Marii Salomonii Albertischi, ... In L. Gallus, & in. Responsa prudentum, paradoxa

2쪽

cIPIs Pisi LIPPI MARcHIo Nis BADEN sis coNSILIARIO, ANDREAs c RA TANDER S. ARI VII Salomonium quem tu lite riae rei consulem, recudendu mihi dedissi, ad te mitto, Marparia clarifime. Cui enim potius principem Iureconsiuit , ac, ut sic dixerim, maiorum ueluti gentium inscribi dam existimem, qκam tibi in hoc dudii genere tam praestanti, ut non iniuria a P Hl LIPPO Marchione Badensi, non scamnunc quali principe, in bonestigimκmsiis cooptatus Considarioru locum, quem tibi o prudentia con simas, Crantoritate lucris. Eum vero cum aliis sane plurimis tibi nominibus gratuler, tum eo peculiariter, quod lac. Nir erum es fomtus collegam, quot Scaeuolam aliquem,rerum serendaru cum participem, tum uelati ducem, cuius consuetudine ut nihil tibi potest esse antiquius, sic ad comunis littaefocietatem iucundius sit rebus arduis occupatus queri non posis quia fortasbe abi pleris. A tibi loci redacto de be ad excolenda studia otium, Dei e demum qui literis istis,qui sim es assatim praeditus, honorem habeant. Cis eres te, opino adduxit, ut ad istius libri aestionem me tantopere inuitares, hoc agens,lit haec ciuilium rerum disci sina notae aetatis hominibas esset paulo comendatior, suae te non siesum prouexi bet, fedo auxili et fortunis. Nec enim es in essententia, qua multi, ut relinquendam hoc Dicquid est studii tanquam proph ni in exissimes, ό prudenter es re nata in animum tibi inducis nec ullam Reip .partem, quamlibet vis yeciem exit fatis commode fine eo ad naristrari poJe. Cui rei documento sunt longe clarissimae Germonia cillitates, quarum ut quaeque sit plurima ita est erga banc studiorum pariem propensior. Et ne Limus petantur exempla, an non hoc nomine primum No berram. deinde Augussam illam vindelicam si λι-

cimus quaru altera 'riseimeram altera Peati erum, utrosq; . absoluta literaru cognitione, dexteritare obeundarum renim longe praestanti mos habet ut interim taceam Argentoratensem senatum curuscatoritate Io. Iacobus Kiseras, qui nunc inhic publice leges doceat, accersitus ess. Vnge enim tantum b ni alioqui, ut hac una in re, chra imitationis fiudium, citra exemplum, quid uola in referi conveniat protinus occurres,cum nati bi capitalius erretis Adde etiam, quod eiusmodi sunt pleras, quae in publica iudicia incurrant, sit cur iis fecie nobis blandiantur, non posivit misi legum benescio excuti. Quae adeo res 4bicit ut operam dandum, quantu omni studio evinci posit, existimem, ut ex animis livli evellatur opinio, stultior dicam an pestilentior nescio,qua persuasium Fabent noniicli, se est e hoc nu' genus cons rasum, tanqκ superuacaneum homini Chrissiano, neq; saturum usiuranterim autem eiusmodi nobis p

ponunt Rei sublicas quas forta Se fit optare facilius, quam σψequi, ex Antipodibκs fortie ad clas. Ego sa

ne Rempublaam ne quidem animo concipere postum, qua magiscium, qua denis leges, hincula quindam oe compages ciuitatum, de fideret.Nec eo tamen inficias, quaedam tradi nostra tempestate . Iureconfulas alit incultius, aut superstitistiis, e M libere quod sientio, escam parum e dignitarate legum. Sed quid facias non debent eam ob causam leges periclitari quaru usius tam est necessarius quam ess aquae . ignis: ut quia Cicero de libello. Xl I. tabularum dixerit,ia resupinae Pandens convenire crediderim, eas nimirum omnium philosophoru bibliothecas oeulit oritatis pondere π ubertate utilitatis siuperare. Quae enim est paulo liberalior discipis quae non aliquo pactio in ius cillule incidat Quamobrem plurimum tibi de n fateantur nec be ess omnes quibus cordi erit hic nos r Salomo-mus, ius tu inibi excudendi non solum autor extitisti, verumetiam cessanti impulsior. Qui sic ingressus en inuoluta quadam legum explicare, ut niterim signiscationem det no ob citram eum in nullo disciplinae senere non hi jecum summa laude versarum.tam autem, - iam multis mendarum in iudans repulatum, tu veluti tutelaris quidam patronus Luscipies,c contra tenebriones quo iam, quod inus rectis epotes,defendes. Vale,re ossicina nostrat πο- graphic Basileae, Calend. Marti . Anno M. D. παπ.Iac. Κissem. Bil. Bir Ibeiu

merus.

