장음표시 사용
121쪽
fodus explorans distavraam, avem in rumento. N campo tenere aues dis antiam stationis A. ad Turrim C. Mnon potest pervcniri ad basan,ob vallum,aliaue obstacula,nemque ad manum est insti umentum, quo illud dimetiri queas. Sic
122쪽
TRAcTAT vs PRIMvs. HS Fisre sudem p. g. vel plui . pelles a latri in terraena apti l A. iv. be sigere quoque baculum B sed ita ut oculo t no a iraculo A sa. per baculum B. turrim C. videas. Hinc metire A. B su D rques o. passiis, conitantes singuli a. pedibus; ecyadnota. Procede tunc ex B. ad sinistram, palsus si initis prioribus i a. usque ad D. atque i. bi tertium baculum ligit o. Tunc alitera D. re irrigi edere e Psam 3 o. passus, ibi ut in figii r docetur , E. constitues. Verum ita tibia D. in E .gradiendum est, ut semper supin baculum D. turrim C. cospicias; d ibi fige tibi etiam quartum baculum E. : tata me, ut dictum et , ut abaculo E. super baculum D. turrim C. videre pollis. Metire tum distantiam E. A. qtiae estg8. passu S. quo Seciam nota. Deinde domum reuersus imponito chartam mese, ac in cadetineato lineam coecam infinitam , quae erit A. B C. t una a Regula tua diuisoria sume circino io. uncias, ii ue grana hor dei, secundum . magnitudinem aut paruitatem figurae, quam delineare proponis. Nam ut figuram eius magnitudinis facias , viae hic tibi proposita est , qtiodlibet granum passus
vel ro. pedes valebit; quapropter in linearia caemam, circino fieras I. grana, quaeso. faciunt palsus perinde atque ab A in B. reperisti hoc modo: unu pede circini ponito in A. Alter pos monstrabit tibi, ubi b iculus b. poni debeat. Ex B. dii cito linest na coe, cam versus sinistram,ciclito infer ra. passus qui dilars .grana ex Ibi erit D.Tum A. D. lineam ccccam retrorsiim ducito, quae so pa(sus,vel T. grana etiam longa sit; duc etiam allam ex A. versu, E. parallelam ad B D. quae s3. passim in vel ia. granorum longitudi' nem habeat, ubi hae ambae ex D & A. coincidunt, ibi erit h.(Dia-tuor igitur stationibus vel baculis ordine in charta ita collocatis, line ale ab A. in B. ponatur, Et linea longa coeca ducatur versus C. Tu lineale etia , iuxta lineam E. D. affigatur&coeca linea secundum primam describatur: ubi he duae lineae inuicem sedilth,
cant, ibi turris C. subsistat necelle et . Vide figuram S iii pia inducito. Si porro scire cupis distantiam A C. circini admiresculo a lati .
123쪽
latitudinem attinge, eamque Regula di iii seria infer , ac eruntas grana hordei, quorum unum . facit passus: Sunt ita .passus,seu
co. pedes. Hac dedimensione dictam' ni ivssiciant. CAP. XXXIX.
