장음표시 사용
11쪽
Jehova, qui nos e terra AEgyptia eduxit, atque iter facere jussit per terram desertam &foveis plenam, per terram aridam & umbrae mortiferae, per terram, per quam nullus vir transierat, & quam nemo habitarat λ Adduxi vos in terram Charmeli, ut vesceremini ejus fructu & bonis, quae in ca sunt , ingressi eam citis , contaminastis mcam
Ierram, ac possessionem meam a minandam redo id istis.
pastores defecerunt a me, & prophetae vaticinati sunt per Bahalem , & ea, quae prodcsse nequeunt, sequuti sunt. Propterea adhuc vobiscum litigabo, ta liberorum vestrorumtudines. 8c terram foveis plenam; per solum ari- 8. An non ipsi Sacerdotes dixerunt: ubi est Creadum , aut umbrae mortiferae; per solum , per quod tor Z illi, quorum erat eum publice colere. Legis nemo transierat, aut quod nomo habitarat e 7 Ad- Doctores me nequaquam norunt , pallores deie- duxi vos pollea in terram, ubi eli mons Char- eerunt a liae, α Prophelae vaticinati sunt perluea- metus. ut frueremini ejus fructibus. Ingressi eam halem, & ea Numina, quae piodesse nequeunt, estis de contaminastis possessionein illam meam, sequuti sunt. 9. Propterea vobiscum contendam, quam vitiis veltris abominandam reddid: ilis. N liberorum velirorum liberis eamdein litem in
pla, & ad priorem sensum retulille, quae pertinent ad posteriorem & vicistini. Sensu desiderii occurrit πκ o M a. Reg. II, I 4. in his verbis Elisaei: ubi es Rhoda, Deus Eliae λ& Ps. LXXIX. s. ubi Iunt hi nemia illa tua trisina, Domine Hunc etiam iptuni Jeremiae locum profert, quasi exemplum hujus significatus, ut & vcrs. s. Soci sunt haec dubia. Sensu vero contonatus legitur Job. XI, , Io.esem mortus es t homo in ubi ille λ & Jcrem.
II, 28. ubi verb sunt Dii tui, quos tibi feri /Vide & XXXVII, 19. Possit & co rcferri
hic ipse locus, ut diximus, quamvis non incommodδ etiam sensu desiderii capi queat. Optionem Lechoribus rolinquemus. Sic & Latini particula ubi utuntur & Graeci particula ποῦ. eis plenam i nniet schoubhab , quae vox cumfoveam lignificet Prov. XXII, I . XXIII, et . & infra, in hoc Propheta , XVIII, Io. vertimus hic foveis plenam, nam terra foveae vix aliter Latinh verti qum t. Videntur intelligi profundiores vallos, quae in Arabia Petraea sunt, aut in Syria, inter montes.
Umbrae mortiferae J Iii depressoribus vallibus umbrosa erant loca. Vide de voce nati x salmaveth, pro loco umbros O , notata ad Job. III, s. X, 2I. Si mortiferam umbram malimus, petita haec crit adpellatio ex co, quod in umbrosis recessibus laterent serae ; quae cxcitari a praetereuntibus hominibus non poterant, sine vitae periculo. Potest etiam petita fuisse δ cavernis, in quibus latcbant Latrones. . In terram Charmeti J Fertilem & amoenam , qualis erat mons Charmelus. Vide
Esaiae C. XXIX, 17. XXX lI, I , I S. Contaminastis meam terram J Idololatria &malis moribu S.
Abominandam reddidistis J Posuistis in abominarionem ς idololatria potisIimum.
