장음표시 사용
11쪽
' MARII fALOMONII COMMENT. Q uandae pecuniae causa creati essent. Plinius iunior in Pan Irim ad Traianurn At fortata non eadem seueritate fiscum, qua aerarium cohibes, imo tanto ma Miori,quanto plus tibi licere de tuo quam publico credis. Ecce quod publica non sunt principis,scilicet iure proprietatis sed uix administrationis onere. Quid causae est, quod Ulpianus siue Celsus,Ius artem appellatώ non scien M. tiam Accursius laborat ostendere,quid est Ars, ec ait esse sesentiam, quae arctas infinita. Planius dixisset quod arctis, id est compendiosis documentis dispersas L crassus. iuris partes restringit Nam L. Crassus ille oratorii iuris onsultissimus, re iurisa consultoru eloquetissimus, saepe pollicitus sertur quado per ocili licuisset,omne Ius Ciuile quod tum diffusum ec dissipatu erat, ad artem generatim redigere OUtinam nunc Crasse uiueres.quae tamen sententia non congruit sequentibus uer
his, uidelicet, ius merito nos quis sacerdotes appellat De ossicio enim boni re aequi uiri Celsus loquitur cidiri actione uersariar α ideo ius est ars,intelligo Gacrcitium boni ec aequi uim lim Virtus dicitur ars boni hominis: Philosophia, ars sapietiae studiosi re iniqui ars nequitia:nd enim de Iureconsultorii hic agi . Mentularico scietia, quae est non ignorare quicquid legibus scriptu,moribus receptii prudensitarum, tum ue autoritate digestu est,in qua cognitione nullum artificiu requiritur,praeater assiduam lectione. Aristoteles quinto Ethicoru Cognoscere iusta Nimusta, nullam sapientia putant, quonia de quibus rebus lincs loquuntur non difficile est intelligere, sed iusta facere maius negocili est. Haec ille. Quintilianus: Quae scripta sunt,aut posita in more ciuitatis nullam habent disti cultatem,cognitionis sunt enim n5 inuentionis. Ars itam Iurecostati, id est boni & aequi uri, in aequiatate colenda consistit, quae nullo Pripto, sed sola recta ratione cotinetur, sc inagenio sapientis cocipitur,duce iustitia atq; magistra. Soli Aristoteles inquit tu D ris prudentes pertractant ista ueluti manuales artifices, atq; perscivi, quod tanti
est, quanti in I ureconsultum cilla.
Cuius merito nos quis sacerdotes appellat.
Doctores extra Marint,meo iudicio,quod intus habent:scilicet,quare haec iacerdotis appellatio: quod subiectis uerbis declaratur. Iustitia nanq; colimus, re ni ec aequi notitia profitemur,unde colligere licet Iureconsultos boni re aequi uiri ariem exercere. Item boni ec aequi uiri esse per aequitatem iustiriam colere: denim sacerdotis peculiare ac proprium csse, ex bono ec aequo iustitiam colere: in taer.' e. N imirum si ius Pontilicium sola aequitate niti dicitur, ec quoniam Iureconsulud..et.m mM. tales sunt, merito sacerdotes iuris ξc iustitiae nominantur: ec eleganter Iustinia nus totum hoc iuris corpus,templum fise iustitiae consecratum concionaturnina
de fit ueluti ministri templorum sacerdotes habeantur,pariter Iureconsulti antis stites in templo iustitiae sacerdotes nuncupentur.
Scilicet propter seipsam:& hic uerus iustitiae lius: alioquin mercenariu esse 5 abominabile. Cicero primo de legib. Per se ius est expetendum 8c colendum Wiud M'.quod si ius,etiam iustitia. Idem UIpianus Est enim res sanctissima, Iuris Ciuilis , sapientia, quae pretio nummario non est dehonestanda. Hinc illiberalis ac senis per detestanda uisa est mihi uox illa quorundam, re quod peius est, exijt in proauerbium, qui cum in aliquem egregium locum inciderint, admonent auditores,
12쪽
A notent,memoria teneant, quia, ut ipsi dicunt,depane lucrando.
Boni 8c aequi notitiam profitemur.
