장음표시 사용
41쪽
IN CATILINAM ORATIO TERTIA. 27odi1Xerant, et ego ex Praesectura Reatina Complures do- lecto adoleScenteS, quorum Opera utor aSSidue in rei publicae PraeSidio, cum gladii miseram. Interim tertia fere vigilia Xacta, quum jam pontem magno comitatu legati Allobrogum ingredi inciperent unaque Volturcius, fit in eos impetus p educuntur et ab illis gladii et a nostris Res praetoribus erat nota SoliS ignorabatur a ceteris. III. Tum interventu Pomptini atque FlaCCLPUgnu, quae . 'erat commissa Sedatur. Litterae, quaecumque erant in eo comitatu integris ignis praetoribus traduntur; ipsi coni 10 prehensi ad me, quum jam dilucesceret, deducuntur Atque horum omnium celerum improbiSsimum maeliinatorem Cimbrum Gabinium statim ad me, nihildum SuSpicantem, vocavi ; deinde item arcessitus os L. Statilius et post eum C. Cethegus tardissime autem Lentulus venit, credo quod 15 in litteris dandis praeter consuetudinem Proxima octo vigilarat. Quum summis et clarissimis hujus civitatis viris, qui audita re frequentes ad me mane convenerant, litteraS a me prius aperiri quam ad Senatum deferri placeret, ne, Si nihil esset inventum, temere a me tantus tumultus injectus 20 civitati videretur, negavi me esse acturum ut de periculo publico non ad consilium publicum rem integram deferrem. Etenim, Quirites, si ea, quae erant ad me delata, reperta non OSSOnt, tamen ego non arbitrabar in tantis rei publicae periculis esse mihi nimiam diligentiam pertimeScendam. 25 Senatum frequentem celeriter, ut vidistis, coegi. Atque interea statim admonitu Allobrogum C. Sulpicium praeto-Tem sortem Virum, misi, qui ex aedibus Cethegi, Si quid telorum CSSet esserret, ex quibu ille a Ximum leurum numerum et gladiorum extulit. 30
IV. Introduxi Volturcium sine Gallis fidem publicam
JUSSu Senatus odi hortatus sum ut ea quae Seiret Sine timore indicaret. Tum ille dixit, quum Vix e ex magno timore recreasSet, a P. Lentulo se habere ad Catilinam mandata et litteras, ut servorum praesidio uteretur, ut ad 35 bem quam Prinium cum exercitu accederet id autem eo
42쪽
28 IN CATILINAM ORATIO TERTIA.con Silio, Ut, quum urbem ex omnibus artibuS, quem admodum descriptum diStributumque erat, incendiSSent caedemque iusinitam civium fecissent, praesto eSSet ille, qui et fugientes exciperet et se cum hi urbani dueibus conjunge-5 ret. Introducti autem Galli jus jurandum sibi et littoras ab Lentulo, Cetllego, Statilio ad Suam gentem data esse dixerunt, atque ita sibi ab his et a L. CasSio SSe prae- Scriptum, ut equitatum in Italiam quam primum mitterent; pedestres sibi copias non defuturaS; Lentulum autem sibi 10 confirmasse ex satis Sibyllini haruSpicumque reSponSiS, Seesse illum tortium Cornelium, ad quem regnum hujus urbis atque imperium pervenire SSet neceSSe Cinnam ante Soet Sullam suisse eundumque dixisse satalem iunc OSSO annum ad interitum hujus urbi atque imperii, qui esset 15 annus decimus post virginum absolutionem, post Capitolii autem ineonSionem ieeSimus. Huno nutom Cetllego cum ceteri controverSiam fuisse dixerunt, quod Lentulo et aliis Saturnalibus caedem fieri atque urbem incendi laceret, Cotilogo nimium id longum videretur. 20 V. Ac ne longum it, Quiritos, tabellas Proserri jussimuS, quae a quoque dicebantur datae. Primo ostendimus Cettiego signum cognovit. Nos linum incidimus logimus. Erat Scriptum ipsius manu Allobrogum Senatui et Populo, SeSe quae eorum legati confirmasset acturum esse; 25 orare ut item illi sacerent quae sibi legati Oorum recepis- Sent. Tum Cethegus, qui paulo ante aliquid tamen de gladiis ac Sicis, quae apud ipsum orant deprehenSI, OSPΟndisset dixissetque e semper bonorum serramentorum StU-diosum fuisso, recitatis litteris debilitatus atque ahjectis 3 conscientia repente conticuit. Introductus Ost Statilius cognovi signum o manum Suam Recitata sunt tabellae in uandum ore sententiam consessus est. Tum ostendi tabellas Lentula f