3쪽

P. GILII B E L G AE EPIGRAMMA.raece iterum Solia tenebrosio reditus orbi, si citant lumen secula nostra novum. Ais is crum Lain Crasso Ilorare tribunal Cc u,πanriqui signavi refori.

Voce Salomon quineranda cientia legum Luret Oathcreae pagina ancta Dicae. In sibi bus terris quam magnum tollit ut astra Alciarum, priscis aemula fama MTIS.

Q ham prope stelli cro Zalsus succciit obmpo, Qui flumen Rhenum pinguia culta siecur.

Ga lia Lxleo quantum viget e a d erro, Aurea qui ncris θ lera laude ferit.. Roma Salomonium tam collis extulit alis, Ars QRrinalis nomen, Ordo tor. Coroc:dae nymphae,Themidas oracula divae Quae cillis,mothnente sicaria manu.

Tu, Themis Manum Cercali cinge corona, Hic est Romaleu illam in urbe declis.

4쪽

SANCTISSIMO CLE

A v D ine lebris inter sapientiae studiosos, B. P. proditur a stata quaestio, Nunquid sapiens ad remp. accedere debeat: σobtinuit, non,nui impellat Recessitas: tum sane non accessitus modo, uesrumetiam ultro sese ingerat: quod si non fecerit,haud minus ultuat perandiis est,quam patriae communis ,salutisq; desertor: neq; iniuisi: tria Viaena, cum Ortus nostri primam partem patria sibi uendicet. . nos ira charior sit habenda. Cato iunior, uiuu sine dubio uirtutis simulacrum,padentibus amicis uti tribunatum peteret: minime conuenire respondit tempore Rei p. no necessario. Postea cum uidisset Metellum uirum turbulentii tribunatum petere, ipse quom candidariis in campum descendit, ut suo tribunatu Metelli inso lentiam retunderet Rursus ut Crassi er Pompei designatorum C s. potentia' pro Hep. cum Imper' fauore quiret obsistere, praeturam urbanam, magistratu conlulatui proximum, summo studio emagitauit. Hinc est, cum is dissicillimis temporiis laus tua ope dc opera communem patriam,id est Remp. Christianam indigere ceraneres, uerae laudi propensae pietati tribuendum est,qubd pontificatum appetiea. Nec ad rem,quod nonulli sancti uiri id munus renuerint, aut inuiti susceperinia liquidem imbecillitans costientia,ut Coelestinus secit, excusandi sunt: sin uerb oneris euitandi consilio,non sine labe reprehensionis recusarunt. Apostolus ad Timos

mmς In improbat studium capessendi episcopatus. Qui epis pa. t.rimoth

tum desiderat,inquit,honum opus desiderat ud est, occasionem exercendarum utra nunc Anstet operis, laboris, cum re licitudinis, non est qui ignoret. dissi sunt angustiae, nec unquam res Christiana maiori indiscrimi, ne statit. rget intra uiscera nostra contagiosa illa haereticora pestis, quae simplices animas inficit, perimiti, pro quibus Christus crucifixus est. Foris plus quam sora ac potentissimi Turcam principis,quo cum bellum

est, non de imperio selu,sed uter sit etia,cuius uires in nostras ceruices quotidie inaualescere cernimus. Quantis uiribus ut praesentes tantu calamitates comemorem, laram Rhosum in nostram faciem, er

redegit nurnina,quae inter nos Zc hostes ipsos, pro nostris munimentis ac repaeuolis natura interfluere uoluit. Pannoniae multis cladibus ac uastationibus attritae sunt. In nostrum iam exitiu omnes eius cogitationes,spiritus ,conatus, rabiem conuertit:arma,apparatus,munitiones,tormenta,classes, nilail aliud praeter hane orbis

terrarum regiam arcem Romam suspirat, sedes Petri se uictore uti Mahumethitiat. Parum, aut nihil praeterea sibi negotii superesse, sorte non male sentit ad reli. quum terrarum subigendum. Vires nostrae sese inuicem conficiunt,acerrime hellia gerantibus inter se principibus Christianis: tumultus Gallici Insubriam & Limis Dam infestant medioIanum graui obsidione cingitur, ρο tanta obstinatione, qubdin castitis sub nive glaciantibus imbribus hybematur. Ecclesiae aerarium prorsus exhaustum, S multo aere alieno oppigneratum nullius opis est. In tantis dissiculta. tibus ne quid detrimenti res Christiana caperet,eligendus certe fuit is, in quo sumamadi pollet fieri, ellent omnia,aut saltem sapientia cum potentia non deesset. Quae

