Poeseos medii aevi medicae specimina nonnulla minus cognita : commentatio historico-medica

41쪽

Sicque secundum quatuor humorum rationes Pulsus habet motus et certam ognitionem. Semiotico sanguinis emissi n). Versiculos signa cernens quibus experimenta Sanguis emissus de venis Ordine tali. Si eruor est albus hominis, quasi spuma repertus, Tussim designat, homini dolorque paratur. Qui si caeruleus sanguis fuerit speculatus, Est de servore tunc dolor in jecore. Sanguis praeterea si nare videtur in unda, Physicus hominem vultque pati apidem Si siccus sanguis suerit variique coloris Et veluti pannus eripaticus ac rubeuSque, Talem paralysis vexat ubique satis. Si sanguis putide pellis dinoscitur SSe, Interculanea pestis ibi dominatur. Si nisus, pulcher sit et utida pulchra parumper, Est talis sanus, non tibi sit dubius. Si natitant globuli designat ulcera carni. Sanguis purpureus cito Ienis et undique spiSsu Indicat hominem tibi narem fore anum. Sanguis purpureus ex omni parte sterc0SIIS Tusses, catarrho indicat esse duos. Sanguis sulphuricus cito spissus et undique fractus Indicat humanam tibi naturam Venturam. Si cussus pulcer sit et unda ruber parumque, Est talis sanus, non tibi sit dubium.

A. Diae toti est.

Diaeta in genere b). Debilitat tenuis, virtutes grossa vigorat. Grossa diaeta limos auget tenuisque minorat. Ergo prolixis in morbis grossa paretur In peracutarum causis tenuis varietur. Regimen metricum tempore pestis c). Devita coytus infirmos, balnea, fructuS. Sit cibus autem tuus bonus et vinum tibi polus. Illud sit vinum puroque numine mixtum. Addo cibo tuo, cum prandes, semper acetum. Ex aloe mirraque eroco si pitula firma. Mane Imes vultum dentes manusque per aeelum Sed caveas culos ne tangas, nam nocet illis. Assatum panem per arctum propter odorem In manibus serves, sed si fuerint tibi glaucas, Sanguine te minuas insectum teque noScas. Sic pestem fugies, hanc sormam si bene Serves. x, ficus et ruta, muscatum, quatuor Sin Jejune sumpta depellunt quaeque Venena. Diaeta per menses d). Januarius Escas per Ianum calidas est sumere Vanum Februarius: Hic ave frigorem, de pollice sume cru0rem,

marem

42쪽

Martius: Hic assaturi cibi sint et balnea cure. Apr. Venter solvendus, cruor pedis est minuendus. Mai. Apsynth loci edes cocta lacte caprino.

Jun. Lactuce frondes ede, cum pomis bibe sontes. Jul. Venam non laedas, io Vitandum ore credas. Aug. Hic calidos vitare cibos hoc niense nociVOS. Sept. Hic venam pandes, species cum semine mandes. Oct. Lac de caprinum, caryophylus acque Vinum. Νov. Hic utari homo speciebus cum cynamomo. Dec. Aptae sunt membris calidae res mense Decembris.

Signa astrologica M.

Lunam Virgo tenet, inoren ducere noli. Detur agro semen, dubitas intrare cameram. Costas unguentis temptes curare cyrogicis. Libra tenet lunam, nemo tangat genitalia Et renes, nates nec iter capere temptes. Extremam partem Librae rum Iulia tenebit. Scorpius augmentat morbos in parte pudenda. Vulnera ne cures, timeas ascendere naVes. Νec capias iter, caveas de morte ruinam. Luna tenet femori perpetes mota sagitta. Flebothomia prodest, sed debita quaerere noli. Ungues et poteris praescindere, cureS.Caper nocet genibus, ipsa cum Iuna tenebit. Intrat anguis navis cito curabitur aeger.

Indagia timuit nihilque durabit in ipso. Capere viam tutius est potio sumpta salutis. Plantas ne medices, legatos mittere uolt. Nil capiti facies, aries cum Iuna resulget.