Quoniam aequitas in uia ad iustitiam, quam qui ignorat, etiam ridium iustis Aquiuiis talitiae ignorat. Iungit idcirco Ulpianus haec duo,Cultum iustitiae qui in actione co ita. sistit, Boni Sc aequi notitiam quod pertinet ad colendi scientiam, sine qua nemo
iustus esse potest. Scite ergo Bal. inquit: Scire in nostra scientia,non in propter stire, sed propter operari bonum ec aequum: scientia tamen requiritur non ut si nis sed ut ducens ad finem,quia sine scientia nulla procedit operatio intellectus. Exigit iam locus hic de Bono oc aequo uerba faciamus, cuius frequentissima ubique mentio: quid autem sit non uideo satis explicatum. Nemo est qui se non iactet boni 5c a qui magistium, etiam imperitus qui , ec in primis mercatores impudenter totum sbi uendicant, in quos acriter Castrensis noster inuehitur,lcnon iniuria quidem. Accursus putat aliud bonum 5c aliud aequum ius esse: quae res Baria ansam praebuit multa de, Et, coniunctiva dicere. Impertineter sane ecnon suo loco labor susceptus: nam hae duae dictiones,bonum ec aequum,unum eundem p significatum habere in omnibus vitis partibus videmus. Sic Aristoteles, sic oratores ec scriptores omnes. Vsurpatum est etiam dici una uoce aequitas rem quam Aristoteles epiciam uocat,nos autem simul bonitatem oc aequitatem dicimus. De qua re latiissime idem Aristoteles quinto Aethicorum de iustitia iure & iusto tractat no dissimiliter a nostris Iureconsultis., cuius autoritatem se uin iis quae plenius explicat, no dedignemur ,quem maiores nostri uenerati sunt. New his repugnant uerba legis hac lege.C.depae .con. Et doct. male colluuialiud bonum cile,aliud aequum, quod iure reprehenditur in mercuriali possetior ea ratione,quod nihil bonum cst, quod non idem sit aequum& catenus quid n distat a bono,quatenus ab aequo seiungitur. Adde quod ibi nulla aequi sit menatio, sed aequitatis,quatenus aequitatem qui dicit bonu Zc aequum dicit: qui bo, num de aequum dicit,non aliud quam aequitate loquitur. Verba autem illius te, gis sunt haec: Quamuis bonum erat mulieri quae sicipsam marito comisit pati res
etiam eiusdem arbitrio gubernari,tamen quonia legum conditores conuenit aesquitatis esse lautores, perbonii intelligo muIieri utile commodu, quod sexus ue a recundia Sc matronali pudore maritus no ipsa res suas negotietur,arg. I.maritus, C. de procur. Item bonum ad charitatem maritalem concilianda continenda in difficile proculdubio est quin maritus commoueatur suspicionis nota,quae inuri solet ab administratione motis.Sensus ergo es,licet sit commodu mulieri, no tamen est aequitatis: aequitas aute in hac specie illa est quae suadet rci quiset suae sit moderator ocautor. Nunc quid ipsa sit aequitas,uideamus. Aeduitas est persecta ratio quae lines α omne scriptum dictum p interPreta A pda. tur,emendat, ex qua iuS manat quod bonum ec aequu dicitur, nullo scripto com prehensum,sed in sola uera ratione consistes. Quod aequitas persecta sit ratio,arguitur ex uerbis Pauli in l.ius pluribus,ubi ius a natura scribit semper bo.& aeq.elle.Specula. de dispensat. Aequitas est motus rationabilis regens misericordiare rigorem. Adieci,quae leges 8c omne scriptum ac dictum interpretatur, emendat, quoaniam aequitatis duae sunt partes interpretatio,& emendatio. Est praeterea quaedageneralis aequitas latissime patens est θc alia particularis ab ipsa generali descendens,quae cuil negocio applicatur interpretando ec mendando. Ab ipsa itam interpretatione incipiamus, quae frequentior est: Nullu quippe est dictimne scriptum quod ut primum in controuersam uenit, quin indigeat interpretationca
13쪽
NARII fALOMONII coΜMENT.C Pomponius de origine tur. His legibus latis,coepit cui naturaliter euenire soletyut interpretatio delideraret autoritatem prudentum, necessariam 3 disiceptatioonem sori. Et obserua quod non dixit cuiuslibet interpretis,sed prudentis,in austoritate ualeat,quae quidem interpretatio ex bono ec aequo fieri debet. Bal. Ae quitas est fimdamentu interpretandi. Idem Bal. Nullum argumentum nullum decretum, nullam. interpretationem re in similibus casibus recipiendam nisi in
In L desera aequitatis solii radices egerit.Colligitur hoc ex ipsis Digestorum libris,ubi quiestu.c Osim quid interpretationis legitur,id totum ex bono α aequo manasse apparet neque ια- alia est haec boni 5c aequi ars, quam ex hono & aequo interpretari,quod ad uerae D pμ-i r. iustitiae cultum pertinet Quod tumessiciemus,cum uoluntate potius quam scrifr ς Ghσς pnam cum quod benignius est,sequemur, in quod omissum cst,suppletur, regeneraliter quicquid recta dietat ratio,perficitur. De primo exemplum est in I. scire oportet,de excreat. tui.ubi Modest. sic Ioaquirur: Etsi uerba hunc habent intellectum, tamen legislatoris mens aliud uult. Per quae uerba Bal. in.d. l.si defunctus,dixit: Aequi enim uiri est,tegis mente nouerba interpretari. Cicero pro aulo Ceonna: Scriptum sequi, calumniatoris criboni aut iudicis, uolutatem scriptoris autoritatem Q defendere. Et eum qui pertinaciter a scripto non uult recedere, perniciose errare adulescens Celsus dicere so. lebatiresert Paulus. I.si senium. de uerb.obli.