5쪽

duo in principe fore necessaria maturael lege iuncta colligatacl; simul diuinus PIa,to in legibus, oe in epistolis ad Dionysium scribit. Magnus item Apollonius Thiasneus Domitiano imperatori scribens: Ut potetia tibi est,inquit, pariter oc prudentia opus est: alterum altero indiget,quemadmodu uisus luce,oe lux visu. Sapienter idcirco maiores nostri sacello Martis in Capitolio Mineruae sacellum iunxerunt, iudicantes sapientiam sine potentia floccidam&in manu furiosi. Et si haudqua*numero pauci in sacro Cardinalium coetu essent, qui tanta diuinorum scientia, reoligione pietate temperantia,fortitudine, charitate, prudentia pollerent, quanta in Ponti Rom. esse debet, attamen praecipuus ideo uisus es omnibus, quod in te sunt omnia,quae in summo principe ec Pont. hac tempestate requirutur.Tu enim unus, quod citra adulationem dictum uelim,qui suis uiribus, consilio, autoritate, & aniami magnitudine tantam molem sustinere nunc possiet. In te primu tota Italia unice gentis Medices splendor,gloria,diuitiae amicitiae,clientelae perquam maximae,sine

quibus nihil arduum aggredi, perficit potest: singularis praeterea in regundis pospulis, rebusq; publicis constituendis prudentia, ut ipsa tuae curae Er tutelae credita, quae per te nunc floret, Florentia testatur: diligenti oe assidua tractatione grauisti, morum negocioru didicisti, quid Rom. Pont. quid Caesari, quid cuiq; regum ac

principum conueniat, singulorumq; naturas, mores,ritus, assectus, animos, uires, Potentiam perscrutatus. Non te latet,quibus rationibus cum eis agi oporteat, quia hus artibus irritantur,quibus etiam concilientur: ut non mirum sit, si omnium sere Principum beneuolentia tibi comparaueris,multum Q autoritatis apud eos uendia caueris,propter quae firmissima spes coepit,quod omnes breui,te autore, Christia, norum dissensiones Sc odia extinguentur: ct , quod optabilius est, inicies, ut arma in Turcas communes hostes concordi animo conuertant: per quos haud dubium

est tota Europa erici poste, oe in antiquas suas latebras detrudi. Tibi soli,crede mihi clementissime Clemens tibi soli reposita haec I urea est: si quid animo concePisti,constanter,ut soles prosequeris. Etenim nullius laudis est, sortia re difficilia moliri,nisi sapienter sortiter Q perfeceris. Quae omnia ubi multum diuq; exactisti, me imo Patres excussa essent, incredibili repente consensione omniti uota quasi di Minoamati spiritu in te unum conuenerunt, summu Suerum pontificem appetaiando: factumq; palam est, quod non inimica quamuis longab nem tumultuosa inquam inter uos suit contentio,sed pia 5c solicita de tanta re,ut par erat,discussio. In his tui apostolatus comit ijs clementiss. P. multa memoratu digna, summiSU lauη dum praeconiis celebranda obseruaui. Habent annalium scriptores de te et toto fas cro collegio quod literis mandare possint eximiae laudis 5c gloriae immortalis, idq; omnis aetas narrabit,admirabitur*,er fututis post te comitiis pontificiis amplissi amus ordo quod imitetur. Imprimisi illud, quod nunquam plures ac capitaliores c honoris causa dico inter patres uiguerunt inimicitiae, 6c ubi in conclaue coitum fuit,omnes simultates oe ostensiones Christo saluatori nostro syncera Sc pia mente condonatae sunt: omnium iactum unii cor est, una uoluntas,unus O idem finis, uti diuinus honos,sedis p Apostolicae decus 5c ornamentum de autoritas 5c maiestas solum exquireretur, procuraretur p. Nec tacenda est generosi animi de teipso tua fiducia in tantis discriminibus bene gerendae praecaeteris, R. P. O impetrandi ab his quibus cum non leues si tum non erant,simultates,proculdubio paulo ante fuerant: nullum prosectb de fiducia sui exemplum, quorum Ualerius meminit,cu isto est conserendum. O quantum ualet A. P. conscientia bene animati cordis, oc mulatis experimentis quaesita autoritas ad audendu conficiendumq; res maximas. Praear ea quae tanta uis dicendi unquam fuit, quae satis commendare possiet inauditam amplis limi ordinis in Remp. charitatem, quam non modo pecuniari is commodi S,

