Select orations of Marcus Tullius Cicero, with explanatory notes ..

31쪽

IM CATILIΝΑM ORATIO SECUNDA. 17 instare jam plane aut certe appropinquare. Quo si meus

nescio quod temPUS, Sed multa Saecula propagarit rei publicae. Nulla est enim natio, quam PertimeSeumVS nullus rex, qui bellum populo Romano sacere possit omnia sunt 5 externa unius virtute terra marique pacata domesticum bellum manet, intus inSidiae Sunt intus ineluSum periculum est, intus Si hoStix: Um luxuria nobis, Cum amentia, cum scelere certandum eSt. Huio ego me bello ducem profiteor,

Quirites suscipio inimicitia hominum perditorum. Quae 10

Sanari poterunt, quacumque ratione Sanabo; quae reSeCanda erunt, non patiar ad perniciem civitatis manere. Proinde aut exeant aut quiescant aut, si et in urbe et in eadem

mente Permanent, a quae OrontUr OXSpectent.

VI. At etiam sunt qui dicant, Quirites, a me in exsilium 150jectum osse Catilinam. Quod ego Si verbo aSSequi POSSem, istos ipsos ejicerem, qui hae loquuntur. Homo enim Videlicet timidus aut etiam permodestus Vocem ConSuli ferre non potuit Simul atque ire in exsilium jussus est, paruit atque ivit. 20

Hesterno die, quum domi meae paene interseetu OSSem, sonatum in aedem Jovi Statori Voeavi, rem omnem ad

patre ConSeriptos detuli quo quum Catilina venisset, quis eum Senator appellavit quis salutavit quis denique ita aSPeXit ut perditum civem, a non potius ut importunissi 25 mum hostem Quin etiam principes ejus ordinis partem illam subselliorum, ad quam ille accesserat, nudum MDO inanem reliquerunt. Hi ego Vellemens ille ConSul, qui verbo cives in exsilium ejicio, quaesivi a Catilina, in nocturno conventu apud M. Laecam fuisset necne. Quum illo 30 homo nuda riSSimus, ConScientia Convictus primo refleuisSet, patefeci cetera quid ea nocte egisset, quid in proXimum ConStituisset, quem ad modum esset ei ratio totius belli do- Scripta edocui. Quum haeSitaret, quum teneretur, quaeSiVi,

quid dubitaret proficisci eo quo jam pridem Pararet, quum 35

32쪽

1 IM CATILINAM ORATIO SECUNDA. militaria, quum aquilam illam argenteam, Cui ille etiam Sacrarium domi uae fecerat, Seirem SSe praemiSSam. In

exsilium ejiciebam, quem jam ingressum esse in bellum videbam 8 Etenim, credo, Manlius Ste centiario, qui in agro Faesulatio castra PoSuit, bellum populo Romano Suo nomine indixit, o illa castra nunc non Catilinam ducem eXSpectant, ct illo ejectus in exsilium Se Massiliam, ut aiunt, non in

VII. O condicionem miseram non modo adminiStrandaO, 10 Verum etiam Conservandae rei publicae t Nunc si L. Catilina consiliis, laboribus, periculis meis circumclUSUS ac debilitatus subito pertimuerit, sententiam mutaverit, deseruerit suos, consilium belli laetendi abjecerit, o hoc cursu celeris et 2lli iter ad fugam atque in exsilium con-15 verterit, non ille a me Spoliatu armi aiadneino, non Ob-Stupefactu ac perterritus mea diligentia, non de PQ Onatuque depulsus, sed indemnatus innocens in exsilium jectus a consule vi et minis dicetur; ot erunt qui illum, si hoc fecerit, non improbum, Sed miSerum, me non diligentissimum 20 consulem, Sed Crudelissimum tb rannum existimari velint.

