Commentarij Ioannis Arborei Laudunensis, doctoris Theologi in Ecclesiasten, ... Eiusdem Commentarii in Canticum Canticorum, ..

발행: 1537년

분량: 189페이지

출처: archive.org

분류: 그리스도교

11쪽

IN ECCLESIAST. PRAEFATIO. x

tras lassas opes cur in rebus prosperis insoleficis cursummos ambis bonores cur ab ima probis moribus dignitate tibi endicasqNunqua more ultum cadaueri, draucupagis astu sacerdotiis, inhiare defines Cave,caue ne mors inopina te iuum absorbeat, Odilatet infernus animaseam, ut te deglutiat. Audi Salomone praeclare de rerum omniu vanitate disserente, Seius exulo discas teipsum cotemnere, Magni aut opera mea, adi aui mihi domos, Splantaui vineas rei hortos O pomeria, O consui ea ,π- Stigeneris arboribus: extruxi mihi piscinas aquarum ut irrigare Ediluam lurumorum germinantium .possedi seruos er ancillas,multam p familiam habui: menta suoque ermagnos ouiumgreges vltra omnes qui fuerunt ante me in Hierusalem: coaceruaui mi bi arpentum S aurum feci mihi cantores er cantatrices: ex deliciassiliora bominum.

supergressus sum opibus omlles qui ante me fuerunt in Hierusalem. Sapientia quosuerseuerauit mecum, O omnia quae desiderauerunt oculi mei non negaui eis, nec prohibui cor meu quire omni voluptate frueretur. Et hanc ratus sum partem mea, te. rer labore meo.Cums me conuertissem ad uniuersa opera quae fecerant manus mario ad labores in quibus frustra sudaueram : i A in omnibus vanitatem S aiyicti nem animi: et nihil permanere sub sole. Hunc sane regem nemo valuam sapientia, opibus gloria, imperio, deliciis verauite nihil tamen ex his omnibus cepit Militatis.

quin ea potius omnia vanitatum vanitatem appellat. Cedamus igitur illi,qui rerum omnium experientiam consecutus est. more illi obtemperemus, ab illo discamus res humanas despicere, O morte comentarum facilius tota vim bene uiuendi in animi r bore ac munitudine S in omni u rem humanam contutione ac despicietia, ei in omni

irtute collocemus. Illis porro rebus incubamus, in quibus nihil est vanu fr inane sed era omnia certa Ostibilia:in quibus denis nihil senescit, nihil praeterit,sed vireret omnia fressorescunt. Demus operam ut praeclaris virtutum officiis anctissima relis dione, modestia ac morum probitate, hinc ad aeternas beatorum sedes demigremus. Et ad hunc Fnem assequendum nobis erit adiumeto Ecclesia es, a quo discemus, deum inmere O mandata eius obseruare, humaram esse felicitatem.

ARGUMENTUM PRIMI CAPITIS. Iniuum astatus numine dixit Eccles asses, humana quaes esse 'a binania.quippe quin nullus est qui non de suo conqueratur labore, aut qui non doleat se minimum pro suis exanitatis laboribus reporta se praemium.Torquetur di acrius, quod cum diligenti studio noua quaque S inaudita perscrutari voluerit, nihil recens ex nouum sub

sole offenserit. Vnum tamen reperit,omnia liuore,auaritia, contentionibus, detracti

ne,D maledicentia, oppleta esse,ne inefrequentissimostultorum comitatur quibus sapientis non sine e stione Hr edaci tristitia ob flere possunt. Mian Diuidem ovicto non minus caeteri insurgunt O repetunt, tuam quod Atracato ab , Ira vocarit e,renascatur aliud ex repullulen

12쪽

COMMENTARII IO. ARBOREI

' ECCLESIASTAE CAPUT I. Erba Ecclesiastae filii David regis Hierusalem.Vaniestas vanitatum dixit Ecclesii astes: vanitas vanitatum,&omnia vanitas. uid habet amplius homo de viai, uerso labore suo quo laborat sub sole Generatio prae

terit & generatio aduenit terra autem in aeternu stat.