In manu minuas et balnea tutius intres. Non tangas nares, nec barbam radere debes. Arbor plantatur cum luna taurus habetur. Edificari potest et pergas Semina terrae, Et medicus timeat cum ferro tangere collum. Brachia non minuas, cum lustrat una gemellis. Unguibus et manibus cum serr curam neges. Numquam praestabis a promiSSione petitum. Pectus, pulmo jecur tu canero non minuatur. Sompnia falsa vides, est utilis empti rerum. Potio sumatur, secum pergit Viator. Cor gravet stomachum cum cernit luna leonem, Νon sarcies vestes nec ad convivia vadas, Et nil ore vomas nec sumas tunc medicinas. Aquarius lunam tenet, tunc rura tangere audi Insere tunc plantas, excelsas erige turres,

Et si capis iter, ad Iocum tardius ibis. Signa astrologica ). Aries Nil capiti facias ), aries cum luna refulsit g),

Limari minuas et . balnia tutius intres, Νon tangas aures nec barbam radere cures. Taurus Arbor plantetur μὴ cum lunam taurus habebit β)AEdificare potes, non pergas' semina terrae

Et medicus timea cum serr tangere c0ssum. Cod Rhedig. s. pag. 4. b Cod. IV. F. 2 cf. Alia lectiones odio Rhedig. hae sunt: saeies resulget Brachia tunc minuas, sed. habetur non spargas, et pergere ea V eat.

43쪽

Gemini Brachia noti ni inuas, uni λ Iustrat luna gemellos*ὶ Unguibus aut manibus cum ferro cura negetur. Numquam portabis praemisso in ore potitam δ). Cancer Pectus, pulmo jecur in cancro n0 minuatur, Sompnia salsa vides, est utilis A emptio rerum.

Potio sumatur securus' perge Viator. Leo Cor gravatur stomachum, cum circuit se luna leonem. Non facias' veste aut ad convivia vadas Et nihil ore vomas nec sumas tunc medicinam i J. Virgoci Lunam virgo tenet ), uxorem ducere noli. Viscera cum costis caveas temptare cymicus δ' . Detur agro semen, diabites intrare cana eram i).

Libra Libra nitet una λη), nemo genitalia tangat, Aut iter ejus aquis vel textam vergere temptes λη), Extremam partem librae cum luna videbis q), Scorpio Scorpius augmentat morbum β ita parte pudenda.

Vulnera non cures, cavea ascendere navem si

Et si arpis λη iter, timeas ' cum morte ruinam. Sagittarius. Luna nocet emori, saniori vineta δ' sagittae. Rade caput, minuantur brachia, balnea quaere. Ungues et rines η' poteris praescindere tutus gi). apricornus Cura nocet genibus, cum caprum luna videbit*η Intret aquis navis, citius curabitur aeger. Fundamenta ruunt nihil est, quod duret in ipsam ηδ). Aquarius Tangere η xcrura cave, cum luna lucebit isthaquosum. Insere tunc plantas, excelsas errige*st turres;

Et si carpis iter, tunc ad loca tardius ibis. Piscis Piscis habet lunam, noli curare podagram. Carpe viam tutus sit η potio sumpta salubris. Embrio conceptus pilenticus Xit ab alvo. Ut coelum signis praefulgens est duodenis, Sic hominis corpus assimilatur eis.

B. Venae Sectio.

De miniicionum indiciis astrologicis a). In Iulia plena non scindatur tua Vena, Sed ventosarum vobis item competit usus. Ante diem quintum, post vigesimum quoque quinium Lunae crescentis vel decrescentis ab inde Venae parcatur, quia ὀrpus debilitatur. Quolibet in membro signum proprium videatur. Νon totum laedatur, quia corpus debilitatur. Summa tenet vervex, bos collum, brachia fratres, Cancer habet pectus, dorsum Virgoque Ventrem, Renes libraque draco vulvam, rura sagitta, Capraque genua, pes pisces, tibi urna. Alia venaesectionis indicia astrologica b . In luna plena non tangatur tua Vena, Si in momenta novitatis, Scire memento.

