장음표시 사용
31쪽
corus in l. i. de confisum in l. quide. c. de
st lae. de Are. in I. cum quaeri. tur, insta dead
Sempronisi aggrestarem situ occidit, proculdubio no audiretur imo irridereturqd ineptissime accusaret de homicidio quod delictu non es. Cum ital causa resemdametum accusationis 5c damnationis solum sit delictum re responsio dicit no delictu, quomodo ex ea quispiam ualet quid decerpere quod sit delustii non
uideo totam ergo responsione aut recipiat in necesse aut rinciat. Nel tamen per eam reus leuatur onere probandi defensionem, neq; per eam fit damnari de occisi delicto possit nisi aliunde probetur.Bal. Aequiras iudicis potest admiaere responsonem qualificata causa uitandi calumniam,& ideo reus potest responsdere, feci ad meam defensione, ne interrogatio quae implicat dolum sit captiosa simpliciter respondere,quia negatur maleficiu isto modo,licet costeatur uulnus. Aretinus: Qui dicit secisse ad sua desensione, virtualiter negat, accusatione, quia qui negat qualitatem per qua factum ciscitur criminosum,negat illud quod formaliter deducitur in accusatione, re ideo totam dicitur accusationem negare. cccccxxi. Fil. Inclinat in hanc partem si uno uerborum contextu fiat responso, ut feci ad meam dosensionem. Refert Io. montis grana Odofredum 8c Martinii a faeno similiter respondisse, subiungit 3 se timere autoritatem Bar. usu. in com.
Sed nunquid poterit in hoc torqueri, an veru sit, secisse se defendendo,cc existorta in quaestionibus sufficiat simplex consessio. Cogita an circi pectias iudex percunctari debeat, num probatu dissicilis tum
sit defensio quod ex iacti qualitate aestimabit si probam facilis est, & no probau
tur,male olet sin secus pura in deserto re remoto hominum frequentia loco occisus proditur, ubi tinium penuria esse solet,aut non interdiu,& an in agro siue Ioco occisi, uel occisoris,ut coniecturast quis alterum aggressis fuerit, maxune si nihil negoch occiso in iis Iocis iuerit. Itemsi odia inter sese exercuerint, quis miste passus iniuriamsunge his hominum mores ec aestimationem,uter frugi,manis suetior placabilior, aut iracundior, ad rixas pronior, uindictat appetentior, ni ior, oc sc non lacile defensionis qualitas rciicienda est,si uerisimilituo
erram. Iuuatur haec cosderatio autoritatenis Promptior, do inclinet animum ad molliendam poenar
cienda in interpretatio, ut homicidium factum sit ad defensionem, Panor.in c. auditis de priso.benignius putat capitali supplicio non esse ibis dendii reu nisi aliunde liqueat Occidisse,licet male praesumat ius contra occisore, tamen quia non simplex inconsessio, coniecturata ex ea de dolo ducitur proba, tio, & non clara 8c indubia,qualem in capitalibus leges desiderant, potuit enim defendendo occidisse, ec ideo Innocenui innititur autoritati, qui admonet ius dicentes, ut raro, aut nuncb ex ualidis quaruumuis praesumptiombus capitaIiter damnent. Impugnat Decius in c. cum ueracrabilis. xij. col. de excepi. ec dicit Bald. Mitius agitur in poenis corporalibus ex dolo praesumpto. in c. i. quomoado sciamiti Similiter Ang. Consi.xxij. eum qui cosessus est casu se occidisse,nec aliter constat de occisione respondit arbitratu ius dicentis citra mortem Puniendum. v L P i A N V S.
Iustitia est costans , S perpetua uolutas, ius suum cui tribuens.