De secudo Caius in rem. iv. Semper in dubiis benigniora praeserenda sunt:
benignitas enim proprium aequitatis epitheton, ius contrarium est rissor. Modest. de Il. Nulla iuris ratio, aut aequitatis benignitas patitur, ut quae salubriter pro utilitate hominu introducutur, ea nos duriore interpretatione contra como O dum ipsorum producamus ad severitatem. Exempla in l. De tertio scilicet quod aequitatis sit interpreta ne supplere, quod multifaria cupater. s.ca potest contingere: interdum suppletur uerbum,quod ad persectionem orationia impersim o desideratur, re dictum non scriptum, etiamsi non probetur dictum, di verisimil.unum. 9φ.d. Iesit fuisse dictum. l. m auus .de condit.& demonst. Item quado uerisimile est. leg. .cr. I i et si cogitatii fuisset, aut casus accidisset eo tempore quo scribebatur, dictu fuisset. .quotiens. de l.tale pactum.*.fi.infra de pac.ubi eleganter Accursus costando regulam, No ber. BI'. ta inquit,de iure id esse seruandum licet statutum non sit, quod uerisimile est,statutum fuisset, si qua itum fuisset. Aristoteles: Emedetur omissum,quod di legis' lator ipse, si adesset,util faceret. Deliac interpretatione suppletiva. tota sere l. GaIIus tractat Scaevola,& Pa pinianus in I.quaesitum,infra de testibus,quod omissum erat in I. Remia.& Ι lia de publi.iudi. & Iulia peculatus, ius dicentis resigione supplendum respossit.
ocin l. non possunt. 8c l. nam ut ait Pedius de li. ex bono Scaequo, adsimilia in terpretatio exercenda traditur. UIp. in l. oratio. de spons Into dum etiam diei a generale,aut inditares aequitas moderatur di cohibet.Exemphi Praetor ediarit ne quis eu qui in ius uocatus, ut eximan filius interpretatione restrinxit ad personas quae uocari in ius poterant. Paulus adiecit,inquies: Eadem aequitas in eo qui alio quam quo debuerat, in ius uocabatur. Aliud exemplum in I. adigere de iur. patro. 5c l.gradatim demune.&hono. In L elati opes Eadem aequitate recepta est illa Baldi sententia,dicentis:Mitius cum eo agenra c. F actas dum qui sortuito occidit,lex licet occisorem occidi iubeat. Per quam sententiam Bartolomaeus Ucronen. lib. cautelarum meminit se iudicio liberaste illa qui noctu praetereunte iactu per lasciuiam Iapidis occiderat: similiter oc stabre curreritis equi qui inuitus hominem coiriuerat. Castren.in l. i. delegi b. tradit Legi quae iubet homicidam capite truncati, rusi intra mensem centum luco intulerit,locum
14쪽
DE AE avo ET BONO. ψA non esse in eo, qui imprudens occidit. Idem Bald. in I. quicunque de seruli sum
regulare esse prodidit, ut cessa lex quae corporalem poenam infligit, si dolo non delinquitur. Sola itam aequitas est, quae scripta,dicta, factaq; non solum in Iegibus, uetum etiam testamentis, caueris Q hominum actibus recte interpretando aperit,distinguit dilatat,cohibet, supplet, praeiudicat, ut recta suadet ratio, cuius ueri mini immuni Iureconsiliti,ut nic& toto Digestorum corpore Iiquet. Cicero. i. Rheato.Negocialis est interpretatio, in qua quid iuris ex ciuili more,&aequitates consideratur, cui diligentiae praeeste apud nos Iureconsulti existimantur. Transaeamus nunc ad emendationem, & haec duplex, stilicet alia suppletiva alia correctiva. Ius praetorium est quod Praetores introduxeriit, adiuuadi,aut supplendi, L. Imutem. aut corrigendi iuris Ciuilis gratia propter publica utilitatem. Et haec siuppletiva g- prae multiplex. Aliquando suppletur ex mente,uel conicctura, de qua hactenus se a rium. tis multa diximus: Aliquando prino mentem, & non ob aliud, nisi quod bonuest 5c aequum suppleri. stoteles Quando accidit quod rectum est omissi in alegislatore, endetur omissum. Haec est namra,inquit, boni Ac aequi, cnda Eo,scilicet legis in quo omissium e Causa autem est quod talia quaedam sunt,ut
de ipsis lex serti no possit ita decreto opus est. Haec Aristoteles. Iulianus de Iegibus: Nem leges, nem S. C. ita scribi positat,ut omnes casus qui quandom inisciderint scomprehendantur: scd susticit ea quae plerun* accidunt contineri, ecideo de iis quae primo constituuntur aut interpretation aut constitutione Optiami Principis esset ius statuendi Ecce quam liquidu est posse suppleri omissa per
interpretatione. Nam idem Vlpianus,ut Pedius ait, uel interprctatione, uel cerra iurisdictione supplendum tradidit. Suppletur etiam constitutione,quando inasus praeter legis colideratione accidunt:& obserua qd ait optimi principis, re nox miusq; principis constitutione,cuius naturale in ex bo.8c M.ti no ex suis commodis supplere. Suppletur ita aut interpretatione, si mens legislatoris concurrit: aut emendatione, id est, constitutione,si praeter mentem accidat. Alia emendationis est species,quae tum fit,cum aliquid legi additur, ues detrahitur ex hona causa,& dicitiis correctio. Cynus: Emedare in in melius reforma Pliaditi.c.iare. Aristoteles: Emendare lex permittat,quod uidebitur conantibus in melius di iam. sponere, quam sicut iacet.Exemplum est in c.statutum de rescriptilib. sex. quae