8. Non dixerunt, ubi sit Achova J Non dixerunt ubi Iho Quod aut conremtim intelligendum, & vertendum : avium dixerunt rtihi es 'μου γ aut capicndum ita, ut sit interrogatio 'uerentium, niti quam cultum Creatoris non fucatum cerni; quasi hoc vellet Jeremias , Sacerdotes , cum omnia Idololatria inquinata essent, questos tamen non est e. verum Deum , Coeli & Terrae Creatorem , e
sua terra luitque sedibus expelli. Lexem traduntes J mann 'enn thophestae
rus, pluribus in locis. I istici linunt per Babat wJ braa ima vi breubabbahat, vaticinia, nomine Balia liS, protulerunt, ut fiebat in oraculo Baal Zcbuli, de quo 2. Reg. I, 2. ω seqq. Hinc & Bulialis Pro-plictae I. Reg. XVllI, I9. . e q. Ea, quae prodesse nequeunt J i 'pi' n, Abohilou,
non proderuiit. Subaudi 'eκ 'ribae et imasiber, Deos qui . Hic futurum potentiam faciendi significat. LXX. Init. ανι Latinus: umia. o. Et tiberorum vestrorum tiberis i HOcel , hoc reprehendam & ulciscar in vobis, pollerisque vestris; si vos , nimirum . imitantur squod minus frequenter quam anica hiscetcmporibus, & post reditum e Captivitate rarius nullio contigit. Liberorum liberi , vel surstiorum sunt. Et nati natorum, O qui vageentur ab illis , ut loquitur I ii Irtius. Io. Transite ad Chisthaeorum insuas J Praefigitur hisce verbis 'a qt. ia , vel ham , quod abundat. Chitthaeos 'na Chutrum Romanos, vel Italos sutile, vult vir sumimis LM. Bochartus, Phalegi Lib. III. C. V. Jan cum consutavimus ad Gen. X, 4. Num. XXIV, 24. S Elai. XXIlI, I. & ubique Macedoniam voce itthim lignari ostendimus. Sic proprid vocabantur plures insulae e rcgione Macedoniae, aut ab ea non remotae , Om-n6sque etiam cius regionis Vicinarumque t aeninlulae. Jam a temporibus Molis notum cratid nomen, sine dubio Sidoniorum navigationibus, quos illuc aureae foedinae adlici bant,& forte aliae mercos, quibus indigebant. 1ide ad Gen. X, 4. Vidctur diu futila Maccd nia ultima navigationum Phoenicum nacta , ad occasum, & quia nota non erant ulteriora , Graeciam, & Italiam sorth ipsam eo nomine interdum complectebantur , Propter incertos regionum longinquarum sines , qui nondum erant aliis populis remUtioribus noti. I sero umus, in Commznt. ad hunc locum, monet
12쪽
rum liberis litem intendam. '. Transite ad Chitthaeorum insulas & videte; mittite ad
Nedarenos, & diligentillime adtendite & conliderate: . an mutavit gens ulla Deos hos, quamvis non lint Dii ; at populus meus mutavit gloriam suam, in id, quod juvare nequit. Obstupescite ad hoc, o coeli, cohorrescite, dc humorem vestrum omnino retinete, ait Jchova; nam mala duo secit populus meus, me reliquerunt, qui sumsons aquarum vivarum, ut foderent sibi cisternas, ct quidem cisteinas fractas, quae aquam continere nequcunt. '. An Isiaci 1crvus erat Z an verna ξ cur ergo praedae fuit Z Adversus cum rugierunt Icunculi, ac vocem sustulcrunt, redegerunt ejuS ter
ram tendam. Io. Trajicite in Macedonum insulas, rescite, & humorem vestrum retinete, ita ut atque in inores eorum inquirite. Mittite etiam nulla pluvia cadat, inquit Creator; I3. nam in qui invisat Kedarenos , At diligenter inquirite . duobus graviter peccavit populus Israclis, quorum II. an ulla gens mutaverit Deos suos , quamvis alterum est, quod a me defecerit, qui fons sum, non sint revera Numina ; sed populus meus mu- vivas aquas emittens; ut sibi foderet cisternas,tavit Deum suum, quo debebat summopere glo- quidem tales, ut aquas continere non possent. riari, iis, qui juvare eum non poterant. Ιχ. Quod I4. An ergo Ilracliticus populus servus erat , aut cum ita te habeat , obstupescite o coeli , cohor- verna Si neutrum fuit, cur praedae fuit e Is . Ad- Versiunos insulas Graim, quas vel Italiae, vel occi- identalium debere Iismere , ab eo quod Castrus, in qua haec hoc voeabulo vocatur, vicina sit. Mittite ad K darenos i Up hedar. CdmΚedarent pars fuerint Saracenorum , mirum videri queat, cur soli hic memorentur; Cum illustriores ceteris nequaquam fucrint. Itaque suspicari licet hic olim forte lectum fui sie V Aedem, hoc cst, Oriens; quo nomine in-lterdum vocantur Arabes, qui dicuntur Job. lI, 3. p Me hedem, filii Orientis , ut & lI. Reg. lU, 3 o. Curia rcs intelligenda cst, lquasi ita scriptum fuisset, unde Jonathan hic lhabet: 'Miny na ab lim ath harabae , ad pro-lvinciam Arabum; ita ut Ledar hic, σννιαδοχῆPartis pro toto, dicatur tota Arabia , quam-lvis nesciamus, cur hic Arabum populus potius nomine adpelletur, quam alii. Ut Gitthim sunt populi ad Occidentem, sic Kedareni sunt ad Orientem; ita ut populi ab Occidente in Orientem iacgentur Deos suos deseruisse. Diligentusime adtendite J 'mo u Unri Hubonenou meod, tacite ut adtendatis valde.