6쪽

AD cLEMENTEM PONT. EPIs Tot A NVNcvri sed etiam periculo capitis praetuleriit, scilicet, ut inimici tui ultro ac simpliciter sine ulla lege tibi detulerim principatum non alia ratione, nisi quod publice interesset. O felices animas, quibus coligit sic de sede Apostolica bene mereri. Non paruam

necesse est habuerint de se innocentiae coscientiam,aut de tua clementia fiduciam,

quod utrisque satis gloriosum est. Tibi uerb longe plus gloriosius, quod is habitus

comprobatusq; sis, etiam tuis inimicis, dignus hoc Pontificatu, sim habearis, qui speciosius ducas offensionu obliuisci, quam ulcisci, o omni uindicita clementiam potiorem. Magnum itaque fuit, Clemens sanctissime, priuatas sinultates eromenationes pro Rep.remittere. Magnum etiam aemulo siue competitori in petitione honorum cedere. Maximum autem, inauditum, & pene incredibile, inimico placato intrepide cedere. Multi quippe res proprias postposuere publicis: rarissimi uero qui cum status discrimine rem comunem praedilexerint. Explorata quamuis culo tua sit clementia,quae te Deo prope similon olim reddidit, nunc eius uices in terris gerere facit,ut quod semel remiseris,perpetuo sit remissum, teq; semel pacatum nemo postea senserit inimicum:attamen fieri no potest,quin sub reconciliato prinacipe timoris uel minima suspicionis fibra non remaneat, eat quantumuis exigua, ne sit molesta. Etenim natura ita comparatum est,ut ex cordibus hominu uix peniatus deleri ualeant, facillimel regerminant: N idcirco generosi pectioris est, oc exacellentis uirtutis, pro salute comuni anxiam uitam non recusare: quas suspicionum sibras ut funditus extirpares, elleres,mox animum adiecisti, per quod omnes plane intelligerent te mansuetu erclementissimum Pont. acturum, ec eos quibuscum dissensiones suerunt, tuo lateri iunxisti dignitatibus 5c honoribus audios ec ornaatos. Hoc pacto pacatis animis consecutus es, ut neminem poeniteat sustragi js te tua uisse:neque quisquam est,quin optima eum spes foueat. uibus diuinis tuis gestis, ac gloriosissimo Pont. admirationis et laetitiae plenus non couenire arbitratus sum, manibus vacuis gratulabundum ad te uenire. Dent alii aurum, argentum, uasa miraro artificio caelata alij lapillos,gemmas,& plus quam Attalicam supellectilem, mulas Hispanas,8c equos purpura oc auro instratos. Porro omnium rerum abundanti dantes res preciosas, crede, crede mihi, non darent. nisi in animu induxissent suum,

largitionibus quasi esca aucupari: quae quam illiberalis θc sordida isthaec sit Iaroelio, nem stultillimi ignorant. Pulchre Isocrates Nicoclem suu admonet, benignius exciperet,plurisq; faceret eos qui petituri aliquid, quam qui ad eum irent donaturi.

Facultates meae perexiguae sunt, B. P. ec quantulaecun*sunt, tuae certe sunt, cum