Dira emendatio, sicilicet suppletiva re correctiva est principis, ec eo a quibus
princeps,uel lex delegauit,de qua Imperator: Inter ius,inquit,& aequitatem no in Le.dea abis solis,& licet 5 oportet inspicere.Nobis solis,intelligo,& quibus nos uel lex
delegauerit,ut Romae praetoribus. De interpretatiua aequitate no loquitur,quia
iuris prudelibus, Sc iudicibus id munus creditu filii, nimiiii quod cum imperio esse debet tam qui corrigit quam qui leses condit:& ideo Aristotcles,in iis quae emendatione indiget, decreto opus este dixit. Pau de reg.tur. In ambiguis quoatiens aequitatem desiderii naturalis ratio,aut dubitatio iuris moratur,tustis decretis res temperanda est,ct idcirco Aristoteles uult costitui certos magistratus,qui emendandi legibus praesint. Lib.sin. Politicorum inquit: In quibus lex aut protudere no potest omnino, aut no bene prouidere, sit multitudo liberorii hominU, qui nihil agant praeter legem, nisi in quibus lex ipsa ncccssarib deficit. Rursus idem:Qui Reipub. praeest,sive unus. Due plures lint,in his potestate habere deis hcnt,in quibus leges cauere non possitnt. Non sine mysterio ergo dixit Vlpia sue Pedius,in I. nam ut ait de Iegibus, ct certa iurisdictioe suppleri,intelligo coetis magistratibus ad id costitutis. Sapienter ergo maiores nostri Principibus, sca
15쪽
NARII SALOMONII COMMENT.o Dixi postremo ex qua ius manat,quod bonum & aequii dicitur nullo scriptoeomprehensum. Iuris uocabulum generale esticuius species sunt ius legitimum, ec id quod bonum 3c aequum est. Ideo Aristoteles dixit non idem esse simplicia ter,nec aliud genere:quado iuris uocabulum aequitati obiicitur,semper ius legiumum intelligitur,id est in tabulis,aut moribus utentium expressum. Aequitatis autem uerbo ius no Iegitimum significatur, ecper hoc nullo scripto comprehensium. Imperator Alexander Et quae a Diuo A. patre meo , 5c quae a me res μPta sint,cu iuris & aequitatis rationibus congrusit. Cic. primo de Oratore Multa Crassiis tum contra scriptii pro bo. ec aeq. dixit. Idem pro A. Cecinna: Cer atissimo, inquit, iure niteretur si uti uelit iure moribus*concesta, sed causam sua iudices uult uobis aequam probari, non modo cenam, α aequitae quoque,non modo iure nisi.
Non ob aliud Cicero ius Iegrimum certissimu appellat, dc causim quae ipsis
nititur certam, nisi quia serapta est ec clarum tum in tabulis, tum moribus Utenarium,ad disserentiam aequitatis,quae ius scriptum non est ec propterea incerium a prudentum pendens iudicio, de quo recte censere non cuiusuis in iurisperiti, sed eius qui bo. 8c a M. est. Idcom ais dicitur quod non minimum opificii exigiatur in aequitate costituenda. Costituitur autem uarie ex negocij qualitate,circunstantiis pensiculatis,ut personarum dignitate,& rerum,& temporum, ec Iocorucoditione. VIp. imi.& si quis de religi.& imp.fun.Haec actio quae lancraria dicitur,m bo.& 2rq. oritur: a quum autem accipitur m dignitate eius, qui iunci tus est,ex causa, tempore,ex bo.M hax Ulpianus . Nam natura ira copar tum est, quod plerassi sunt quae nulla lege, nullisque finibus praescribi possunt: Pensanda igitur ex bono re aequo, ut res inciderit,in necesse. Hinc est quod ino omnibus arbitrariis, non alio iure decemitur, quambo. 5 aeq. insti. de actio. . Praeterea quasdam aetiones arbitrarias, id est, ex arbitrio iudicis pendentes apa hit pcllamus . In iis enim actionibus re aliis smilibus permittitur iudici ex bono di aeq. secundum cuiusq; res naturam de qua actum est,aestimare,quemadmodam fies. actori iatisfieri oporteat, similiter bo. fidei iudiciis agitur. Ideo Q bo. fidei diacuntur,quia inhs ex bo.ec aeq. fit iudicatio,id est ad id quod aequum censebitur ultra scripto caurum.18 Lex eis en a Iulianus in ijs contractibus ster alteri obligatur, de eo quod sterum steri exdeact. et oblig. bono & aequo praestare Oportet, ides, cursius inquit, non de eo solo quod
Idem Acciusus, in actionibus bo. fides ueni ut etiam ea, de quibus nem a sta..ufῆ -ι. de neque cogitatum est, Ratio: quoniam sicut bonum 5c aequum,de non scripto ue.a. nit,sic de no scripto, uel non dicto iudicat. Mari estum fit igitur bo. & aeq. ius siue aequitatem scripto incomprehensibilem esse. Est enim ius latitsimum proasunditumumq; supra captum humanu.Quintilianus de Cotra. legibus: Virum melius atque aequius nihil praecipi nisi proposita materia potest. Adde quod a
quitatis, scilicet particularis nullus usus est ante ius scriptum, ad cuius interpreatationem uel emendationem accedit extrinsecus, nam antequam lex ulla scribraretur,nullum discrimen erat inter ius oc aequitarem: ct ueluti dicimus ante seruia tutem manumissones fuisseincognitas,sic ante ius scriptum,ius bo.& et . incoragnitum. Si quidem aequitas uenit ad emendandum ait interpretandum ius striaptum, proculdubio no ante erit,quam existat id quod interpretatione aut emens. datione eget, Exemplum in iure praetorio, quod est aequitatis fluuius, non antenem una cum ipsis xl I.tabis. in usu suit, sed loge postea ingruentibus necessit
