장음표시 사용
221쪽
38 pii Fico- ch mkum ejus gravitas ad drachmam unam & dimidiam decrescat, haud incesso indicio, ipsa coctione portionem subtilissimi principii, quod fluiditatis causa est, per corticis poros exhalasse. Tertio , Ovum recenter editum & coctum non tam
subito totum indurescit , sed instar lactis fluidi portio album inis apparet, id quod indicat, subtilissimam & R iidissimam
materiam in ovo contineri , quae cum tempore transpiret, quod vel etiam exinde cognoscitur, quoniam Ova vetustiora non modo exsiccantur & concidunt, ut quaedam intus pateat cavitas, sed & facilius in putredinem ruttiat, maxime aestivo tempore, quo ob vehementiorem calorem liberalior est hujus materiae transpiratio. Ex quo colligere licet, ova recentia, praesertim tempore aestivo, in loco frigido vel melius
in aqua frigida salita detinenda esse , sit quis ea integra atque
a situ & squalore immunia servare velit. Quarto , si ovum ante coctionem immediate prunis, sed non adeo candentibus imponitur , liquorem per corticis poros transsudare , liquido apparebit; sitquidem calor elat rem fluidi in ovo valde auget, ut vi aperiat poros & liquidum protrudat. Quapropter clare discimus ex hoc experimento, valde perspirabilem esse ovorum corticem.
Quinto, ovi album en lenissimo igne vel calore statim solvitur& diffluit, quo magis vero calor augetur, eo magis illud spis escit. Ova itatiue incubata si examinemus, albu-men valde attenuatum & liquidum, minime vero spissum, deprehendimus. Et hic effectus diversissimus gradui caloris aucto vel imminuto adscribendus est, quia albumen ovi, si calor auctior est, quam in sano homine, spissitudinem induit, unde non inepte colligitur, in febrili incendio ova sorbilia minus
esse utilia. Discimus etiam exinde, temperatum calorem in emolliendis duris tumoribus longe essicaciorem esse, quam nimmium fervorem, quem cataplasmata vel alia topica corpori inducunt. Nimius enim calor, sive internus sive externus,
corporis nostri humoribus minus utilis est, quia ad crassitiem eos disponit. Aa a Seh
222쪽
1 fg LIB. II. Ops. XX. Exornen ouorum plasico- ch mlaum. Sexto , si ex retorta vitrea albuminis per coctionem inspissati in arena debito calore adornatur destillatio , prodit primo ingens phlegmatis quantitas, quod odoris & saporis experS, nec acidum, nec alcatinum est, postea aucto igne exstillat spiritus coloris flavi, qui rectificatione dat aquam, sal volatile & denique oleum tenue, foetidum, grave , & inretorta remanet terra spongiosa, insipida, fixo alcatino sale orbata, qu3 igne aperto levis & spongiosa insipida evadit. Ex quo discimus, quam varios effectus diversus ignis gradus in uno eodemque processu exerere possit, & quanta opus sit
cautione in eo reci e applicando. Septimo, ovi albumen ad mixturam spiritus rectificatissimi intensum abit in coagulum , quod etiam cum albumine, oleo vitrioli admixto, imo a quovis acido contingit. Quum igitur succus animantium nutritius ad naturam hujus
albuminis, quod etiam in primum pulli gallinacei cedit nutrimentum , exquisita similitudine accedat, ecquis inde non intelligit, quantum noxae a spiritu vini ejus potatoribus metuendum sit. Nihil enim vitae & sanitati hominum aeque ac animantium magis est adversum, quam illud, quod humoribus vitalibus, qui perenni cursu per innumera vasa ire ac remeare debent, coagulum inducit, eorumque fluvilitatem auffert. Ita enim foecundae morborum cause gignuntur, vasa & yiscera ad obstructiones, ad indurationes, ad scirrhos proclivia fiunt, unde graves & longae passiones nascuntur, ita, ut hinc phthisis, hydrops, cachexia, concretiones polyposta, calculosae principium & augmentum capiant. Discimus quoque in praxi, spirituosa, ut spiritum vini camphoratum, non semper utilia esse ac proficua in tumoribus ac doloribus articulorum discutiendis, quippe experientia monstrat, nihil facilius in podagricis contingere, quam Ut ex frequenti spirituosorum applicatione tophaceae concretioneS
223쪽
Examen sanguinis humani chymbcum. SAngvis omnino vitae thesaurus est, quamdiu convenienti
qualitatis & quantitatis temperamento gaudens per tubulosam corporis substantiam circumvolvitur ; quare ut medicus ejus naturam, indolem & variam pro diversitate corporum & morborum mixtionem omnibus indaget vestigiis, utique necessarium esse arbitror. Nihil vero est, quod commpendiosiori via nos perducere possit ad interiorem ejus cognitionem, quam eXamen mechanic chymicum.
