Speculum optimi magistratus, bene constitutae ac florentissimae Venetorum Reipub. Reverendiss. Card. Casparis Contareni. Cui de Romanorum & Venetorum magistratuum inter se comparatione, Guerini Pisonis Soacij IC. praeclasiss. elegans ac doctus novite

111쪽

DE PENEro RVM tio, item deinceps pro quarto , hoc demula omnibus aliis magistratibus servatur. Comitiis consectis, electorii nomina m gna voce pronunciantur a scriba magno, postea dimittitur Consilium : neque -mninsultra solis occasum protrahi comitia queunt. Qvqd si ea solis occasus interceperit, statim renunciatur,qui ad eam horam fuerint electi: eorum, qui stant, nuIla ratio haberi potest. Itaque beneficio, quod eis cum sors, tum eleetorum classes. artulerant, exclusi tempore, minime frui queunt. fuitque hoc summa ratione decrotum. nam haud sacile saehu esset, si res in

noctem protraheretur,ut tam magna civium multitudo a magistratibus , qui comitiis praefecti sunt, in officio contineri posset, ut tenebris saventibus non aliquid contra leges agerent: iccirco maiores nOstri sapientissimi viri, qui eximia prudentia, canimi solertia omnia prospexisse videntur, statuere ultra solis occasum comitia ne protrahi liceret, neve ullo pacto lucernam ullam in atrium illud inferri, dum comitia haberentur. Haec est omnis comitiorum habendorum ratio in qua minime est praetereundum, ita inter cives distribui magistratus, ut tamen duo ejus

112쪽

REPUR. LIB. L eadem gentis, aut etjam consanguine ina xime necessarii in eodem magistratu est. non possint. Quemadmodum neque iis dem comitiis duo gentiles, aut agnati, Xim einecessarii, sortis beneficio electores csse queunt , ut supra ostendimus , quodsiimma quidem ratione statutum est, ut

scit jus publicae potestatis ad plures pertineat, non autem ad paucos necessarios c5

trahatur. nam hi potestatem adepti moliri aliquid facile possent, rempublicamque turbare,plurimi praeterea, honorum laeti expertes, rempublicam oderint, rebusque novis studeant,necesse est. Eam vero rem, spublicam quam pars civium,eaq, magna non probat,diutius consistere posse , non videtur esse valde sperandum magis autexeipublicae proprium nihil prorius est, quam publicam potestate a plures pertinere: nam cum respublica ex iis plane civibus constet,quos inter summa sit aequalitas,ut in honoribus adipiscendis di a- res sint,minime convenit. Etenim paucorum statum, quem Graeci ὀλιγαρχiαν dicunt , iacile constituunt , qui ius pinblicum contrahunt ad paucos necessarios. Quamobrem in republica Venera ita magistratus inter cive distribu-

113쪽

DE VENETORVM sntur,ut quoad fieri possit, omnes familiet

agnationesque honorum, munerunIque

Reipublicae sint participes: ea tamen rati-Dne, ut non'inviS,sed hi tantu viri; qui de probitatera prudentia excellunt, Rempublicam administrent , ac muneribus

publicis fungantur. Prior illa institutio populare quiddam sapit: altera vero Opti.

matium gubernationem, quare luce clarius intueri licet, omnes restas gubernationes civitatum in hac una Repubi esse committas nam quamvis hoc magnum Consilium speciem quandam reserat pΟ-pularis status, nihilominus in eo perspiciatur commissam esse rationem optimati'um gubernationis .cum populari, na Orte eligi magistratus,populare eth, in eo ni statu civitatis ustum atq; equum ae

qualitate Arithmetica metiuntur atqUCita reputant, quum unusquisque e populo unus sit civis, liber, ac paribus paria debeantur, unumque q, ex populo pari iure ac commodo frui debere in Republica: neque esse causam, cur alius minus alio magistratus consequi possit, tium vero omnes simul nequeant imperare, sed per Vices, aequum esse existimant, ut res sortis Ommittatur, utque imperent ii, quib. illa

