Rhetorica monimenta vnà cum exemplis, & argumentationum formulis ex Cicerone, & Quintiliano, caeterisque tum veteribus, tum nouis scriptoribus collecta per Io. Baptistam Conradum à Monte D. Pauli ..

51쪽

mo laborantibus nihil proderunt. Aut Persona pro re supponetur:ut si medicus accusetur proditionis apud aliquem , Principem , tunc qui conatur defender medicum, sic exotiliri poterit: Scio nullam habendam esse in proditores misericordiam . Tamen , clementissim Princeps,ctim videas tantam rerum cognitionem. & medendi peritiam una cum hoc medico esse conterituram, respice potius

honum,& utilitatem omnium communem,

quam sceleris commissi ultionem. Atque ita persona medici succurrit delicto.Quid agendum , cum Iudex videtur persuam sus e Tunc Orator polliceri audacter debet se statim velle refellere illud argumentum , quod illis visum est validissimum . hoc modo e Credit aduersarius meus totam illius victoriam in illo argumento , quod ipse firmissimum putat , consistere . verum ego hoc statim refutabo. Aut exordiri ab eo , quod nuperrime dictum est ab aduersario, hoc modo et Meus aduersarius dixit nulla in malos habendam esse misericordiam ; hoc idem Q- ipse

52쪽

M IMENTA. ai. et ipse fateor: sed prius videndum est, qui

nam sint hi mali. Aut cum admiratione dicere se nescire,cui , potissimum respondeat, cum possit omnibus respondere, hoc modo: . . iNon tarn facile video, unde incipiam re spondere tot tuis nugamelis allatis , quam facile possum omnibus respondere . Quid agendum est, . clim Iudex videtur dem fessus audiendo. Tunc debet orator in

primis polliceri breuitatem : ut

N ullo utar prologo, Iudices,ad rem ipsam statim dcuento , & inserere aliquam reta mirabilem, nouam, ridiculam, fabulosam s& si locus dabitur, vii aliqua derisione,aut imitatione quadam in gestu corporis ab aduersarijs interdicendum facto e ut omni no reficiatur animus Auditoris. Quale debet esse principium, siue per Proce mium, stuc per insinuationem factum et Plernum sententiarum & grauitatis, quae aurthoritatem Oratori conferunt. Absit in

men nimia verborum concinnitas, que ma

gii suspicione praeparationis affert, P maet Ain et in genere Dyliberativo, dc Iudiciali.

53쪽

m mitiq1 Exorar Oi Ovot sunt xii Exordiorum 8 Septem , vulgare, Commune, Coimitu ibit . Longum, Separatum Triari huin, contra

Qui rest vulgare e Quod posit disinibus causis eonuenire ut Deum .egifi optimum Maximum inuoco, aut vestim is potu isset fieri , Iudices. De missius itiosis duobus exordijs meminit Cae . la Diuuerat. contra ,

Qmet est Commune3 Quo etiam Aduersarius uti possit; ut in Causa Oresti tim restem accusat,utitur hoc principio, Qui pietatem in parentes colitus meae faretiit causae. Qui defendit,poreri di eodem Prooem ido . Quid est Commutabilis 'Quo etiam paucis verbiae mutati Adue artus, uti posset, ut si Miti eadem raucioresti, ac isator dicat: Vos qui pietatem In Matrisianiatis, statuite exempliun, nediij madeant Levire in matrem. Sic e tra Aduersatius ; Vos, qui impiietatem in Paties odio habetis, exem-

ylum statvite, ut est j audeant Patres ab

54쪽

iniuriis , & insidijs maternis ulcisci. Quid est longum 8 Quod pluribus verbis ,

quam causa postulat compositum est, quod vitium dicitur crescere in caput e ut si quis dicturus de re, quae breuitatem exigat, nimis longa praefatione utatur, ita ut pluribus verbis constet prooemium , quam rei , de qua agitur, explicatio . Quid est separatum e Quod non cohaeret cum Ipsa causa, ut si ageres contra Adulterum ,& multa diceres de furto, & poena furti. Quid cst Translatum . Quod aliud efficit , quam causa postulat, ut si quis faciat Auditores dociles, cum debeat captare bene uolentiam : ut si quispiam diceret: Res estiam aperta, ut vos docui, Iudices, audito tantum rem: re audita cognoscetis me non immerito de meo Ad versario)conqueri.

neq. Beneuolu,neq.Attentum facit Audi,torem, ut si quis diceret: Audite,Iudices, quae vobis sum dicturus . Vos hicleonsididetis , ut omnes audiatis. Audite igitur , & rem meam , ut debetiis cito expedite.

55쪽

us xx RHETORICA .

- : o De Narra sene

O vid est Narratio 'Est rerum gestarium

aut perinde, ut gestarum expositio . Qupi simi species Narrationis Sex. Ciuilis,

Digressoria, Historica, Fictili abulosa

Qujd est Narratio Ciuili, In qua narratur aliquid gestum inter Cives , ut Hornicidium, Sahrilegium Furtum , dc aliquod etiam praeclarum taeria; et ut Clodius vltra Bouillas apud)Bonae Deae Saecllua vespcrtino tempore Miloni Lanuuiuet petenti insidias lavit. Milo autem cacriter , di viriliter desendendo Clodium in-Quid est Narratio Digressoria Qua otator idigreditura re, de qua agit, ita tamen, ut eam confirmet, aut labefactet ; laudet, aut vituperet. Huiuscemodi Narrationi Exesum dari non potest, quia commixta est oeum tota oratione, sed multae inueniuntura apud Ciet in Vesrinis. eQuid est Narratio Historiea e Qu atransur rei vere gestae,sed ab aetatis nostrae memo-

