M. Tullii Ciceronis de natura deorum ... libri tres

11쪽

CAP. 4 5. DE NATURA DEORUM. rum, ut alia ex alia nexa, o omnes inter se aptae colligataeque Videantur.

v. Qui autem requirunt, quid quaque de re ipsi

sentiamus, curiosius id faciunt, quam necesse est. Non onim tam auctoritatis in disputando, quam rationis momenta quaerenda sunt. Quin etiam obest plerumque iis, qui discere Volunt, auctoriis eorum, qui se doeere prostentur. Desinunt enim suum judicium adhibere id habent ratum, quod ab eo, quem

probant, judicatum vident. Nec vero probare soleo id, quod de Pythagoreis accepimus: quos serunt, si quid in arent in disputando, eum ex iis quaerer tur, quare ita esset, re indere solitos, Ipse dixit. Ipse autem erat Pythagoras. Tantum pinio pra judicata poterat, ut etiam sine ratione Valeret auctoritas.

Qui autem mirantur, nos hanc potissimum disciplinam secutos, his quatuor Academicis libris satis

responsum videtur Nec vero deseriarum relici rumque rerum patrocinium suscepimus Non enim hominum interitu sententiae quoque Occidunt sed lucem auctoris sertasse desiderant ut haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, nullamque rem aperte judicandi, prosecta a Socrate, repetita ab A cesila, confirmata a Cameado, usque ad nostram viguit aetatem quam nunc propemodum rham esse

in ipsa Graecia intelligo. Quod non Academiae vitio, sed tarditate hominum arbitror contigisse. Nam si singulas disciplinas percipere magnum est, quanto majus omnes quod sacere iis necesse est quibus, propositum est, Veri reperiendi causa, et contra Omnes philosophos et pro omnibus dicere. Cuius rei tantae tamque dimellis Rexstrux in strix Rus et .ms non profiteor : secuturi, ERRE U I

12쪽

itistit et illud, multa esse probabilia: in non perciperentur, tamen quia visum hiendam insignem et illustrem, his sapient

eturis

,d jam ut omni me invidia liberem, ponar sententias philosophorum de natura deoruriem loco convocandi omnes identur, idiarum Vera judicent. Tum demum mi eademia videbitur, si aut consenserint oneri inventus aliquis, qui, quid Verum si Itaque mihi libet exclamare, ut Stati hctis,

deum, popularium omnium, omnium adolescetiumsmo, Postulo, Neem, oro, ploro, atque impi fidom:

sima de re, ut queritur ille,

13쪽

CAP. 6-7. DE NATURA DEORUM. addubitare coget doctissimorum hominum de maximare tanta dissensio. Quod cum saepe alias, tum maxime animadverti, cum apud C. Cottam, familiarem, meum, accurate sano et diligenter do diis immortalibus disputatum sit. Nam cum seriis Latinis ad eum ipsius rogatu arcessituque Venissem, essendi eum sedentem in ex dra, et cum C. Velleio senatore disputantem ad quem tum Epicurei primas ex nostris hominibus do- serebant. Aderat etiam Q. Lucilius Balbus, qui tantos progressus habebat in Stoicis, ut cum excellentibus in eo genere Graecis compararetur. Tum, ut me Cotta vidit Peropportune, inquit, venis Oritur enim mihi magna suo altercatio cum Velleio cui, pro tuo studio, non est alienum te interesse. VIL Atqui mihi quoque videor, inquam, Venisse, ut dicis, opportune. Tres enim trium disciplinarum principes convenistis. . enim Piso si adesset, ut lius philosophiae, earum quidem quae in honore sunt, Vacaret locus. Tum Cotta, Si inquit, libor Antiochi nostri, qui ab eo nuper ad hunc Balbum missus est, Vera loquitur nihil est, quod Pisonem, amiliarem tuum, desideres. Antiocho enim Stoici cum Peripateticis re concinere videntur, Verbis discrepare. Quo do libro velim scire, Balbe, quid sentias. gones inquit illo miror Antiochum hominem in primis acutum, non vidisse, interesse plurimum inter Stoicos, qui honesta a commodis non nomine, sed genere toto disjungerent, et Peripateticos, qui honesta commiscerent cum commodis, ut ea inter se magnitudine et quasi gradibus, non genere differrent.

