Rhetorica monimenta vnà cum exemplis, & argumentationum formulis ex Cicerone, & Quintiliano, caeterisque tum veteribus, tum nouis scriptoribus collecta per Io. Baptistam Conradum à Monte D. Pauli ..

71쪽

nascitur,

Quot sunt Constitutiones Quatuor, nie- 'uralis, Definitiua, Generalis,Trastativa. Quid est Constitutio Coniecturalis e In qua negatur factum , quod obijcitur, & quaeritur , an sit factum V. g. Teucer accusat Vlyssem de nece Aiacis . Vlyssea negat. Quid est Definitiua Constitutio I Controuerita, in qua agitur de nomine ipsius facti, &quid sit, quaeritur . E. g. Quidam furatus est calicem in domo alicuius,accusatur Sacrilegii . Hic autem dicit, non esse Sacrilegium, sed furtum; atque ita definiendum est, quid sit furtum, quid Sacrilegium . Quid est Generalis Constitutio I Controuersia,in qua quaeritur, quale sit id,quod obi)citur, & reus fatetur et Sed quaestio est,iure, an iniuria sit faistum j V. g. Orestes dicit,se

ortuisse a filio. stitutio I Contro- modo agendi, ut dy vero Creditorea de,

inter. Adin

oca la

72쪽

36 RHETHORICA

de vero Debitore , de legitimo tempore aliquid petendi, & huiuscemodi rebus. Constitutio Generalis in quot partes diuidi eur J In duas Iuridicialem,&Negotiatem . Quid est Iuridicialis I In qua natura aequi, Mrecti: aut ratio prim , & poenae quaeritur . Quid est Negotialis p In qua quid Iuris ex ciuili more, & aequitate sit, consideratur,cui diligentiar prauunt Iurisconsulti. Vel negotialis constitutio ex TrapeEuntio est, ita qua quaeritur, Faciendum ne sit quidpiam, an non Z Vt si deliberent Athenienses. Dcceat ne Barbaros sepelire,qui in Marathoiiijs campis ceciderunt, an non I Haec constitutio ad Genus deliberativum ita videtur spectare, quemadmodum Iuridicialis ad Iudiciale.

Iuridicialis in quot partes diuiditurI In duas, Absolutam, & Assumptiuam . Quid est Absoluta Iudicialis constitutio/ Insqua reus nullam rem vetitam se fecisse,ceinfirmat: ut si quis filium abdicarct,quod Philosophiae operam daret: aut si Actius , Poeta iniuriaru a reliquod eu aliquis mi, mus nomine pruritan scena appellasseta

73쪽

Quid est Assumptiua Iuridicialis constitutio 3

In qua,cum reus per se rem turpem fecissi confiteatur , re tamen assumpta extranea

iure aliquo factum defendit. Quot sunt partes Assumptiuae constitutisnis eQuatuor , Concessio criminis , remotio stranslatio, & comparatio. Quid est Concessio criminis e Cum reus aliqua de causa extrinsecus sumpta crimenta, quod fatetur, sibi postulat ignosci . , Concessio in qtiot partes diuiditur J In duas, in Purgationem, & Deprecationem is Quid est Purgatio I Cum factum conceditur, sed culpa , & causa facti a reo remouetur . Haec purgatio quot partes habet Tres, Imprudentiam, Casum, & Necessitatem. Quomodo in Imprudentiam crimen reijcitur Cum reus dicit se imprudentcr peccasso rvt ille, qui seruum interfecit,quem nescie- bat a fratre Domino vivente libertate do natum, nisi post apertum testamentum . Quomodo crimen in casum, siue milunania

conijcitur e Cum reus dicit se diligenter,& summa fide omnia fecisse, tamen eius consilijs fortunam aduersatamesaevi Coc- .

74쪽

38 RHETORICA , pio Imp. apud Tribunu plebis de amissione exercitus in clade a Cymbris accepta . Quomodo crimen in Necessitatem conferture Cum reus demonstrat se necessitate prohibitum id exequi, quod intendebat, ut ille, qui ad diem dictam non venit cum ipso commeatu, quod eius iter aquarum exuudatio interclusisset. Quid est Remotio criminis e Cum reus a remouet crimen in alium hominem, qui non prsstitit id,quod legitime pra, indum fuerat: ut Legatus ille,qui non discessit in legationem sibi demandatam tempore statuto, eo quod ipse Quaestor, ut tenebatus, non suppeditaverat pecuniam ad legati nem necessariam . Aut in rem quampiam, ut ille qui vetetur plebiscito facere, quod ex testimento iubetur. vlputa erigere statuam in loco publico, aut sepulchrum ita, loco non concesso.Quid est Translatio Criminis I Cum reus dicit se prius iniuria lacessitum fuisse: ut ille qui effoderat duos oculos ei, quod unum tibi prius effodisset. Quid est Comparatio Criminis I Cum reus. dicit

75쪽

MONIMENTA. Sy

dicit melitis fuisse ita faccre,quam id quod dicunt aduersarij; ut Imp. ilic , qui ab hostibus undique obsessus maluit amitter impedimenta , quam totum exercitum . Quid est DeprecatioI Cum rem colatio peccasse fatetur, & tame postulat,ut sibi ignoscatur: ut Horatius ille Romanus fatebatur, sororem se interfecisse, tamen petebat, vi ci ignosceretur, quia Patriam a seruit te paulo ante liberauerat. Superiores Constitutiones quo nomine appellantur/ De facto,& quod agunt de crimine facti, alicui obiecto. Quid est constitutio de Scripto I Quae affert

dubitationem circa aliquod verbum scriptum aut in lege,aut in testamento,aut alio genere scripturae. Quot sunt Constitutiones, quae dicuntur de Scripto Sex, quae etiam in partes sex , diuiduntur in scriptum & sententiamin contrarias leges , ambiguum, definitionem. , translationem , & ratiocin tionem,