ipse quoque alterius non sim. Si memoria tenes,landiu est quod me Leoni X. fiastri tuo simul er tibi dedidi,addixi*.Testantur hoc commentaria mea de probatios silomos tanibus, oe libri de Principatu, ad eundem Leonem,oc scripta in legem Sallus, quae cor cloaci. tibi dicavi. Nunc autem totus factus sum tuus: 8c ueluti seruorum operae non suae ipsorum sunt,sed dominorum,aeque lucubrationes meae alterius quam tuae esse neaqueunt,tibiq; soli reddendae: non ut talentum defossum, sed multo labore superluacratum in hac communi laetitia hilari fronte recipias, obsecro atque Obtestor, opus haud inelegans, ec pub. utilitatis,hortatu ec iustii tui Leonis susceptum,in libris Digestorum enarrationem explicans: quod ut eidem Leoni ab initio destinatum, sic tibi inhumanis Θc diuinis eius legitimo nuc successori debitum,dedico, dicatum quasi arrabonem inchoati operis primum librum trado, qui ultimam a me nunc manum recepit. Sequentes libri ad te uenire festinant,modb non intercipiatur ocium: nam praegrauante senio, ec admonente hinc migraturum sarcinulas componere, a causis or dis eo consilio ad ocium totum me contuli,ut quod uiribus praestare no leo,ingenio saltem elaboratum aliquid reponerem. Neque aliud mihi est aurum,

B. P. quam hoc ,hoc,quod in officinis ingeniorum cudi solet, flagranti amore ignis

7쪽

nARII IAIA AD cLEMENTEM PONT. NAN. EPIST.tum,quod neq; te vivium,nem mortuum unquam deseret,imo nec mori patietur In omnem terram, di omne aeuum laudes tuas per ora hominu uolitare faciens: est φeiuscemodi hoc auru,quod nec illiberaliter dari potest,ea scilicet spe,ut plus redda. tur. Nam, per Deum immortalem, quicquid auri in orbe terram est, tanti non est, ut par calculus reddi possit ijs qui famam scriptis extendunt aliorum,o mortalium memoria faciunt immortalem. Epistolae modum praetergressus sum, B. P. pono igitur calamum,ne tua in legendo abutar patientia. Eloquentiae autem nitorem a Leguleio ne exigas uelim, sola animi proma

contentus.

Valeat Sanctitas tua feliciter.

8쪽

DE IUSTITIA ET IURE

VR i operam daturii prius nosse oportet, unde nos menturis descendat. Est Ius a iustitia appellatum. Nam ut eleganter Celsus desinit, Ius est ars honi et aequi, cuius merito quis nos sacerdotes appellat. Iu stitiam nanq; colimus , boni & aequi notitiam prosit temur,aequum ab iniquo separantes,licitum ab illi,

cito discernentes: bonos non selum metu poenarum, uerumetiam praemioru exhortatione essicere cupientes, ram,ita talor, philosopluam, non simulatam assectantes.

ARGUMENτVII. OIens Vlpianus instituere eum qui ad iuris accedit sapientia,praeis monet officii quod obiturus est: dc quo uehementius inccndat, inlud comendat ab eo quod boni et aequi est artis ex ab utissitate,quodi bonos ciues efficit, quo nihil mediusfidiu a ciuitate in fructuo, i sius: ab excellentia disciplinae,quae quod uera est plutosophia. Osti cium autem Iureconsulii uersari scrib t in colendo aequitatis iustitia, bonos tum Poenis,tum praemiis fieri asL stare,ut ucra dictat philosophia.

Iuri operam daturum prius nosse oportet, unde nomen iuris deascendat. Est autem Ius a iustitia appellatum.

Sensus in meo iudicio, sciri ante omnia oportere, Ius a sola iustitia pendere. ec propterea quicquid a uera iustitia non est,ius non esse, quod Ulpianus pro, ,hat ab eo quod ius est ars, id est exercuisi boni ec aequi uiri. quasi dicat bonus ecaequus uir est cultor iustitia Acultor iustitiae non nisi uir bonus esse potest. Vn Cicero e dode refert Cellum clinanter definire Iureconsilios merito facerdotes appellari, osse. Iustitia meca in primis ratione, quia colunt iustitia ex scientia boni ec aequi.quasi dicat: rufi p ura umulestiat quid bonum re iniquit sit, quantumq; inter aequina dc iniquit, Iici iam ec uiri boni nomis illicitum sit, Iere non potest iuuitiam. Aequum dc iniquum natura tale intelli rur. gimus,licitum Sc illicitum legitima sancitione. Bonos non solum metu poenarum, uerumetiam praemiorum exshortatione essicere cupientes. Solon dicere solebat his duobus,scilicet praemioμpoena,omnem rempub. contineri. Plato, Aristotcles, re omnes alii rerumpub.constitutores admonent nihil optimas prodesse leges nisi ab ineunte aetate ciues bonis moribus instituantur. Ex quibus notatu digna multa succummi, & in primis quod eum quiuere