Ratio inquirendi per aeuadrantem , iuxta antiquorum doctrinam an aqua ex fonte in urbem usque, arcem vel alium secum duci
SI aquae fontis origine ad urbem seu locum quendam celtu
ducenda sit, primum indagabis, an origo eius altior sit quam locus in que aqua duceda est. Si enim fons infitior fuerit omnis opera&oleum perdetur. Modu vero explorandi per quadrante quis locus excelsior sit, describit Apianus,Riuius &alii authores. Asta fontis scaturigini,& quadrantem baculo suo sic applica, ut altitudine fonti D. respondeat, A pars eiu T a. b. superior,d.C. inferior A a. d.&c. b. perpendicularis stet, prout vides in figura sequenti. Sic directo instrumento moue Regulam ad a. b.ut numerum so .attingat dc per foramina aspice ciuitatem vel arcem. Quod si dioptra tibi deprimenda est, antequam pet pinnulas utabem videre queas,absque multo labore, fontes eo duci possunt, ut tibi figura a D. in E. indicat. Sin altius Dioptra leuanda sit quam linea a b. in numerum so. quadrantis,priusquam adspicias arcem,ut hic a D. in F. certo scias aquam in arcem F.duci nullo modo posse. Aqua enim nulla altius duci nequit, quam eius prima scaturigo existit. Atque haec doctrina ex sequenti figurae facile intelligetur, si eam diligenter inspexeris. Accidit autem nonnunquam,ut fons tam procul distet ab urbe, aut ita sita sit,ut propter colleginter medios urbs ab eo qui fonti ad stet videri no possit. Hoc casu incipe a scaturigine, & Quadratum ut faciendum docuimus diri-gm, Dioptram quoque eius ad a. b. in numerum so moueas,&per pinnulas videas versus mourem, atq; in eo notam quandam
124쪽
TRAcTAT vs PRIMvs. II tibi propone. Eo cum perueneris, inde ulterius-alium montem prospice & ru rsus tibi signum proponas. Repete idem tertio & quarto, donec urbe vel arcem in conspectu habere possis, obserua autem quod Regula ad a.b.& so. directa manere debeat. Si in ultima statione visus tuus per pinnulas altius, quam Arx vel urbs cadat, possibile est ut aquam introducas. Si intra urbem vel arcem, ita ut arx altior sit, ut hic in figura in F. videre est,eo aquam derivare nequiS. Figura
125쪽
pacto p r instrumentum h=c planimetrum, nous pror in araendumsit,ais aqua onte in locum alictirem dura possit, nec ue, eciam si multi montes et vades inri psint 'AD experiendum an aqua tu locum quendam duci possit tine cn , posteriore in partem Planimetri sic ut ore : instrumentum illud suspede e claud F. non alit et quam si altitudo tibi foret metienda, prorsus vi cap. s. figura do. faciendum didici- .sti. Memento autem instrumentum altitudine fonti re bondere
debere. Ploc obseruato,videan possibile sit, per Regulam visoriam I Κ instrumenti tui, locum, in quem aquam ducere vis, vi dere. Si tunc filum instrumenti, quadrantem ab A. ad C. attin 'gat, ubi scripturn est, Possibi LE, utique incidet cum a fonte D. ad urbem E. perspexeris, omnino statuas aquam eo duci posset. Si vero filum attingat quadrantem A. B. ubi scriptum cst: lMPOSSIBILE, (quo Pacto se habebit c D. ad Arcem F. aqua ibi duci
non poterit. verum si multi montes le valles inter fontem locum eum, in quem aquam vis deducere, interiacent, tum in hunc modum progredere. Postquaministrumentum, vidi istum est .apud fontem D. directum fucrit, S ad arce F. vel vi bcm E. ire volucris: primo in oblita valle ad do . vel So. palsus, baculum de , si gendum citros. vi ilic sub G ad quem aspectum ex statione O. intendere queas. Iristi uinento sicco inposito & te rei piciente ad G. diligenter notabis, quem numerum filum in quadrante A. C. attingat, eum quem scribes. Metire a D. in G distantiam,&eam quoque adnota. Deinde instrumen rum dirige in G. & ut alter baculus figatur iubeas in H. ut ad illum respicias itidemque adnota numerum abscissum dedistantiam G. H. Eodem modo procede ab H. in I. Deinde in X.L M N. O F. vel E. co signa inquam diligenter quem numerum filum attingat, E quantum statio v-na distet ab aliora it hic in exemplo subiecto factum vides. Filium
126쪽