dum gemelli promissore petitum et inutilis.' secure cernit facies sumes tune medicinas.' Luna virga tenens ' caveat curare cirurgus R in navem. λη tenens lunam. '. Ad renes nate vel iter carpere temptes. - tenebit morbos ' classes I capis ' caveas. ' L. n. veneri, per partes mota sagittae ' carnes. λ abscindere tute g Capra n. g. ipsam cum I. tenebit '- ipso

44쪽

Signa veilaesectionis in genere a . Haec aries, libra bona sunt simul urna, sagitta: Scorpi et piscos, gemini, cancer mediocres: Taurus et ipso leo, capricornus Sunt mala signa. De phlebotomia secundum anni tempora b). In sene vel juvene si venae sanguine plenae omni mense plenae valet incisio venae Ver ne vi MIncidunt venas morboso sanguine plenas. Jupiter et Venus bene sunt, Saturnus Marsque maligni Sol et Mercurius, cum hi nam sint mediocres. Ver etro detur, aestas exinde Sequetur. Hanc tenet Urbanus, autumnum Symphorianus, Festum Clementis caput est hyemi venientis. Vitus Lucia sunt duo OlSticia .... Lamber Gregorii est nox ad aequata diei. Credo quod ignoret medicorum concio tota Cur bissex hominum membris sint tributa. Summopere prohibet Alpagramus Ptolomaeus Astrologi summi nec non Maxque Sabaeus, Ut non laedantur membra, quando reSpiciuntur

De phlebotomiae die e . Martini Blasii, Philippi Bartholo mei

Venas praecidant, ut l0ngo tempore iVant. Phlebotomiae contraindicatio d). Ante diem quintum, post incendium quodlibet quintilan Venae parcatur, sanguis quia debilitatur. Diaeta post phlebotomiam e). Prima dies vena gaudet moderant in coetisto Altera laeta dies, tertia tota quies. Ipse dies quartus Omnes dociles facit actus Atque dies quintus tibi vires colligit intus. Balnea sexta petit et septima vult spatiari.

Alia diaeta post phlebotomiam D.

Prima dies paucas tibi sumere praecipit escas; Nam de pane bolum, post sorbiale potTigit omne. Post jusselata dare praecipit ac biberata vel piperata Coctaque gallina minuentibus est medicina, Post clarum vinum post gingiber atque cuminum. Altera dans pultes modice Vult sumere ventres, Etiam dans gallinas coctas, sartamine plenas. Pinguis ad haec edus prodest coctusque bidelius.

C. Purgatio.

Indicatio purgationis g).

Ars aetas, regis, virtus, complexio, larma: Haec sunt pensanda medic purgare volenti.

D. Medicamenta.

Specifica organ0rnm ). Gaudet par spodio, cor macis cerebrumque musco, Pulmo liquiritia, splen apparis stomachusque galanga.

45쪽

Diuretica a . Sunt iuretica su mus), ruscus, asparaguS enlatuentutu, Spleaque laeniculus, helonica, cassia, aucus Squiamus, arvi, Saxifraga granaque solis Ius Ciceris, i perus et petroselinus uterque. Μenses pellentia b). Uterque spica, thimus, i 0nia, ruta, SaVina, Acorus agaricus, calamus quoque irra, nigella,

Origanum en marrubium, centaurea, o StuS, Castoreum, aucus Sqimum menstrua ducunt.

Menses stringentia c).Τlius, mastix, mirtus, athanasia, Sidia, galla, Sanguis draconis, po quistis, acacia, gummi, Sumali, plantag0, balauStia, innerVia, b olus,

Castaneae glandes, corallus menstrua stringunt.

Asarabaccara, Cassia lignea, spicaque ardi Sanant hydropicos, si dentur pulveri Sata. Antiparalytica a. Salvia Castoreum, Lavendula, Primula veris Νasturtium Aurantia, solvunt paralytica membra. Maturantia D. Μaturant lanugre cum lini qu0que Semen, Lilia fermentum, cicados, altea, butyrum. Μyrobalanorum vires M. Μyrobalanorum species sunt quinque bonorum: Citrinus, ebulus, belliricus, emblicus, ynd IS. Primo trahit coleram citrinus, ecma secundo Kebulus vel contra belliricus, emblicus aeque. Illud et hanc nigrae colore' niger imperat odi S. Virtates scabiosae ). Urbanus per se nescit pretium scabiosae N am purgat pectus, quod comprimit aegra Senectus, Sana pulmonem, Servat laterum regionem. Frangit postemata, levi virtute probata. Emptata η soris necat nitriteum δ tribus horis. Intus potatur, sic virus evacuatur. Languorem pecudum tollit demitque venenum i .