a inquam, totum quidem signum imago avi tui, clarissimi viri, qui amavi uniue patriami cives suos; qua quid 'm
43쪽
te a tanto Soelere etiam mula reVocare debuit. V Leguntur
eadem ratione ad Senatum Allobrogum populumque litterae. Si quid de his rebus dicere vellet, seu poteStatem. Atque ille primo, quidem negavit poSi autem aliquanto toto jam indicio exposito atque edito, Surrexit, quaeSivit a Gallis, quid sibi esses cum iis, quam ob rem domum Suam VeniSSent, itemque a Volturcio. Qui quum illi breviter constanterque respondiSSent, Per quem ad eum quotieSque VeniSSent, quae-SiSSentque ab eo, nihilne secum esset de satis Sibyllitiis locutus, tum ille Subito celere demens, quanta onScientiae 10 vis esset ostendit: nam quum id posset infitiari, repente
Praeter opinionem Omnium conseSSu CSt. Ita eum non
modo ingenium illud et dicendi Xercitatio, qua Semper valuit, Sed etiam propter vim manifesti atque deprehensi Sceleri impudentia, qua Superabat omnes, improbitasque 15dosecit. Volturcius vero subito litteras proferri atque periri jubet, quas sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse dicebat. Atque ibi vehementissime perturbatus Lentulus tumen et
Signum et manum Suam cognovit. Erant autem Sino 20 nomine, sed ita Qui Sim, Scies ex hoe, quem ad te miSi. Cura ut vir sis et cogita quem in locum Si ProgreSSUS:
vide, quid jam tibi Sit necesse, et cura ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum.' Gabinius deinde introducisS, quum primo impudenter reSpondere coepiSSet, ad 25 extremum nihil ex iis, quae Galli insimulabant, negavit. Ac mihi quidem, Quirites, quum illa Certissima Visa Sunt
argumenta atque indicia celeriS, tabellaΘ, Signa, manuS, denique Unius cujuSque consessio, tum multo certiora illa, Color oculi, Ultus, taciturnitas. Si enim obStupuerant, 30 Sio terram intuebuntur, Si furtim nonnunquam inter eaSpiciebant, ut non jam ab aliis indicari, Sed indicare Se ipsi viderentur. VI. Indiciis expositis atque editis, Quirites, SenatiamConSului, de Summa re publica quid fieri placeret Diota 35Sunt a principibus incorrimae aes sortissima mentontine,
44쪽
30 IN CATILINAM ORATIO TERTIA.
qua Senatus Sine ulla varietate est secutus. Et quoniam nondum Si perscriptum Senatu ConSUltum, ex memoria
vobis, Quirites, quid Senatu cenSUerit eXponam. Primum mitii gratiae verbis amplissimis aguntur, quod Virtute, On- Silio, providentia mea res publica maximis periculis sit liberata; doinde L. Flaccus et C. Pomptinu praetor S, quod eorum opera forti fidelique USUS OSSem, merito ac jure laudantur atque etiam Viro forti, collegae meo, laus impertitur, quod eos, qui liUjUS conjUrationis participes suis- 10 Sent, a Suis et rei publicae conSiliis removisset. Atque ita cenSUerunt, ut P. LentuluS,'Hum Se Praetura abdicaSSet, in custodiam traderetur itemque uti C. Cethegus, L. Statilius, P. Gabinius, qui omne praeSente erant, in UStΟ-diam traderentur atque idem hoc decretum est in L. Cas-15 Sium, qui Sibi procurationem incendendae urbis depoposcerat in M. Ceparium, cui ad Sollicitandos pastores Apuliam attributam esse erat indicatum in P. Furium, qui est dolis colonis, quos Faesulas L. Sulla deduxit in Q. Annium Chilonem, qui una cum hoc Furio semper orat in hac Allob-20 rogum sollicitatione vorsatus in P. Umbrenum, libertinum hominem, a quo primum Gallos ad Gabinium perductos esse con Stabat. Atque ea lenitate Senatus usus est, Quirites, ut ex tanta conjuratione tantaque hac multitudino domesticorum hostium novem hominum perditissimorum