II. Luamvis non Ilat Dii J Et isti non Dii. Mutavit gloriam Iliam J Deum verum, quo maxime gloriari poterat. In id, quod Iuvare nequit J , py a bl obicin non proderit. Vide vors S.I2. Ob vescite, θ cati dec. J Gravissima est
expostulatio, cujus coeli testes vocantur, &Culus causa humorem suum cohibere jubentur. Similis exclamatio est Esaiae C. I, 2. Humorem vestrum omnino retinete J Innhborbou meod, ex liceamini valde. Vide Esaiae XLIV, 27. LXX. Init. Omilerunt , & Vulgatus: portae ejus desolamini, Pro eo quod in a in rargi cohorrescite, Aecamini, quasi legissentris Ichahariau, portae ejus, ricommo L. II. fons aquarum visarum J Est hic latens, , similitudo, quasi dixisset: idem peccavit populus meus , ac qui sontis perennis aquam repudiaret, ut biberet tantum aquam Pluviam cilicinis exceptam , & quidem iis cisternis, quae, quo i fractae client, aquam retinere non pollent. Deus autem mcrito consertur cum fonte perenni, qui origo est omnium bonorum, quae numquam desinit in hominese: Iunde e ; liuippe cujus benescentia numquam exhauritur. I Iine Chaldaicorum Oraculorum vers. I s. dicitur Deus
Fons fontium, ct fontium sis omnium ,
ubi vide notata. Continere nequeunt J 'I' lo jachiloti, non continebunt. Vide similem ultim futuri vers. 8, & II. Recth LXX. Inti. .. δυνώνενται ἔδειρσwίχειν, & Latinus: aquas non urient contis
an natus domus, aut domi, ex alio servo , Graech οἰκογενει. Hae interrOSationes Vim n
gandi obtinent. Huc facit locus Philonis, invita Molis p. 6o8. Ed. Par. ubi de Israelitis. qui liberi in AEgyptum venerant: , si
ergo, qui, domo relicta , in AEgyptum venerant , tanquam in Iecunda patria tutas sedes habituri , regionis Rector , in Iervitutem redegit , O quasi aut belli ure raptos, aut emtos at dominis, quibus domi nati erant , rapuit ,
Iervos declaravit, qui non tantum liberi erant,
l sed in booites, upplices , di inquilini. Sic
i Syri Israelitas, antea amicos , sine ulla belli justa causa, invaserunt, migrare coegerunt &libi servos esse voluerunt, quod erat merum . latrocinium.
Cur ergo praedae fuit ' J In servitutem quidem redigebantur bello capti , sed tamen ita ut, inter gentes humaniores, redimi possent,l si erant liberi. At servi erant praeda , quae numquam redimebatur, invito victore. Is . Lennculi J BI chphirim , hoc est , leones in prima juventute, ut pluribus ostendit Sam. Bochartus HieroZ. P. l. Lib. III. c.
l I. Videntur autem signari Syri & Ailirii , t qui cum decem Tribuum , tum etiam Judael & Benjaminis agros vallaverant, & Israelitasi captivos abduxerant. Dunculos eos a Propheta,
13쪽
ram in vastitatem, urbes ejus combustae sunt, ita uisivi sine incola. =. Etiam Mem phitae, & Thachphanchelii tibi confringunt verticem. Annon hoc tibi paries, relinquendo Jchovain Dcum tuum, eo tempore, quo tibi dux viae cratZ i . Nunc vcro , b filia dimis, quae causa tibi est, ut viam AEgypti ingrediarisy an ad bibendas aquas Si u choris 3 Quae causa tibi est, ut viam Assyriae ineas Z An ut bibas aquas fluvii Euphratis pi'. Ncquitia tua Corripiet te, iterationes delictorum tuorum se coarguent. Scito & vide,
versus eum rugierunt leunculi, & redegerunt ejus agros in vastitarein, ut Hus urbe, coinbullae sint, es sine incolis in anserim. iis. Memphitae , dc Thachplinesii tibi verticem confringent. 7. Annon hanc calamitatem tibi creabas , deficiendo a Creatore, Deo tuo, eo tempore , quo tibi ducem viae se praebebat. i8. Nunc vero , o filia
Pheta vocari crediderim, quod non aequarentilabylonios fortitudine ac saevitia; quas mox experti sunt Hebraei, sub Joliae filiis ; cum eorum exercitibus, regnante patre, Nebuchadnuisar praeellet, & mox ipse regnaret. Redgerunt evus terram in vapitatem J Videntur haec ad Israelitas praejertim referri ;quorum regio plane vasta erat ; exceptis Paucis , hic illic, incolis, qui Assyriorum manus fugerant. Vide z. Rog. C. XVII. & 2. E-phem. XXXV. Attamen ipsum etiam Judae
regnum multa pastum erat mala , sub HcM-kia , a Sanehcribo ; sed stante Jerosolima , Conservatum fuerat. Vcrum , sub silio He-Zchiae, Manasia, iterum adsuerunt Assyrii Babylonico regno potiti , eorumque vim sentit ipse Rex captivus abductus, mox tamen ab iis restitutus. Vide z. Ephem. XXXIII. Sub Manassae nepote Plia, vaticinabatur Jeremias, iique Rex per vitam pacem habuit cum Babyloniis; sed tamen jam notum crat inllam ab illis captivitatem, ut videre est cx Cap. 1 quente XXXIV . I s. Memphitae cy- Thathphani besii J 'aa maidnasnni v vegam tae No Thabviavbhes, etiam silii Nopli do Thachplianches. LXX.