Oritur sol.& occidit.&ad locum suu reuertitur, ibis renascens gyrat per meridiem & flectitur ad aquilo,nem. Lustrans uniuersa in circumitu pergit spiritus, & in circulos suos reuertitur. Omnia flumina intrant in mare,& mare non redundat. Ad locum unde exeunt flumina reuertuntur, ut iterum fluant. Cunctae res difficilesinon potest eas homo explicare sermone. Non saturatur oc

ius visu nec auris auditu impletur. Quid est quod fuid ipsum quod fuisturum est. Quid est quod factum esti ipsum quod faciendum est. Nihil

sub sole nouum. nec valet quisquam dicere. Ecce hoc recens est. Iam enim praecessit in seculis, quae fueriit ante nos. Non est priorum memoriria: sed nec eorum quidem quae postea futura sunt erit recordatio apud cos qui futuri sunt in nouissimo. Ego Ecclesiastes sui rex Israel in Hie, rusalem, & proposui in animo meo quaerere & inuestigare sapienter de omnibus quae fiunt sub sole. Hanc occupationem pestimam dedit deus filiis hominum, ut occuparentur in ea.Vidi quae fiunt cuncta sub sole de

ecce uniuersa vanitas Nasdictio spiritus. Perversi difficile corriguntur.& stultorum infinitus est numerus. Locutus sum in corde meo, dicens. Ecce magnus essectus sum, & praecessi omnes sapientia, qui fuerunt miste me in Hierusalem, & mens mea contemplata est multa sapienter, redidici: dedique cor meum, ut scirem prudentiam atque doctrinam, erraroresque&stultitiam.&agnoui quod in his quoque esset labor,&as tactio spiritus eo quod in multa sapientia, multa siti indignatio:& qui adadit scientiam. addit & dolorem. mi Erba Ecclesiastae filis David. regis H ierusalem. Non tam auditu- tri sumus in hoc praeclarissimo opere verba quam sacramenta, nec tam sacramenta quam secretisma rerum diuinarum mi Peria, O oracula prophtica: nosque docebit Ecclesii a les pulcherrimis sententiis,rationibus er tropis, s magno

a imo debeamus fortuna nobis assianJiente, O res humanas despicere. Vocant Graeci rho vidi, rum concionatorem, qui coetum, id est ecclesiam in unum congregat. Nec eius homiliae Hr cociones in unu peciatim in testuntur, sed uniuersatim in omnes. Etenim optimi concionatoris munus es , euangelicumfermonem omnibus infunJere, nec lavi

adblandiri, O alteri aduersari: debetque sub oculos ponere Christum, inuictissimum ac incorruptissimum collesonatotum exemplar,qui nihil fimulato animo eloquebatur,npl-

liu que pers ova insicctabat: sed quod ex bmpi issimo sui patris fontrebiberat, tuto

13쪽

i N ECCLESIASTEN. 6

b abs. vlla asse Natione proferebat:qui cum intrebretur temptu dei, et eiecisses'. didissimos negotiatores, O nummulariorii menses fibuertisset,illorum vitia acerbe obiurgans dixit, O quiZem intrepide, Domus mea, domus orationis vocabitur, vos autem fecistis illam spelunca latronil. Et interrogatus a Pilato, constati sermone respondit, Ego palam locutussum mcdo, ego semper docui in onagoga, O in teplo quo omnes Iudaei conueniunt, O in occulto locutus sum nihil. Ille iniuriarum omnia tolera nus-mus, nullius quantumuissuperbi principis, comminatio'es, o objecta sibi supplicia aedurissima tormenta reformidabat oli deo AZebat obsequic praestare. A cuius pestigiis longe deuiant O exorbitant,qui euangelica cauponates philosophiam, nitiatur toto Marte contionango, sentari principibus, O mu'atibus, ac illis, a quibus sperat se multum Hr quaestus er pecunia assequuturos. quos ausim dicerepotius esse Antichristio Plutonis S Christi nuncios. Quid enim blavda O subJola illorum assentatione, religioni christiana perniciosius unquam adferri potuit quid exitialius er pestiletiusqIllos quiJem pecunia b ambitionis hamo inescatos, magis quam teterrima pectem, O tabificum moria Duitare debemus. peste si quidem et contagioso morbo solum perit

corpus, O extinguitur: perAtissima eo illorum adulatione, christianorsi anima in felicissime pereunt. Quandoqui gem non audent illi ob munera peritura, vel ob gratiam O amicitiam diuitum,quos sibi venantur, vel ob humanam laudem ac gloriam, vel ob metum amittendi terrena bona, bominum scelera etia flagitiosissima reprehendere. Q Ui magis timerent illum qui potest corpus S animam in gehennam ignis . demittere, suam eos qui duntaxat coetus occidere possunt, magno er constavit animo pro veritate dicenda et tuenda, omnibus ob erevi, nihil ad aucupandam hominum gratiam Iosuerentur,vibit extimescerent,nisil asentarentur, sed evagelicam stilosophiam et Mnesta omnia ancta Overa praedicarent omniumsuevitia acerrime infectarentur, O soli deo et bovis placere puderent. Ses de bac communi insania plus fatis. Hunc Ecclesiasten in hoc excellentissimo opere disserentem qui nos commonefacit caduca quae psum, e vana abiicieda esse, Salomonem intellistimus,triplici nomine insectis literis nominatum. Idida, id est dilectum domini, Coeleth, concionatorem sive Ecclesiasten, er Salomonem, hoc est pacificum, ut diligenter er luculente adnotauit Hierondimus edisserendo huiusce capitis exordium. Cui er ascribit Hugo a favito Victore, homilia prima in huiusce capitis explanationem. Habent er haec nomina