V ianus iustitiam ideo uoluntate esse dicit quoniam non esia uirtus est pro
ter iustitiam,quae mera uolutate seratur, ut 'finto Ei hic. docet Aristoteles. Caeterie uero ui tes aliunde mouentur accedente tame uoluntate,id est, appetim
sensitivo. S.Tho. l.ij.q.Diij. arti.s. Fortas alio principio impellitur ad labores 5 discrimis N
32쪽
n discrimitia subeunda temperatus aduoluptates reqci edas solus iustus nullo sto affectiti,nisi uoluntate res iustas peragit: ec quia non omnis uoluntas iustitia est, ideo iungit,constans 5c perpetua. Constans,quod nem pecunia corrumpi,nem potentia frangi, neq; gratia inflecti ualeat,& idcirco a Chrysippo depingitur uirgo incorrupta. Perpetua,non sempitem ut illiterati dicunt, sed continuata uolsitas: nam qui non semper,sed interdum iuste agit,omnium consessione iustis non est. Perpea mare est sine intermissione continuare: sic perpetua dicitur oratio. VIpianus in .sicum dotem Q. mat. Si quidem interuallumluror habeat,uel perpetuus quida morbus. Perpetuum dixit ad disserentia interuallare . Paulus in l. inadcfer. rust. praed. Si lacus perpetuus in stio fundo est,nauigandi quiny serimus, ut pauenciatur ad fundum uicinum, imponi potest. Fugit Accursium haec significatio. Nam si perpetuus,id est,continuatus non csset, no posset nauigio perueniri ad fundu, cuius gratia seruitus imponitur. Ex quibus conficitur, ceu inconstans uoIuntas no in iustitia similiter no continuata non est iustitia aeque inconstans uarius, imustus est iudex re iure recusari potes,quia aut corruptibilis,aut timidus, aut flexibilis,aut imprudes, aut duplex animo sit necesse est,aut Iaco. Apostolus scribit Epistola prima. Bes. in c. ad nostram. de proba. Iniquus & indiscretus iudex iure recusatur, prudelis enim est sub acere se iudicio iniqui,aut indiscreti hominis. Philippus in c. postremo de appella. Quare inuidus, ans,imprudens ue iudex recusari queat, latius per digressionem explicaui in commentariis ad ci. de proba.
Ius suum cuiq; tribuens. 8 Hoc proprium est iustitiae per quod ab aliis inmitibus discemitur. Cicero. v.
de finibus: Proprium est cuivlip uirtutis munus: sortitudo in laboribus, pericuistis cernitur:t perantia in praetcimittendis uoluptatibus prudentia in delectu honorum ec malorum: iustitia in suo missi tribuendo. Haec Cicero. Proinde sapientes ex omnibus uirtutibus hanc unam alienum bonum csse dicunt . alienis quidem commodis sola prospicit, re nihil emolumenti se excernentibus assere praeter iustae actionis comendationem,quae omni auro carior esse debet. E t latere no debet duplicem este iustitiam eode Aristotele autore: unam quae species 5c pars toxius est,ex qua simpliciter uir iustus nominatur, cuius officium in no plus capere quam par est. iiij. Et hi. idem: Qui non capiunt,de liberalitate nunquam laudantur,sed de iustitia. Lact.vLdiui. insti. Rus accipere iniustu est. Altera iustitia est in qua uniuersae uirtutis in usus. Iubemur enim secundum omes uirtutes uiuere,quinimo reliquas huic uirtutes ancillari tradit idem ij. pol Consonat Imp. Iustiniani definitio in auten.ut omnes obed. iussi. Iustitia est,inis quit, ui s p cipua aliarum domina,per quam reguntur omnia, ec sine qua ia.
eium est nihil. Hinc est quod nemo iustus esse potest nisi idem sortis, temperatus, ct prudes
existat , caeterarum uir tum omnium usum habeati Iaco. Apostolus Epistola prima Qui totam legem seruauerit, oc in uno peccauent,omni u factus est reus, re propterea tota ac persecta uirtus censetur.Lactan.v.diui. inst.Iustitia aut ipsa est summa uirtus,aut fons est ipsa uirtutum. Iustitiae duae sunt paries,una in distributione honorum,pecuniarum,Sc aliarurcium,quae inter ipsos ciues sunt comunes,quam distributionem ide m Aristoteles monet faciendam ex dignitate personarum,oc per eum modum quo sit contrihusio unde deducitur iniuste distribui indignis,& ijs qui minus uel opis uel operae uel diligentiae re fidei in commune contulerunt: quarum rerum Plenos tracta
33쪽
ΜARII fALOMONII COMMENT.c tus habemus de muneribus ξc hono.de uaca.munerum 8c aliis multis locis. tera pars iustitiae in commerens ec iudicijs vcrsamr.De qua quidem uniuersali iustitia , compendiosis praeceptis docens Vlpianus ait: Iuris praecepta sunt haec,honeste uiuere,alterum non laedoee, ius suum unicuiq; tribuere. Treis Peliis mortalibus ad bonos usus, ut Peripatecis caduersus quos licet
Stoici placet a natura tributos coercere primipimur,quorum concitatione, nisi ratione moderentur,in omne facinus praecipitcs agimur,libido . s. ira, cupiditam.
Et hae sunt tres illae furia', quibus mentes hominum agitari, perlepide poetas fingere Lactantius meminit. Aptissme Valerius lib. iiii. libidinis ec auarit furoari similes impetus, ac generis humani certissimas pestes appellat. His ergo uiti js contraria sunt, quae hic custodiri praecipiunnir, quibus uniuerasa cotinctur uirtus,5c uitium prorsus cxploditur. Idem Lactantius litavi. Virtus in iram cohibere , cupiditatem compescere, libidinem resemare, id est enim uiatium fit gere: nam fere omnia quae sunt iniuste atm improbe, ab his oriuntur affectibus. Haec Lact. Castratur ergo libido si honeste uiuitur ira coercetur,si nemo laedituricupiditas reprimitur,si cuil situm sinitur.