Primo itaque expedit scire proportionem solidi & Iiquidi, quod inest sanguini, in sano vel etiam morboso statu,
quae pondere utique exploranda est. Ita vero experimentum facere oportet : exigendus ad lancem est sanguis e vena emissus, postea in patinam stanneam immittendus, quem levi fornacis calore exfficcare conVenit, ubi pulvis remanens siccus iterum librandus est, ita exacte quantitas solidi & liquidi manifestatur. Quo plus itaque solidae materiae observatur, cocrassior& tenacior sanguis est , qui progignendis obstructionibus mirifice velificatur. Docet nOS haec mechanica, tres partes humidi & unam saltem solidi ex alimentis ad sanitatem tuendam esse necessarias. Hinc etiam recte infertur, quod esculentorum &potulentorum aequalis debeat esse proportio, siquidem, quos assumimus, cibi minimum aequalem partem humidi jam complectuntULDeinceps in commemorato experimento id notabile occurrit, quod aquea pars sanguinis longe citius avolet, quam quaevis aqua, in eodem loco atque eadem quantitate,
inque simili vase posita, id quod indicat, non rude & crudum, sed admodum tenue & volatile esse illud humidum, quodsian- Aa s guim
224쪽
LIB. II. Ops. XXI. Examen sanguinis inis ac humorum vitalium mixtionem ingreditur. Nihilo minus tamen sanguis humanus specie gravior est aqua propter solidum, quo repletum est, elementum ; nam quandocunque vas aqua repletum Unciis novem & drachmis sex pondere respondet, tunc si eidem vasi sanguis humanus infunditur , ejus pondus ad uncias decem & drachmas duas incre. visse observabitur. Sanguis ergo plus quam dimidia uncia aquae gravitatem superat. Serum, quod sanguini e vena ducto supernatat, si cochleari argenteo exceptum carbonibus ignitis admovetur, non secus ac albumen ovi, in durum scissile corpus compingitur, certo indicio, hoc ipsum succo nutritio copioso esse turgidum. Neque etiam more albuminis ovi acidae Vel alcatinae naturae est, quia nec cum acido, nec cum alcati estervescit ; non igitur mirum est , quod a solutione aluminis, atque ab oleo vitrioli, item a spiritu vini rectificatissimo coaguletur. Adeoque etiam ex his apparet, quantum haec sanguinis vitali
texturae ac motui detrimentum afferant. Deinde sanguis, recenter ex Vena emissus,totus resolvitur in serum, si moderato calori sive tepori exponitur, qui subinde coagulum sensim paulatimque plus resolvit, tantum abest, ut illud solidius reddat. Si diutius tepor hic continuatur, sanguis adhuc tenuior redditur ac incipit putrescere, non secus ac albumen Ovi, & non modo tunc foetorem spirat, sed cum acidis commixtus effervescit ; nonne igitur in propatulo est, sal alcati partum esse putredinis Quapropter
illud in usum nostrum ex hoc experimento depromimus, san-rinem & serum calore naturali tandem in excrementa, qua-
est urina & sudor, fatiscere, & novi chyli accessione semper ipsi esse succurrendum, alias diuturna inedia causa mortis esse potest. Destillationi ex vitreo vase si subjicitur sanguis sub leni calore, aqua prodit satis copiosa, quae nec naturam acidi, nec alcati prae se fert, nec quicquam spirituosi principii exhibet. Hinc patet, spirituosum sanguinis elementum esse
225쪽
humani chramidum ryx quidem mobilissimum, nullo autem modo sulphureum, phlogiston , aut alcatinum volatile. Abstracto ex cucurbita per lentitimum calorem phi clmate, si relicta in ejus fundo coagulata massa retortae vitreae indatur, igne intensiori reddito, primo elicitur spiritus flavescens cum oleo flavo, postea parietibus vitri sese apponit salvolatile album , quod varias figuraS aemulatur, postea aucto igne oleum prodit crassum, fundum petens, & ascendit sald,latile copiosium. Ex capite mortuo nullum emergit sal fixum, nili forsan sal commune, quod fieri consuevit, si homo copiosius eo usus fuerit; igne aperto pauca terra candida remanet.' Si calx viva ante destillationem sanguini additur po tione aequali, tunc sal volatile magis purum obtinetur , vel praestat potius rectificationem omnium eorum, quae prodierunt,