rationes ibi subiectas. Dictus est Salomon pacificus, quod imperio Hierosolymitarum adap fauissimo bellorum tumultu praefuerit, populums tranquilla pace ibi devinxerit obsequies imum quod exprimitur Psalmo vi. in quo sensitur munera Salomoni,1 Deo, ecationibus inuisis collata in pace hac eloquitur Ual. ietur in diebus eius iussitia, b abudantia pacis, donec auferatur luna. Et dominabitur a mari vis ad mare, O a flumine usque ad terminos orbis terrarum. Coram illo procident Aethiopes, O inimici eius terram lingevi. Et licet Psalmus ille de prophetia Christi aptiss- me fit intelligendus,tamen at historia uere vocant aliqui, literam de Salomone inscribitur. Etiam dicit Augustinus, in Salomone, butus psalmi titula praevorari. QI

Hieronym Hugo a sinocto Uictore. Psum. r. Augustatu.

14쪽

Ephesit

co MMENTAst IIII O. ARBOREI

autem Salomon gissus Dilectus Domini, que Deus Agulari amore dilexit, ostra dist Psalmus quadragesimus quartus,speciosius forma proliis hominu, diffusa curatia in labiis tuis, propterea benedixit te Deus in aeterni . Iu hoc mira erga Salomonem dei beneficentia , dilectio morum stratur. Et quod unquam maius belle tum S excellentius illi impartiri potuit,quam quod eum sacro laetitiae oleo inunxerit:Dilexisti,tu-quit, iustitiam erodisti iniquitatem, propterea unxit te deus, deus tuus oleo letitiae prae consortibus tuis. Etiam liber Regum tertius,ostendit quam pro Fus fuerit dominus in Salomone: cui,cum postularet si dari a domivo, cor docile,&sapientiam ad iudicandum populum, O ad discernendum inter bonum O malum dixit, Et dedi tibi

cor sapiens e, intelliges intantum ut nullus ante te milis tui fuerit, nec post resurresturus A. myd autem vocitatust Salomon, Ecclesasses, de seipso profert test mo-

nisi in exordio huiusce praeclari operis. Et iuxta numerii triu vocabulorum, tria aesidit olumina, Prouerbia, Ecde, assen, o Canticu Ccticorum. In Prouerbii paruulum instituit, e pulcherrimis scutentiis, bonesta vitae officia docet. In Eccles te erudit viruprouectae ei maturae aetatis, Osui noxios animi agi situs reuot: monetque in rebus humanis nihil esse perpetuum sed caduca omnia, fluxa e vava,quae ac si me intereunt, di euanescunt. In Cantico Caticorum, hominem vitae sanitimonia, O omnibus virtutum numeris absolutissimu, qui nouit omnia praeter dei cultum,conteptim despicere hos iungit amplexibus. Etenim ni Fhumana quaesue abiecerimus, G delicus huius mundi, O pompis renunciauerimus, no ue paeniteat tantopere carnalibus affectibus i scruisse, non poterimus dicere, culetur me osculo oris sui. Hoc docendi institutum, deberent O nostri pbilos ubi imitari s Platoni o Hieroomo Des A ad i&η- da, licci secus quidam procedant: ut quossus ceperunt instituendos, primum docerent ethicen, id esst moralem philosophiam. Nam maximopere S primum de moribus baianda est ratio. Loco huiusce faustissimi in ituti uos docent discipulo primo argutos conficere bl logismos, O miris technis,ac vafris captiunculis respondentem irretire, O irretitum obuoluere. Deinde profiteatur leticen e physicere, O bsta disciplinis ac artibus liberalibus refle educatos,tandem ad metaphsicen O theologiam chebant O perducant. Sed redeo ad insitum. Si quis velit spiritalem amplexari intelligentia, poterit commode nomina Salomonis Christo adaptare,qui vere pacificus dicitur, O di itas Dci patris, o Ecdefastis. Paci us quidem, quod medio pariete disrupto, er compositis inimicitiis ecerit utraque unum: si dixerit seis discipulis, pacem meam do bis,pacem meam relinquo vobis. S rursus, Pax vobis.Quod vero suo patri saviij sesmo, diles iussuerit ox illa paterva testatur, Hic es Flius meus dilectus, in quo mihi bene coplacui, ipsum audite. Flantur passim euagella,imum esse optimii Ecclesiastem qui primu reflevixit, deinde docuit, O cofertissima turba ad si a sanissa praedicatiorumedet euangssica philosophia pellexit. Vnu diligenter attende, diuersos esse is ora triu Salomonis libroru,titulos: in Prouerbiis notatur, Prouerbia Salomoni quis Dauid regii Israchin Ecclesas vero, Verba Ecclesias aestis David, regis Hierusale: in Caticis, uti cum Canticorii Salomonis. uod aute Salomonsuerit Flius David, te statur pri ra