Iuris prudentia est diuinarum humanarum* rerum notitia, iusti atq; iniusti scientia.
Post morales, ad inteII laese uirtutem,quae prudentia est,accedit Vlpianus, ea est enim quae honorum malorum m delectum facere nos docet, de Φ diuinis D humanis Q rebus,resopdere dc iudicare. Ideo ait, iuris prudelia in di.hU. Φ. r. Qua definitione laxatur nostra prohpudor leguleioru impudelia,nescio ne reoctius dicam arrogantia,quod hac iuris prudentis appellatione, di titulo superbiare non erubescimus, qui praeter legum lectioncm, omnium aliarum rerum coagnitione despicimus, atqui solis Baridi Bes.scriptis contenti,uerba ec sensus Dis gestorum parui iacere incepimus.
Ius ciuile est,quod neo in totum a naturali iure uel gentium receσdit, neq; per omnia ei seruit.
Frater Gerardus Heremita Augustinianus , uirin philosophia 8c theoIogia clarus,& in iure haud modice peritus de praescriptione subtiliter disputando hae: em sic interpretatus est: Ius legitimum,inquit,ideo non in totum a iure natuπὶ recedit,quia ab eo rcctitudincm mutuatur,ideo non per Omnia ci seruit, quia addendo uel detrahendo in suos usus commutat. r Obserua tripertitam iuris diuisionem, quae a triplici de homine consideratio ne destendit. Consideratur primo ut animal, unde ius manat naturalecitem ut homo,unde ius gentiu siue humanii tertio ut ciuis, a quo Ius ci. Hinc tripertita caispitis diminutio, ec stequetissima de actibus hominum discusso, atq; infinitarum quaestionum enodatio,alia quaedam pulchra ad hanc considerationem perunci
na, in comen iis ad legem Gallus disseruimus.
34쪽
I Itam cum siquid additur uel detrahitur iuri communi, ius proaprium, id est,ius ciuile efficim
Topicalis tota haec pars est,ex qua multi argumentorum loci ducuntur, nec alibi melius didici quomodo species sorment, quod est cum generi adincitur qualitas quam specificam differentia dialectici appellant,aut quid a communi eximirur,5c ad certam redigitur formam. Ius ergo commune est genus siue materia ex qua ius ciuile conficitur,re per hoc potissima iuris ciuilis pars est ius commune,a quo seiungi no potest, uelim reliquae species a sua materia sunt inseparabiles. Vnde fit, ius ciuile re commune inter se pugnare non poste, sed unum ab altero pendere se cli inuicem confovere,ec codem pergere, id est,ad eundem finem, ut cgregie idem frater Gerardus docet. Ius itaq; comune ex quo quis popuIus ius sibi constituit,dupl est unum Inst deis.11.m latistii mim,quod gentium dicitur: alterum Romanum quod commune in inter Cr. g. ius i. omes Romani imperii populos. Quoties igitur aliquid iris addit detrahitui ue, k.ere.ω quia fit quoddam ius propriit, appellaturq; ius ciuile siue municipale cius ciuitatis in ri: ἔ.i. diitin.
Est pneterea ius Quiritium,quo soli Quirites tenentur,id est,qui domitatum
Romae obtinent. Caeterar 2 uero ciuitatum appellantur iura municipalia, nostra
Quiritia longe ab his absunt di imperite a quibusdam municipalia nominantur, cum Roma non si municipium: reliqua quippe oppida a muneribus in urbe Roma capiundis dicta sunt municipia. Paulus in lege prima ad municipses,8c Gestius in noctibus Atticis. Est ergo ius commune gentium omnium, item commune Romanorum,item Quiritili, quo nos soli Romae utimur: quartu municipa, B Ie. Alterius cuiusq; populi illa duo communia semper uigae crcdutur, haec duo alia nisi liqueat ab omnium comuni u comunitate recessiilodillimulari potiunt. Hinc Bal. testamentu coram duobus testibus extra limites Romani imperii iactum ualere respondit, nisi diuersum illic a iure gentium in usu esse costiterit. Ex contrario etiam desinienda arbitror de testamento intra limites nostros paucio, ribus quam septem testibus facto,no ualere nisi probetur alio iure licuisbe.I.si nospeciali. C.de testa. a Idem rursus notat Baldus rem noua fieri adiectione,aut cetractioe eius quod
Mariat effectus, & ideo tradit qualitate in obligationibus futilem esse,quae actio nis dandae aut denegandae causa non est, quavis sit causa execrationis temperanda . Arg.l. in delictis, g si detracta.de novilibus.Ergo no omnis adiectio aut deis tractio iacit rem nouam non omne staturei facit ius municipale: non omni rescit,pto ordinatius fit delegatus non omni additamento nouatur libellus. De quibusti aliis multis legendus hic Iason est,qui curiosius ac copiosius prae cancris ista
pertractat,& autores atq; Iocos petendos comemorat.