E. medicamenta compo Sita.

Proprietates lectuariorum et piatorum ). Aurea quidem datur, caput a languore levatur Λ ouolibanom cerebro dat regere anum. Fert sterili latum nephra pocio letum. Prodest anthera cerebro sortissima vera. Curat quartanam, si sumpserit hoc adrtunum, Et dissenterie potu juvat athanasse. Et rube gustus colere fugit humor adustus.

b Cod. . III. F. 10 p. 305. f. p. 16.i Ultimus hic essus legitur in Cod. III. O. 5 I. P. 34. M Cod. III. Q. . f. p. 3 cliolerae' η Emplastrata

46쪽

νον isu si vis, cito pellit vici paratisis. Pigra caput purgat viciis stomachique repugilat. Consert quartane uulini voci sane.

Pectus mutidatur, Guyrussium si capiatur. Rusdni ver Iepre mundaci Verre. Esule mixtura paratisi maxima eura. Musa facit sane febri data cottidiane. Theodoro gliscit, quem febris atra tumescit. Quem tisis consumit, laurodo ille resumit. Potus trifer membri menstrua Vere. Euperiston amatque propter menStrua clamat. M sit denti medicina maximam patienti. Fleuma non ficte pelli dosis benedicte Et tussi stricte tisi i udraguntum. Cauma febris placat i uprunis ac bene sedat. Pellit cordiacam i amurgariton muniam. Cui re aegrotat, itontr/non hic bene potet. Solus in anteriore confert potu tyriace. Virtutes agnus Dei a). Balsamus et munda cera cum crismatis unda Conficiunt agnum, quem do tibi munere magnum, Fonte velut natum, per istica sanctificatum. Fulgura de sursum pellit genus omne malignun . Portatus munde servat a fluctibus unde. Pregnans servatur, sine vi partus liberatur. Peccatum frangit ut Christi sanguis et angit. Dona dat et dignis virtute destruit ignis. Μorte repentina salvat Sathaneque ruina. Si quis honoret eum, retinebit ab hoste triumphum. Agne dei miserere mei qui crimina tollis.

IV. 'medicina in univerSum.

Νatura medicatrix J. Sapiens, quia semper intendit, quod melius est, Sufficiens, quia non indiget auxilio, Sollicita in regimine animalis, Cujus sollicitudinis non est finis, Ordinata, quia semper inhaeret uni sint, sicut patet in risi,

Discreta in medicaminum compositorum vel materierum comp0sitione,

Fortis, quia natura forti nihil est impossibile, nam ipsa est eausa

terrae motuS,

Mirabilis, quia resecat superfluum. Medici vis et auctoritas c. Contra vim mortis non est medicamen in hortis. Omnes si me di eus posset aegrotos medicari, Divinus major deberet jure vocari. Νon physicus curat vitam, quamvis bene I0ngat,

Natura, qua conservans, descendens corpora Sanat. Tres sunt nam plures in numero corpori morbi: Morbi consimiles, communes et officiales.

Morbum consimilem cavet complexio prima. a Cod. IV. F. 21. f. p. 34.b Cod. III. F. T. s. P. 34. O Od. Rhedig. s. p. 14.

47쪽

Si caret officio, morbum facit incialem. Morbus communis si fit, peccabit uterque. Medicaster a). Fingit se medicum quivis Idiota prophanus Iudaeus, monachus, iStrio, raSor, anus, Sicuti Alchem ista medicus fit aut Saponista. Aut balneator falsarius aut oculista. Hic dum lucra querit, virtus in arte perit.

a Cod. m. . . s. pag. 6.