Commentarij Ioannis Arborei Laudunensis, doctoris Theologi in Ecclesiasten, ... Eiusdem Commentarii in Canticum Canticorum, ..

3쪽

- Commentarii Ioannis Arborei

LAVDVNENSIS. DOCTORIS THEOLOGI.

in Ecclesiasten ad illustris sinu Principem HENRICVM, Gabliae Delphinatem.

EIVS DEM COMMENTARII IN CANTI,

cum Canticorum, ad nobilissimum ac reuerendissimum Cardita lem Ludovicum Borbonium.

P RISIIS Ex officina Simonis Amri.

5쪽

Generosi sumo Principi Hentico

GALLIAE DELPHINATI. IOANNES AR B O,

reus.doctor Theologus Parisiensis, perpetuam felicitatem exoptatai Vi summo& illustrissimo Principi ptaeclara suom stuladiorum monimenta dedicant. HENRICE nobilus i me, toto studio totaque animi industria nituntur illius beneuolentiam sibi conciliare, aut conciliatam tueri& conseruare: nec tam suis s udent commodis quam illius honori, cuius gratiam demereri cupiunt. Qua doquidem nihil est excellentius quam hominem ab eximi s virtutibiarum. Juibus caeteris longe antecellit extollere, & commendare.Quo sane lauis genere iuuenes bene nati ad ediscendas literas inflammantur & impelluntur nec duris parcunt laboribus, ut ad hunc optatissimum finem perueniant. Hic me hercle solus consequendae gloriae igniculus. osci tantiam torpedinem & inertiam depellit, fugat de excutit. Senes etiam suarum virtutum commendatione illecti, honore maximopere delectantur, vivunt de illustrantur. Hac denique sola gloria illustrissimi militeqad res Igora de virtutis fastigium euehantur: dc eo sunt magno & constanti animo. ut procellosis tempestatum fluctibus agitati & concussi nunquam sucis cumbant nec de gradu deiiciantur.& quo magis premuntur & seri unatur eo magis, instar victricis palmae, renituntur: nec ad mortem usque vulnerati, cedunt arenae. quorum gloria, virtute & animi magnitudiis ne nihil unquam maius ac admirabilius dici potuit &excogitari Nam rectis studiis &honestissimo conatu, veram sibi comparare gloriam contenderunt. Quae si rationis cancellos & honestae vitae fines egrediatur, non tam dicenda est gloria, quam ambitio iactantia&ostentatio. Prae

Uare enim Socrates hanc vitam ad gloriam proximam de quasi compendiariam dicebat esse, si quis id ageret ut qualis haberi vellet, talis esset. Quod si qui simulatione & inani ostentatione ac ficto non modo seris mone. sed etiam vultu stabilem se gloriam consequi posse putent,vel eis menter errant. Summa siquidem de persecta gloria pulcherrimis iusti,tiae. fidei. prudentiae liberalitatis, beneficentiae ac caeterarum omnium virtutum officiis innititur de stabilitur. quibus magnanimi ac tartissi, mi viri nobilitantur.& immortale sibi nomen comparant omniumque applausum de fauorem suarum virtutum splendore & amplitudine prinerentur:& ita sunt affecti animo,ut susceptis laboribus, periculisqis praesare gerendas excitantur &accenduntur perserunt aestus triae, inediam famem,sitim N aduersa quaeque, ut ad summum honoris, sunt mast

6쪽

aditis solum sibi persuaserint virtutem. & quod honestum est ac deco,

rum, aut admirari aut expetere nullique neque homini, neque perturabationi animi, neque fortunae succumbere. Nec quicquam magis vitu,

perandum esse existimant nec maiori &accusatione & insimulatione dignum quam frangi metu enervari libidine & vinci a voluptate &inertia: nihil vero magis laudant & suspiciunt, quam se a labore & volupta, tibus, ac ab omni cupiditate inuicium praestare, resque gerere vehem

ter arduas & maxime utiles plenasque laborum & periculorum tum causa vitae tum multarum rerum quae ad communem reipublicae utilitatem pertinent.Hanc animi dexteritatem ac magnitudinem, partim ab optimis naturae igniculis. partim ab integerrima morum probitate. ac stuadiorum omnium & virtutum exercitatione nanciscimur.qua haud duabie nihil est praeclarius. nihil amabilius, nihil denique quod magis liminines liciat ad diligendum. Nulla siquidem alia res magis quam moaderata in rebus magnis exercitatio.& vitae societarum accommunis liter

