Introductorium astronomicum, theorias coporum coelestium duobus libris complectens: adiecto commentario declaratum

5쪽

c Iacobus Stapulensis spectabili viro Germano

Ganaiensis consiliatio regiol decano Bellovacesi.

silentio praetereantur egregie Germanet siderum solerestes indagatores Assyrii re Aegyptii: non minus accurate huius rei diligentiae Graecorum legatur si plurimis v tos

sthenes Hipparcus Aratus. Neq; latini desuerunti ut Catoce tinus M. ManiliusINigidius figulus. M. Varro/Iuli us Maternus ICaius Sulpicius: qui laudes ex depraehensis coeleinum motionibuSisibi conquisiere. Quare post tantos rum viroru comendata studia: res mihi visa non est asse Srum cognitio non magnipedi digna L rsi igitur eam praesertim astrologiae partem: quae prorsus syncinam de Ii beralem in se continet contemplationem squam theoricen appellant )& uae Philoso

phiae pars una st e septem non ignobilis. 8c lustrando quasi capita quaeda i sumitiam rerum per artificium collegi. ut is S saltem prosim: qui minus in ea disciplina fuerint ii structi . collecta vero tuo nomini sui plerat alia) nuncupaui. Et proderit tum maxime,

si diagrammata/linearum i & superficieru descriptioneSIsilbiecte erunt oculis aut eo rum quae dicunturi solidae quaedam repraesentationes. quod instructioru/rudioribus munus erit prouidere. non enim commode excudi potuerunt. Quocirca qui mentem ad ri te effingendum melius habent affectiun: promptiores sunt ut dicendorum consequantur intelligentiam I pariter aequi supputationum maxime astronomientiam sinu indus

strii Na haee astrologiae pars: tota fertae imaginati m est. Et haud secus u rein

sapientissimus optimusq; opifex veroS cculos I ae vetos motus diuinae mentis opificio producit: mens nostra sui semper sinula paretis sca ignorantiae labes plusculum deter gitu6emos coelos efficto : motus intra se proferti verorum; motuum simulachra quaedam lin quibus ut in vestigiis: diuinae mentis opificis depraehendit veritatem. Est igitur astronomi menSi cum ccaeos coelorumi motuS gnauiter effingit: similis rerum opifici coelos coelorumq; motu S creanti. nisi tanta maiestas: tam humilis rei compara tionem dedigneturiae fugiat. Et cum ex ipsorum iam effictorum contemplationes eorutum errores vagosi motust tum inerrabundos appraehendit: illi ipsi in quadam ad umbratione assimilaturi cum aethereas molitiones mundo circunduciti suae sapientie ae bonitatis opessa summis corporibus ad infima derivans. Iterum inciis similis est oculo in quo aetherei orbes lorbiumq; motus sine confusione repraesentantur. Verum mani se stum est nullam aliam mortalium rerumfad lisc speetacula admitti: immortalia autem& superinudana nihilominus admitti omnia. qua in re mens nostra se declarat esse di uinam l& immortalis naturae sociantiam; affinem: ut quae sola ius in coelo I ipsum a Pepraehendendi cum immortalibus retineti haud secuS ac si in ipsorum immortalium re nonibus degeret. Id enim quis dubitat: ex immortalis naturae cognatione illi obtinete re Absit igitur ut ex huiusmodi sidereorum corporum cotemplationibus: aliud tandemeditemur q diuinae sapientiae & bonitatiS laudesi gratiarumq; actionesI qui nos naturae immortalis cosortes & esse volviti& effecit eiusq; cognitionis oppido ucupidos. studeamusq; illi cotinuo in melioribus notis I assimilationibusq; placere. Erraret enim plura rimunt: qui in horoscopi obseruationetae aliorum locorum erectione harum speculanonum fine statueret .m quibus genethliaci : Chaldaeq& Aegyptiae getilitatis vestigiis molutentes Ivane coterut operam. Et quibus liqc non satis erunt: magnam Ptolemaei ad seant compositionem/ad quam Iipc speculationum compendial non parum preparant,ta hec statis pr(fata sint. Nunc autem ad rem ipsam. Vese.