Atque otiam supplicatio diis immortalibus pro singulari eorum merito mo Domine decreta est, quod mihi primum post hanc urbem conditam togato contigit, et his orbis30 deeroia st quod tirbem incendiis, caede cives, Italiam
in V li 'r issem. Quae Supplicatio Si cum ceteri Supplici iionibus conseratur, hoc intercSi , quod ceterae bene geSta, hau Una ConSerV:il: re pii lilii : constituta est. Atque illud,
quod uel dum primum fuit, tactum atque transactum ostia Num ' Lentulus, quamquam, Patefactus indiciis of -- sessionibus suis, iudiei senatus non modo Praetoris juS,
45쪽
I CATILINAM ORATIO TERTIA. 31vorum etiam civi amiserat, tamen magistraturae abdicavit, ut, quae religio C. Mario, clariSSimo viro, non fuerat quominus C. Glauciam, de quo nihil nominatim erat decretum, Praetorem occideret, en no religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur. VII. Nunc quoniam, Quirites, consceleratiSSimi periculosissimique belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis, existimare debetis, omnes Catilinae copias, omne Spe atque opes, hi depulSi urbi periculiS, Concidisse. Quem quidem ego quum ex urbe pellebam, hoc 10
providebam animo, Quirites, remoto Catilina non mihi e Se P. Lentuli somnum eo L. Cassii adipes eo C. Cethegi
furiosam temeritatem pertimesceudam. Ille erat unus timendus ex istis omnibus, Sed tam diu, dum urbi moenbbus contiuebatur. Omnia norat, omnium aditu tenebat 15 appellare, tentare, Sollicitare poterat, audebat; erat ei Consilium ad facinus aptum, Consilio autem neque lingua neque manus debrat. Jam ad certas res consulendas Certo hominos delectos a descriptos habebat. Neque Vero, quum aliquid mandarat, confectum putabat nihil erat quod non 20 ipse obiret, Occurreret, vigilaret, laboraret frigus, Sitim,
famem serre Poterat. Huno ego hominem tam nerem, tam nudaeem, tum Parn-
tum tam allidum, tam in colere vigilantem, tam in Perditis rebus diligentem nisi ex domesticis insidiis in castrense 25 latrocinium compulissem, dicam id quod Sentio, Quirites, non facile hanc tantam molem mali a vestris cervicibus depulissem. Non illo nobis Saturnalia constituisset neque tanto ante exitii ac sati diem rei publicae denuntiariSSet, neque commiSisset ut signum, ut litterae suae tegie mani 30 festi Sceleris deprehenderentur Quae nunc illo absente SiogeSta Sunt, ut nullum in privata domo furtum unquam istam palam inventum, quam haec tanta in re publica conju- Tatio manifesto inventa atque deprehensa est Quod si Catilina in urbe ad hanc diem remanSiSSet, quamquam 35 quoad fuit, omnibus ejus consiliis occurri atque ObStiti,
46쪽
32 IN CATILINAM ORATIO TERTIA. tamen, ut levissime dicam, dimicandum nobis cum illo suis-Set, neque no tanquam, dum ille in urbe laostis esset, tantis l)ericuli rem publicam tanta pace, tanto otio, tanto Silentio
VIII. Quamquam haec omnia, Quirites, ita sunt a me administrata, ut deorum immortalium nutu atque consilio et gesta et proviS QSse videantur idque quum conjectura ConSequi POSSumus, quod vix videtur humani consilii tantarum rerum gubernatio eSS PotuiSSe, tum vero ita praesentes
10 his temporibus opem et auxilium nobis tulerunt, ut eoSPaeno oculi videre poSSemus. Nam Ut illa omittam, visas nocturno tempore ab occidente face ardoremque caeli, ut sulminum jactus, ut terrae motu relinqΠssim, ut omittam Cetera, quae ita multa nobis consulibus facta Sunt, ut haec, 15 quae nunc sunt, canere dii immortale Viderentur, hoc certe, quod iam dicturus, neque praetermittendum neque relinquendum St. Num prosecto memoria tenetis, Cotta et
