M. Tullii Ciceronis de natura deorum ... libri tres

21쪽

CAP. 14-I5 DE NATURA DEORUM. 7 vim obtinere recta imperantem, prohibentemque contraria. Quam legem quomodo emciat animantem, intelligere non possumus. Deum autem animantem certe volumus esse. Atque hic idem alio loco aethora deum dicit: si intelligi potest nihil sentiens deus,

qui nunquam nobis occurrit neque in precibus, nequis in optatis, neque in votis. Aliis autem libris rati

nem quandam, per omnium naturam rerum periinentem, ut divinam esse affectam putat. Idem astrisboc idem tribuit, tum annis, mensibus, annorumque mutationibus. Cum vero Hesiodi Theogoniam interpretatur, tollit omnino insitas praeceptasque cognitiones deorum. Neque enim JoVem, neque Iunonem, neque Vestam, neque quenquam qui ita appellatur, in deorum habet numero, sed rebus inanimis atque mutis per quandam signiscationem haec docet tributa nomina. Cujus discipuli Aristonis non minus magno in errore sententia est: qui neque formam dei intelligi posse censeat, neque in diis sensum esse

dicat dubitetque omnino deus animans, necne sit. Cleanthes autem, qui Zenonem audiVit una cum eo, quem proxime nominavi, tum ipsum mundum deum dicit sine tum totius naturae menti atque animo tribuit hoc nomen tum ultimum et altissimum, atque undique circumfusum, et extremum, omnia cingentem atquo complexum ardorem, qui aether nominetur, certissimum deum judicat. Idemque, quasi delirans, in iis libris, quos scripsit contra Voluptatem, tum fingit formam quandam et speciem deorum, tum divinitatem omnem tribuit astris, tum nihil ratione censet esse divinius. Ita fit, ut deus ille, quem mente noscimus, atque in animi notione, tanquam in

Vestigio, Volumus reponere, nusquam URUM 'Mim' '

rent.

22쪽

. suturus in luctu pam vero Chrysippus, qui Stoicorum somrrimus habetur interpres, magnam turbasa ignotorum deorum, atque ita ignotorne conjectura quidem informare possimuis nostra quidvis videatur cogitatione clero. Ait enim vim divinam in ratione

m et universae naturae animo atque meraque mundum deum dicit esse, et ejus aiiem universam tum ejus ipsius principat

mente et ratione versetur, communemquuram universa atque omnia continenter Alem umbram, et necessitatem rerum titilem praeterea, et eum, quem antea dixi, mea, quae natura fluerent, atque manareruam, et terram, et aera solem, unanii Versitatemque rerum, qua omnia contir

23쪽

CAP. 15.-16 DE NATURA DEORUM. is quidem in primo libro de Natura Deorum. In secundo autem vult Orphei Musaei Hesiodi Homerique sabellas accommodare ad ea, quas ipse primo libro do diis immortalibus dixerit: ut etiam vetemini poetae, qui haec ne suspicati quidem sint, Stoici suismvideantur. Quem Diogenes Babylonius consequens in eo libro, qui inscribitur deminerva, partum Jovis, ortumque Virginis ad physiologiam traducens, disjungit a sabula. XVI. Exposui sere non philosophorum judicia, sed

delirantium somnia. Nec enim multo absurdiora sunt ea, quae poetarum Vocibus fusa, ipsa suavitate nocueriint qui et ira inflammatos, et libidino furentes induxerunt deos seceruntque, ut eorum bella, pugnas, praelia, Vulnera Viderimus odia praeterea, dissidia, discordias, ortus, interitus, querelas, lamentationes, effusas in omni intemperantia libidines, adulteria, vincula, cum humano genere concubitus, mortalesque ex immortali procreatos. Cum poetarum autem enore conjungere licet portenta Magorum, Aegyptiorumque in eodem genere dementiam tum etiam vulgi opiniones, quae in maxima inconstantia, veritatis ignoratione, Versantur. Ea qui consideret quam inconsulte ac temere dieantur, venerari Epicurum, et in eorum ipsorum ni mero, do quibus haec quaestio est, habere debeat. Solus enim vidit, primum esse deos, quod in omnium animis eorum notionem impressisset ipsa natura. Quae est enim gens, aut quod genus hominum, quod non habeat sine doctrina antici tionem quandam deorum Z quam appellat προλη μιν Epicurus, id est, anteceptam animo rei quandam insorinationem, sine qua nec intelligi quidquam, nee o Eri Potest Cujus rationis Uriti, Ex με eri dis