56쪽

ria remotae , ut Appius indixit bellam, Chartaginiensibus . i : Uriret Quid est Natratio Fictilis 8 Qua narrantur res quidem fictae , quae tamen fieri potuissent , quales sunt Narrationes Comicae,ut Chremes, cognita Glycerio filia Mam Pamphi-i Io dat: Phil timenam vero Charino . Quid est Narratio fabulosa Qua narranturres neque verae, neque similes, quales sunt Narrationes Ouidianae , & aliae fictae apud Poetas , ut Angues alites ingentes iuncti iugo Medeam per aera veXere. I Quid est Narratio Actiua Qua introducuntur Personae aliquid narrare ex affectu,hoc est, ex dolore, laetitia, odio, inuidia, & alibqua re CX Optato impetrata et ut Davus apud Ter. Dij boni, boni quid porto p Sed evbi inueniam Pamphilum , ut metum, in quo nunc est , ei adimam, & caetera, quae sequuntur.

Narratio,& maxime Civilis quot virtutes debet habere e Tres,vi sit Dilucida, Breuis,& Uerisimilis. M 'ma' Quare debet esse Dilucida e Vt Iudex facil

57쪽

Vix e con pectu Sicula Tetaris in altum meta dabant lati spumas salis aere ruebat.

Uid est Diuisio e .Pars Inventionis, quae Orator dena batiqvibu se reb us si ti

dicturus Q. ,

Quot sunt species Diuisionis 3 Ducer altera quae : fit per Enumerationemr altera vero per Expositio vi G p Quid est Diuisio per Eoumerationem : Qua Orator numero , siue ordine demonstrat aequibus de rebus sit dicturus: ut Cic, pro Cn. Pompeio: Primum mihi vid*tur mgen pr* belli, deinde de magnitudine, tum drum imperatore eligendo esse dicend*m o

ae estniuisio per Expositionem in ora

tor os endit, quid curn aduersariis conge mat i A quid in controuersia relinqRatur ex qui certum quiddam praescribitur Ausditori , in quo debeat habere animum cupatum, ut Cic. pro Mil. Nunquid d

Quot

58쪽

M ONIMENTA

Quot virtutes debet habere Diuisio 8 Tres , Breuitatem, Absolutionem, Paucitatem y Quid est Breuitas Quae facit, ut nullum verbum, nisi necessarium assumatur . Quid est Absolutio 8 - Per quam omnia, quae incidunt in causam , per genera distribuit

Orator is

Quid: est Paucitas e Quae facit, ut solum genera rerum ponantur,neque permiste cum partibus implicentu ris

Quid est Genus Rhetorice definiendo Quod

Iures artes , siue species complectitur, ut Animal, sub quo continentur omnes spe- dicis animalium, ut Honio, Elephas, Bos

Quid est Parae, siue Species subest Generi , ut patet in exemplo pr*cedenti. Da Exemplum vitiosar Diuisionis e Primum dieam de cupiditate, deinceps de audacia, postremo de auaritia aduersariotam, unde haec: omnia incommoda ad Rcmp. Pervem

Quare est vitiosi Divisio 8 Quia commiscuit

s De

59쪽

Quare debet esse Breuise ut facilius memo

ria teneatur. l

Quare debet esse Uerisimilis 3 Vt Iudex ere- sdat. Quoniam Narratio est quaedam quasi sedes, ac fundamentum constituendae fidei Quomodo fiet Narratio Dilucida 8eSi quod prius gestum erit, ita primit m exponetur , es rerum , ae temporiim ordo seruabitur , Cui gestae res erunt,ac potuisse geri videbu-tur , & inprimis Elocutio sit plana , & perrectum quoad eius fieri potest hoc modo, Postquam Paphilus excessit ex Ephebis,ut ei liberius vivendi fuit potestas,coepit cum his conuersari , qui Chrysidem amabant , atque in Glycerii amore, quae soror Chrysidis credebatur,captus est. Ter. Quomodo fiet Breuis 3 Si unde necesse erit

initium sumetur, & non ab ultimo repetator et Si summatim, non particulatim narrabitur et hoc modo . S', iBellum Troianum; illatum est, postquam et ipsi Troiani ausi sunt Helenam vi a Paride abreptam , Menelao per Legatos repetenti denegare. IQuomodo fiet Verisimilis Si, ut opinio hominum di

60쪽

minum,& rerum Natura postulat,dicemusrSi causae factorum extabunt Si faciendi facultates, si tempus idoneum, si locus opportunus ad rem agendam fuisse ostenden-ret: hoc imodo, Quidam immis locuples nocturno dempore mino egressus , duas virgines stuprauit, quarum altera nuptias, altera vero illius necem ex lege petit. Qust circumstantias debet habete Narratio e

Septem,Personam, Factu,Locum,Tempus, Modum,Causam, Facultates,quae hoc versiculo continentur, qui Ubi,quibus auxiUritur,quomodo ,

quando,

PositicaeSN rhytiones sequuntur ne seinperordinem Vergetis,tum e Minime; nam Iie et Poeti L qui ad deIecthli em 'scribtitit,& saepsiis leguntur,rerRm ordinem mutare id, quod 'lieet videre apud Homerum, &Virg. ti,tii Holneriis nari aturus, 3c descet Pturus Bellum Troianuin incoepit ab int

incoepit ae digressu Siciliae-.