Est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae salsae atque iniquae temPOStatem subire, dum modo a vobis hujus horribilis bollinc nesarii oriculum depellatur. Dicatur Sane ojectu OSSO a me, dum modo eat in XSilium sed, mihi credite, non ost25 iturus. Nunquam ego a diis immortalibus optabo, Quirites, invidia mone levandae causu, ut L. Catilinam ducere Xercitum hostium atque in armis volitare audiatis, sed triduo

famon audietis multoque magis illud timeo, ne mihi sit invidiosum aliquando, quod illum omiserim potius quam 30 quod luderim. Sed quum Sint homines, qui illum, quum prosectus sit, lectum osse dicant, iidem, si intern eius QSSet, cluid diceroni γ

Quamquam isti, qui Catilinam Massiliam ire dictitant,

non iam hoc queruntur quam verentur in os istorum: I i litan misericors, qui illum nim ii Manlium quam ad Massilibonsos ire malit illi autem, si moliorcule hoc quod agit

33쪽

IN CATILINAM ORATIO SECUNDA. 19 nunquam antea cogitasset, tamen latrocinantem se interfici mallet quam exsulem vivere. Nunc vero, quum ei nihil adhuc praeter ipSius Voluntatem cogitationemque Coiderit, nisi quod vivis nobis Roma prosectus St, PtemUS Potita ut

eat in exsilium quam queramUri

VIII. Sed cur tam diu de uno hoste loquimur, et de eo hoste, qui jam latetur Se SS hOStem, et quem, quia, quod Semper Volui, murUS intereSt, non timeo de his, qui dis- Simulant, qui Romae remanent, qui nobiscum Sunt, nihil dicimus Quos quidem ego, Si ullo modo fieri possit, non 10 tam ulcisci Studeo quam Sanare ibi ipSos, placare rei publicae neque id quare fieri non poSSit, Si me audire Volent, intelligo. Exponam enim vobis, Quirites, ex quibu generibus hominum Stae copiae comparentur deinde Singulis medicinam consilii atque orationis meae, Si quam Otero, 15

asserum.

Unum genu QS eorum, qui magno in nere alieno majores etiam possessiones habent, quarum amore adducti dissolvi nullo modo possunt. Horum hominum Speeie QSthonestissima - Sunt enim Oeuplete - volunta vero et 20 causa impudentissima. Tu agris, tu aedificiis, tu argento, tu familia, tu rebus omnibus ornatu et copioSu SiS, et

dubites de possessione detrahere, nequirere ad fidem γQuid enim exspectat Bellum 2 Quid ergo, in vastatione

Omnium tuu POSSeSSione Sacrosanctas suturas puta. An 25

tabulas novas Errant qui istas a Catilina exspectant:

meo beneficio tabulae novae proserentur, Verum Ru tiΟΠR-riam neque enim Sti, qui possessiones habent, alia ratione ulla Salvi esse possunt. Quod si maturius sacere voluissent neque id quod Stultissimum est, certare cum Suris frueti 30bu praediorum, et locupletioribus his et melioribus civibus uteremur. Sed hosce homines minime puto pertimeSeendos, quod aut deduci de sententia possunt aut, Si Permanebunt, magis mihi videntur vota facturi contra rem publicam

quam arma aliari. 35 IX. Alterum genus eSt eorum, qui, quamquam ire

34쪽

20 IN CΛTILINAM ORATIO SECUNDA.muntur aere alieno, dominationem tamen OXSPeetant, rerum potiri volunt, tonore S, quo quieta re Publica deSperant, perturbata On Sequi S POSSe arbitrantur. Quibus hoc Praecipiendum videtur, Unum Scilicet et idem quod reliquis 5 omnibus, ut desperent Se id quod conantur conSequi posse: primum omnium me PSum Vigilare, ad se procidere rei publicaea deinde magno animo CSSe in boni viris, magnam concordiam in maxima multitudine, magna Praeterea Opias milituma deos denique immortale huic invicto populo, 10 clarissimo imperio, pulcherrima urbi Contra tantam vim Sceleri praeSente auxilium CSSe laturos. Quod si jam sint id, quod Summo furore cupiunt, adepti, num illi in cinero

urbis et in Sanguine Civium, quae mente Seelerata ne notaria conciapiverunt, SQ onSUOS Ut dictatore aut etiam roges