114쪽

REPVB. LIB. I. iisaverit. Contra in paucorum potentia, qtiae aberrat a Repubi optimatium , usu Venit. quippe arbitrantur, cum inparibus imparia debeantur, divitesque superent alios cives copia rei familiaris, eis quoq; supremos honores deberi in quo utrique saliuntur , longeque a vera ratione recedunt licet verisimili nitantur nam quod

inquiunt,paribus paria, aut imparibus impari deberi, re ne statuunt. In eo ero, quod paritatem priores numero tantuNI,

posteriotes imparitatem solum divitiis metiuntur, protuldubio perperam judicant. Etenim qui huniero pares hi aliqua in part pares sunt i non omnino pares. Et qui divitiis inpales, non omnino impares censendi sunt,sed aliqua tantum Tatione impares. Verum cum civilis societas ad bene vivendtun sit instituta, vi μius sola discrimen hoc ossicit. Hi erpo qui virtute praestant, tanqiram imparibus ac potioribus, supremi etjam honores in Republica debetitur: aequalib. vero Uir tute ac civili industria, aequales etjam honores. hic modus, haec norma optimatio est.

Sicuti ergo populare est, uti sorte in electoribus constituendis ita est optimati-um,ut is qui virtute praestare judicio con-

115쪽

silii existimatus suerit, potior habeaturi ac reliqui repulsam ferant, qui indigniores habiti sint. Qua ex re facile perspici

reor, in hac comitiorum habendorum ratione commistam esse cum populata specie optimatium formam : eo tamen tem

peramento, ut id quod est optimatium,si1l eret rationem popularem: nam sors in e-ectoribus tantum constituendis dominatur: cujus potestatis nequam etiam homines rei publicae absq; detrimento compotes esse queunt, parq jus habere cum optimis civibus, at in mandandis honoribus nil sortis est,totum in electione fit udicio positum est. Quo in loco non omittendum illud institutum censeo, in comitiis magistratuum, qui exigunt Viro praecipua quadam bonitate ac solertia praeditos,quatuor ordinibus eleistorum, de quibus iupra memini, senatum velut quintuordinem explere . nam dum ordines illi in conclavibus ad hoc munus destinatis eos

pronunciant. quos voluerint competitores, si fiant comitia cujuspiam horti, quos dixi, magistratuum,cogitur Senatus in minus atrium ibiq, unicuique Senatori licet eum, quem voluerit, in certis illis magistratibus nominare, pro quibus in siiDa-

116쪽

REIVE LIB. I. a ita itur. at is qui plura attulerit, pronunciant electus Senatus scrutinio sitq, quintus competitor. Quamobrem liquido p-τet,praestantiorem esse in nothra Republica &rmam optimatium, quam latus popularis. Caeterum hujuscemodi comitio-Xum modus, ac ratio satis haetenus dilbgenter a nobis exposita est. Accedamus ad eam reipublicae partem, veluti in fidia hus ad constituendam δια/ασῶν con natiam vox gravis proportione quadam acutae respondet,sic etiam specie quadam rugi parti populari respondeat, ac demuiri unum concentum optimae reipub inje nis mediis magistratibus, coalescat.

LIBER SECUNDUS.

ULLus est, qui ignorat Principem in urbe Veneta personam regis, ac speciem re qgiae gubernationis pseferreo ideo non absq; ratione,post-mis a nobis coventus civili est descrjptus, .populi serina habeat, si no satis pro rei ipsi dignitate,pro tenuitate tame nostrano indiligeter: sequitur ut explicare aggre

117쪽

DE VENETORVM

diamur,qua ratione ducti majores nostr . optimi atque sapientissimi homines, Pri cipena ianum reipublicae praeesse voluerunt,tum ero quib. temporibus accluselis fuerit hujus Principis praeficiendi origo.Neminem puto latere,id quod a nobis 1 pius hoc toto opere est repetendia, civistatem civilem quandam societatem esse , quae per se sussiciat ad bene beateque via

vendum. Omnern vero societatem unitate quadam contineri, qui ambigatῖco-tra autem distractione solvi. Quo esse-ectum est, ut discordia civilique dissidio,

maximae copulentissimae civitates brevi corruerint, unditusque eversae sint .u'nitas vero commode contineri non potest,nisi ab uno, qui multitudini civium ac universis magistratibus , quibus certae ouidam senectiones sint demandatae, pr 1it , atque multitudinem quodammodo dissi uentem colligat, atque in unum conciliet quod philosephisimmi ac praecipui natu a indagatores, cum in universi constitutione, tun etjam in microcosino hoc id est animali, animadvertere. Nam perspexerunt in hac rerum universitate multos ac dissormes motus, prout scalicet uniuscujusque natura sert, ab uno coe-