libus ec aequitate impcllete. Et si dixerit aliquis, aequitas ubi sit in edicta P To
16쪽
coepit ius praetortu siue honorarium uocitari. E t quaein aliae leges in bo. N aeq. uulgatae, mox iuris legitimi nomen susceperunt,ueluti consuetudo ut scripta leagitur,statim incepit ius scriptum esse. Et propterea uereor uera ne non sit illa distinctio de aequitate scripta ec non scripta, quia improprium uidetur adiquitatis scripto contineri quin in aliam spes
ciem Sc nomen iuris transeat. Probari haec omnia toto Pandeetarum corpore nocst dubium re praecipue Pomponii uerbis: Haec disputatio & hoc ius quod sine
scri pto uenit compositum a prudentibus propria parie aliqua non appcllatur ut caeterae partes iuris suis nominibus designantur, datis propriis nominibus caelesiis patribus, sed comuni nomine appellatur Ius Ciuile. Ecce ius interpretiatorium no scripto uenire, quod supra ex bo. 8c aeq.esse ostendemus,ubi in scripta rea digitur, ut aliam formam, sic aliud si istipit nomen. Vocabulum itaq; aequitatis simpliciter enunciatum,s per intelligendum in iuris boni oc aequi nullo scripto comprehensi: haud tamen inepte dicimus, haec lex est a qua illa constitutio in ex bo.5 aeq.ec quoties duae simi cotrariae leges,
scited stinguit illa ex ho.5 aeq. haec stricto oc duro. Vera ρ ac notatu digna illa Accursiri sententia qua protulit eam legem praeserendam quae hO.5 aeq. cstet:
Ada itin, quae aequitate uincit,altera semper corrigoc: quod Imola monet obasemandii. Ratio in promptu,ut cotrariarpugnates altera alteram clidere, hac ratione cate Quintilianus in tractatu de Contris is legibus , plures inter te contrarias leges non posse consistere, quin altera aboleatur ab altera. E st quom alia iuris diuisio in illud quod bonum,& aequum, ec illud quod strictum dicitur: Aristot flos appellat cxactius. Rursus hoc striettam in id quod strictum uocatur, ad differentiam iuris lacoris aliud strictum,quod iniquit, callidum, sophisticum.' Stricti iuris tres esse species no instite Accursius tradit in I. placuit. C. delud.
Priina stricti species est quae uocabulorum angustiis cohibetur, ad differentiam aequitatis, quae lauiis patet: θc sicut illud strictae exacta ci: interpretationis est ita hoc latioris, benignioris Q in sensus, qcrui tum uenit, cu de aliquo smpto inesterpretando incidui qua tiones de bo. ec aeq. stricto ec iniquo:altero litigatorutioluntatem sequendam,stero uerborum proprietati pertinaciter haerendu conatendente: de quibus Cicero in oratione pro Cecinna bellissime sic egit: Me ex hoc ,inquit ut ita dicio campo aequitatis ad istas uerbo in angustias,& ad omnes luctarii angulos reuocas, in his ipsis intercludere uis insidiis, quas milii conatis opponere. non deieci inquis, deieci, peracutum hoc tibi uidetur. Exempla in tem nobis patent in contractibus bo. s.& stridii iuris qui no ob aliud diuersa sortiti sunt nomina,quam quod in unis uberior ex bo. et aeq. fit interpretatio,in alijs angustior. Alia stricti species iniqui,cauillato ri,cid summa ius ueteres dixere, pro sitimisma iniuria,summa malitia. Cicero. i. de olim. Existunt etiam saepe iniuriae calum,nia dc nimis callida iuris interpretatione,ex quo illud summum ius summa iniuistia factum est iam tritum sermoneyrouerbium. Haec species in pernicioissior silprascripta, quoniam in illa lolii scriptum defenditur, in hac quis in uolunatatis se iactat ali criore. Alius lata re aperta aequitatis uia alius tortuosa inced:t sc
mira 3c hypocrita defensione uolutati insidiatur,ec quas praestigijs abus da conatur eludere iudicante,iniquit pro aestio suadendo,in quo genere Cic. pro Cecinna se dixit: Vociferatur ex bo. ec aeq. non ex callido umulo . iure rem iudicat i oportere,scriptu sequi, lumniatoris hinc, boruin iudicis uoluntatem scriptoris, autoritatemi defendere, cuius iuris sectatores Acribodiceos appellat Aristote, les quas praeduri interpretes iuria,deterioris i studiosos , ut aput tune uaterpres De qua doma
17쪽
MARII fALOMONII cOMMEN C tatur Budaeus. Nec in diuersa Constantinus rescripsit specie, in omnibus rebus prm ipuam esse iustitiae 5c aequitatis, quam stricti iuris rationem. Admonet enim iudices,quoties inter sese pugnant scriptum 5c uoluntas, aut scripti tantum aut uoluntatis est quaestio. Alter ex bo. ec aeq. uoluntatem de nadit alter uerboru aucupio, uel alias callida interpretatione deludit boni re sequi rationem sequendam,oc strictu dc uersutum ius aspemandum, & sic omnis quaestio iuris stricti, & bo. 5c aeq. de aliquo scripto uel dicto interpretando: id sicut interpretatio extrinsecus ex non scripto uenit,sic ius strictu uel aequum dici non potest scriptu nisi non inepte contendas nullum ius strictu,quin sit scriptu: namnis scriptum sit,no potest iuris nomine honestari: quoniam satis sita iniquitate a iuris comercio climinatur, siue accipias strictu pro rigido,siue summu, id est iris iustum.Vnde Columella primo de remst.summii ius, inquit, crucem esse.