Uni ordinario rescribitur,autoritate nostra cognoscas:steri,quicquid nostra
aistoritate seceris, ratum erit. Quid inter haec γλε Inco is me apud omes,
Iason scribit, primo rescripto delegatu ex ordinario factum scundo no factum, ea ratione quod clausula adiecta actibus consecutiuis non uariat natura primatiorum, ut in Ulemeni a prima depravi. Qualitates ergo tum nouant u specificae sint,s primatiis adtibus adiaciantur. Debitor in iudicio creditori obtulit ac deposuit his vobis: Duo milia quae de Deo, offero,& numerata depono uti capias,accepta feras, peto tamen ec uolo non tradi nis illud factu fuerit. Quaestum num conditionale depostii esset. quia dam iniuris sapientia re aduocatione clarus conditionale censuit : ego ex iis quae
supra dicta sunt, purum respondi, di traditioni a depostatio iaciendae adiectam
35쪽
NARII fALOMONII co MMENT.ς qualitatem,non autem dispositioni : addidi ψ, uerba depositionis non erant concepta forma conditionali,nes eodem orationis contextu, sed post perfectu de
positionis actum modus traditioni dictus.Vetum maiorem dubitatione mouet utrum depositum qui recepit cogi omnino queat creditori tradere quasi lex nodi e. f.dς ualuerit laditioni imponi quae deposito no fuit imposita. Io. And.5 Car. Ale C di. . in potestate contrahentium negant esse,ut actus persecti non pariant iuris ene ηιβ illac g. ctus. Fidem his faciunt quae adducuntur in illa quaestione donantis ecclesiae e te i. de leg, i- α ge,ne donata sit in administratione Episcopali: Item in illa, cius qui se momite i. pineia -ς- rio addixit ea lege ut rerum dominium remaneat usum. f de uerbφ se obseruandum postremo est,id proprium cuiusin dici quod non est eum ait Isgα- commune, et quamuis quod commune est nostrum dicere usurpemus, non tamen quod commune est dicere ualemus proprium: plus quidem est proprium quam meum uel nostrum: illud excludit comunionem. hoc admittit. Unde Io. And. statuto loquens de re propria,putat locu non esse in ea quae comunis esta Balis id c Lex est,iniuria in domo propria facta acrius uindicetur: quidam putant eade Si is β poena no uindicandam si fiat in domo eommuni. At Papi.eum qui introierit doms mum habitationis conductam contra I.Corneliam prohibentem in domum ala D i k terius ut introiri, fecisse respondit. Similiter & domum suam ad adulteriit prae i huisse desinit eum qui domicilium conductum praebuit. Cogita num legi lato ris spectanda sit mens, neue uocabulorum scrupulositate, quam Celsus detestari solebat, perniciose poena eludatur,et ideo hoc casu propria siue ratione habitautionis,sive possessionis, siue proprietatis satis fortassis erit ad poenam commit tendam. Prospicere enim lex uoluit iis quibus ratione loci grauior sit contumea D Iia, non autem domibus communionem nescientibus: concedo tamen quando domus esset cohabitationis ipsorum rixantium, uel alio iure cdmunis , di ab eo squi iniuriam passus est non habitaretur,legi locum non esse.
Vbicunq; Praetor, tam maiestate imperii sui, saluo more maio
rum,ius dicere constituit, is locus recte ius appellatur.
Sine controuersia receptus sensus est, Praetori non licere sibi quam in loco maiorii ius dicere. Vnde doctores colligunt in causis quae plenam cognitionem desiderant,ab ordinariis iudicibus alibi dictam sententiam non ualere. Si uerit amamus,Paulus non arctat praetorem certo ab alijs eostituto loco ius dicere ubicun*,ait,ius dicere constituit, ergo in praetoris arbitrio fuit iuris diaeendi locum deliberare, modo talis sit,ubi salua maiestate imperii,seruatoq; more maiorum,ius reddi possi.Nam in Basilicis ius reddebatur,ubi multa tribunalia erant,ut in auditorio Apostolico videmus, ex quibus unum eligere pro arbitrio praetoris Misse hic probatur. Fateor tamen in oppidis hodie, ubi iudicibis assignata sunt certa tribunalia,inutiliter non in eis ius dici.