9쪽

Q 1ureeonsultus appellari uult,ante oculos habere debet, nequid uel interpretalia

one uel responsone definiat, per quod benemeritis praemia denegentur,re male meritis iusta poena non irrogetur. Item quod Iureconsulti studiosi esse debent, Ut secundum uirtutem uiuatur, quod F hortamenta ad uirtutes sunt praemia, O ad uitia fugienda terror poenarum: 8c ueluti solae minae suntuanae, ita & laudastiones, si uirtus algeat. Praeterea uti publice interest, delucta ne sint impunita, α malis homininus purgari prouincias : pariter publice interest praemia bonis constitui, bonisin nominibus ciuitatem repleri, imo plus hoc publice utile eir, quam scelestos conquiri: malorum enim persecutio non ob desidia solum, Uearumetiam ut ipsi boni fiant 8cali j sormidoloso exempIo ad uirtutes secouertant

Bonos ait,quia non satis est innocenter uiuere, rusi secundum uirtutem uiuarin:

non enim innoxia,sed proba bonos esstatuita, sicut mala malos. Praeponere autem praemia poenas infligere eorum est qui respublicae praesunt,nd autem Iua reconsultorii. E t ideoVIpianus ait Cupientes quod huiusmodi Meetiis esse deabent ut nulIum malum fiat impunitum ec nullubonum irremuneratu, quod est

Propriti philosophantis,& idcirco subiicit:

Veram, ni fallor,& non simuIatam philosophiam assiectantes.

Ad enarrationem huius Ioci, nescio quid ampIius queam assene quam sublaacta Ciceronis uerba ex libro primo de Oratore Si quem ista praepotens,inquit,ec gloriosa philosophia delectat dicam audacius nosce habet fontes omnium disputationum suarum qui in Iure ciuili 5c legibus conrientur. Ex his enim N di

itatem maximam expetendam videmus, tum uero & iustus ae honiniis lais Dor honoribus, pram is,splendore decoratur. Vitia autem hominum a fraus des,damnis,uinciis, ignominia uerberibus,cxiliis, morte mes stantur. Et docea D mur non ini nitis concertationu plenis disputationibus,sed autoritate , nutu --- x legum domitas haberesibidines, cohercere omnes cupiditates, nostra tueri, ab alienis oculos,mentem, manus abstinere. Fremant omnes licet,dicam quod sentio. Bibliothecas me hercle omnium philosophorum unus mihi uidetur m I l.

huIarum libellus csi quis legum fontes re capita uiderit dc autoritatis pondere, dc ubertate utilitatis superare. Gellius refert Phavorinum phiIosophum dicere solitum no minori delectatione se Iegere mi I. tabulas quam decem de legibus Platonis Iibros. His iunge tria illa iuris praecepta,quibus tota philosophia continetur. Quintilianus libro duodecimo: Quaestio iuris omnis aut uerborum prooprietate, aut aequi disputatione, aut uoluntatis coniectura continetur, quorum

pars ad rationalem, pars ad moralem philosophiam redundat. Idem Cicero primo de legibus: Exintima philosophia hauriendam iuris disciplina puto:&quit aliter ius ciuile tradunt,non tam iustitiae quam litigandi tradunt uias. Plenior nunc subdenda est interpretatio ex nostris problematibus. Pr

pter quid est quod prius discendum VI pianus monet,unde nomen iuris descena dat quam quid ipsum sit ius Nonne uerior illa traditio est quae a definitione proficiscitur, per quam plane intelligimus quid sit id de quo agitur An,ut Accursio placet,uerbu Oportet, pro couenire est,quod cosilii sit nosse

iuris uocabulum unde descindat,necessitatis autem, iuris de initionem no ignorare Posset hoc recipi nisi propter uerbum,prius, hoc sermone consequens fieret,plus conuenire nosse etymologia quam definitioncm, quod est incogruens.