15쪽

caput 3. Regum: puero David rex fuerit Hierusale,indicat a caput eisdem, libri, bi dicitur, Dies ciuibus re auit inuidi uper Israel quadraginta anui sunt, in Hebron regnauit septem annis, in Hierusalem tragintatribus. Salomorum autem reguauit in Hierusallim super omvem Israel quadraginta annis. Vanitiis vanitatu dixit Ecclesiastes, vanitas vanitatu & omnia vanitas. Omnia ridet, despicit, O auersatur Ecclij a les, prater diuinam religionem, O obsequium deo impensum. Hominum deliaria Ovana quae 3 cogitatamique locorum detestatur psalmographus, va, inquit,

locuti sim nusquisque ad proximum suum, labia dolosa iv corde O corde locuti puti

Et rursum. Odi li ob eruantes 'pavimus uperuacue. Et multo fusius declarat avita

tem avitatum, licens, Veruntampn univcrs pavitas, Omnis homo vivens. Verunta

men in imagine pertrarum t homo sed O frustra corumturbatur: Thesauri at, O ignorat

cui congregabit ea. Et aliubi, Auerte oculos meos, ne ideant vanitatem. Et Paulus ex primit ad Romanos,recaturam humana avitati obnoxiam csse, dicens, Vanitati enim

creatura subiecta . , non volens. Adde quod in Prouerbiis dicit Salomon, Vanitatem O verba mendacii longe fac a me. Et Esaias,omnes iniusti diana urra eorum. Et quid nius 'tuam excogitari potuit, quam tuba canere cum facimus chem divam, aut orare t videamur ab hominibus, aut intueri festucam in oculo fratris fui, O trabem in oculo suo non videre Aut quoDam anitatis monstrum, hoc pras antius est dilatare pblacteria sua, O magnificare Fmbrias, O expetere primos accubitus in caenis, O primas cathedras in t agogis O primas in foro salutationes, O vocari ab hominibus Rabbi. Omnia porro maledi Sitonugenera in eosem Matthaei capite expressa, suum habent in diti si 'hi vanitatum obicina locum. nec ab bac uniuersali assertiove, Omnia vanitas dissidet quod apud Esaiam capite do clamat Iobes Baptista, Omvis

caro faenil, o omnis oria eius quasi flos agri. Exiccatum cibus, O cccidit os, quia spiritus domini sus auit in eo. 'pere faenil est populus. Exiccatu et faenum, O ceci lit

fos versi autem sei nostri manet iv aeternil. Verum admirabitur quispia, se cuncta quae fecit Deus ut valde bona quomodo omnia vanitas, O non otia vanitas sed anitatu vanitas ascribes nevanitate Deo, quod in Exodo legimus glorificatum ultum Mosi, intantu MFlii Israel in eum aspicere non posse iiij Huic respondet obiectioni

Hieron mus, dices, Postumus igitur Onos in hunc modu, caelum, terram, maria, O omnia qua in hoc circulo cotinentur, bona quise per se diceresed ad deum comparata esse pro nihilo. Et quomodosi igniculsi lucernaevidens olentus essem eius lumine, O postia orto sole non cernere quod lucebat, Pellarum quo p lumina iubare iderem solis a condietita aspiciens elementa, o rerum multiplicem arietatem,admiror quidem versi magnitudinem, recogitans aute omnia pertraiis ire, O mundum suo Pe senescere illum' deum illuJ semper esealuodfuerit,copellor dicere non semel ed bis Vanita anitatu, O omnia vanitas, aut pavisunt omnes bomines u quibus non subes scientia dei. Et in et . caput Esaia edi serras hunc lac , Attrita est civitasvanitatis existimat Salom)nem dixisse, Vanitas vanitatum O omnia avitas, de caelo b terra, O de omnibui suae rerrena sunt. Mi i tellige haec, considera o vaturam rerum spiritalium O corpo