Nec ignorandum Ciceronere Quintiliano autoribus, summa ac Dequenti sima apud Iureconsultos semper est scripti ec uoluntatis quaestio, quibus sublitis nullius negocii in talis peritia. Aut ital est quaestio scripti tantii,aut uoluntaserimo in iis tantii,aut scripti θά uoluntatis simul.Scripti tantii tum est quaestio, quado scri itatis pes plum est obscurum uel dubium, uoluntas clara: ex diuerso uoluntatis tum est stiones. quaestio, ando scriptum est apertum uoluntas dubia. Quaestio autem scripti simul ec uoluntatis duobus modis potest contingere. uno quando utrum est in obscuro,altero modo quando utrusi est clarum S tamcn inter se pugnant. Ex aquid scripto comprehenditur, stricti iuris est scriptum sequi,aequitatis uero uoluntatem.
Distinguamus nunc quomodo inter se differant. Ius primo est genus,ubi uearo species stat scripto certum constans omnibus idem. Aequitas scripto accedit,interpretando mendando, molliendo, comprimendo, dilatando, ut res natura exigit,di est illa recta a natura ratio no scripta,sed hominum animis insita de singulis decenter humanitust decernens. Praeclare igiatur Donatus in Terentiu definiuit: Ius est,inquit quod omnia recta ec inflexibilia exigit. Aequitas est quae ex iure multum remittit: inde leges surdae 5c inexo rabiles a sapientibus dictae. Hinc aequitas aurita,benigna circuspecta 5c ab Ari, stotele aptissime assini latur Lesbia: regulae qua plumbea est pro arbitratu flexibilis quae ad structuras ubi cogit necessitas ir ricctitur,scsc. accCmodat. Ex contrario ius non L bijs .id in non plumbeis regulis coparatur, sed aliis inflexibilis materiae regulis quae structura ad se aequabilem exigi it ideo tinmobile,durii nexorabile et propterea Optime Bal. aequitate definit conuentia esse quanda in principiis iuris naturalis fundata, in I.s defuinctus.C. de suis& legiti. N ee tamen semper mitius agit in delicti sata interdum acerbius, ut l. quid ergo. . poena grauior de infamib. l. aut facta j si .de poenis.& L si quis seruo alleis no suaserit. C.de furti Suetonius in Claudio Nec semper praescripta I Cum sinitus duritiam Ieritatem in mulctarii ex bo.oc aeq. perinde ut afficeriir moderatus est,nam et his qui apud priuatos iudices plus petendo sormula excidissent, restituit actiones,ec in maiore fraude conuictos,legitimam poenam supergressi is ad bestias condemnatis LConcordant cum his documenta Martiam in I. respiciendum de poenis.
Collige iuris uerbum aequitati obiectum aut comparatum de Iegitimo intellidi
aequitatis uero de non legitimo.
Illud a scripto pendet di uiget, hoc scripto accedit di de nonstripto veruti
18쪽
DE IURE NATURALI. A Lestgenersiter futuris negotiis procidet. Aequitas specialiter anomalis praesentibus uel suturis succurrit. Lex scribitur de his quae frequenter accidunt.
Aequitas exercetur etiam in his, quae rarius. Ius aut iubet,aut uetat,aut permittit,statuit ucI puniti Aequitas illud interpretatur endat, moderatur,extenditaeni exasperat umuo congruitatis exposcit.