Quid est Constitutio de scripto, & sentcntia pCum alter litigantium tuetur verba scripti, dici vero sententiam. Exemplum est

76쪽

o RHETORICA

de eo , qui aegrotus volebat possidere navim propter eam legem,quae iubet eos,qui propter tempestatem navim reliquerint , omnia perdere , & eorum navim, caeteraq.

esse ( si nauis sit incolumis conseruata) qui remanserint in ipsa naui . Quid est Constitutio de contrarijs legibus e Ctini duae leges , aut plures videntur sibi contradicere , ut lex est: Qui Tyrannum occiderit,Olympionicarum Pramalum capito , & quam volet sibi rem , a Magistratu, deposcito, & Magistratus ei

concedito.

Et aItera lex est: Tyranno occiso, quinque eius proximos , cognatione Magistratus Mecato. E. g. Alexandrum,qui apud Phqreos in Thessalia Tyrannidem occuparat uxor sua, cui Theba nomen fuit, noctu cum simul cubaret , occidit. Haec filium suum, quem ex Tyranno habebat, sibi pr*mij loco deposcit. Exoritur quaestio CX repugnantia legum, quarum altera dat potestatem eligendi quodvis praemium, altero vero iubet, silium , ut Tyranno proximum

occidi. Quae

77쪽

Quae est Constitutio de ambiguo I Cum res , de qua in scripto agitur, potest in duas,aut in plures sententias interpretari, Cum tamen ad unam solum sit referenda.Exemplum illius est, qui his verbis condidit testamentum : Haeres meus uxori meae Vasorum argenteorum pondo centiim,quae vomlet , dato.

Quae esst Constitutio ex desinitione E Cum circa definitionem vocabuli,de quo agitur,& ambigitur, controuersia versatur: ut si quaeratur, quid sit minuere maiestatem , AAn vexare Magistratum Populi Romani An facere contra voluntatem Senatus eQuae est Constitutio ex Translatione e Cum reus dicit , secum agendum est de furto , non autem de peculatu . Quid est Constitutio ex Ratiocinatione Cum aliquis casus venit in Iudicium , qui non habet propriam legem, sed ab alijsmu- . tuatur. Exemplum est de Malleo, qui Matrem necauerat, & tu carcere restainentum

fecerat.

78쪽

RHETORICA

De Disputatione inter accusatorem, & defensorem in tribus Constitutionibus su rupta, ex lib. a. . ad Herentum.

IN Constitutione Coniecturali qualis debet esse narratio accusatoris e Talis, ut habeat suspiciones interiectas,& dispersias: ita ut nihil actum , nihil dictum , nusquam ventum , aut abitum sit: nihil denique factum sine aliqua causa putetur. Qualis debet esse Narratio defensoris e Simplex , Dilucida, Aperta cum attenuatione Suspicionum . Utriusque exemplum licet videre apud Cic. in Oratione pro Milone. nam ibi narrat sub persona accusatoris, &defensoris . Explicatio Controuersiae coniecturalis quot partibus constatJ Sex, Probabili Collatione, Signo, Argumento, Consecutione,Approbatione . A quibus partibus Accusator arguit,Defensor contra redarguit.

Quid est Probabile Id, quod ab Accusatois

79쪽

MONIMENTA. I . re probatur, reo expedivisse peccare , & a simili turpitudine hominem nunquam abfuisse. Probabile in quot partes diuiditur e In duas, Causam, & Uitam. Quid est Causa Ratio quaedam,aut impetus, quo homo impellitur ad aliquid agendum. Quot sunt species causarum , Rhetorum more loquendo e Duae, Ratiocinatiua, & Impulsiva. Quid est Caula ratiocinatiua/ Qua homo ducitur ad aliquid agendum, aut spe aliquod

commodum consequendi, aut incommodum deuitandi.

Quid est Causa impulsiva Quae ex aliqua,

affectione, de perturbatione animi proueniens sine ulla consideratione ad aliquid agendum hominem impellit, ut amor, iracundia,inuidia, violetia,&caetera id genus, In spe commodi quid dicet accusator Si honoris causa dicet aliquid esse factum,oste-det,eum semper fuisse ambitiosum, & dominandi cupidum. Si pecuniae,augebit illius auaritiam.In vitatione incommodi au

gebit formidinem illius . & ndet eum semper

80쪽

RHETORICA

semper fuisse meticulosum et ut Teucer Vlysse potuisset dicere Quid respondebit defensor 8 Primum negabit causam: si nullo modo poterit, eam vChementer extenuabit. Deinde per locum communem amplificabit dicens: Iniquum est, omnes, ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re proueniat in suspicionem maleficij, sic facile deuocarii. De vita quid dicci accusator e Ostendet,reum alias etiam aliquid simile fecisse, puta tris furtum, sacrilegium, homicidium, adulterium , de quo etiam agatur in praesentia apud Iudices . Aut si unquam venerit in similem suspicionem,& in eo debebit maxime Claborare, ut ad causam peccati hominis vita etiam accommodetur. Si non poterit vitium par cum ipsa causa inueniro , inueniat aliquod dispar,aut multa alia,quibus hominis vitam , & personam contaminet . Nam sui dici solet qui semel in quacumque re malus est, praesumitur malus . Si autem reus vehementer castus , dc intemger existimabitur,dicet accusator facta,noa sullam spectati oportere , cum ante occul