16쪽

p. s COMMENTARII IO ARBOR pi

ralium. Vanitas vanitatum Graece dicitur irae moraim laqueum. p. Hirem musta mea dicit, exceptis o interpretibus omnes ex Hebraea veritate transitu se ire Me aenis ,

quod nos possumus, aporem fumi O auram tenuem, quae cito resoluitur,appellare. Quodsi omnia rerum humanarum istudia, b negotia, vanasint, Saerumnarum phona, quis igitur desiderare debemus Eam scilicet iram quaevon babet avitatem sub Augustinui. solem dicit Augustinus libro ao. de ciuitate Dei,capite s. qui plurimum O LStrivae, O authoritatis Ecclesiastae attribuit, quem Iudaei summo cum sonore receperunt in Canone sacrarum literarum. Quid superest homini in omni labore suo. quo laborat sub sole optimum philosophorum in trastandis disciplinis institutum imi latur, qui solent abuniuersalibus ad particularia progredi. Primum Axit Ecclesiastis niuersali sermone, omnia a deo creata, esevanitati subsita, i naturam illorum con deremus. Nunc speciatim ad hominem, suum ivilectit sermonem. Quia tantopere te dis crucias*Vt quid tam ardenti curarum aes u desudasOb tot tanti seque curarum Flucti bus obruerisqNescis insane, vescis, te frustra tantum laboris insumpsisHeroperam e oleum vano labore perdidisse jQuid tibi profuit prauigili cura e indefesso studio tautas accumulasse Ziuitiaso tam anxie educasse liberos lavisque tristitia ambiisse bono, res magnifica extruxisse aedificia8 Noune haec omnia vanas ut, os ultamebueras mi ser meminisse te esse puluerem, e non hominem, teque breui moriturum, Saliquando tuae vitae rationem res iturum.Thesauriga sti, e nescis, stulte cui tauretas i. Hac nota . Fle Deus repetet animam tuam, qui raulam paras i,cuius erunt Quid diues ille,super. bus tamen ei elatus, cuius ager fertilissimus, ei Iaberes frustus pepererat, pro suis inquietis laboribus,praemii unquam assequutus est dicebat ille extrustis ingentibus bor-rcis, Anima mea his tibi partis fruere deliciis,requiesce,comede, bibe epulare. culta leni deus dixit, Stulte, hac nocte animam tuam repetit a tertii r autem paras i,cuius erunt

Sic est qui sibi thesaurivat, O non est iv Deum diues. Qui I igitur opus est arsentissimo laborum astu aduri cum nostris plerunque laboribus o laboriosis exercitationibus dolor intercurrat. Nonnunquam impelluntur feruntur, abiici uvtur, cadunt. Et ipse labor quasi callu quossa obducit dolori, e euenit etiam saepissime, ut quae magno labore nobis comparauimus, na borula absumantur Hr pereant. Generatio vadit. dc generatio venit,& terra in seculum stat. Alii decedunt evita,alii vastatur,mo- rituris succedunt di Pluri . tuo interitu,tuos lapsu gesbi,qui tibi succedere agebat.Inhiabat er ille tuo cadaueri,antequam vita fuisses defcitiis. Sed quid ba avitate vanius excogitari potes ,quam terram manere,quae hominu causa facta est, eripsum bo- Lyranum minem terrae dominil,in puluerem repente di solui Dicit L ranus,terram stare in aeternum propter eius centrum o partes inferiores: partes autem superiores, a terantur e permanet immobilis a parte pos , O non ab anteriore parte. quia est creata. Quod siritalae , s. dixerit quispiam, Dicit dominus in Esaia, Mouebitur terra de loco suo, propter indigna

E suae , . tionem domini exercituum, O propter diem irae furoris eius. Iterum, Ecce dominus disse sipabit terram, O nudabit eam. Cyrastione confringetur terra contritione conteretur

terra. non igitur terra perpetu, stabit. Ex illa authoritate non rcilia consequutioso-

17쪽

IN ECCLESIASTEN.

tum innuit dictum illud,terram agitari S coiitati,cum dies domiqi crudelis assueverat, O furor eius laviversa vastarit. Aut est hyperbole, quod scilicet ab iudignatione dei,

terra moveatur, O quod elementa omnia iram creatoris agnoscant. Aut dicas cum diuo Dionyso Carthusiano,Dominus in extremo iudicio dissipabit terram,auferendo ab ea Dionysius

par existentiae formam acciJentalem,non aute imminuedo eius substantiam. Ori, C-ni si 'tur sol &occidit,& ad locum suum reuertitur. Ab ortu si is D occasu, docet humanam aetatem labi O interire. Et licet sol nobis ad silendidissimam lucem datus,

secudum philosophum, perenni vertigine intorqueatur, latam tamen in eiam gradu risui orbis mafonem minime fibi vendicat, nec eius diurnus motus permallet, ed perit. 't. IAb occidente in Todiaco sublivea ecliptica fertur esus meridiem in orientem, deinde recurrit in occidentem, licet motu accidentario,scilicet motu primi mobilis feratur quotidie ab oriente esus meridiem in occidentem,ad borarum spatio. Issime oritur sol, orbus occisit. Ocaesime nascuntur homines, Ocbus intereunt O emoriuntur. Vbi semel perierit homo et occiderit,non potest rursus oriri sol ver, ubi occiderit, rursus oritur