torum congressus.amicitiam stabilire potest &confirmare: ua sane ne, glecta dirutitur castra subuertuntur umes, pereunt literae,&beatissimus reipublicae status labefactatur cum vero colitur.& nostris assectibus imis perat ac per omnium vitam serpit ad summa peruenimus. beatamque

ac tranquillam vitam agimus.nec optimum ac maximum amicitiae oranamentum absque virtute adipisci possumus.quam qui tollit,& amici, tiam tollat necesse est.Nec quicquam me magis mouit Princeps illustrissime, animumque meum impulit, ut Commetarios in Ecclesias en tibi nuncupatim consecrare,quam admiranda tuarumvirtutum amplitudo. rara morum probitas, & singularis tua erga omnes amicitia qua clarissa morum principum ac totius Galliae animos tibi devinxisti, ac tua humanitate, modestia mansuetudine ac clementia propensissimam omnium beneuolentiam & gratiam tibi conciliasti.Qui diligenter & tota verit te praetclaram tui animi indolem naturae solertiam ac dexteritatem ex penderunt, maximam de te spem conceperunt, & tanquam optimi *um x M a lumine tus probitatis, prudentiae, ac generosi animi coniectarunt te liliata stirpe enatum. fore Regem maximum, potentissimum ac inuictissimum. Nec immerito tuam insignem adolescetiam, pietatem in

parentes beneficetiam in pauperes ac in tuos beneuolentiam commemdant omnes,& admirantur ac in te suos conisciunt oculos. Nam a puraritia habuisti causam celebritatis & nominis a tuo patre F RAN CISCO Gallore Rege christianissimo Ac inuictissimo acceptam quem viri optia mi ob viuidum christiani pectus animi magnitudinem prudenriam comitatem.& promptissimum in studiosissimos quosque fauorem, laudati suspiciunt& reuerentur. Illum extranei atque suum principem amant,

7쪽

de singulari beneuolentia prosequuntur.Praeclara illius facinora, magnia ficentiam. hospitalitatem & inauream qua in re militari caeteris ante, cellit. praedicant & summopere commendant: in eo denique mansueta tudinem, facilitatem. clementiam & placabilitatem. qua nihil est lauae dabilius. nihil denique magno & praeclaro viro dignius, probant&exis tollunt. Et licet augustissima maiestate splendeat. & regio diademate insignitus, summis illustretur honoribus, nihilo tamen fit elatior & ara rogantior. nec in rebus prosperis & ad voluntatem fluentibus insole, scit, nec in aduersis deijcitur animo, sed praeclaram in omni vita aequa, bilitatem servat. Has mi H E N RIC E tui patris.serenissimi ac christia, nissimi Regis virtutes quae nullo unquam aeuo senescent, nec ulla obibulone obliterabuntur, amplectere ut commodius ac felicius possis praeue clara tuorum maiorum monimenta illustrare summamq; illorum glo,riam clariorem reddere. Hoc facile praestabis: sicut coepisti in tuis reis bus agendis utaris prudentissimorum hominum consilio,&exquisitissimo iudicio nec lato quidem ungue ab illorum sententia discedas.quicum excellentes quasdam singularemque virtutes in te perspicienti rerectam tui animi culturam maximis esserent laudibus te denique ob egre, gias tui ingenis dotes absque ulla simulatione amicitiae colent & vel eis menter amabunt, etiam nulla utilitate quaesita.Quod si optes aliquata,

do ingenuis & liberis Gallis imperare. sapientiam e lympidissimis vir,

tutum tantibus scaturientem&vbertim promanantem discas & exosculetis, quam Salomon Rex omnium sapietis sinus &opulentissimus,cum f.Regum s. esset paruulus a domino postulauit, ut melius populum dei iudicaret.&discerneret inter bonum & malum. Haec siquidem virtus instanes ania mi assectus domat aculeos carnis & petulantiam coercet ac libidinis inre ncendia restinguit. Sapientia enim authore Cicerone libro primo de Gnibus bonorum & malorum moestitiam pellit ex animis quae nos exhorrescere metu non sinit.qua praeceptrice in tranquillitate vivi potest omnium cupiditatum ardore restincto. Et cum vita omnis perturbetur &errore & inscitia, sapientia sola nos a libidinum impetu &semidinum et iterrore u indicat, & ipsius sertunae docet modeste serre iniurias, & omisnes ostendit vias quae ad quietem & tranquillitatem ferunt Quod si pulcherrimis sapientiae studiis. iustitiam. virtutum omnium sipsendorem

maximum, copulaueris, non mediocrem me hercle tuis virtutibus accumulatissimis tui animi diuitiis accessionem facies. qua recte institutus aequissimum omnibus facies iudicium. erues vi oppressum de manu caestumniatoris:nec libidine dominandi in aliorum fines irrumpes nec duarissimis exactionibus populum tibi subditum diuexabis, nec cuiquam nocebis nisi lacessitus iniuria, sed conaberis cu christianis principibus

a. iii.