6쪽

Eximio & snsigni viro Petro Gorreo doctori medico in primis celebri:Iudocus Clichtoueus Neoportuensis S. D. Vin Aristippus/ Socraticus philosophus/facto

naufragio in Rhodiorum littus vi tempestatis eiectus descriptiones quas da geometricas in has rena delineatas conspexisset: tum gestentem euexclamasse ferunt I cohortatum; comites fuisse ut bona spe essenta; hominum vestigia videret.

Quorum erectus fiducia ubi oppidum ingressus pariter et gymnasium multa de philosophia et gantissime disseruisset: amplissimis donis a Rhos diis magnifice ornatus est. Mihi certe videtur vox illa/clarissime vir prso claro philosopho digna : qua diagrammata mathematicas hominum veastigia ille nuncupauit.* solius sit hominis ea efformare illorum adminisculo coelum terramq; metiri eorum etiam contuitu aciem mentis in sublimium speculationem rerum ingenue intendere. Quod cum aliae discipli, nae mathematicae abude praestant: tum vel maxime astronomia.qus gloaborum siderum* coelestium varios motus peculiariter rimaturI exortus

astrorum occasus a vices sapientissima dei ordinatione (qui fecit coelos in intellectu) definitas : rationaliter inquitit. & q admirabilis sit omnium conditor in hoc diuino suo opificio:diligenti indagine perscrutatur. Sane id animo humano praestat nobilis illa de liberalis disciplina: vi liber in

aethereos ire meatus possit. Sc expeditus graui mole corporis:per amplissimos coelorum tractus libere dispatiari.& quo carnalis oculus penetrare non valet: perspicaci mentis obtutu pertingere. Quod & diuinus psaltesse factum asseuerat ad magnificam illam diuing maiestatis regiam clariam agnoscendam: cum ait. Quoniam videbo coectos tuos/opera digitorum tuorum unam de stellas quae tu fundasti. Non enim de contuitu coeloruqui corporeis sit oculis: credendus est inibi verba fecisse.quandoquidem

is nobis cum animantibus rationis expertibus est communis mei excelselens quiddam aut praeclarii in se habet quod deo polliceri propheta de abeat.sed de intima animi conleplatione: qua rapids circoru coelestiu nosi scutur vertigines/ multiformes eorum gyrationes/ luminarium deliquias de caetera id genus scitu dignissima: in quibus elucet summi sapientia pa, tris & ex quibus humana mens assurgit in admirationem tam insignis fabrice/prorumpitq; attonita tatarum spectaculo rerutra ipsius tam adamiradi artificis laudem. Porro cum ad capesscndam hanc disciplinam: praeceptor noster singularis Iacobus haber Etapulensis (quem & tu unice colis/sync rod prosequeris amore) compendiariam superioribus ananis parauerat introductionem theorias corporum coelestium duobus Iobris succincte accuratei complectente: cuius adiumento facile cuiuis pa datur in totius astroru disciplinae penetralia introitus.ratus sum me supa pellius non aspernandas illi negocio laturum si ut in caeteras ab eo elabo

7쪽

ratas doctrinali artificio introductiones prius factitaui: ita in hanc quos

commentarium excuderem .cuius luce: clarior redderetur eorum suae lit

tera proponit intelligentia.Quod demum agbellus sum/ipsam cpi ago, gicae ceditionis eriem pariter & numeros lateralta continuo ordine secustus: formulas & schemata figuraru (sicubi locus expostulabat adhibui . Non tame hic sistere seu studium debet/ qui integrum profectum ex haaius operis lectione desiderat assequi: sed ad praxin de usium abaci astronomici tabularum* Alphonsi Caslellani deinceps se conferre. vi illis fere omnia quae hic pertractantur: ad opus accommodet. Sicut enim medicae artis praecepta Sc canones libris digesti parum conducunt: nisi etiam assit illorum usius atq; ad rem applicatio.ita nes haec astronomis theoremata plenum afferunt cuig fiuctum: si desint ratiocinia & numerorum suppuotationes ad exquirendos orbium coelestium rotatus ac Iationes. ECae, terum hanc nostram quantulacun lucubratiunculami tuo nomini nucupatam volub celeberrtime vir: ut sit in monumerum & pignus singularis illius beneuolentiae qua tibi sum vel arctissime deuincti Iex eo quidem tempore quo nitidiorum disciplinarum flagranti captus amore: Fabrum nosti um philosophiae naturalis publicae interpretationi intentu (iam multi fluxerunt anni sedulus audivisti. tunc enim primum conciliatus noster amborum amoriassidua cosuetudine in solidum nunc robur coaluit. Adode q, astronomica institutio/a medicinae perceptione non abhorret:quinimmo cognatione quadam de assinitate illi cohaeretamagno; est usui. Iure igitur tibi dicatur opera nostra: qui artis illius professione insignis eua, sisti usu vero de exercitio percelebris tas hoc nostrum opusculum ad te progredies sereniore vultu suscipe: & quem geram in te animi affectum