Torquato conSulibus complures in Capitolio res de caelo CSS PereUSSaS, quum se Simulacra deorum depulsa sunt et 20 Statuae votorum hominum dejectae et legum aera liquefacta os tactus etiam ille, qui hane urbem condidit, RomulUS, quem inauratum in Capitolio parvum atque lactantem, uberibus lupinis inhiantem, suisse meministis. Quo quidem tempore quum haruspices ex tota Etruria conVeniSSens, 2 caedes atque incendia o legum interitum et bellum civile a domesticum et totius urbi atque imperii occasum a prinpinquare dixerunt, nisi dii immortales omni ratione placati Suo numine Prope sata ipsa lexissent. Itaque illorum responsis tum et ludi or dies decorii 30 facti Sunt, neque res ulla, quae ad Placandos deos portineret, PraetermiSS QSt iidemque jusserunt Simulacrum Jovis lacere majus Q in excelSo collocare et contra, atqUQanto fuerat, ad orientem convortere ac SQ Speraro dixerunt, si illud signum, quod videtis, Solis ortum it forum 3 curiamque conspicures, oro ut a consilia, quae clam ossunt inita contra salutem urbis atque imperii, illustrarentur, ut
47쪽
IN CATILINAM ORATIO TERTIA. 33 Senatu populoque Romano perspici possent. Atque illud
Signum Collocandum consules illi locaverunt, sed tanta fuit operis tarditas, ut neque Superioribu ConSulibu neque nobis ante hodiernum diem Collocaretur. IX Hic quis potest esse, QuiriteS, tam nVerSUS Oro, tam PraecepS, tam mente Captias, qui neget haec omnia, quae idemUS, Praecipueque hane urbem deorum immortalium nutu ac potestate administrari Etenim quum esset ita reSponSum caedeS, incendia, interitum rei publicae comparari, et en Per civeS; quae tum propter magnitudinem 10 scelerum nonnullis cineredibilia videbantur, ea non modo cogitata a nefariis civibus, Verum etiam SVScepta SenSiStiS. Illud vero nonne ita praesens est, ut nutu Jovis Optimi Maximi factum SSe videatur, ut, quum hodierno die mane per forum meo uSAu et conjurati et eorum indices in aedem 15 Concordia dueerentur, eo PS tempore Signum Statueretur Quo collocato atque ad vos Senatumquo ConVerSO, Omnia, quae erant Cogitata contra Salutem omnium illuStrata et patefacta vidistis.
Quo etiam majore sunt isti odio supplicioque digni, qui 20
non Solum vestris domiciliis atque tectis, Sed etiam deorum templis atque delubris sunt funestos ac nefarios ignes inferre
conati. Quibus ego si me restitisse dicam, nimium mihi Sumam et non sim serendus. Ille illo Juppiter restitit; illo Capitolium, ille haec templa, ille cunctam urbem, ille 25VOS omne Sal Vos esse voluit Diis ego immortalibus duci ius hanc mentem voluntatemque suScepi atque ad haec tanta indicia perveni. Iam vero ab Lentulo ceterisque domesticis hostibus tam dementer tantae res creditae et ignotis et barbaris commissaeque litterae nunquam OSSent Pro 30 secto, nisi ab diis immortalibus huic tantae Rudneiae Con-
Silium esset eroptum Quid oro ut homines Galli exciVitate male pacata, quae gens una restat, quae bellum Populo Romano facere posse et non nolle videatur, Pem imperii a rerum amplissimarum ultro sibi a patricii ho 35minibus oblatam negligerent vestramquo Salutem Ui OPi-
48쪽
34 IN CATILINAM ORATIO TERTIA.bus antoponerent, id non divinitus laetum esse putatis, praesertim qui nos non Pugnando, Sed taeend SUPerare potuerintlX. Quam ob rem, Quirites, quoniam ad omnia pulvina ria Supplicatio decreta est, celebratote illos dies Cum conjugibus ac liberis vestris. Nam multi saepe honores diis immortalibus justi liabiti sunt ac debiti, sed profecto jus
tiore nunquam. Erepti enim estis ex crudelissimo ac miserrimo interitu Sine Caede, Sine Sanguine, Sine NereitU,
10 sine dimicatione togati me uno togato duce et imperatore vicistis. Etenim recordamini, Quirites, omnes civiles dis-
met ipsi meministis atque vidistis L. Sulla P. Sulpicium oppressit, C. Marium, custodem hujUS UrbiS, multoSquel sorte viros partim ejecit ex civitate, partim interemit. Cn.