- i Siquidem priuatus homo qui albitrium recepit, decoru seruare debet, ne exs rei sententiae dicendat dignitas laedatur, longe plus ratione maiestatis suae ita
36쪽
Da IUSTITIA ET IV RE. is A bere debet Praetor. Vnde fit quando certa iudicibus non sunt constituta loca, rustra eum ius reddere,ubi peisona quam gerit publicam laeditur. Saluocp more maiorum. Pro solennibus accipio opera Tribuniani. Nos fugit qualis hic malam ino,
fuerit,nonnulla tamen uariis ex locis colligi posse reor,& in primis ut pro tribus
: in prouinc is uero praesidibus proaconsulibus,ec imperatoribus minores autem magistratus in subselliis ius reddeis hanto autor est Pedianus. Et ideo Ulpianus in I. pri. de iudic.dixit Qui tribunali praeest, uel aliam iurisdictione habet: quod no omnis qui iurisdictioni praeest trihunal ascedit. Tribunalis sedem in sit blimi fuisse arguit Quintil. Orat inst. quanis do instruit eum, qui apud tribunal dicturus est, Vultu stet crino, ut cum apud quem dicit, spectet. Cuius aut sorinae tribunalia essent, Victruvius. v. de archit. scribit. Hinc est quado no in tribunali praetor quid statuit,de plano pro co quodno in edito sed planicie pauimenti ius dicit. Cito huc Vlpiani uerba in I. si pupil P p . l .de uerb. . aperte hac fgnificatione probatia, Proscribere,inquit,palam sic accipimus claris literis ut de plano legi possit ante taberna. de plano, id es, de solo uiat .Recte igitur Accursus,Bartol. oc Bal. de plano, pro non in uibunali ins
Item quod uine ut trabea & ornamentis praetoriis ius dicat, prae se in habeat
caetera magistratus insignia, puta lictores, fasces. apparitorcs, sellam oburneam curulem,& alia nobis incognita. Colligo ex uerbis Vlpia. in l. i.de postul. quando meminit caecit utris p luminibus orbatum non admitti ad postulandum, quia insignia magistratus reuereri non potest:μquia non nouum in a uetustioribus institutis praesentia definitionem capere, igitur non iniuria contendi posse reor, απ.t.no est noSenator Capitolinus noster quado tribunali insedit sine regio ex chore sceptro, Mam.er i ideo. re prae se no teneat ex more galerum vaginatum in ensem res insignia reliqua,seu insta de Iesb. stra ius dicere: neq; diuersum de sacri palatia auditoribus sorte censenda est, quis quis non in auditorio publico, aut non pro tribunali aut non ex more maiorum indutus ius dixerit. Qtia siuit Gulielmus, num consentientibus litigatoribus ualeat non in Ioco maiorum dicta sententiac re putat ualere eo argumento, quod eorundem conasensu potest tempus cita immutati.l. ij g sed si iudex.de iud. quod Bariolus,Baldus ec omnes sequuntur.
Quae decisio ni fallor pugnat cum hac iureconsulti desinitione, quod non si, tigatoribus, sed publico imperii decoro-maaestare consultum esse uult. Salua imperin sui maiestate,ait,non litigantium uoluntate. Porro frigidii lima in illa argumentatio de tempore ad locii,quoniam temporis prorogatio priuata litiganistium respicit conroditatem, tribunalis autem ex more maiorum fastigium publi. .cam maiestatem custodit: etenim quae publici decoris sunt, priuatorum pactiosnibus no subiiciunt. l.quos aut. infra de postul.5 l. ness pignus . , scde rcg. iuri Adde, ueteri instituto quisquis ex magistratibus contra maiestatem imperii . sui quid fecisset, lege maiestatis reus fiebat,ut de L. Flaminio inemoriae prodituest, quem Cato censor senatu movit ob inquinatam honoris maiestate, per sup
37쪽
Facturus legum uetustarii interpretationem, necessiario prius ab initiis Vrbis repetendum existimavi, non quia uelim uerbosos commentarios sacere, sed in omnibus rebus animaduerto id persectium
esse, quod ex omnibus suis partibus constat, δc certe cuiuscp rei potissima pars principium est.
Ex hac praefatisicula licet aestimare quam magna, pulchra, necessaria in rerum costnitio cum libris Cai nobis petiitG quam lachrymabile iacturam fecerimus in praeclara illa Digestoru supellectili, ac reliquis iure sultorii Iucubratiothus.
Livor graeculus gloriae Romanae linguae plus detrimenti attulit quam Gotom, Herillorum, Uandalorum* uastationes&incendia.Cautinis sectiles Iustinianesiue Tribuniane, huic operi hanc praefatiunculam non inserere, ex qua teipsum damnas imperfectae & recisae undique iuris sapientiae. Iuris centones utique non Digestorum libros edidisti: 5c si utinam centonum legem seruasses.uci bos auo lumina causaris,nec quicqua aedepol tuis costitutionibus uerbosius atl ineptius legitur, maxime nouellis,ubi ne uerba sensibus,ness sensus uerbis cohaerent.