ex ipso quasi tabella depicta lege. Vale fcelix/tui; Iudoci perpetuo me

mor. Parisijs: anno dominicae incarnationet. Is I ..

8쪽

e Iacobi Labri Stapulensis Astronomici theorici corporum coeolestium Liber primus:Iudoci Clichtouei Neoportuensis adiecto

c commentatio declaratus.

Primus theoriam corporum coelestium liber: haec determinat.

De orbe Circulis

Apogio Epicydio

Polis

Centro Argumento Aequatione

In epicyclioc Circulis Eclipticae

Eccentro Aequante

Epicyclo Apogio Perigio

Deferentis AequantiSMinu. yportiona. In secuda signifi. Diuersitate diame. Epicyclij In latum In longum Medio vero Sidetis

Epicyclit

e Centro Medio

vero Argumento

In eccentro

In epicyclio

si Apogio epicycl. In epicyclio Medio

vero

Aequatione Centri In epicyclio In si fero

Argumenti Minu. pportio. Saturno Lunae Ioue Saturni Marte Iouis Venere Mercurio Martis Veneris Mercurii Diuersiita.dia. Ad logi.remo

Dracone

Capite Cauda

Luna Saturni Iouis Martis veneris

Mercurii De prio mo Nono mobili Octauasphsra De sole

Luna Dracone

Orbe Medio

Concavo vero

Solido Epicydio

Toto Lunae Particulari Saturni Homocentro Iouis Eccentro Martis Partim eccentro VenerisOmnifatia eccetro Mercurii

Deserete apotium c Motu Deserente sidus In longum Sine epicyesio Haec eadem sunt. Apogium aux/absis summa summumq; fastigium. Perigium/epigium oppositum augis/absis initi unas fastigium.

Caput draconis/nodus boreus anabibaeton. Cauda draconis/nodus notius/catabhaeton.

De orbe. Cap.I.,-Rbis est: quod una superficies continetisqualiter a media ora i bis nota undiquam distas. Media illa nota: cetrum orbis a

pellatur. Superficies orbem ipsum continem: couexum amsi bitus/circuitus/ circunferentiad nominatur. , Concauus orbis dicitur:qui duabus continetur superficiebus sirema via delicet at* ima. Summa: convexum/ambitus/circuitus & circunferensilia/dicta iam est Ima vero: nominatur concauum. Solidus orbis est: qui unica superficie continetur.summa enim Qtentus: imam continentem repudiat.A.iij.

Terrest ea Cina e Ascendens Descedens

9쪽

circi

Astro. Theo. Totus orbis diditur: i tu ad alicuius oderisItu ad eius appendicii mo tu requiritur ac satis est .Particularis vero:qui ad parte. Appedices apis pello:vi sunt epicycliaI absidum fastigial intersectionum puncta: qui renodi & anabibaron & catabibaron dicuntur/& huiusmodi. Orbes totis totis orbibus:& particulareS I particularibus sunt attigui . sorbis homocentrus appellatur: cuiuS centrum/mundi centrum est. Ceno Greum mundi: terrae centrum.

Orbis recentrus : cuius centrumf mundi centrum neutiet est: sed supra infrave/aut altrorsus illud habet.