118쪽

REPVB. LIB. Ir. erIesti, ac diuturno contineri, omne etjam causas ab una prima omnium causa demuin uno animali plurima ac longe diuersa membra,quorum iunctiones variae dissocmesq, sint, una tamen alesca unico me-bro,corde scilicet,comprehendi, atque in unitatem quandam colligi. pari propemodum ratione multitudo civium ni ita fuerit legibus instituta, ut unum quempiam praesidem velit , cui bonum commune omniu, ac unionis civili conservandae cora praecipue incumbar, tuo uniuscuius lue civis,tum privati,tum magistratu selige tis actiones, tanouam ad ultimum finem dc praecipuum referri debent, nimirudi lius non poterit conservari, sed in diversas partes distracta decidet, quod ut nulliaus civis culpa aut injuria contingat, ex singulorum quidem sedulitate circa propria

privatumq, munus accidere necesse erit, cum commune bonum nulli praecipue sit demandatum age rem sye stemus in rei frumentariae praesectis hi potissimum in hanc curam incumbent, ut opera sua insegna frumenti copia ex omni b. partib i vehatur in urbem, sitque tritici annona vitis Athoc ortasse publicis vectigalibus

ossici et . Navalis quoq; rei praesides, quod pulcher-

119쪽

hhicherrimum habemus non dissimili ratione maxime studebunt, ut quam pluri-inas triremes aedificent, omnibusque bellicis nauticis instrumentis exornent egregie atque pecunias publica undique coactas in eum usum expendant ex qua sorsitan sedulitat reliqui reditus publicis S reficiendis arcium desoppidorum moenibus d custodibus regionum satis esse non poterunt, quamobrem sollitis c6pagibus respublica distracta dilabitur non vitio .sed studio civium, dum quisque

Per quam egregie munus suum obire studet. quod si hisce incommodis essci videtur, ut perae pretium sit boni communis curam alicui praecipue demandare cujus nullum sit certum quoddam ossici iam, sed soliimmoderetur, c dirigat cujusque sunctionem ad commune bonum, dc ad reipublicae unionem pluribus aeque hoc negotium committi non reor expedire civitati. Etenim id, quod pariter plu-TeS curant, omne parIter negligunt, ut

inquit Aristoteles, neq; si quid perperantagatur culpa,potest in unum quenda prae

aliis conserri ut interim omittam aemu Lationem ac simultate ς, quae inter pares

plorunque esse solenti sin vero unus huic

120쪽

REPPR. LIB. II. rei praeficiatur, qui temporaneum hunc

magistratum erat, utputa annuum aut semetirem , non autem quoad vixerit hic

nimirum bene secum agi putabit, si tantisper Respublica sceliciter agat, donec defunctus fuerit magistratu securus quid

postmodum sit eventuru, ac quo res casum rarit. Quare contingit, ut male plerunq; res cedat. Id quod certissimo experimento

compertum esse potest, plerisque rebusi publicis sumpto, quae hoc gubernationis,

senere nostris temporibus usae sent. Ideo a nostra civitate sapientissime institutum fuit, ut in hac republica constitueretur quaedam species regiae gubernationis deo legibus temperata,ut quovis incommodo ac periculo, quae reipublicae imminere possent, amoris, utilitate vero χύ- modo, quod regia gubernatio habere so- let, astito, nihil relictum esse videretur quod esset desiderandum , ac simul remp. liberrimam, regem praesidem haberemus. Unus ergo Princeps eligitur, qui e jam habet Ducis nometi is quoad vixerit, reipublicae praeest praecipue curam boni comminis habet quo maxime civitates contineri superius a nobis Ucaci ratione probatum esse reor. Husus nulla