cum calce viva instituere. Maxime omnium vero defigendus est animus in consideratione illius experimenti, quo citra ignem, qui texturam
pristinam destruit & novam producit, per solam simplicis aquae calidae affusionem in sua elementa purpureus hic humor resolvitur. Nam si sanguis siccatus & in pulverem tritus in aquam calidam immittitur , evadit haec rubicunda , & remanet materia tenax, filsci coloris, quae dissolutionem cum aqua plane respuit, & haec duas partes habet, si ponderatur, cum unam partem aequet solubilis prae parte glutinosa indissolubili. Si exsiccatur, pulvis remanet Obscuri coloris , qui flammam facile concipit, quo significatur, eum ex parte subtiliori sulphurea constare, quum reliqua portio ex terrestriori sulphurea parte conflata sit. Haec duplicis naturae substantia in sanguine etiam ad oculum patet, si ipse ex secta vena immittitur in aquam tepidam , quae breVi tempore colore rubicundo imbuitur, in fundo autem vasis haerent albi flocci, ex telis quasi aranearum contexti , qui nulla aqua solvi possunt. Talem vero sanguinem,
substantia hac crassa paulo liberatim onustum, polyposis com
226쪽
ssr Lip. II. Ops. XXII. De panis gro Foris mes halarum, cretionibus gignendis& vasis occludendis idoneum esse, nemo facile dubitabit.
De panis grossioris Nest phalorum, vulgo molli potirpissis, natura, clementiSchymicis & virtute.
Nimantium corpora, jugi motu calidi & fluidi interni
continenter & variis modis exagitata, partes aliquas sui continuo amittere, hinc congruam carum reparationem requirere, res es: certissima.
Illud ipsum jam commode perficitur alimentis, quae in
humorum absumtorum locum succedere, atqUe in eorum n turam inque succum ac sanguinem conVerti, & corpus nostrum tam alere, quam augere debent. EX horum genere primas obtinet panis, Oto oro a orcu dictus , quod omne quasi alimentum absolvat. Hic basis quasii ciborum est, & alimentum uniVersale, naturae admodUm consentaneUm, Ventriculo acceptum, citra ullum fastidium, Omnibus ferme gentibus jam inde a prima mundi aetate per multorum tempgum prcoessus familiare, totque seculorum ac nationum longo usu comprobatum, hinc alimentorum facile princeps. Etenim frumentum omne & ex eo confectus panis elementa complectitur valde assinia succis nostris Vitalibus, negata ceteris rebus alibilibus. Constat nimirum, fluida nostrae machinae ex diversissimis ratione figur' & molis, corpusculis esse composita, variaque elementa ibi contineri, chymico igne eruenda, nimirum sulphur, oleum & sal volatile, mucilaginem , terram, aquam & quae sunt hujus generis alia. Similia quoque reconduntur in pane : nam destillatus fundit spiritum acidulum,
227쪽
natura , elementis clam ii ct virtute IIoleosum, qui praeter alia & coralliorum substantiam promte solvit&rubin eam tincturam digestione praevia constituit, me
dicamentum non contemnendae virtutis, Deinde magnam olei inflammabilis largitur copiam, nec non tessam fixant, niagram , a destillatione residuam praebet ; mucilaginosa ejus &lanta substantia ad ipsum sensum patet. Spirituosas subtiles partes & vim confortantem ipsi inesse , praeter testimonium sacri co cis, & odor panis reficiens, & aqud eX pane praecipue grossiori parata, virtutis analepticae, a medicis mirum laudata, nec non quotidianus ejus usus , vireS firmans atque u bcrtim nutriens comprobant. Praeterea ventriculus hoc alimenti genere apprime dele ur, propter acidum subtile&blandum, quo gastrici menstrui vis de activitas istavens egregie adjuvatur & exaltatur. Plura in hanc rem de panis natura, Viribus, variisque gereribus, veteribus jam cognitis, commentari possemus, si instituti nostri ratio id permitteret: possunt autem evolvi
Placet saltem impraesentiarum panem illum grossiorem, quo mes phali pro victu quotidiano utuntur, a Gallo per
grinante denominatum Bonpournichel, Paulo penitius exambnare ej usque naturam ac vires breviter strictimque evolVere, atque usum ejus a multorum contemtu Vindicare.