Orbis partim eccentrus: cuius concauum eccentrus dc convexum homora Scetrum: aut cocauum duntaxat homocentrus conuexu vero eccentru est. Omnifarid eccetrus: cuius cocaui et couexi cetrui extra naudicereti situ est. 'Totales sphaerae totis orbes at* globi mundo hornocentri sunt.particu 'larium vero: hi prorsus eccentrifilli partim eccentri reperiuntur. Orbis deferens absidis fastigium: est particularis orbis ad cuius motum ii

absidis fastigium deferri dicitur. Si summu : ad extimi .sin inau: ad infimi. Orbis deserens sidus: est ad cuius motum sidus sub signifero defertur. Si ix sidus/ epicyilium habet: idem orbis dicitur deferens sidus/ de deferens epicyclium/epicycliiq; centrum.

mens in theolia corporu ccclestia introductio copendiarias qditio: tuos

coplectitur libros. Primus: coeloin sc siderii subitantia motusq; cuiust proprios potissimuin considerat. Secundus: illoru proprietates passonesi ae affectiones cotem platur. ut postq quid eoru cognitu fuerit setiam quale coragiioscatur. Ipsi quide primo libro praefixa diuisionis formula: prima tredes cimi ordine quoda dinumerat in ipso determinanda. insinuatil in eodem facienda desterminatione primo de orbe secundo de circulis stertio de apogios quarto de epicyclio quinto de motu:& ita deinceps. Deinde vero singulti fere eoru quae nominata sunt: di ducit in alia inebra partesq; minores . CVt orbis primo collocatus loco: dissecat in orbe comuli ae solidii in totu& pticulare fili homoceiru Sc eccetrii. eccetrus vero: in partim eccent, & onifaria eccentrii. Rursum diuidit orbis in orbe deferete apogiu sub quo & deferes perigiti orbis intelligat & in orbe deseret e sidus.& deniq; orbis deseres sidus: iii orbe deferente sidus sine epicyclio fe in deserete sidus in epicyclio. de quoru mebroru sino gulis: filo fit ordine determinatio. Circuli secundo numerati loco: quadruplices sunt.

circulus eclipticari circulus eccetrusi circulus aequaSISc circulus epicyclus, de quibus sin

gillatim hic fututa est mentio. Apogiu tertio positu loco: diducitur in apogiti circuli deferentis lin apogiti circuli aequalislin apogium in secunda significatione I fc a poma epicrisi hAt apogium epicyclis: deinde sectione recipit in apogiu epicyclis medium 8c veru Perigiti uide quod ipsi apogio ex analogia oppositi respondet) cande ferme ad mittit diuisione. Est enim quo a perigiti deserentis circulii aliud circuli aequati si aliud vero epicyclii. Et perigioru epicyclii: hoc mediti est illud aute verti. C Epicycliti aut in ipsa stote quarto dispositu loco: sextuplex dinumerat ad numera siderii atq; planetarii epicycliu habentiu , utpote epicycliu lunaei saturni iovis:& ita deinceps. Motus vero quin tu sortitus enumerationis locu partitione suscipirassi hic in longu motus est ille vero in latu . Rursum motus in logu bifaria subdiuiditur: in mediu scilicet 8c veru Iatq; in motu sideris Scepicyclii. Porro horu quatuor membroru duo postrema: singillatim per duo prima distributitur. vi motuum sideris hic medrus sit: ille autem verus. 8c epicyclii inde hic medius sit motus: ille aute verus. haeterv axis Sc poli sextu & septinis prismae numerationis occupantes locum: nullam luc peculiarem habent partitionem, Pculd Orbi mobili suus sit axis I fuit poli: neq; secundum ea attendatur discrimen aut ciuersitas lingularis. EAt centrum (quod octauo nominatum est situ duplex eae cense

10쪽

setur: quoddam medium cetrum aliud autem vetu. CDeinde argumentum nono col e , mi ne HIocatu ordine:in gemmas Partes dilhibuitur. aliquod sit argumentum in eccentroi aliud in epicyclio. Rursum argumentum in epicyclio duplex est: hoc mediu illud verti.

Aequatio decimo sita loco: in aequatione centri dirimitur I ct aequatione argumenti. CAequatio vero centri: in sequatione centri in epicycliol Sc aequatione centri in signifero