15 sperant futuros Non vident id Se cupere, quod si adoptisint, fugitivo alicui aut gladiatori Concedi Sit necesso. Tertium genus est aetate jam n etiam, Sed tamen CXO citatione robustum, U O genero St PS Manlius, cui nunc Catilina succedit Sunt homine e ii coloniis, quas 20 Sulla constituit qua ego univerSa civium OSSO Ptimoruino sortiSSimorum virorum Sentio, Sed tamen ii Sunt coloni, qui se in insperatis ac repentinis oeunti Sumptuosius ii solentiusque jactarunt. Hi dum aedificant tamquam boali, dum praediis lecticis, familiis magnis convivii apparatis 25 dolo tantur, in tantum aes alieniam inciderunt, ut, si salvi osse velint, Sulla Sit iis ab inseris excitandus qui olium nonnullos agreStes homines tenue atque egentes in eandem illam spem rapinarum oterVm impulerunt. Quo ego, Quirites, in iodem genero iraedatorum diroptorumque 30 pono, sed eo hoc monoo deSinant sui ero et Proscriptioneso dictaturas cogitare. Tantus enim illorum temporum dolor inustus os civitati, ut jam ista non modo homines, sed ne pocudes quidem mihi li: iSSurae CSSQ videantur. . Quartum genus ost sane varium C mixtum ci turbimo lentum; qui jam pridem promuntur, qui nunquam omergunt; qui partim inertia, partim mul gerendo negotio, partim

35쪽

IM CATILINAM ORATIO SECUNDA. 21 etiam sumptibus in vetere aer alieno Vacillant; qui vadimoniis, judiciis, proseriptionibus bonorum defatigati, permulti et ex urbe et ex agris Se in illa Castra Conserre dicuntur. HOSCe ego non tum milites nere quam infitiatores lentos esse arbitror. Qui homines quam primum, Si Stare non POSSunt, corruant, Sed ita, Ut non modo Civitas, sed novicini quidem proximi sentiant. Nam illud non intelligo,

quam ob rem, Si iVere honeSi non POSSUnt, Perire turpi forvelint, aut cur minore dolore perituro Se Cum multis, quam Si Soli pereunt, arbitrentur. ' 10 Quintum genus S parricidariam, Sicariorum, deniquo omnium lacinorosorum quo ego' Catilina O revoco; nam neque divelli ab eo possunt et pereant Sane in latrocinio, quoniam Sunt ita multi, ut eo carcer Capere non POSSit. 1 α 5

etiam genero PS atque ita, quod Proprium Catilinae est, do ejus delectu, immo vero de ComPleXu eju ne inU, QUOS P X capillo, nitidos, aut imberbes aut bene barbatos videtis, municatis et talaribus tunicis, Velis amictos, On 20 togis; quorum omni induStria vitae et vigilandi labor in

antelucanis cenis expromitur. In hi gregibia Omnes alea foreS, Omne adulteri, Omne impuri impudicique versantur. Hi pueri tam lepidi a delicati non Solum amare et amuri, neque Cantare et altare, Sed etiam Sion Vibrare et par 25gere venena didicerunt: qui iSi exeUnt, nisi pereunt, otiam si Catilina perierit, Scitote hoc in re Publica Seminarium Catilinarum suturum. Verum tamen quid sibi isti

miseri volunt 3 Num Suas Seeum muliereula Sunt in CaStraducturi 3 Quem ad modum autem illis carere poterunt, his 30 praesertim jam noctibus 2 Quo autem pacto illi Appenninum utque illa pruinas ae nives perserenti nisi idcirco solacilius hiemem toleraturos utant, quod nudi in conviviis saltare didicerunt. M. bellum magno opere PertimeSeendum, quUm 5 hanc sit habiturus Catilina scortorum cohortem praetoriam l

36쪽

22 IN CATILINΛM ORATIO SECUNDA . InStruite nunc, Quirites, contra has tam praeclaras Catilina

copia vestra praeSidia vestrosque exercitUS: et primum gladiatori illi consecto et saucio ConSule imperatoreSque vestros opponite deinde contra illam naufragorum ejeetum ac debilitatam manum florem totius Italiae ne robur educite.