Ius naturale est,quod natura omnia animalia docuit,nam ius istud non solum humani generis propriu est,sed omnium animalium qugin terra, quae in coelo mari* nascuntur,auium quoP commune est. Hine descendit maris ato steminae coniugatio, quam nos matrimoώnium appellamus: hinc liberorum procreatio, hinc educatio. Video mus enim caetera quoque animalia, seras etiam bestias istius iuris peritia censeri. Quid ilIud est,quod natura omnia animalia docuit Ac utis no aliud est quam
sese ac propriam speciem conseruare uelle, saluum esse. Cicero quarto de sint, in ι οππρώhus bo.Omnis natura uult esse conservatrix sui,ut iesua sit, & in sto genere eon γ leructur. Et Bald. Naturale est,inquit ut unumquod studeat conseruationi sui ipsius. uod hic huius loci uerus sit sensus,idem Cic. primo ossic.docet his ueris
o bis: Principio generi arumantisi omni est a natura tributu, ut se, uitam, corpus tueatur declinetet ea quae ei nocitura uidentur,quaein sint ad uiuendum necessa ria inquirat θc paret,ut pastiam,& Iatibula, & alia eiusdem generis.Comune auatem animantium omnium est coniunctionis appetitus procreandi causa,& cura 'uaedam eorum quae procreata sunt. Haec Ciceronis cum Vlpiam uerbis mulis
Ex hoc dogmate quod omneantas sponte simplet natura seipsum θc in suo genere tueri propagare studeat, pIane intelligimus omnia illa iuris animantia esse, sine quibus huiusmodi conseruatio fieri nequit. Quae autem sunt ista,ex sua prascriptis Ulpiani re Ciceronis uerbis liquem, cuncta in primis ad uita necessaria quaerere di parare, ut pastus di latibula feris, sic alimenta nobis, ec habitatio, nes. Ex quibus collige appetitum 6c solicitudinem acquirendi esse a natura eos nilantis et muni animantisi.Lactantius sexto divin. inst. Cupiditas ad ea coparanda nobis i L stat et data est,quae sunt ad uita necessaria.Similiter habitationis usus,& domiciliorum C aedificationes, ut patet in Iatebris feraru,auiu nidis,& salsis apiti mira arte costru i qm I ctis. Et obseruanduin quaedam esse ad conseruationem serjpsius,quaedam speciei. Conseruatur autem unumquodi cum alimentis, tum cautione, & depulissione eorum quae possent nocere,& per hoc a natura instruimur uim in repcileare,non autem iniuriam,quae hoc iure incognita est. ,
Quaerere ita 8c parare ad uictu necessaria, uspadia iuris sunt naturae, quod eoru prohibitio est occidere. Paulus de libris agnosce.Nccarenon solum is uidetur qui partum p secat,sed de is qui abiicit,& qui alimoniam denegat. Quod Iatius patere mihi persuadeo,ut non infanti aut imbecilIiori solam, ue rumetiatri qui tamenti missi uictum intercipit, occidisse uideatur. Similiter ec qui fame pereunti escam ultro non porrigit, quinimo si eripi, emes non cedat,uim fecisse uideri. Ambrosius in inteiret.Euanges. Violentes
19쪽
MARII, ALOMONII COMMENT. obtineri quicqvul stipra sumptus est. Io.Glossator: Per uiolentia dicitur auferre, qui tempore necessitasis supra nccessitatem sibi retinet. Rursus idem Ambr. Neque enim minus cst criminis habenti tollere, quam cum possis & abundans δε, indigentibus denegare. Esiarientium panis est,quem tu detines. Hii uulgo dicitur furti cum non teneri, qui tantillum esuriens furatus, quo iamem pellat. Haud diuersum sorte stamcndu in nudo,qui saeuiente frigore uiole tegumentum surripuit,neque alia ratione tegere se poterat. Quae omnia intelligo ex sententia eiusdem Ioannis, modo is a quo eripitur, aut qui denegat,Parineres litate non prematur.
Nec quisquam putet me existimare, haec ista inter seras bestias ueluti inter homines cste criminosa ipsum duntaxat iactum in a natura comuni,no autem qualitas flagitiosi: nam quod corii sentati imputatur,nobis glio iure uitio ascribitur. Altera conseruandi ratio uersatur in declinatione eorum quae nocere possem, quod duobus consequimur, utione aduersus dolos, dc adiicinis uim defensoane. Praest nutant enim ec cavent dolos etiam ferae bestiae,& ad impetus sustineri,dos,repellendos Q sese colligunt,muniunt: unde sit omnia illa iuris animantium esse, sine quibus uitae incolumitas seruati nequit. Et propterea non ines anter forte contendi potest nulla lege prohiberi posse ne quis Annocuis indutus armis incedat,uti sunt loricae,& id genus reliqua quae corpus protegunt,nisi iustillima repugnet causa. Vcrum me fugit quae iusta queat esse causa prohibendi tuitiosnem corporis.
Quae tamen omnia mensura ncccssitatis terminaniri Nam catera animesia uutra necessitatem ness pastum quaerunt neque defensione se tuentur. E t quamuis no cadem necessitatis mcnsura sit in brutis at* hominibus, quinimo nec omnia hominum mensura in eadem, cum ex pers narum qualitate dignitate uineatur,nihilo tamen minus oensetur id tae secundu naturam uiuere. Cicero quinto de fimb. Cum dicimus omnibus animalibus extremum esse, secundum naturam Ulucro,non ita accipicndu est,quasi dicamus unum omnium cxtremit, sed natus ras este ditiosas,ut aliud equo,aliud bovi,aliud homini,dc tamen omnibus sum,ma communis in.
Hactenus de indiuiduo cons mando dictum,nunc quomodo perpetuatur dicendum cst. Nam singula quae F caduca ec occidua sunt, successiva tamen proIesiunt genere perpetua. Callistratus an l. liberorii.de uob. fg Etenim idcirco stalios filias et concipimus,ut ex prole corum carum ue diuturnitatis nobis memositam in longum aeuum rclinquamus.
