodu fuit, quam literas legere & scribere. At in Philebo videmus a Platone tractatum,qua via deceret literarum doctrinam institui: nec Cratylo ejusdem philosophi dialogo

singulari,aliud quam Grammaticum argumen-rum disputatum est, quippe qua ratione nomina rebus essent imposita. Aristoteles ultra Platonis initia progressus, genera quae primis elementis effcerentur, comprehendit, coprehensaque posteritati mandavit. Theodectes Aristotelem magistrum imitatus est, ingeniumque in Gramaticis studiis exercuit, adeoque philosophus uterque Grammaticae artis velut inventor aut certe imprimis author a Qvintiliano efficitur. Sic enim ait lib.I.ca. . Aristoteles quoque atque Theodectes verba modo & nomina& convinctiones tradiderunt, videlicet quod in verbis vim sermonis,in nominibus materias quia alterum est quod loquimur, alterum de

quo loquimur) in convinctionibus autem, rerum complexum essejudicaverunt,quas c5jumctiones a plerisque dici scio.sed haec videtur ex magis propria transsatio.Haec igitur de Aristo

4쪽

PRAEFATIO. 3

Aristotele &Theodecte Quintilianus. Paulatim a caeteris philosophis maximeque Stoicis Gramatica res augeri atque amplificari coepta est, unde intelligimus literarum studium apud Graecos in eo laudis de dignitatis loco fuisse, ut summi philosophi hujus artis commendatione, nominis sui famam memoriaque posteris gratam esse voluerint.Quid Romani quo numero quove loco Grammaticam habuere λ Grammatica olim ait Suetonius in libello de claris Gra-maticis) Romae ne in usu quidem, nedu in honore ullo erat, rudi scilicet ac bellicosa etiam tum civitate, necdu magnopere liberalibus disciplinis vacante. Initium quoque ejus mediocre extitit: siquidem antiquissimi do storum quidam & poetae & oratores semigraeci erant. Livium & Ennium dico, quos utraque lingua domi forisque docuisse adnotum est.Nihil am-ldiiis quam graece interpretabantur: ac si quidatine ipsi composuissent,praelegebant. Primus igitur quantum opinamur studium Grammaticae in urbem intulit Crates Mallotes Aristarchi aequalis, qui missus ad Senatum ab Attalo rege inter secundum ac tertium bellum Punicum sub ipsam Ennii mortem, cum in regione Palatii prolapsus in cloacar foramen crus fre-sisset,per omne legationis simul & valetudinis tempus plurimas subinde fecit.assidueque disseruit,ac nostris exemplo filii ad imitandum. Denique magis ac magis ait idem in &gratia dc cura artis increvit,ut ne clarissimi quia

5쪽

dem viri abstinuertiit,quo minus & ipsi aliquid de ea scriberent,utque temporibus quibusdam super X X. celebres scholae fuisse in urbe tradatur. Haec Suetonius. Hi vero clarissimi viri qui

tantum proponuntur , nominatim non appellantur fuere sui ex historia percipi potest:) M. Terentius Varro, M. Tullius Cicero, C. Julius

Caesar.Doetissimus undectique Varro cum pleraque alia, tum praecipuε Gramaticum hoc arogumentum quatuor & viginti libris explicave rat: sex adhuc licet mutilati, attamen ex Co numero libri superant, unde potest: universae commentationis summa perspici. Est enim septimi initio transitio posita,quae partes omneS Ostendit, ubi sic Varro loquitur: om oratio natu ra tripertita esset, ut superioribus libreis oste di, ejus Prima pars quemadmodum vocabula rebus essent imposita secuda quo pacto de heis declinata in discrimina ierunt,tertia ut ea inter se ratione conjuncta sententiam efferant: prima parte exposita, de secunda incipiam hinc. Haec partitio indicat triplicem linguae latinae doctrinam a Varrone descriptam esse, ElymOlogiam , Analogiam & Syntaxim. Etymologia sex primis tradebatur, Analogia sex proximis, reliquis duodecim Syntaxis. duodecim nempe libri in singularum vocum origine & propo tione,id est, in Elymologia cujus pars est singularum vocum Analogia:duodecim in earu comstructione versabatur. Sed Etymologiae doctriana qualis fuerit simili transitione, initio quarti

libri

6쪽

PRAEFATIO.