Iam si domum reuersus,scire vis,qui, obseruata abs te in campo, in charta possint delineari, &cuiuis ob oculos poni: Planimetrum tuum, remota priuS norma I. Κ. et applica, atq; ita quidem ut acus magnetica libere moueatur. Originem tontis D. constituere potes, ubicunque tibi visum erit, commode tamen ut illa ipsa tua charta omnes stationes tuas capiat. Hic ab O cidente in Orientem progressus est, hoc est, asinistra dextram versus : proinde fontem D. in charta plane ad sinistram collocauimus. Tu igitur ita mensae assideas, ut habeas meridiem a tergo,& circumage chartam cum instrumento, donec acus magnetica incidat in nes merum 36o. Sic ubi inciderit, duc lineam infinitam ex fonte D ad dextram,quae sit parallela chartae tuq in infera & supera eius parre. Atque haec linea Hori Zontalis diciturii est aute non parui momenti s Ostendit enim an aqua duci postir, quo ductam desideras. Namsi, inde lineatio. ne stationum tuarum , ultima linea altior fuerit qtiam haec hori Eontalis, fieri nullo modo potest , ut aqua eo duci queat. Si vero eadem linea, postremae obseruationis tuae, sub hac hori-Zontali linea apparuerir, aqua commode co derivati pol it. Lineam
127쪽
Iro MECHANI convM HvLs II Lineam hori Eontalem ducens, chartam tuam primo cera meri sae assigito,ut supra cap. p. traditum est, & in fonte Diaciculam si
ge,ad quam Instrumentum tuum seu Inductorium erige i ludo
tamdiu verte, donec acus magnetica, seu index Inductoriisa . attingat,prout in campo factuna est, in statione D. Gdam diuiso, rem tuum tantae quantitatis aestimare poteris qirantsi volueris acres ipsa requirit, pro desiderata figurae magnitudine. In figura hac unu quodvis granu hordei, Regulae diuisoriae D. E. Is passus
Geomet. mihi valuit. Si igitur instrumentum ad D. positum fuerit ut acus ad 3 a. ut dixi, incidat, delinea cxacicula Duineam coecam, cui circino inferas do. passus, quos a D. in G. mensus es, faciunt grana . hordei, cum unum valeat 13. pastus,eritque ex
tremitas huius lineae G. Ibi igitur rursum aciculam figas,ad qua instrumentum erige, ita ut acus app. attingar n hac linea coeca infer o. passus vel t. gr. hordei, atque ibi erit H. Ita procede ab H .in I. ab I in L. L M. N. O. F &E.ut acus vel index in num semper consistat; quem in campo attigit, ac ut di stantiam unius stationis ad alteram diligenter, perinde ac adnotasti observes. Si deinde postremam lineam ab O. in F. ubi acus sar attingit, passuum longitudinem habet, delineare velis, comperies extremitatem eius,quq Arcem F.repraesentat, aliquanto altiorem esse linea horidon tali, atque idcirco aquam e fonte D. eo,ut dixi,duci non posse. Urbs vero E. tota statione decliuior est , quapropter eam quoque delinea, & quidem hoc modo:cum acicula in F. defixa est,&instrumentum veli Inductorium ei ita appositum ut acus seu index in so . incidat, linea haec Is passus,vel 3 .gra nablonga esse debet. Ea ducta reperies eius alteram extremit rem, urbem E. infra hori Zontalem incidere, ae consequenter aquam ex fonte D. illuc te posse derivare. Tutemetipsum hac in re exerceas. quod si feceris, utilitatem haud poenitendam in- deIercipies.. Verum
128쪽
TRAcTAT vs PRIMUS. Verum hoc semper tibi diligenter delineando 'Ibseruandum
est: vi numerus acus magneticae plane convcniaccum numero
Quadrantis in posteriore patre asilo abscisso. CAPUT, XLI., Deae rante, ei que in posterioreparte infumenti Pleni -- metri, Tt Guem in metreto didrato descriptis eae IN hoc instrumento QMdrans unus, numeriS Io. octo. A c. inso. gradus cst distributus, qui quarta pars sunt 3do graduum, in quos ccclum & terra diuiduntur. A quibusdam quarta altitu- . dinis vocatur; Huius beneficio obseruari potest, quot gradus Sol, Luna, vel etiam stellasia prahorigontem vel terram eleuata sit. Quae res sepe iunt necessariae, praesertim, si in globo coelesti noctu scire cupis, quota sit hora. Primum per quadrantem experiri debes, quot gradus stella aliqua cognita eleuata siti Secundum hanc eleuationem globus dirigitur, ac cius index horam tibi indicat. Sed de his plura, Deo volente, insequenti tractatu, qui est de usu Globorum. Quod si per Quadrantem explorare cupis, quot gradus Luna vel stella supra terram eleuata sit,instru , mentum applica, perinde ac si altitudinem dimetiri velis.&per lineam visoriam Lunam vel stellam adspice; numerus enirn qui Regula in quadrato instrumenti, vel filo in posteriore parte Planimetri attingitur, verus est numerus graduum eleuationis. Cum vero Solis splendor clarior sit quam ut eum intueri possis.fac ut per pinnulas splendeat,& Regula autAlum denotabit altita.dinem
129쪽
odsi instrumenta,de quibis hactenus,
vel alia qua in prooemio nominauimus, desiderat,iae ea apud me Francosurti ad eruamum, tam extra quam in nundinis, reperire poterit. Vale&fruere.