nus: stii Memporis, Tas hves. 'u Nopbvidetur etiam dicta 'va Molo . unde natum nomen Graecum Memphis , urbis nobilis limae S totius AEgypti Metropolis, ante conditam
Alexandriani. D Arin nonacia duriuS erat , quam ut Ore Graeco recte pronunciari pollet; iraque urbem hanc vocarunt Graeci Daphnas&quidem Pelusias , quia non procul Pelusio aberant. Praesidium fuit contra Syros, & Arabas, de quo diximus Quaestione Hierondimi Na V. p. 162. 9 seqq. quae vide , si Vacat, aut si opus est.
mitur pro eo quod cit suprare , neque ejus derivata adsinem ullam significationem ei rei lhabent. Praeterea suppicndum esset hic
Psy'e M. Attamen locum sic interpretiatur Lie osmus in Comment. Duas autem urbes
malum Sionis, quae causa tibi est, cur viam AEgypti ingrediaris e An ad bibendas aquas Nili e Quae etiam fuit causa, cur alii viam Allyriae ingrederentur An faeium suit, ut hiberes aquas Euphratist 39. Nequitia tua te invadet, arque dei:cta tua iterata se invicem coarguent. Scalo & probe intelligito, rem esse malam S Odiolam deleri a te
minat, earumque dicit filios constuprasse ν-ra A, usque ad verticem, illosesu, quo Asrius mybis: a planta pedis , usque ad verticem , non est in eo simitas: Tanta enim fuit tibido
AF gyptiorum, qui sunt magnis carnibus, ut vulti parcerent membra , Ied omnia mustuprarent. Vcrum . ut dixi, nullum est exemplum ejus potestatis in verbis ny', aut m, aut m,aud x , e quibus sorte deduci potest lyΥ ; Grotius tamen ait m este corrumpere , ut alibi dixit. Sed puto cum falli, nam pri nusquam in eo significatu occurrit, itaque, quod inde deducit , Per se corruit.. Crediderim Pp punctandum cile ut sit futurum Kal a ypn ra-hab, & vcrrendum franget; sensusque Iudaeorum Regem Iosiam, qui cnat Corum vertex , seu caput, ab AEgγptis occisum iri, quod reverit contigit, ut liquet ex 2. Reg. XXII l. & a. Ephem. XXXV. Sic etiam 'p p hod is sumit Jeremias C. XLVIII, 4S. Qui vertunt pa-
Icentur tibi verticem, quasi minaretur Propheta tonsuram capitis, nullum adserunt ejus translationis in verbo ny' cxemplum. Itaque maluimus interpretari de fractione verticis , hoc cst, de morte JOliae, donec certius quid oc
1 . Hoc tibi paries J Facies tibi , hoc est , id sacies, propter quod Rege Optimo spolia
Relinquendo Rhovam J Nyp hozbere, relinquere tuum 5 Jerosolima. sueplendum I, initio vocis. Quamvis Iosias cssct Princeps rcligiosi limus, qui cultum veri Dei instauraverat, arasque & simulacra salsorum Deorum demolitus csset , et . Ephcm. XXXIV, ocXXXV, attamen e querelis Ieremiae calligationibusque idololatriae , satis ii lucticam ne- . quaquam apud Judaeos ponitus extinctam fuisse. Tempore, quo tibi dux viae erat J Eum enim ducem unicum viae , hoc cit , summuna Legissatorem proposuerat Josias populo. IV. O filia Sionis J Hoc supplevimus, quia
Propheta , κατα , Populum Judaeum, quali foeminam ad loquitur; quod locum Hebraicδ tegentibus patet, ex peri oliis, de adfixis Memiuinis; quae in Latina oratione latent.