libri declaratur. Sic autem loquitur Varro, Quemadmodu vocabula essent imposita. rebus in lingua latina, sex libriis exponere institui: De his,treis ante huc feci quos Septimio misi, in quibus est de disciplina qua vocat ἐτυμλογιμνquae contra eam dicerentur, volumine primo: quae pro ea,secudo:quae de ea, tertio. In ncis ad te scriba a quibus rebus imposita sint vocabula in lingua latina:& ea quae sunt in consiletudine apud poetas.Tres igitur primi libri academica disputatione cle lis Ἀρον habuere, E libris Gram malicorum Aristophanis, Apollodori, Antipatri,Cratis. Primus Elymologia labefactabat,secundus cotra defendebat,tertius tanquam controversiae Judex &disceptator erat.Hi libri periere,ires proximi propagines Etymologiae tractarunt:quartus interpretatur nomina locoru, quintus nomina temporum, sextus poetarum.

Deinceps analogia similem philosophiam habuit ε libris Aristarchi Sc Chrysippi: septimus

oppugnator analogiae fuit, octavus defensor, nonus definitor.Tres reliqui,quorum nihil re stat ,propagines analogiae in flexionibus nominum & vero orsi continebant. Tertiae partis argumetum de copia verboru & poematis deinceps agebatur , quae pars magno latinae linguae detrimento prorsus interiit. Ergo talis Grammatica Varronis fuit. d Tulliusὶ Artis hujus ait Quintilianus lib. i.cap. .)diligetissimus ruit, in filio sui ex epistolis apparet) certe loquendi usquequaque asper quoque exactor:

7쪽

imo vero in prima elocutionis parte statuebat, i 'ut percipitur oratorio 3. in praeceptis latinit ltis .Mirabile fortasse fuerit nos principes tantis opibus tantaque in Repub.dignitate Grammaticae artis magistros fuisse . oed de Caesare multo mirabilius, qui duos de Analogia libros ad Ciceronem in summo belliprum civilium a dore conscripserit: qua de re sic in Bruto Atticus cum Cicerone,deinde cum Bruto loquitur: Quinctiam in maximis occupationibus cum ad

te ipsum sinquit) de ratione latine loquendi accuratissime scripserit, primoque in libro dixerit verborum delectum originem esse cloquentiar,tribueritque mi Brute nuic nostro,qui

me de illo maluit, quam se dicere, laudem ui gularem.Nam scripsit his verbis cum hunc nomine esset affatus. Ac si cogitata, praeclare eloqui possent, nonnulli studio & usu elaboraverunt:cujus te penε principe copiae atque inventore bene de nomine ac dignitate populi Rom. meritum esse existimare debemus,hunc facile& quotidianum novisse sermonem, nunc proret ino est habendum. Atque haec in Bruto, unde intelligimus,ab Attico Caesaris grammaticustudium commendari, unaque Caelarianam Ciceronianae Grammaticae laudem celebrari. Sed i ibidem a Bruto etiam magnificentius augetur.

Tum Brutus, Amice hercule sinquit & in

gnifice te laudatu puto,quem non solum principem atque inventorem copiae dixerit, quae erat magna laus, sed etia bene meritum de po-

8쪽

puli Romani nomine dc dignitate. Quo enim

uno vincebamur a victa Graecia,id aut ereptum illis est,aut certe nobis cum illis communicatu .