Jam Vero Urbe Coloniarum ae municipiorum reSpondebunt

Catilina tumulis SilveStribuS. Neque ego Cetera COPiaS, Ornamenta, praeSidia VOStra Cum illius latronis inopia atque ogestate conferre debeo. Sed Si omissis his robus, quibus 10 nos Suppeditamur, get ille, Senatia, equitibus Romanis, urbe, aerario, eetigalibUS, cuncta Italia, provinciis omnibus, exteris nationibus Si hi rebUS OmiSSiS, CaUSa ipSas, quae inter Se confligunt, Contendere VelimVS, X O PSO,

quam valde illi jaceant, intelligere possumus. Ex hac 15 enim parte pudor pugnat, illino petulantia hinc pudicitia, illinc stuprum hinc fidos, illinc fraudatio bino pietas, illino scelus hinc constantia, illinc suror hinc honestas, illinc turpitudo hinc continentia, illinc libido denique

aequitas, temperantia, sortitudo, prudentia, Virtiate omneS 20 certant cum iniquitato, IUXUria, ignaVia, temeritate, cum vitiis omnibus; oStremo Copia cum geState, bona ratio Cum Perdita, men Sana cum amentia, bona denique Spes Cum omnium rerum deSperation consigit. In ejus modi certamine ac Proelio nonno, etiam Si hominum studia de-25 siciant, dii ipsi immortales cogant ab his praeclarissimis virtutibus tot of tanta vitia superari XII. Quae quum ita sint, Quirites, VOS, qtaem ad molli nn jam antea dixi, vestra tecta vigiliis custodiisque o-sendite mihi, ut urbi sino vostro motu no Sine ullo tua multu Satis esset Praesidii, eon Statium atque ProVi Sum St. Coloni omnes municipesquo vestri, certiores a me facti delira noeturna excursione Catilinae, facile urbes suas in s-

quo defendent. Gladiatores, quam sibi ille manum certissimam fore putavit, quamquam animo incliore sunt quam δὴ pars patriciorum, potestate amon nostra continebuntur.

Q. Vetellus, quem ogo hoc prospiciens in agrum Gallicum

37쪽

IN CATILINAM ORATIO SECUNDA. 23 Picenumque praemiSi aut opprimet hominem aut omnes ejus motu conatusque prohibebit. Reliquis autem de

rebus conStituendis, maturandis agendi jam ad Senatum reseremuS, quem Vocari videtis. Nunc illos, qui in urbe remanSerunt, atque adeo qui contra urbis Salutem omniumque nostrum in urbe a Catilina relicti sunt, quamquam Sunt hoSteS, tamen, quia Sunt ei VOS, monitos etiam atque etiam volo. Mea lenitas adhuc si cui

Solutior visa est, hoc exspectavit, ut id quod latebat erumperet. Quod reliquum eSt, jam non poSSum oblivisci 10

meam uno SS Patriam, me horum SSe conSulem, mihi aut cum his Vivendum aut pro his esse moriendum. Nullus est porti custos, nullus inSidiator Viae Si qui exire volunt, conivere poSSum qui Vero Se in Urbe Commoverit, civitas ego non modo laetum, Sed neeptum ullum conatumve 15 contra patriam deprehendero, sentiet in hac urbe esse consules VigilanteS, OSSe magiStratia egregioS QSSe fortem

Senatum, OSS arma, OSS Cur erem, quem Vindicem elariorum ae mani&Storum celerum majore noStri esse voluerunt. 20XIII. Atque haec omnia si agentur, QuiriteS, ut maXimae re minimo motu, pericula Summa nullo tumultu bellum intestinum a domeSticum post hominum memoriam crudelissimum et maximum me uno togato due et imperatore Sedetur. Quot go Sic administrabo, Quirites, ut, si 25 ullo modo fieri poterit, ne improbus quidem quisquam in

hac urbe poenam Sui Sceleris usserat. Sed si vis manifestae audaciae, Si impenden Patriae perieulum me QCOSSari do hac animi lenitate deduxerit, illud profecto perficiam, quod in tanto et tam insidioso bello vix optandum videtur, 30

ut neque bonus quiSquam uterent nucorumque Poena VOS jam omnes salvi esse poSSitis. Quae quidem ego neque mea prudentia neque humanis

consiliis fretus polliceor vobis, Quirites, Sed multis et non dubiis deorum immortalium significationibus, quibus ego 35 ducibus in hanc spem sententiamque Sum ingreSSUS; qui jam

38쪽

M IN CATILINAM ORATIO SECUNDA.