Octavius conSul armis expulit ex urbe collegam : omnis hiolocia acervi Corporum et Civium Sanguine redundavit. Superavit postea Chana cum Mario tum vero, ClariSSimis viris
intersectis, lumina civitatis exstincta sunt Ultus est hujus 20 victoriae crudelitatem postea Sulla, ne dici quidem opuSCSt, quanta deminutione civium et quanta calamitato rei publicae. Dissensit M. Lepidus a clarissimo a fortissimo viro Q. Catulo : attulit non tam ipsius interitus rei publicae
25 Atque illae tamen omnes dissensiones, quae non ad dClondam, Sed ad commutandam rem publicam pertinebant- non illi nullam esse rem publicam, Sed in ea, qua CSSet, QOSSC PrincipeS, neque hane Urbem conflagrare, Sed Se in hac urbe loror voluerunt-0ju modi fuerunt, Ut non reconcili-20 ntion concordiae, sed internecione civium dijudicatae sint. In hoc autem Uno poSi hominum memoriam nXim crU-delissimoque hi lii, quale bellum nulla unquam barbaria cum suu 2'i Dii Esessit, quo in ullo lex haec sui a Lentulo, Catilina, Cethego, Cassio constituta, ut omnes, qui Salva urbe ibi osse possent, in oStium numero ducerentur, ita moi, Quirites, ut in os salvi consorva omini; os, quum
49쪽
INM CATILINAM ORATIO TERTIA. 35 hostes vestri tantum CiVium VPerfuturum PutnSSent, qUantum infinitae caedi restitisset, tantum autem urbi S, quantum flamma obire non potuiSSet, et Urbem et cives integros incolumeSque SerVRVi. XI. Quibus pro tanti rebus, Quirites, nullum ego a vobis praemium virtutiS, nullum insigne honoris, nullum monumentum laudi poStulo praeterquam hujus diei memoriam empiternam. In unimi ego veStris omnes triumphos meOS, omni ornament honoriS, monumenta gloriae laudis
insignia condi et collocari volo. Nihil me mutum potest de 10 leotare, nihil tacitum, nihil denique ejus modi, quod etiam minus digni aSsequi possint. Memoria VeStra, QuiriteS, OS
nostrae alentiar, Sermonibus creScent, litterarum monumentis invetera Scent et corroborabuntur; eandemque diem intelligo, quam Spero aeternam fore, propagatam esSe et ad 15 salutem urbis et ad memoriam ConSulatu mei, unoque tempore in hac re publica duo cive eXStiti SSe, quorum alter fines vestri imperii non terrae, Sed caeli regionibus terminaret, alter ejuSdem imperii domicilium sedesque
XII. Sed quoniam earum rerum, qua Og gQSSi non eadem est fortuna atque condicio quae illorum, qui externa bella gesserunt, quod mihi cum ii vivendum est, quo Vicia subegi, illi hostes aut interseolos ut oppresso reliquerunt, VeStrum Ss, QuiriteS, Si ceteris sueta Sua recte pro- Sunt mihi mea ne quando obsint providere Mentes enim hominum audaciSSimorum Celeratae ac nefariae ne obinoeere POSSens, ego providi ne mihi noceant, Vestrum est proVidere. QuamqUam, Quirites, mihi quidom ipsi nihil ab istis jam noceri potest. Magnum enim est in bonis 30 praesidium, quod mihi in perpetuum Comparatum St, magna in re publica dignitas, quae me Semper uoit defendet, magna vi ConScientiae, quam qui negligunt, quum me violare volent, Se indieabunt. Est otium in nobis is animus, Quirites, ut non modo 35 nullius audastine cedamus, sed etiam omnes improbo ultro
50쪽
s Ix CATILINAM GRATIO TERTIΛ. Semper lacessamuS. Quod Si omnis impetu domesticorumhOStium, depulsus a VobiS, Se in me uniam OnVerterit vobis erit videndum, Quirites, qua condicione POSthn EOS OSSe O- litiS, qui se pro salute vestra obtulerint invidiae periculis que omnibus mihi quidem ipsi quid est, quod jam ad vitae fruetum poSSit nequiri, quum praeSertim neque in honore VeStro neque in gloria virtuti quidquam videam altius,
quo mihi libeat ascendore Illud prosecto perficiam, Qui-
cepta, laedat invidos, mihi valeat ad gloriam. Denique ita
15 Vos, Quirites, quoniam jam OX Ss, Venerati Jovem illum, custodem hujus urbi a vestrum, in VOStra tecta diScedite et ea, quamquam jam est Periculum depulSiam, tamen ne Ue a priore nocte CuStodiis vigiliisque defendito. Id ne vobis diutius faciendum Sit atque ut in perpetua 20 Pae QSS POSSitiS, providebo.