Hanc autem inquit) gloriam testimonitique Caesaris tuae quidem supplicationi non solum, sed triumphis multorum antepono. His igitur exemplis perspicimus Aud.ὶ tam honorificuliterarum studiu Varroni, Ciceroni. Caesari visum esse ut iis honoribus quos in Repub.amplissimos essent assecuti) ampliorem quendam e Grammaticae artis illustratione sibi proponerent. Grammaticam igitur tantorum principugloriam similibus studiis aemulati sunt Didymus,Palemo, Terentianus, Quintilianus, Plinius , Celsus, Marcellus, Censerinus, Macer, Gellius,Probus,Donatus, Papyrianus, Priscianus, atque innumerabiles alii. Sed praeclarissima hominu ingenia in Gramaticis studiis elaboraverint:caussam laboris rationemque considerare,majus fortasse atque optabilius fuerit. Facultatem igitur Grammatici nujus operis efficiendi subducamus.Logicas faciendae artis leges ε materia artis , e forma artis repetamus, qualis Grammaticae artis materia, qualis forma

uinimis illis Grammaticae doctoribus proposita fuerit. Istas vero causilas Aristoteles Analyticis libris explicavit: hunc itaque philosophum laudiamus. Materies sinquit in omnibus artibus propria certaque subjecta est, quam concessu omnium consensitque sibi sumunt, nec alio sibi demostrationis genere vendicant.Talis Atitia

9쪽

P. RAMI

meticae materia numerus est, Geometriae magnitudo,talis etiam Grammaticae sermo,graecae graecus, latinae latinus. Proponitque Grammatica sibi populum qui certo sermone omnibusque popularibus familiari ac noto utatur. tum sermonis,quia varius usus esse possit, apud alios legitimus, contrarius apud alios, Grammaticam descripturus, rectum tantum & laudabilem usum seliget: neque quomodolibet loquendi artem faciet fid enim sine arte fi ret) sed recte & pure, id est, bene loquendi. Ergo ad legitimum verumque sermonis usum praeceptis ti regulis ε proposita materia seligendum , tres artificiosae materiae notas Ari

stoteles tradit, B: ---γο, προλω ταὼγον,

unde theorema catholicum artis ac doctrinae loco dignum intelligatur. Prima nota praeceptiones artis Grammaticae, non solum verae, ted omnino necessarioque verae esse debebunt.

Itaque si quid fallacibus & captiosis Grammaticorum placitis & opinionibus teneatur, id in ista materia illegitimu erit. nec ad Grammatici operis fabricam adhibendum. Infinitae Grammaticorum contradiistiones sunt,quae verae simul esse non possunt. Plerique fere omnes commentitiis exemplis & a sese confictis sunt contenti, exemplorum ex idoneis authoribus demonstrationem nullam adferunt:

Ac si qui attulerint, e sacris literis aut e profanis nihilo elegantioribus petiverunt. qui dilia gentiores fuerunt,e poetis Iere sumpserunt, qui

10쪽

PRAEFATI o. clamen sait Varro) lineas impunε transiliunt,

quosque ideo Antonius apud Ciceronem non attingit, ut aliena lingua locutos .Itaque Qu)ntilianus recte ait, a poetis sermonis authoritatem peti non posse. Paucissimi ad Terentium, Caesarem, Ciceronem respexere, atque interduiti vitiosis exemplaribus inducti, falsa nobis authorum testimonia produxerunt. Q re sit quis Aristotelem audire voluerit,ad Grammaticam artem. construendum , Grammatici propemodum nihil nisi problemata proponant , quartu laboriosa usus obseruatione consideres , era demonstres, aut falsa convincas. Id igitur primum in seligendis Grammaticae materiae praeceptis Aristoteleum signum erit, ut nihil praecipiatur nisi is me παννήρ. Secunctum artificiosae materiae Aristoteleum signum est η θ' vita, quo multo plus exigitur quam primo evi enim sit aliquid in arte per se, non fatis est verum esse necessarioque verum sed homogeneum ac penitus cognatum debet esse. Aristotelis exempla hac in re mathematica sint, In Arithmetica de magnitudine diceres ait) est , In Geometria de numero praecipere est αγε ιεα ἡ- : Itaque si quid in Grammatica praeter illum sermonis usum fuerit , Per se non erit. Tota fere Grammatica significationibus vocum referta est proeriarum, appellativarum,possessivarum,derivativarum, denominativarum, patronimicarum,Verbalium , participalium, adverbialium : sic in