Tumida hominum gloriola, tos et pulcherrimus, qui mane fragratissmu profert odorem, attamen ad vesperam arsit, uumque natiuum virorem amittit. Ibique reis

nasces gyrat per meridiem & flectitur ad aquilonem. Lustrans uniueressa in circuitu pergit spiritus, de in circulos suos reuertitur. Astronomicis haec indiget disciplivis,nec qui illarum praefidio destituitur,potest consequi plene quid hae ibi volunt. Sol aestiuo tempore vicinus est septentrioui, O decurrit signa septentrionalia: b me vero proximus est meridiei Gaustro, O sex decurrit signa austra- Iiasue meridionalia. Et hic spiritus orans 1 rando,aulbore Hieronymo, ol appella Hieronym'tur,quod animet, Ospiret,svideat, O annuos orbis cursus e leat et ait poeta ter tio Aeneidos, Interea magnum sol circumuoluitur annum. Et sexto Aeneidos, Spiritus intus alit, totamis infusa per artus, Mes agitat molem:hmagrumose corpore miscet. Et attendeselem maxime eleuari quando est in Cancro: nec potest magis accedere ad Tenit, capitis nostri. deinde declinat adfiigna australia, cuiusmaxima declinatio, est arcus coluri interceptus inter punitum solstitis aestiualem O aequinoctialem,aut inter punitum sol itii hymalem Hr aequinoctialem. Nec sol dicitur renasci, illorat alius ero ut pol, sed quia idem apparet de nouo in pansis orientis O occidentis. Et dicitur spiritus, non quod habeat animam sed quia suo motu,suaque influentia nobis suppe- DAditat vitam, tanquam causa niuersalis. Sol enim O homo, E P, corum generant hominem: etiam dicit philosopbus io. cap. 1. degeneratione O corruptione, u os per accessum solis ad nos, O recessum sunt aenerationes O corruptiones. Sol dicitur in suos circulos reuerti, quia non tantum vvli habet orbem siue circulum sed tres diuersos,c uorum supremus secundum super iem conuexam, est mundo concentricus,id est,eius centrum,s centrum mundi: s fecuniam superficiem concauam est eccentricus.iuia eius centrum,s aliud a ceretro mundi. Ismus solis orbis, edi ucso se habet quia secudum superficiem collueram est mundo eccentricus, O 'cungum concauam est concentricus.

Tertius orbis,secundum utrarums superficiem est mundo recentricus, O quidem 'b-

18쪽

Cas. D

COMMENTARII IO. ARBOR Ei

citer. er hic censetur, orbis solem deferens,ad cuius motum sol mouetur. Diligenter Abac re pri Ut Georgius Purbachius in Theoricis planetarum. Nec accedo Drani sevistentiae dicetis olem habere plures circulos quibus torquetur, deferentem scilicet, cristautem, O vir h. Non enim habet vicissu ed alii planetae. Sed plus satis de is is disciplinis, quae tamen plurimus iunt ad intelligentia Ecclefastae. Et i sol citaverit ut

in suos reuertitur circulos, nec unqua innova b eademsede perpetuo quiescit ita bo-mo vanitatum princeps, o caput, in suos infraenes O inquietos ascitus reuertitur, quibus vehementer laeditur, necunquam in eogem statu permanet. Omnia flumina intrant in mare,& mare non redundat. Enarrans hunc locum Hiero mas,

dicit quosdam putasse,aquas dulces quae in mare suuvi vel ardente desuper sole consumi, vel salsugini maris esse pabula. Ecdefas es tamen nostra, b ipsarum aquarum conditor eas dicit per occultas laevas ad capita fontium regredi, O A matrice ab sala sua semper ebullire principia. Nomine maris aut torrentis, ut Ecclesiasten secundum Hebraeos per metapbora explicemus, significantur homines,qu od in terram, Aqua sunt sumpti,reseant, ei in puluerem reuertantur. O torrentes vocentur, non flumina, eo subd cito intereant nec tamen impleatur terra multituAne mortuorum. Mare eam habet voracissimam naturam,ut quod in eius gurgitem, Perius voragidem, inciderit, deuoret, O nunquam abundet. Plautus non absurde dixit, meretricem esse mare, imbnon est mare sed mare acerrimum omnia absumit,er nunquam satiatur. Cuncta res dissiciles non potest eas homo explicare sermone. Facilius multo Sapertius retit Hieron mus, Omnes sermones graues, non poterit vir lotui. Quis tam si