8쪽

pacem habere. Si denique sanctas iustitiae leges ad unguem observes, &ea animi magnitudine orthodoxam philosophiam ab hostilibus haere,

licorum incursionibus protegas, qua tuus pater protexit, in deorum numerum cooptaberis, de Gallia tibi deuinctissima te tanquam quoddam numen terrenum perpetuo honore venerabitur. Et eo sis semper magno & constanti animo, ut totam vim bene vivendi in animi robore ac magnitudine ut in omnium rerum humanarum despicientia &in omni virtute colloces.discasq; a Salomone ne prosperis intumescas. honores, diuitias, magistratus, regna, imperia & nominum industriam ac labores vanitati subiacere. Enimuero ex sacris compertum est litearis, quam sit vanu, inane & miserum, ob superbiam & suae felicitatis i ctantiam de gradu deiici,& in maximas incidere calamitates.Sensit primus homo optimis dei dotibus illustratus,quantum deo displicuerit elatio mentis qua a Paradiso exulauit:& cui neglecto dixit doniinus, Mais ledicta terra in opere tuo, in laboribus comedes ex ea cunctis diebus vi tae tuae. Et quid unquam vanius Chayn & calamitosius qui inuidiae tralis transsos lus cum non potuisset aequo ferre animo selicitatem Abel, sui fratris innocentissimi sanguinem effudit pro suis tamen flagitiis ac diauinae misericordiae diffidentia acerrimas luit poenas. Nouit Pharao vara nitatis dux primarius quam sit stultum cae rartunae confidere,& nolle post diuturnam afilictionem resipiseere.cuius munitissimum exercitum dominus deiecit in mare.Dederunt poenas filii Israel pro sua prodigi sa vanitate cum vitulum conflatilem contempta dei religione adoras,sent Deuorauit & ignis Nadab & Abiu filios Aaron quoa temere & varino studio obtulerint ignem alienum. Percussi etiam dominus filios Israel, quod pro esca & ventris ingluvie obmurmurassent.Vani certe sue, runt conatus Balaam arioli quod destinato animo voluerit maledicere filiis Israel. licet castigatus ab illo seelere resipuerit. Obrutus est & lapi,dibus Achan quod caeco auaritiae studio captus,abstulerit pallium cociscineum,&ducentos siclos argenti,®ulam auream quinquaginta mesorum. Declinauerunt & fili j Samuelis in vanitatem auaritiae, & cum accepissent munera peruerterent iudicium. Et quid filiorum Israel pistillatione vanius dici potest qui a Samuele petierunt sibi constitui Reis gem, abiicientes dominum ne super eos regnaret.Expulsus est & de re gno Saul Rex potetissimus qubd dei iussis non obtemperauerit nec o caecatus praedis omnino deleverit Amalech Quid dica de vanitate Da,

uidis Regis sane clementissimi cuius oculos Bethsabee sui pulchritudi, ne fascinauit & depraedata est,eiusque voluntatem ad nephandum adulterium pellexit. Dij immortales, sola libido vicit quem strenuissimi &fortissimi milites nunqua vincere potuerunt. Ecquid vanius, imo quid

9쪽

petulantius & salacius incaestu Amnon cum sua serore Thamar qui a pueris Absalon confossus gladio, misere perist. Fuit & in vanitatis ossi cina conclusus ipsius Absalon interitus, quem Ioab in quercu haerenatem,tribus lanceis confodit. Expertus est & Salomon Rex omnium se,pientissimus, quam sit vanum & calamitosum ardentissimo mulierum amore vulnerari, earumque pedicis irretiri: qui libidine & scortis auerasus a domino, deos alienos coluit. cum tamen respuit,& antiquas anies mi sordes detersit, diuino affatus numine dixit Vanitas vanitatum,&omnia vanitas. Longe plura. Princeps nobilissime, de vanitate homi, num congererem exempla, nisi vererer tibi taedium adserre: ut de stulaetitia ipsius Roboam qui iuuenum consilio delusus, decem sui regni partes perdidit: de interim Achab, de oria lepra percusso, quod voluerit adolere incensum super altare thyimiamatis: de perditissimo Manasse. qui coluit idola &sanguine innocentis essedit:de Sedechia cuius ocu los essedit Nabuchodonoser Rex Babylonis crudelissimus.&eum vimetum adduxit in Babylonem, nec tamen abi jt impunitus.Nam deus se rocissimum illius animum & elatam gloriam incuruauit vi Tam&baaculum saeuissimi tyranni contriuit, ac eius superbiam ad inferos usque detraxit Haec ut existimo, susscient exempla quibus sersitan mi H E NRIC E moueberis. & intelliges nihil maius esse, nihil denique praeda, rius quam res humanas despicerer nihil vero vanius & abiectius. quam plus aequo prosperis rerum sertunis. honoribus & hominum praesidiis confidere. quod apertissime docet Ecclesiastes, quem nostris studijs ita lustratum tuae augustissimae maiestati officiose deuouimus, ut maiorem sibi &authoritatem, & gratiam apud studiosissimos quosque compara,ret nosque a canino invidorum latratu & calumniatorum iniurijs vim dicaret. cuius lectione praesaras tui animi virtutes augebis facile deuorabis taedia & subortas perturbationum procellas sedabis.Quod si nistris faueris auspicijs,&huic opusculo calculum addideris maiora post, hac moliemur. Bene Vale. iEx sacro Solonicae domus Mus o.