Priscis jam tum gentibus panis hic cognitus fuit, diactus furfuraceus, quoniam a furfuribus non repurgatus est, teste Getho L. a. cap. s. it. impurus bid. HRP. Athenaeu, L. 3. p. iasyncomistum vocat, ex farina in cerniculo non excussa subactum ; it. coliphium .etro etsi membrum & cipi robur, quasi robur membrorum appellavit vid. Peir. Asber AgonisAees L. III. cop. IV Coelio Rhoduino L. o. c. 16. dicitux cibarius &gregarius, Terentio ater.
Hoc panis genus magno semper in pretio habitum fuit ad alendum & firmum ac xobustum corpus r(ddendum : hinc furfuracei panes 3οληφeοφώτεeo. h. e. multum nutrimenti lib
228쪽
ly LIB. XXII. squis grusoris ines hasiriis, bentes, & qui ex polline seu farina purissima confecti simi,
naeo Le. Hanc ob rationem Olim athletae, qui robustissima membra & nimio sanbuine atque adipe quasi luto involutas animas habebant, colliphium duntaxat sumebant in prandio; in coena Vero carnem suillam non elixam, sed igne paululum assatam, & aquam calidam bibebant, ut alimentorum duritie& crassitie non modo uberius nutrirentur, sed etiam vim csborum saturantem diutius perciporent. vid. Petrus Taher L c.
p. a 3 i. v. Galenus de Himentis re Arrianus L. g. Verrius iam fud Plinium autor est, populum Romanum furfure tantum e frumento per trecentos annos usum fuisse. vid. FulDii Ursini
Appenae PQ. 316. Durus quippe & firmus hic victus minus corruptibiles generat succos, duplo plus nutrit, fami magis resistit & generat corpora firma, perferendis laboribus injuriisque tolerandis idonea, & a morbis maxime, qui a dissolutione massae sanguineae calida proveniunt, immunia. Hujus asserti veritatem sussicienter corroborat totames phalica gens, egregie robusta atque ad gravissimos labores & injurias tolerandas validissima. Notabile est, populum illum raro infestari sobribus acutis, & morbis, ab humorum ebullitione & sanguinis ejusque elementorum dissolutione quadarn maligna Ortis , sed magis ibi regnare & grassari morbos frigidos & chronicos , quod utique crasso victui &duriori diaetae adscribendum est. Cum enim pauciora alimemta, in corruptionem promta & parata, assumuntur, tardam nec tam acrem subeunt humores fermentationem , unde &calor nimius viscosarum partium impedimentis obtunditur, &hum OrcS texturae firmioris non tam facile divelli & destrui a fermento morboso possunt. Praeterea ingeniorum dignitatem,
morum constantiam solidumque in rebus gerendis judicium, quo estphali prae aliis nationibus pollent, quas etiam Obdotes ad ecclesiae & rerumpublicarum gubernationem in pe-xcgrinis locis prae indigenis adhibentur, meo quidem judicio Partim educationi, partim victus rationi adscribendum esse
229쪽
natura, elementis cli mi is di virtute. ipsexistimo. Laboris , cui a puero adsuefiunt, sunt patientissimi: ut autem homines nihil agendo male agere discunt; ita rursus honestis laboribus multae pravae cupiditates & viatia reprimuntur. Victus autem hic magnum contribuit symbolum. Pulchre docet Philosophus Lib. L POL 3. victus oml mentique diversitatem Uiυersas ac di pares hominum vitas ceres nec sine ratione: perpetuum enim corporis & animi commercium & strictissimum utriusque vinculum est. Qualis habitudo est ac motus spirituum, ut vocant, animalium, tales quoque inclinationes, cohitationes animaeque actioneS moresque exsurgunt, id quod rmissimis rationibus adeo est manifestum, ut frustra operam poneremus, si rem in medicorum trivio