Iici natus est ingenio, ut sublimia fr ab rufissima dis iplinarum omnium musteria, erarcana possit intclligeremQuis deniqgermanamsermonum omnium O literarum proprietates, habet exploratissimam Etenim ardua quars non penetrant bominum ingenia Fat scit homo sub onere disciplivarum, O quo magis nititur difficillima quae p. evrasertim rerum diuinarum studia consequi,eo minus attingit, tardiu p progreditur et stupidius. Nec in capessendis disciplinis satiatur oculus visu, nec auris auditu. Et licet terque sensus it ordinum ad nanciscenda studia aptissimum, inuentione tamen visus praecellit auditu. Hic in sua cellula, quae dicuntur,recondit: ille molitur,excogitato inuenit multas rerum differentias, ea quemam flat. Nobis hac in refractphilosopbus, primo Metaphses, capite primo. Quis etiam non plane fatebitur oculilauari nullis unquam pose satiari diuitiis cui tam deest quod habet, quam quod non babet.quo nihil est contemptibilius, nihilque abiectius. Nec qui prurit in libidinem c efferueficit potest Venere sub oculos posita satiari. Nec rerum nouaru appetentissimus, O curio, simus, potest abunde,auditis gestire. Quo plura auiit, eo auidius optat re

centiora S sublimiora audire. Quid est quod fuit ipsum quod futura est. Quid est quod factu est ipsum quod faciendum est. Nihil sub sole noes

uum, nec valet quisquam dicere, Ecce hoc recens est. Iam enim precessit in seculis quae fuerunt ante nos. Nihil continet 'rustillima mundi fabrica nouum,ncc ortum se la Hr occasum, nec elementa, vec cusum suminum nec magnitu

19쪽

ἀinem oceani, nec rerum generatione, quod non iam ante fuerit. Ab initio enim mundi er homines nati O mortuisunt O terra super aquas constitit librata, Osolis ortus occubuit. O percurrendo perfngulas animalium species, nihil receiis ostendes. Et huic

Mile est sententiae quod dicebat Comicus poeta, Nihil esst diesum quod non di-flum prius: tametsi politius dici possit, O purius. Et in Donatus,Hieronymi praeceptor dolitissimus, esculum illum exponeret, dixit. Pereant, qui ante nos, no stra dixerunt.

Q Wod si in sermonibus nihil nouum dici posit quato magis in admini batione suae ab initio mundi sic consummata est D perscissant requieuerit Deus ab operibus uis Genea. die septimo. Nec quis potest dicere, Hoc nouites . nam quicquid nousi covabitur lev-dere, iam in prioribus sculis fuit. Nec putemus 't inquit Hieronymus )Figva o Haeton 'prodigia quae arbitrio dei noua ivnvido Funt in prioribus 'culis iam fasta fuisse: erlota ivuevire Epicurit, qui asserit per inquinerabiles prauosos, eade, O est em in locis, O pcreosdem Feri: alioqui O Iudas crebro pro Adit Chri u e Christus serpe passus est pro nobis. Sed est dicendum, quod ex pri scientia O praesestinatione dei, iam ea uicta sunt, vir futura sunt. ij enim elesti sulit in Chri sto, ante constitutionemvv-di, in prioribus seculis iam fuerunt,ii tellige secundum diuinam pri scientiam, b nous pliciter.Dicit enim Paulus ad Ephesos Elegit vos iu ipso,ante inudi constitutione. Ephesii. Et cum elestio fit eorti quae sunt, aut absolute, aut quouis modo, ideo oportuit apostolos quodammosofuisse ante mundi constitutionem: quaquis non sim actu fueri vivocati. M ipulatur Hr Hieron mo Augus ivus libro rade Civitate dei, capite is. De illis Augustinuet. tamen miraculis D moubris unum dicit, quod videtar esse a Hieronymo diuersum,

scd fori iturum non sed miracula er mons, a secure sum id quod generaliter miracula Let mons ea fiunt O utique fuerunt, O erunt. Et paulopost dicit, Absit a resta deare bis Salomonis verbis illos circuitus ignis catos esse credamus, quibus illi putant

sic ea lem temporum temporabumque rerum olumi va repetulat, verbi gratia, Aut in

is o peculo Plato philosophus in urbe Atheniens, in easchola qui e Academia dista es , discipulos docuit: ita per innumerabilia retro secula, multili prolixis quisem interuallis, sed tamen certis, b idem Plato D eadem ciuitas eadem*schola, iidem* discipuli repetiti, O per innumerabilia deinde sicula repetev Asini. Haec ille. Vavam illam O ab- suidam opivione secuti sunt Platonici, quibus ridetur Origenes omnivo favere,in li- origine bis Periarchon: qui dicebat. ante huc mundum fuisse alium mundu, O post illum,abus uturum. At dicet aliquis, Dicit Chri ius in euangelio Ioannis, Pater meus Uy mo- Iore. do operatur er ego operor. Videtur igitur quod Christus cum suo patre nouum opus producit, noua Ap animas. Augustinus, vi stola Hieron mo, de origine anima , couteu Augustimam dit hvuc Ioannis locu cum illo Genestos reponere, Et requieuit deus die septimo ab operibus suis. Requieuit qui di ea nouis creaturis produceu sis iue creaudis sed modo operatur pater admi vis rado, Hr omnia a se creata rege o D conseruado licet nouas creet animas. Dicerem ego, quos requicuit ab operibus suis Aeseptimo, ubs nullam de nouo

securum tum substantia prosicit speciem pulcherrimae mundi structuriae necessaria. Et licet noua producat aclimam, non tamen sc dum substantiam et speciem rei,sic quod