10쪽

D IOANNIs ARBOREI IN ECCLESIAset EN

Praefatio.

Otacavaturi Ast Ecclesiaste spiratismus, iis qui Musis vitae offi

ciis rei te fiunt instituti, quique euangelicam sitiunt philosopbiam,persuadere, munsana iussis prosus esse contiuenda, O magno ac constanti avi-mo deferenda, et omnia quae in pulcherrimo huiusce inquieti ac turbulenti munA. ac decidentis seculi spectaculo cernuutur, es gaila, nec summis bouoribus, praeclaris magis ratibus, incertis caec ortunae diuitiis, nec rhetorsi, poetarum ac pbilosophora disciplini dendum ed soli virtuti sol p religioni ac pietati iugiter inuigilandum, nec denique tutissimam in bis tua pereuut,defigendam esse auchoram. Etenim quo maris immodico istarc rerum s ulo,ac auxia cura tenemur, b obuincimur,eo magis toris quemur er diuexamur. Haec sola inexpletilis rum expeteredarum cupiditas,i potius insania,nos riadit deliros, vecordes eristolidissimos, totum p hominem a s vcera

rerum diuinarum contemplatione abducit S auocat. Putemus siuauissimas huius mundi delicias essefallacissima Syrenum incautamenta O praeficia. Nobis quoque fidem faciamus, nihil esse sub sole nouum sed omnia tempore elabier effluere,cuuctas panitati si iacere. Et nostra in Justriam solertiam, ingenii vires, O acrimonia omnem pliteraturam hominum inui Aoe et calumniis patere. Huc tendaut hominum couatus, strumnae selicitudivesM laboret pene omnes in ventum. Porro nonnesumma es mio feret a b extrema avitas, oblatis vobis honoribus Saccumulatis opibus u posse momento per imae ane elatos laedunt, Ophruviue sapientes conturbaat. Ad nostruigitur Eccles assev despeliis rerum humanaias uatis,cofugiamus. a quo distemus stultitiam exuere, Festus si dare pecuniarum cupiditatem expellere, dolores contemnere, fortem animum induere, aduersa aequo animo tolerare, er quod omulum votis expetendum est, nos ipsos cognoscere.Hoc si quidem vitae institutum amplexando, aliorum isania prudeliores euademus,agvsemusubinde nibit homine caecosui amore capto, an ius esse et cyntemptibilius.Quid enim illis profuit qui in diebus Noe incumbebat genio, voluptatibuse omnibus reviremfarciebant, Odiluculo adsectarumdam ebrietatem expergificebantur quorum tandem, ut norunt omnes, calamitosissimusfuit exitus, et aequissima dei sententia diluuio perierunt. Nemo tamen es 3 qui rem hanc animas uertat, O illorum naufragio re istat. neminem invadit timor, get nemo, nemo pectus pulsat,nemo diem illum mente peruoluit, nemo praesentia haec breui peritura meditatur. O quoZ maxime doleresum est, vetue nos acerba er immatura mors castigat, nec acutissimis aliorum morbis mouemur, eo caecitatis'mo caligamusM arbitremur nos semper Duros. Deberemus ab demetis er iis quae cito tabctur,humavae conditionis in labilitatem edi fiere, b in illis repentina mutatione conspicari. Nec hems, nec astas, nec ver, nec autumnus, nec deniquefragrantissimi flores, nec magnifica aes iaperpetuo manetsd decurrat omnia, euolant O dilabuntur.Homo tanquam sos frui mane ires it, ad vesperam tamen arsit et emoritur. Quid igitur miser tantopere