notissimam hic amplius vellemuS exponere. Nec obstat hic crassum victum crassos procreare spiritus; utpote labore & motu viscidae particulae satis dividuntur, & quasi praeparantur, ut non tantum propiori allisione ad tubulos corporis in augmentum solidi cedant, verum etiam spiritus progenerent satis firmos, ingenii aeque ac corporis laboribus perficiendis sustinendisque idoneos, manavis non fluxiles inconstantes. Et utut sanguine praediti sint frigidiori, sufficiente tamen gaudent spirituum animalium activitate. Notissimae sunt observationes, quod quae spiritu gaudent intestino & pariter per liquidi poros diviso, pressione rigidorum crassiorum, in medium se recipiant & ad dissiationem minus apta sint, ut sic in centrum coactF& Unione fortiores particulae spirituosae magnam habeant Vim & potentiam. Non tamen negandum est, victum hunc crassiorem minus tutum esse illis, qui imbecilles sunt, quiete ac otio se untur, nec laboribus assueti. Hinc sapienter scribit Hippocrates de Medicina Prisc. SedL L p. i . talentiors alimenta hoc habent, quod a natura si superentur, nutriuNt egregie, is non, dolores , morbos frigidos proaucani: Ei Ceous dicit P. 1o6. Valentiora minus facile concoqui, sed si concocta sint, plus olere. Labore itaque & motu hic opus est. Corpora athletica, i. e. quae exercentur laboribus, nutritionem reci-
230쪽
is 6 Lip. II. Ops. XXII. De panis gros oris in phalorum, piunt solidiorem, quam tranquilla & otiosa, Ubi suspecta in gis omnis nutritio & pinguedo est. Motus enim est & sanguinis circuitus, qui interiori attritione & vi sua elastica crassas alimenti particillas resolvit, subigit, digerit & in substartiam
corporis nostri convertit: quieS autem omnem nutritionem sus arninat, & lentas obstructiones, morborum genitrice a que ingenium tardum ac fluxile parit.
Ex hisce jam liquido constare existimo, plurimam ali-bilem qualitatem es e in pane mes phalorum , & quidem tantam , ut securius & meliori fato laboribus assueti firmissimo hoc nutrimenti gCncre utantur, & corpora illorum ac ingenia instaurentur, quam nos delicatiori ac tenuiori victui &otio adsueti. Sique porro rem paulo accuratius ad justae rationis momenta exigere velimus , plurima hic sese of erunt,
qu' panis mes phalici praestantiam demonstrant. Multum enim distat natura & indoles panis grossioris furfuracei ab iulo , qui ex farina purissima coquitur. mes phalicus si destibietur, copiosissimurn empyreumaticum &inflammabile pnt bet oleum : mediocrem quantitalcm panis medius . minimam, seu potius nullam, panis ex tritici farina puriss ima factus , seu similagineus. Imo destillati furfures copiosum semper fundunt oleum, cui is proVentus mea sententia cortici externo duriori , quem aeris calor jugiter atterit , debetur. Notum autem jam est , quam activum principium , naturae nostrae & mixturae sanguineae consentaneum& humorum qtia si balsamum , ac fidelis temperiei nativae custos sit oleum destillatum. Ipse sanguis abit in oleum & inflammabilis est, & quo magis de hoc principio participat,
hoc firmiores suppeditat vires, sanitatis & vitae nostrae conservatrices. Oleum destillatum mineram ac matricem esse salis volatilis, quo in re gaudet regnum animale, rerum chymicarum gnaris compertum est.
In facili jam est ex his colligere , quantam praerogativam hic panis habeat prae aliis sui generis. Alimentum vere dici potest medicamentosum, quoniam praeter qualitatem