Postea aucta ad aliquem modum ciuitate .ipsum Romulii traditur populum in triginta partes diuisisse, quas partes Curias appellauit, Propterea Rei p. cura per sentetias partissi expediebat,& ita legesq uasdam ipse curiatas ad populum tulit: tulerut & sequentes reges.
Doctissimos atq; elegantissimos in hanc legem commentarios Vldricus Zalius nuper edidit uir quidem linguae Romanae candore ac iuris sapientia illustris: uerum quia nanira ita comparatu est, ut messor quantumuis diligens ciscere noMaleat quin spici legiti relinquatur, igitur non tanquam persecto operi fastigium impositurus,sed superstites spicas collecturus accedo, ne Pereant. Gubernationum species iustae tres a sapientibus definitae sunt: prima Regia, quae dei typum tenet in terris,Whaec naturali ii ima, si innocua fuerit, ut apum fiane aculeis,quam Plato tum Cretensem tum Laconicum nominat. Secunda optimatum,quam senatoriam nostri nominariit: Graeci aristocratia.
Tertia popularis, cuius institutum in per uices imperandi parendiet, ochaec Respublica, quasi res populi. .
Qtiarii in omnium finis in commune bonum uniuersorum utilitas . Ex his nonnullas mixtas fieri, ut optimatiiugiae iunctam: aliam ex populari oc senato, ria tertiam ex regia, senatoria, re populari mixam,ut Platonicam & haec olimiuperfectior, quam a Romulo sapientissime institutam hic videmus. Primii cnim centum senatores sibi iunxit, mox univcritim populum xxx. diuisum partibus, quas a cura ferendae Reip. Curias appellauit, quarum suffragins omnia expediebantura es deconebantur,& hoc cst sene ad populum leges,scilicet in populi consul lationem ponere,ec interrogare si placeret non autem promulgare ut illi, terati dictit. Idem fecerunt sequentes reges, unde omnes leges regiae curiatae sunt appellatae. Hunc locum pulcherrimum iudicauit tuus Leo π.Clemens es enatissime, Sc a nullo antea obseruatum dicebat, ec se apud alios non legisle. Taceat igitur adulator Sabelliciis in Venetoru historia, qui primordia Vi bis
Parum lana pallibet, quod longam prius, inquit,ser tute senserint quam ullam libertatis
38쪽
DE ORIGINE Iuras. 36n libertatis dulcedinem, nam nulla laetior omnium sapientum iudicio, nulla tran, quillior, nulla expetibilior libertas est quam sub regia gubernatione longe uero praestantior sub hac Platonica & Romulea mixtura. Nullam unquam Romani iub resibus seruitutem seruiuerunt nisi sub Tarquini js, quam repente cxcuste, runt. Crispus in Catilina: Post ubi imperium regium,quod initio conseruanda lihertatis atq; augendae reip. causa suerat, in superbiam dominationem l se conis Dertit, immutato more annua imperia binos Q impcratores sibi secere.
Exaestis deinde regibus,tege Tribunitia omnes leges exoleverunt.
obserua eiecto rege, leges regias non intelligi abrogatas. Qi id autem de exispulli tyranni legibus mox cum tyrannide antiquatas arguit Diiii Leonis consti tutio in I. decernimus.de sacrosv cccle.quam Cynus, Bar. & Bal. sic intelligunt. Sed quare aliud in rege,& aliud in tyranoc quoniam legitima regalis cli potestas,& eius uerae sunt lego. tyranni uero quia uis est,eius scita no sunt Icges. Fusius haec ista tractaui in libris quos ad senstissimum Leonem X. Pon. Max. de principatu scripsi.Caesar B orgia defuncto Alexan. vi.eius patre, Vaticanum ualidissimo exercitu occupauit,ut ad eius nutu Pontifex crearetur. Nam haud mi nima pars Cardinalium eius factionem tuebatur: tandem multis pellestiis pro is missioibus,re ante omnia incolumitatis, in Iulianum episcopum Hostien. qui I ullus II. appellatus est, consentit. Quaesitum fuit, num Iulius stare promissis deberet omnes serpstari opor tere censuerunt,co uulgari quod hostibus etiam seruanda est fides. I pse uero rea spondi Promissis tyranno, maxime de incolumitate, factis stari non oportere:latere dicebam eos qui contra sentiunt,quanta inter utruncp sit discrepantia. B Tanicis hosti religiose seruanda infido,no tamen tyrannis, net piratis,quishus clim nullum ius esse maiores nostri desini crunt,necp fidem, nec, iusiurandii: at cum iusto hoste totum ius Deciale,ac perduellionis uiget. Fides, iusiurandum alia multa iura comunia esse testatur Cicero: ex aduerso exireses humani ge, neris pestes tyranni ex piratae sunt definiti, perfidi immanes, impij,ex hominum