Non Proeul, ut quondam Solebant, ab Sterno OSte atque longinquo, Sed hic praeSente Suo numine atque auxilio Suatenipla atque urbis tecta defendent. Quo Vos, Quirites, Precari, Venerari, imPlorare debetiS, ut, quam Urbem pul- cherrimam lorentiSSimamque OSSe Voluerunt, hane omnibu Shostium copii terra marique SuperatiS, a PerditiSSimorum civium nefario celere defendant.

39쪽

M. TULLII CICERONIS

ORATI TERTIA,

AD MUIRITES. I. REM publicam, Quirites, vitamque omnium VOStrum, bona fortunaS, conjuge liberoSque VeStro atque hoc domicilium clarissimi imperii, ortunatissimam pulcherrimamque urbem hodierno die deorum immortalium Summo erga VOS amore labori DUA, ConSiliis, periculis mei e flamma atque sserro ac paene ex faucibus sat ereptam et Vobis conServatam ac restitutam videtis. Et Si non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibu conServamur, quam illi, quibus nascimur, quod Saluti certa laetitia est, nascendi

tate Servamur, profecto, quoniam illum, qui hanc urbem condidit, ad deos immortales benevolentia famaque SuStuli-mUS, OSSO apud VOS OSterosque vestros in honor debebitis, qui eandem hane urbem conditam amplificatamque Or-vavit. Nam tot urbi, templis delubris, tecti ac moenibu 15Subjectos prope jam ignes circumdatoSque aeStinXimUS, iidemque gladios in rem publicam destricto rettUdimu mu CroneSque eorum a jugulis vestris dejecimus Quae quo niam in senatu illustrata, patefacta, comperta Sunt Per me, Vobis am exponam breviter, Quirites, ut et quanta et quam 20 mani&Sta, et qua ratione investigata et comprehenSa Sint, VOS, qui ignorati et eXSpectatis, Scire POSSitis.

40쪽

26 IN CATILINAM ORATIO TERTIA. Principio, ut Catilina paucis ante diebus rupit e Urbe, quum celeri Sui Socios, hujusce notarii belli acerrimos clueCS, Romae reliquisset, Semper vigilavi et providi, QuiriteS, quem ad modum in lautis et tam absconditis insidiis Salvi OSSO POSSOm . II. Nam tum, quum ex urbe Catilinam ejiciebam-non Onim jam vereor hujus verbi invidiam, quum illa magis sit

timenda, quod viTu exierit-Sed tum, quum illum exterminari volebam, Cui reliquam Conjuratorum manum Simul 10 Oxituram aut eos, qui restitiSSent, infirmos sine illo ac dobiles soro putabam. Atque ego, ut Vidi, quo maXimo suror et Scelere QSSO inflammato Sciebam, eos nobiScum osse of Romae remanSiSSe in eo omne die noctOSque con-SumpSi, ut, quid agerent, quid molirentUr Sentirem a vide-15 rem, ut, quoniam aUribUS QSui Propter incredibilem mainnitudinem coloris minorem fidem saceret oratio mea, remit a Comprehenderem, ut tum demum animi Saluti vestrae

providoretis, quum oeulis maleficium ipsum videretis. Itaque ut comperi legatos Allobrogum belli transalpini ci 20 tumultus Gallici Oxcitandi causa a P. Lontulo esse sollicitatos, eos suo in Galliam ad suos cive eodemque itincrocum litteris mandatisque ad Catilinam esse missos, comi. temque iis adjunctum osse T. Volturcium atque huic ad Catilinam esse datas litteras saeuitatem mihi oblatam pu-25 favi, ut, quod orat dissicillimum quodque ego Semper Ptn-bum ab diis immortalibus, tota res non Solum n mo, Sed otium a sonatu et a vobis manifesto deprelisenderetur. Itaque hosterno die L. Flaccum et C. Pomptinum Prointores, sortissimo atque amanti SSimo rei publicae viros, nil

30 In vocavi, rem exposui, quid sier placeret stolidi Illi autem, qui omnia de re publicu praeclara atque egregia

Sentirent, ilio recusatione me Sitti illa mora negotium et omni os, quum adve orasceret, occulto ad ioni om

ulvium pervenerunt utque ibi in proximis villis ita bipat

a filo fuerunt, ut Tiberis ini eos i l lirali interesset. Eodem nutem iopia sine cujusquam suspicione mulios sorte viros