subinde secatur. C inuta proportionalial quae in primae numerationis serie undecimu TVT ' i tenent locu : sextuplicia suntlsecundu numera sideru epicyclia habentiu .utputa minurata proportionalia tunsisatumiliouis:& ita de reliqS. At vero diuersitas diainetri Iduodecimo costituta loco: gemina est. haec ad logitudine remotiore: illa vero ad propinquiorem. Sub quibus tanq duobus extremis intelligatur cotineri tertia nistrum ut viriti mediu: scilicet diuersitas ad Iogitudine media siue mediocre. Demu postrem unume: en reti crrationis in principio factg Iocum sortitus draco: in caput draconis Sc caudaitanil praecispuas suas partes diuiditur. Et quoniam virus illorui omnibus adest sidoribus epicyclia liabentibuslilla subinde numerantur: in quibus draco caput Sc cauda draconis inuemuratur. suturaq; significatur determinatio de capite & cauda draconis Iunae satumi iovis: ae ita de caeteris .c Postremum ultra nuniciu eorum quq in ipsa frontemrni uia propin ta sunt determinada: digeruntur ordine certo corpora ctaeshalpariter&sidera quorum in hoc primo libro fiet specialis pertractatio. ea aute denarium coplenita secundu globos rum coelestium nunc receptum numeru. Itaq; post omnia prius in hac larmula suo ordine digesta: habebitur particularis determinatio de primo mobili I quod& decimum. de

nono mobilis octaua spherat deinde de septem sideribus & Planetis : eo quo disponun

tur ordine ac nominantur sua fiet mentio.

De orbe. Cap. I. Nier ea quae theorici astrononaici corporu c estiu liber prinius pera tractada suscipit: orbis primu vendicat locul ut genus quodda coeles stia corpora suo ambitu coplectes. diffiniturq; esse solidu siue corpusi una superficie extrema coletum: quae aequaliter a puncto in medio or

bis constituto cinni ex parte distat. Et haec diffinitio eade prorsus est cum ea descriptione mimae qua assignat Theodosius: ae sphaera est Theodosis solidii quodda una superficie coletumIm cuius medio punctus est a quo omnes lines ductae ad circularetia sunt squales. Siquide orbis 8 sphera: unu ac idetat.Mediu aute illud signu atq; in meditullio posita: cetru orbis siue sphqre dicit. Et su

pficies illa extrema tota orbe circuplectes: couexu siue couexa supficies Iambitus circuia tus atm circularetia dicitur: q, ablati circueat sc circularat ipsam tota orbis mole. Co ravus orbis diffinis is esse: si duabus connetur supficiebus vltimis summa scilicet fle sup ma: q iacouexulambitust circuitus & circularetia est dicta.& ima siue intima supficie qcocauu dicit aut supficies cocaua: intra qua aliud cotinetur corpus. ut onia corpora cceslestia ae elemeta citra terra: caui sunt orbesialiud intra se corpus quod proxime iacet 3 cotinetes. Solidus aute orbis est 2 unica supficies suprema scilicet Sc extima cotinet: neqi ima habet supficie aut infima se cotinentes aut aliud corpus suo sinu coplectete. ut glob' lusorius I 8c terra: nu si aliud elemetu suo gremio coerces. Totus orbis hic dicie

aggregatu ex omnibus orbibusi peculiariter requisitis sc sufficietibus ad motu alicuius sideris & annexoru eius. Vt coetu aggregatu ex cunctis orbibus necessariis ac sufficietis bus ad motu solis 8c annexoru eius: est totus orbis solis. 8c totu aggregatu ex iis q ad motu mercurii & annexorum eius requiruntur ati sufficiunta est totus orbis mercurii.

Caeterum id intelligendum est de totis orbibus habentibus sidera siue planetas itide re

appedices requisitos ad eorum motum. Siquidem octava mi alnona Se decima toti sunt orbes: cum alios orbes nequaq ut eorum parteS constituant.& tamen neq; ad mos tum alicuius sideris atq; planetae neq; appedicum eius requiruntur: cum neq; in se sidera coimeant neq; appedices. in si quis cotedat hic totu orbe dici ratione quada 8L habitudine ad praculares orbes ex qbus integratur: no erut tres supremi coeli hoc modo totiorbes cu pticulares no habeat orbes ex Ebus coalescat.Erut tame toti secudu alia ratio ne de plane vulgata: aliorum orbium non sint costitutivae partes. Particularis vero orbis dicitur: qui ad parte motus sideris aut appedicum eius requirit. siue qui vel ad inotum alicuius siderisi vel alicuius appendicu eius requirit.Vt totus orbis solis tres habet

particulares orbes quorsi unus ad motu solis requiritur: reliqui ad motu appedicu eius. A.iiij,