communitate omni uia exterminandi. Quaenam carior, quae arctior,magisq; ima
Diolabilis coniunctio esse potest illa, quam inter patrem 5c silium, diuina huma. na iura costitueriint & tamen honestissima paricidii causa in silio est, tyrannit patrem occidissse.Cocludo ita , nccp tyrannis,nec piratis caeteris in publicis praedonibus fidem incolumitatis seruandam communi saltem causa, contracp ius humanae societatis facere eu qui fidem d tam seruat. Haec si noua nostris Leguleiis uidebitur sententia,tamen uera esst, quam ex recte philosopliatium scholis hausi, εἱ Ciceronis ii l. ossi. traditionibus. Adstipulatur his praeclara illa Baldi semetia, dicetis: Si Papa aut Imperator aut Rex liberam ciuitate cogit profiteri esse suam fidelitatis let iuramentii cxigat, ni ahilo tame minus oc professione 5c iusiurandii non tenere ea ratione, inquit, quod tunc ad instar tyrani redigunt,quod Iason in praesud is seudorii, 5c literatisi mus Cotta in memorialibus suis comendat. Sensit ergo Bal.nel fide neo iusiurandutyranno praestitum seruari oportere,ns legitimo etiam Principi,quod plus es, in eo quod tyrannii agit. In eadem causa esse indociles haercsiarchas didici asan, cstissimo sapientissimom Leone X. Pon. Max. dum his scrinia recitarcinrcomemorauit enim Ioannem Hus,5c Hieronimii discipulis grauid mo Constan. conaciiij iud cio, promissa quamuis securitas fuisset, legitima flamma concrematos. Et iure quidem, postquam tyrannis quia corpus occidunt,fides seruanda no est longe minus haereticis his qui occidunt animas. Porro fieri n5 potest incolumia
hiis uiris bui nodi, quin simplices fideliu animae capiantur: at graue est fidem
39쪽
C LIIere: uerunt e promissa cotra Christum fides si praestetur, utim perfidia est.
Quas in tabulis eburneis scriptas pro rostris posueriit, ut possent leges apertius percipi.
Posuerunt lego non composuersit, ut in uulgatis codicibus malis Iegitur. Accursus pro rostris, id est ante oculos ec hora hominum non male intelliis git,& etymologiam coniecturatur. Baldus rostra credidit ei Ie archivum publicu, unde insertiquae in archivo p blico sunt pro rostris, id est, ante oculos hominum posita existimari, cum ab oamnibus legi possint ec eorum copia haberi, idq; satis esse ad uulgandas leges, ut
Ergo in publicum, ante ora omnisi quid edere, dc in architio publico reconadere paria esse sentit Baldus. Et propterea leges in archivo repositas aeque ut Publice omnibus uulgatas ligare,quae ut ridicula θc periculola,sc salsa est sententia, quamuis pro oraculo habeatur: nimirum ignoratio rerum Romanarum, eclatinitatis hoc efficit quam quidem inscitiam no tam perse detestandam arbiror, quam quod supina 5c affectata est. Reuerenter dico impudentis esseaudere delinibus Romanis disputare, sine cognitione rerum Romanam,ac sermonis quo sunt scriptae. Necessariam Caius scribit in praescripta sua praefatiuncula,*Pomponius in mitio huius Iegis talem cognitionem: hinc in quod no hic solus offenditur error,sed plus mille a doctis inris,totidemq; falsae in iure decisiones notantur. Non haec dico corripiendi aniamo, sed admonendi Iustinianos,ne communi errore, cognitu digna, ac necessas
AMAuri. N imis multum,me deus,inter se disserunt Archium Ac Rostra. Archivum, i, non est qui ignoret , csse repositorium librorum , sue sit publicum siue priuatu, o non sine exacta custodia haberi clausa quae in archivo reconduntur. Rostra autem finisse didici forum ante curiam Hostiliam,appellatum a rostrisi '' nauium,quae nauali pugna ab Antiatis captat seriitur,ubi pulpitum erat concio, nantium his rostris ornatum, ibi in legum tabulae affigebantur omnibus conspiacitae, ec trinundino quom die antequam ratae essent, quia uniuersa plebs ex agris constucbat, uulgari solitas. Macrobius in Saturnalibus meminit.Quod institutu legibus Solonis decemviri receperunt. Redeo ad Baldum. Archioru uides usum ad res repositas seruandas:rinmarum autem ad uulganduin ibi appensas:quomodo ergo rostris aequiparas armaria oc non ueram iuris definitionem inde colligis ac doces, scilicet legibus in aramario clauia ligari iusta ignorantia ignorantes.