An, ut Baldus colligit, qui uult scire quid rei,debet scire principia nominis Quod si uerum esset,nequiret sciri, quid sit possesso i ignoretur j pedum posistione dicta c quid seruitus, si ignoretur a seruandis mancipiis nuncupata similia ter quid stipulatio: quid testamentum: ec id genus reliqua.Considera definiti in nis esse,

10쪽

DE IURE ET IusTIT . A rus esse, exsicare quid est: Etymologiae uero, ratione nominis exponere. Aetia ratio est,togos sermo. Porro ueluti aliud est nomen & aliud res ipsa quae

graece ratio est,togos nominatur,sic alia cognitio nominis est, & alia rei nominatae. Hinc a nostris norecipit passim ab ctymologia Syllogitatis,sed uix negative, 6c tunc cu ab essentia traducitur rci quae nominatur,ut tutis uocabulum e iustitiae uisceribus ductit. At Vlpianus pramonet,damnatae opinionis fore existimantiu Ius este quica quid potentiori est utile. Igitur ait, nosse oportet, a iustitia descendere. quasi discat,non a potentioris comodis,ut quidam male sentiunt. 5c nosse oportet,ait, ut non ignorent quod uere ius est,quoue cogitationes,aetas, interpretationes,re

sponsa sint reserenda.scilicet ad ueram iustitiam tanquam principium finemque suum. Praeclara, me deus, Θc literis aureis adnotanda sententia, qua instruimur principum placita tum uim legis habere quando cum honestate sunt coniuncta. Hinc edocemur qui potentiorum blandiuntur emolumentis, no Iurecons illossore,sed iniquitatis ministros: non boni & aequi artem exercere, sed perditissimi inominis: non sacerdotes sed apostatas: non philosophantes,sed hypocritas ima probissimos. Adducor in hunc sensum uerbis Aurelii August. lib. decimonono de Ciuitate Dei ubi refert Cor. Scipionem in Repub. Ciceronis disserenteira,re 3

in hoc quod ius a iustitia descendit, arguere ius n6 este quod potentioris grana constituitur. Cuius uerba sunt haec: Cum illud ipsi ius este dicant quod de iusti,tiae sonte manauerit falsum est quod a quibusdam non recite sentientibus dici sostet,id ius esse,quod ei qui plus potest,utile est. Haec Scipio.Consentit Aquinas:

Lex est,inquit,iniusta,quando non tendit ad utilitatem comunem ed Princeps edit eam propter suam utilitatem. Propter hoc idem gloriabundus se iactat Iusti η rix nianus in I. prima.C. de cad.toll. dices: Quod comuniter omnibus prodest,hoc it ri priuatarnosrrae utilitati anteponendum censemus,nostrum esse proprium ubi e eiorum comodum imperialiter existimantes. Hinc Panormitanus in c. i .de constiti colligit innocenter defraudari, denos adriin iniustam uectigalium pensitationem. Quae autem illicita sint uectigalia, Feis linus ibidem docet.' Amplius docemur,quae principis sunt non Ale uniuersorum. Facessant idcirco garrietes omnia publica principis esse,& quae principis sunt inter publica ha, heri. Stulta et apparet illa dubitatio utrum Fiscus & Resp. sint idem. Quis enim ignorat Rempublicam csse rem populi, Sc Fiscum rem principis oc ideo diueris Resipalles sum circa legationes indebitore reipub. 5 debitorcssti Martianum resipondisIe F αι.

legimus. Congruentius quaesivissct Bart. utrum Fiscus 5c Acrariu essent idem. Si l. cimium Quocirca admonendi simus, tria esse quorum imum non in sterii, Patrimo infra de legatinium, Fistum, Acrarium. Habet cnim princeps patrimonium, id est facultates Patrimonia. proprias,quarum meminit Aphricanus in quibus ante Iustinianum,iure comuis In I. apud uortu cum ceteris utebatur principes. Primus Iustinianus Iege a se lata patrimonia, . infitacla les aequauit rebus fiscalibus ut I. uItima. C.de quat. praestri. Habet etiam fiscum .nam constituto principi lege regia ad decorum re mala, . statem seruandam, a S. P. Q. R. decreta fuit quaedam publica pomnia,quae nisscus dicta est a fiscis,id est a sportulis quibus ea pecunia recondebat: erant enim nummorsi receptacula, ut manticae,marsupia: autor est Pedianus: quae est pro pria ipsus principis,& no alterius pecunia. lpianus: Res enim fiscales, inquit,

quasi propriae & priuatae principis sunt.

Est praeterea aerariu, populi pecunia, ab aere, quod codebatur in aede Saturni. , Amariam. Macrobius meminit, cuius administratio fuit Quaestoru. Pomp. in I. secunda de is

oris. iuri Deinde cum aerarium populi auctu este coeptisset, ut client qui illi prae, Hent, constituti sunt Qtiaestores, dicti sunt ab eo quod inquirendae & conseria a