Haec enim est non verborum parva, sed rerum 3δα- magna dissensio. Verum' se , - MM. coepimus, s videtur. - - - -

14쪽

nihil seire didicistis. um ego, Qui

Cotta viderit: tu autem nolo existim rem huic venisse, sed auditorem, et m libem judicio, nulla ejusmodi adstricte, ut mihi, Velim, nolim, sit certa quaedientia.. III. um Velleius fidenter sane, ut ii tam verens quam ne dubitare aliquetur tanquam modo e deorum con icuri intermundiis descendisset: auda sutiles commentitiasque sententias, nsifieatoremque mundi, Platonis do trie anum satidicam Stoicorum προνοιαν, qet Providentiam dicere neque Ver Im, animo et sensibus praeditum, rotuncm volubilem deum: portenta et mirac

15쪽

Cas. Gs DE NATURA DEORUM. 1 iris quidem, quod, qui non modo natum mundum introduxerit, sed etiam manu paene facturn is eum dixerit ore sompitemum. Hunc enses primis, ut

dieitur, labris gustam physiologiam, qui quidquam, quod ortum ait, putet aetemum esse posses Quas eat enim eoagmentatio non dissolubilis p Aut quid est, oujus principium aliquod sit, nihil sit intremum pHonoea vero si Vestra est, Lucili, eadem requiro, quae paulo ante, ministros, machinas, omnem totiua operis designationem atque apparatum et sinita est, cur mortalem socerit mundum, non, quemadmodum Platonieus deus, emptismum ZIX. Ab utroque autem sciscitor, cur mundi aedificatores repente exstiterint innumerabilia ante secula dormierint. Non enim si mundus nullus erat,sseula non erant. Secula nim dico, non ea, quae dierum noctiumque numero, annuis cursibus, confi-eiuntur: nam sateor ea sine mundi conversione Lfiei hon potuisse. Sed fuit quaedam ab infinito tempor aetemitas, quam nulla temporum circumscriptio metiebatur spatio tamen, qualis ea suerit, intelligi non potest quod ne in cogitationem quidem cadit,

ut suffit tempus aliquod, nullum cum tempus esset. Isto igitur tam immenso spatio quaero, Balbe, cur Pronoea Vestra cessaverit. Laboremne fugiebat pAt iste ne attingit deum, nee erat ullus, cum omnes naturas numini divino, coelum, ignos, terrase, maria parerent. Quid autem erat, quod concupisceret deus mundum signis et luminibus, tanquam aedilis, mares Si ut deus ipso melius habitaret an te videlicet tempore infinito in tenebris, tanquam in

gurgustio habitaverat. Post autem varietate M. Q delectari putamus, qua coelum, Exin R, EMSm in M, '

16쪽

id quod ita multa sunt incommoda in viiientes commodorum compensatione lenianvitare venientia possint, nec ferre praese L. Qui vero mundum ipsum animantemique esse dixerunt, nullo modo viderunt Mam, intelligentes in quam figuram aderi quo dicam equidem paulo post Nunc auus admirabor eorum tarditatem, qui mi mortalem, et eundem beatum, rotundum t. quod ea forma ullam neget esse pulito. At mihi vel dylindri, vel quadrati, . b ramidis Videtur esse sermosior Q buitur vita ista rotundo deo Nempe uate eontorqueatur, cui par nulla ne cogitaissit. In qua non video, ubinam mens cori beata possit insistero. Quodque in m a minima ex parte significetur, mole:

17쪽

C4p. 10 II DE NATURA DEORUM. 33 dixit esse initium rerum deum autem eam mentem, quae ex aqua cuncta fingeret. Si dii possunt esso

sine sensu et mento, cur aquas adjunxit, si ipsa mens constare potest Vacans corpore λAnaximandri autem opinio est, nativos esse deos, longis intervallis Orientes oecidentesque, eosque innumerabile esse mundos. Sed nos deum, nisi sempitemum, intelligere qui possumus λPost Anaximenes aera deum statuit, eumque gigni, esseque immensum, et infinitum, et semper in motu quasi aut aer sine ulla sema deus esso possit, cum praesertim deum non modo aliqua, sed pulcherrima specie esse deceat aut non omne, quod ortum

sit, mortalitas consequatur.