His legibus latis,coepit,ut naturaliter euenire solet, ut interpretatio desideraret autoritatem prudentum,necessariamq; disceptatioonem sori. Haec disputatio Κ hoc ius quod sine scripto uenit, compossitum a prudentibus,propria parte aliqua non appcllatur ut caeteri partes iuris suis nominibus designantur, sed communi nomine apopellatur Ius ciuile
No estus in toto iuris corpore Iocus est qui sarius doceat sine capsentii inter, ratione leges siue statuta muta iacere. Nam πl I. tab. Ioges, de qualuinterpret pretione Pomponius loquit,no aliud tum erant,quam id quod nostri nuc statuista uocant, & ideo ius commune non faciebat . Porro Imperium Romanum xij.
lapidem no egrediebatur, finitimi populi,aut se in ,aut laederati, aut hostes erant.
40쪽
τDE ORIGINE IURI s. A VndeIiqtiet, arbitror, insulse dubitatiI, utrum statuta interpretationem recipiat: - . quam q. Albericus ut magni faceret rotatam memorat, p2ani fit iurisconsulis
toriam interpretationem a statutis desiderari quae ex bo. 5 aeq. uoluntates struatatur amplectitur. Pomponius ait desideratam autoritatem prudentum,non auis tem grammaticorum qui uim duntaxat uerboru insectatur quippe qui interpre rationem a statutis reiiciunt,ius bo.& aeq.rciiciunt. Quod est contra Signorestu
Homodeum uirum alioquin sapientissimum, caeteros contendentes no aliter
statura quam uerbis tenus intelligeda multum m esse inter statuta re Il. quod liae ius comune,statuta ius huius Ac illius priuati populi iaci sit, stricti cr: iuris esse, Eideo uerbis non expressum pro non dicto esse: neque mirum dicunt in Il. diuer sum per quas conuenit nihil indiscussum relinqui quia non aliud post ipsum ius superesse quod decidat,& absurdum uidetur casus relinquere indeciis in iis ueis ro quae statuta no definiunt non potest desiderari deciso, cum praesis per adissit iuris communis decisio. Quae probabilia uisa sunt multis non cosiderantibus
iurisconsultorum sudor in.ll. ac stipulationibus interpretandis, neque distinis mensius inter ius commune, comune quod duplex esse ostendimus,&ignorantibus Roma. ius ab initio non aliud futile quam municipale, post propagatu autem imperium coepisse esse ius commune inter omnes Imper. Roma. popualos,& sic positiuum semper a iureconsul. secundum uoluntatein ex bono S aquo interpretatii, ut inipsis.is lib. licet inspicere,nem extat ratio cur in altero magis sequenda sit mens. Falso ergo die una non superesse aliud ius conit me,1 quo cecisiones castium omissoruin duci queant,ius enim gentium retemum non hoσminum dicitur,sed sola naturali ratione costitutum,quae ratio iugiter uiget aequa iusta omnium decisionum mater 8c fundamentum, ne* se expcctari patitur ubiti definitione opus,ut supra intractatu deho.5 aeq. explicatum imit. No ineleganter colligit Bal.legum interpretationem similiterct sori discepta D te preti tionem usq; adeo necessariam, ut nulla costitutione inhiberi queat. Si necessaria, si aeres,vi inquit,est,ergo eius contrarium impossibile statutum non ueset. Et inteIligo de uera oc iusta interpretatione, sine qua dictum uel scriptum nequit intelligi,ne ab iniuria, absurdo uindicari potest. Porro naturaliter cuiuis lectionis finis est intelligere, medium autem ad intclligendis, uera est interpretatio: unde conis sequens iit ipsam etiam interpretationem aeque a natura ine. Et obseruandum est non cuiusque interpretationem recipiendam,sed eius duntaxat prudentis qui autoritate ualet: unde fit non de grammaticali expositione Pomponium Ioqui, Iumonsiliora sed iurisconsultoria uoluntatis scrutatrice,& aduocatorum usum esse necessariis, autoritas interare tolli no posse. Quantae autem molis in Repub. sit, petendum est a diui Leois pretanti. nis constitutione n l. aduocat.C.de aduoc. diu .sudi. insuper forensium discetiptationum definitiones aut praeiudicium, aut ius lacere: quo in gradu apud nos hodie,ut reor,sunt decisiones Rotae.
Sed communi nomine ius ciuile nominatur.
Veluti tali. tabularum interpretationes videmus hic ius classe, 6c alibi ius Iegitimum appellari: parito legit municipalium interpretationes , ius municipale recte dici possunt. Ratio in promptu est,quod legis sensius no diuersum quid est ab ipsa Iege, nem aliud est interpretatio, Φ mentis legalis enarratio,& per hoc ipsi et lex est. Merito idcirco uera I is interpretatio,vera lex dici potest Illa otiera censetur interpretatio,Maraiit piudctum constat autoritate, aut forensibus
disceptationibus excutitur. item illa perquam efficitur,ne syllaba quidem in ora. tione frustra sit posita, aut absurdum iniquumve excluditur.