20쪽

Q i. COMMENTARIi IO. ARBOREI

Pilis no praecesserit. Non est priorum memoria, sed nec eorum quidem quae postea futura sunt erit recordatio apud eos qui futuri sunt in no

5apientiae a. uissimo. Hiscobaeret quae Sapiratiis a prosita iuvi, Nomen nostrii obliuione accipiet per tempus, O nemo memoriam habebit operil nostroru. ut quid igitur tanta nobis arrogamus gloria,pro rebus praeclare stis QAd pri'cipes expectaui, non solum a suis subgitis peruetiam a toto terrarum orbe, pro suis illustrissimis victoriiri Nonne illori.

monimenta pereunt nonne abeunt aura tenui leuiora Osufica't pleruπp qui illis fluc- cedunt eorumgloria, triumpbos, O infiignia stemmata. Decisit illorum memoria, obliteratur Di evanescit . b longe facilius,cum prosperis succesuvi aduersa, b obtingunt. Vna obtenebrat borula oria multis aqvis coniuisita rustra covatur doctissimi quique suos labores, uas udia, pose conatus extollere. quanaosuidem illorii opera non caret aut suspicione aut inuidia, O morte extinguntur. Nolim tamen Acere, quin optimadsitissimorum hominus udia, apud doctos di asint immortali O aeterna commendatione. Potissimum intellige hunc Salomonis locum,de bis qui operatur iniquitatem, O improbe vivunt, quom perit memoria. b hoc innuit Iob capite sui operis, dices, Iob . Quin potius vidi eos qui operantur intiuitatem, O seminant dolores, O metunt eos, stante deo periisse, O spiritu irae eius esse corumsumptos. Et Prouerbio, io capite dicit Prouexiuio. Salomon, Memoria iusti cum laudibus, O nomen impioru putreficet. Dicit quo p Eccle- Ecclesiast. i. Fiasticus capite io, Memoriam superboru perdidit deus, O reliquit memoriam humilium sensu. Et quia praeterita apud nos abscondit obliuio, complebitur illa sententia, Manius o. Vanitas avitatu, b omnia avitas: O illa Christisententia, Erat primi nouissimi,

erit omnibus manifestissima omniaret perstringam, O praeterita b futura peribunt silentio. Ego Ecclesiastes fui rex I srael, in H ierusale.& proposui in aniamo meo quaerere & inuestigare sapienter de omnibus quae fiunt sub stale. Hanc occupationem pessimam dedit deus filiis hominum, ut occuparentur in ea. Ecclesa es amentissima hominum stultitiam longo tempore expertus,irum seipso deplorat qui connixus est, non fine summa S anxia folicitudine, O pertinaci studio, perdiscere cuncta quar ub sole sunt. In istarum reruinuestigatione uam triuit operam S perdidit,cum* suae ita infeliciter transalitae parvituit. Idcirco no absurde aiunt Hebraei, hunc librum Salomonis esse,paeniterumtiam agentis,quod in sapientia, diuitiis confisus,per mulieres offenderit deii. Dedit ergo Ecclesiastes primo omnis

Haereum' mentemsuam ad sapientia requirendam,t dicit Hieronymus . Ovltra licitust extendens, voluit causis ratione se cognoscere, quare paruuli corriperentur a daemone,cur

naufragia S tu os O impios pariter absorberent: vim haec D silmilia casu eueuiret, an iudicio dei. O si casu, ubi prouidelia dei fi iudicio, bi iustitia deto Haec, inquit. nose desiderans, intellexi supersuam cura olicituginem per diuersa cruciantem, adeo hominibus datamM scire cupiant,quod scire non licita est.H.ec ille. De sapientias Regulo. Salomonis it mentio 3. Retu capite io ubi dicitur, Magnificatus est ergo rex Salomou3.Regu ii. super omnes reges terrae, diuitiis Osapientia. Et ri. caput meminit eius lapsus Ospur-

Cyiillum cissima erga mulieres libidinis, quibus copulatus est ardetissimo amore. Lege EuJ -

SEARCH

MENU NAVIGATION