XI. Inde Anaxagoras, qui accepit ab Anaximene disciplinam, primus omnium rerum descriptionem et modum mentis infinitas vi a ratione designari et

mnfici voluit in quo non vidit, neque motum sensui junctum et continentem in infinit ullum esse posse: neque sensum omnino, quo non ipsa natura pulsa

sentiret. Deinde si mentem istam quasi animal aliquod esse voluit, erit aliquid intorius, ex quo illud animal nominetur. Quid autem interius mente pCingatur igitur corpore extemο. Quid quoniam non placet, aperta simplexque mens, nulla re adjuncta, quae sentire possit, sugere intelligentiae nostrae vim et notionem Videtur. Crotoniates autem Alcmaeo, qui soli et lunae reliquisque sideribus, animoque praeterea, divinitatem dedit, non sensit, sese mortalibus rebus immortalitatem dare. Nam Pythagoras, qui censuit, animum esse uernaturam rerum omnem interixum Q. Me tavrum ,

18쪽

m, quod esset infinitum, deum voluit essent item reprehenditur, ut caeteri de em vehementius, in qua nihil neque senti conjunctum potest esse.

Nam Parmonides commentitium quiddaniilitudin ossicit Stephanen appellat, con ore lucis orbem, qui cingit coelum quenam. In quo neque figuram divinam, nequisquam suspicari potest. Multa ejusdemippe qui bellum, qui discordiam, qui cup teraque generis ejusdem ad deum revoci morbo, vel somno, vel oblivione, vellentur. Eademque de sideribus ; quae r in alio, in hoc omittantur. XII. Empedocles autem multa alia eorum opinione turpissim labitur Qua,turas, e quibus omnia constare vult, di

19쪽

CAP. 1 I3 DE NATURA DEORUM. 15nonno deum omnino ita tollit, ut nullam opinionem ejus reliquam faciat. Quid aer, quo Diogenes Apolloniates utitur deo, quem sensum habere potest, aut quam formam dei pJam do Platonis inconstantia longum est dicere: qui in Timaeo patrem hujus mundi nominari neget posse in Legum autem libris, quid sit omnino deus, inquiri oportere non censeat. Quod Vero sine cor pore ullo deum vult esse, ut Graeci dicunt σωματον:id quale esse possit, intelligi non potest. Meat

enim sensu necesse est, careat etiam prudentia, careat voluptate quae omnia una cum deorum notione

eomprehendimus. Idem et in Timaeo dicit et in Lotagibus, et mundum deum esse, et coelum, et astra, et terram, et animos, et eos, quo majorum institutis accepimus: quae et per se sunt alsa perspicue, et inter sese vehementer repugnantia.

Atque etiam Xenophon paucioribus verbis eadem sere peccat. Facit enim in iis, qua a Socrate dicta retulit, Socratem disputantem, sermam dei quaeri

non oportere eundemque et solem et animam deum dicere et modo unum, tum autem plures deos.

Quae sunt iisdem in oreatis sene, quibus ea, quae de Platon dicimus. XIII. Atque otiam Antisthenes in eo libro, qui Physicus inscribitur, populares deos multos, naturBlem unum esse dicens, tollit vim et naturum deorum. Nec multo secus Speusippus, Platonem avunculum

subsequens, et Vim quandam dicens, qua omnia regantur, eamque animalem, Vellere e animis conatur cognitionem deorum.

Aristoteles quoquo in tortio do Philosophia libro

20쪽

Jum autem sine corpore idem vult esse deilluni sensu privat, etiam prudentia cnodo mundus moveri carens corpore aut emper se moVens, esse quietus et beatus piNec vero ejus condiscipulus Xenocrates aere prudentior : in cujus libris, qui sunt le0rum, nulla species divina describitur. icto esse dicit quinque eos, qui in stellis ninantur: unum, qui ex omnibus sideribus iXa coela sunt, ex dispersis quasi membrii sit putandus deus septimum, solem alunt eamque lunam: qui quo sensu beati esse p elligi non potest. Ex eadem Platonis schola Ponticus querilibus sabulis resti sit libros et tani nundum, tum mentem divinam esse putatbus etiam stellis divinitatem tribuit, sensu