Coniunctione ita v matis 5 se minae fit haec species conseruatio, & ideo coniunctionis appetitus natura insitus est,scilicet procreandi causa, ut bellissime inoquit Cicero. Nec aliud sensit Vlpianus, dicens: Hinc maris at Beminae coitigatio,quam nos matrimonium appellamus. Ex eo quod ait animalium coniunctionem nos matrimonium appellare,intelligit coitinctionem liberoru causa. Idem Callistratus: Natura nos docet parentes pios,qui procreandorum liberoru cauasa uxores ducimus. Quae liberorum causia usqueadeo ad connubium est necessa ria, ut no consistat,si ca lege contrahitur,ne liberis detur opera. Add quod iure contracta matrimonia rescinduntur,si exploratum fiat,alteru coniugem ad proacreationem perpetuo ineptum. Quod colunctionis appetitus procreandi causa comunis omnium sit animantium,ex ipsis mutis condiscimus,qua naturae specula a Lapicntibus di tur cum omnium, cepto homine, consuetudinem contemplamur, quae mox suscepto sortu maribus rcpugnant. N in; mirii si in homine diuersum, ueluti sermo ratio, uoluntas,quoru ductu naturae obcdientes esse dcbemus. Impetio enim rationis
20쪽
IN LEGEM UT VI M. A eohibere uoluptatis impetus hominem decet,nam uirtus , ait Apostolus n infir VJ νῆς mitate perficitur, ec in sornace probatur aurii: etenim ibi nulla castimoniae laus ' 'g' est, ubi cessat libidinis titillatio. Igitur totum hoc Deus in hominum uoluntate R Iq. reposuit,ut abstinendo bene mereri gauderent. Obserua coitum, qui non gratia liberorum fit, non esse secundum naturam, sed omnino uitiosum. Beatus Greg. lib. xxxij. in Iob. Tunc tu coniuges sine xiij dist.e. nerculpa in admixtionesiunt, oim non pro explenda libidine, sed pro impienda M A po . prole miscetur. Ambrosius sit per Lucam. Qui no causa procreandae sobolis, sed explendae libidinis sibi inuicem copulantur, non tam coniuges quam semicarii uidentur. Diuus Hieronymus contra Iovianum haereticum: Ccire qui se causa xxxj. q. iti .e. Reipub 5 generis humani uxoribus iungi dicunt, & filios procreare,imitentur origo. saltem pecudes,ut postcb ueter intumuit no perdat filios nec amatores se uxo ribus praebcantaed maritos. Nem pugnat haec cum Apostolo ad Cor. Propter fornicationem quisl habeat uxorem tuam. Ioquitur enim libidinosis continere senestientibus:at hic agitur de proprio 8c iusto usu matrimonii. Ex quibus araguitur inconcessum, ac periculosum post conceptum sectum mulieribus iungi, tum quod non liberorum causa coitur, tum quod tumidus uenter non sire periis culo subigitur. Haud improbabiliter fortassis ergo insignis Thomas Docius Senense puta, in I Gerara. tiit praegnanti non licere ante partum nubere, de qua non est uerisimi Ie, inquit, de infun. Apostolum dixisse uiro mortuo nubat in domino, maxime propter pcriculum Uentris exardenti coeuntium confricatione. Multos prosecto audiui ex hac uasa fieri abortus. Propter quod arbitror quando contingit parvis propter coitum abigi, coeuntes inter innocentes non cite, ec extra ordinem sorte plectendos. Non itaq; culpa carent,qui uentris periculum effrenatae postponui libidini.
Vt uim ato iniuriam propulsemus, nam hoc iure euenit,ut quod quis* ob tutelam corporis sui secerit iure fecisse existimetur, 3c cum inter nos cognationem quandam natura constituit, consequens est hominem homini insidiari nefas esse.
Nota,natura,id est,ui diuina,cognatione inter homines inuiolabilem costitu i min. tam esse. Et idcirco nefas .id est,contra legem diuina sore,homine homini insidiari,id est, ex animo nocere. Isidorus v. aetymo. tax diuina fas est,tex humana ius est. Cic.η .Officiora: Aduersus deos immortales impii iudicadi sunt,qui ab ipsis constitutam societatem inter homines memini.hinc efficitur, contra ius natura te siue diuinum esse quicquid fit, per quod humanus conuictus disiumpitur, repropterea impium ec immane. Quid in uim ait iniuriam propulsare Et utiq; non aliud est,quam instatem Vim miniis imminentem uetam aut iniuriam repellere. Est ergo defenso instatis imminen , Π p more . iis ue Oiscnsionis propulsareo: ab ostensone enim usq; adeo pendet defensio, ut tibi cessat offensio,nulla queat esse desensio: etenim ubi uis aut iniuria cessat,non Ofας
est quod propulsari queat. Est itaq; defensio perstare in finibus depelledi uim ociniuriam ueluti oppidum defendentibus, pro muris,pro portis, pro stationibus pugnare, di impetus hostiu amoliri, dc propterea qua diu urget aggressor, proo