24쪽

DE NATURA DEOR L

II Quod i tu fimdamentum hujus quaestIo-1d praeclare actum videtis Cum enim non

aliquo, aut more, aut lage sit opinio consti- aneatque ad unum omnium firma consensiora necesse est, esse deos, quoniam insitas eorum, ius innatas cognitiones habemus , is quo omnium natura e sentit, id Verum Sse ne 4st. . Esse igitur deos confitendum si Quod sena constat inter omnes non philosopho wkost otiam indoctos salsamur constare illud hane nos habere sive anticipationem, ut ante v praenotionem deorum Sunt enim rebus D OV ponendu nomina, Epicurus ripse pestarit, quam antea nemo e verbo Hane igitur habemus, ut deos beatos st

25쪽

CAP. 18. DE NATURA DEORUM. Idam opinionem, inquirit animus et formam, et Vitam, et actionem mentis, atque agitationem in deo. XVIII. Ae de Brina quidem partim natura nos

admonet, partim ratio docet. Nam a natura his mus omnes omnium gentium speciem nullam aliam, nisi humanam deorum. Quae enim alia sema currit unquam aut vigilanti cuiquam, aut dormienti pSed ne omnia revocentur ad prima notiones, ratio hoc idom ipsa declarat. Nam cum praestantissimam naturam, vel quia beata est, vel quia sempitema, convenire Videatur eandem esse pulcherrimam ; quae compositio membrorum, quae conformatio lineamentorum, quae figura, quae species humana potest esse

pulehrior 8 Vos quidem, Lucili, soletis, nam Cotta meus modo hoc modo illud cum artificium Mngitis, fabricamque divinam, quam sint omnia in hominis

figura non modo ad usum, Verum etiam ad Venusta tem apta, describere. Quod si omnium animantium formam vinei hominis figura, deus autem animans est ea figura profecto est, quae pulcherrima sit omnium. Quoniamus deos beatissimos esse constat,

beatus autem esse sine Virtute nemo potest, nec Vi tua sine ratione constare, nec ratio usquam inesse,

nisi in hominis figura hominia esse specie deos confitendum est. Nec tamen ea species corpus est, sed quasi corpus et nee habet sanguinem, sed quasi sanguinem. Haec quanquam et inventa sunt acutius, et dicta subtilius ab Epicuro, quam ut quivis ea possit agnoscere : tamen, fretus intelligentia vestra, dissero brevius, quamea a desiderat Epicurus autem, qui res occultRs et penitus abditas non modo viderit animo, sed etiam

sic tractet, ut manu, docet eam eis inae in. - πα-

26쪽

sit et beata natura et aetema. IX. Summa vero vis infinitatis magna contemplatione dignissima est in qua

isse est, eam esse naturam, ut omnia omnis paria respondeant. Hanc 'Iσονορε αν curus ; id est, aequabilem tributionem. ur illud meitur, si mortalium tanta messe immortalium non minorem et si cmant, innumerabilia sint, etiam ea, quae it infinita esse debero. Et quaerere a nosoletis, quae vita deorum sit, quaeque atur aetas Ea videlicet, qua nihil intiinibus bonis affuentius cogitari potest m agit: nullis occupationibus mst imita opera molitur sua sapientia et virtutibet exploratum, ore se semper tum in m in aetemis voluptatibus.

27쪽

CAP. 20. DE ATURA DEORUM. 23 nerum ponimus. Docuit enim nos idem, qui caetera, natura effectum esse mundum nihil opus suisse fabrica ; tamque eam rem esse acilem, quam vos emci negatis sine divina posse solertia, ut innumerabiles natura mundos effectum sit, essiciat, effecerit. Quod quia quemadmodum natura emcere sine aliqua mente possit, non Videtis : ut tragici poetae, cum explicare argumenti exitum non potestis, confugitis ad deum. Cujus operam profecto non desideraretis, si immensam et interminatam in omnes partes magnitudinem regionum videretis in quam so injiciens animus et intendens, ita late longeque peregrinatur, ut nullam tamen oram ultimi videat, in qua possit insistere.

In hac igitur immensitate latitudinum, longitudinum, altitudinum, infinita vis innumerabilium volitat atomorum quae interjecto inani cohaerescunt tamen inter se, et alias alias apprehendentes continuantur ex quo emciuntur hae r suuspi a MURsiguine, quas vos eme posso sine sollibus o incudibus non putatis. Itaque imposuistis in cervicibus nostris

Mmpiteritum dominum, quem dies et noctes timeremus. Quis enim non timeat omnia providentem, et cogitantem, et animadvertentem, et omnia ad se pertinere putantem, curiosum, et plenum negotii deum tΗine vobis existit primum illa fatalis necessitas, quam ιμαρμεν' dicitis; ut quidquid aecidat, id ex

Retem Veritate, causarumque continuatione fluxisse

dicatis. Quanti autem haec philosophia aestimanda est, cui tanquam aniculis, et iis quidem indoctis, sato fieri videantur omnia Sequitur μαντικ' Vestra, quas Latino divinatio dicitur: qua tanta imbueremur superstitione, si Vos audire vellemus, ut haruspices, augures, harioli, dixis, Ex unsis Exurim vissent colendi. a

28쪽

XI. um Cotta comiter, ut solebat, Atqui ei, nisi tu aliquid dixisses, nihil sano in audire potuisses Mihi enim non tam item Venire solet, quare Verum sit aliquid e salsum Idque eum Repe, tum, cum paulo ante, contigit ges me quale naturam esse ducam e nihil sertasse respere, putemne talem esse, qualis modo a tita nihil dieam mihi vidis minus rum aggrediar ad ea, quas a te disputata surdieam quid sintiam. Saepe enim de L. iliari tuo illo, videor audisse, cum te togas sine dubi anteferret, et paucos laeuuiis Graecia eompararet. Sed, quod ab eo diligi intelligsbam, arbitrabar illuminiam,sium id uberius dieres Ego aute

29쪽

CAP. 142 DE NATURA DEORUΜ. 23 idem modo, cum te audirem, accidebat, ut moleste ferrem, tantum ingenium bona venia me audi hin tam leves, ne dicam in tam ineptas, sententias incidisse Noe ego nunc ipse aliquid assorum melius. Ut enim modo dixi, omnibus sero in rebus, ei maxime in physteis, quid non sit, citius, quam quid sit, dixe

rim.

XXII. Oges me, quid aut quia sit deus ; auctore utar Simonide: de quo eum quaesivisset hoc idem tyrannus Hiero, deliberandi causa sibi unum diem postulavit. Cum idem ex eo postridie quaer res, biduum petivit. Cum saepius duplicaret numerum dierum, admiransque Hiero requireret, cur ita saceret: quia, quanto, inquit, diutius considero, tanto mihi res videtur obscurior.' Sed Simonidem arbitror,

non enim poeta solum suavis, Verum etiam caeter

qui doctus, sapiensque traditur invia multa venirent in mentem acuta atque subtilia, dubitantem, quid

eorum esset Verissimum, desperasse omnem Verita

tem.

Epieurus ero tuus nam cum illo malo dissem,

quam tecum inuid dicit, quod non modo philosophia

dignum esset, sed medioeri prudentia pQuaeritur primum in ea quaestione, quae est de natura deorum, sintne dii, necne sint. Dissicile est negare credo, si in concione quaeratur; sed in hujusmodi sermone, et consessu facillimum. Itaque ego ipse pontifex, qui caeremonias religionesque publicas sanctissime tuendas arbitror, is hoe, quod primum est, esse deos, persuaderi mihi non opinione solum, sed etiam ad veritatem plano Velim. Multa enim occurrunt, quae conturbent, ut interdum nulli esse videantur. Sed vide, quam inexin E in X - βαα-- communia sunt vota eum Exm dicis.

30쪽

DE NATURA DEOR UAL

naihique ipsi in primis, deos esse . Itaque non

Rationem tamen eam, qm a te affertur, non si am puto. . III Quod nim omnium gentium generumque inibus ita vid pretiar, id satis magnum esse argu lum dixisti, cur sesse deos confiteremur. Quodlleve per se, tum etiam salsura est. Primum enim notae tibi sunt opiniones nationum i quidemor multas esse gentes sic manaenitale esseratas, ut

nulla suspicio Eorum sit Quid ρ Di

atheos qui dictus est, posteaque Theodorus, de pserte deorum naturam sustulerunt Θ nambri te quidem Protagdras, cujus a te modo re inpeta est, sophistes temporibus illis vel naximus principio libri sui sic posui et, mediis neque neque ut non sint, habeo dicere ' Athenien- iussu urbe atque agro est eXter minatus, librique