I iam in rapti ingrediaris J Cum Jud eis imminerent hinc Babylonii, illinc AEgyptii; alii favorem Regis AEgypti, alii Babyloniorum
Regis captabant, de clum ita se gercrciat, alterutrius populi Religionem suicipii hanci, itie a. Reg. XXXV. Hoc videtur hic in-nu re
14쪽
malum dc odiosum esse, te deserere Jehovam Deum tuum, nec mei reverentiam apud te esse, ait Dominus Jehova, Deus exercituum. ''. Nam jam olim ruperam jugum tuum, & fregeram vincula tua: at tu dixisti: Iesma non serviam; nam in omni edito colle, M sub quavis arbore virente vagata es, o meretriX. Te plantaveram ex Nnerosa vite, totam e vero semine , quomodo conversa es mihi in palmitcs vitis alienae p. At
Creatorem Deum tuum, neque te eum reveren
tia prosequi, ait Creator , qui est Deus , qui , exercitibus praeest. χo. Jam olim jugum tuum ruperam, ut & vincula tua; sed dixisti te nolle Creatorem colere; nam in quovis edito colle, & subnuere Propheta, hoc loquendi genere. Irid ibi & viae AF rapti hoc est, quae negotia habes in AEgypto, ut illuc eas 3 a , se numis lach Merech est pro Merech & viae. Notum est idioma Hebraicum , quid mihi ct tibi ' pro eo quod est, nihil volo tibi esse negotii mecum. An ad bibendus aquas Sichoris J LXX. Init. τοῦ πων πωρ Γηων; hoc est, Nili. Judaei enim fluvium limgthhon, vel Γη- , de quo Gen. II. Nilum interpretabantur. Josephus Ant. Jud. Lib I. δια Αἰγυπτω ρἐών, δηλοῖ τον
si scat eum, qui ab Oriente nobis redditur , lue quem Nilum Graeci vocant. Hieron mus lvertit 'di me schisbor , aquam turbidam ; l& verissimum est, ut ait, Nilum aquas turbidas habere. Sed, non significat lutum, quod turbidam facit Nili aquam, verum ipsum flu- lvium, ut ex loco manifesto liquet, quod jam alibi diximus. Vide novata ad Jos. XIII, 3.& Gen. XV, IS. Errant omnino mi Contra sentiunt. Adi & not. ad Elai. XXIII, 3. I luic autem interrogationi: an ad bibendas aquas Sichoris ' negationis vis inest. Quamvis enim Nili aquam saluberrimam esse constet, si lutum subsiderit, vicini populi libenti sis aquas fontium suorum limpidas, di frigidas bibebant. Propheta autem innuit aliam rationem fuisse Iudaeis commeandi h Judaea in AEgyptum, quam reticebant; nempe idolola triae, qui insecti erant, causa, & cui indulgere non audebant in Iudaea, dum Reges L ges Mosaicas observari curasant.
Fusii Euphratis 3 Hebraich habetur tantiam 'na fluvii, quia sic αντ εμιτικῶs vocari s Iet Euphrates. Cum autem Euphrates non
esset fluvius Assyriae propriδ dictae , sed potius Babyloniae , & inseriorum ad meridiem regionum ; hic 'ara moria vocari videtur totum Babylonicum Imperium, Cujus Reges Ieremiae aequales ex Assyria venerant 3 quom do etiam passim a Graecis vocatur, ut vel ex Xenophontis κου πιηδέα abundδ liquet. Ibant
autem Iudaei in Babyloniam, Idololatriae causa; cul licentius indulgere, lub Josa , in Iudaea,
I9. Nequitia tua corripiet te J Jnim Pon recb rabathecb it hoc cst, nimia tua ne- fiet, ut a Deo, & hominibus corripia
quavis arbore virente Vagata es, ι propudiosa meo retrix. χI. Tu decerpta e generosa vite , totae vero semine , quomodo conversa es mihi in palmites vitis alienae. 22. Quam
in facta. LXX. Init. κακία, nimis laxit; Latinus: aversio tua, quod potestatem vocis non satis exprimit ; qui significatur reditus tam ad sagitia, quis ad bonam mentem & castiga
Odiosum J 'n mar, amarum; qui saporcii mingratus sit, hic odiosum quiddam signifi
Mei reverentiam J ui a phabbassibi, terrorem , aut timorem meum. Sed Deus vult nos ipsum non horrere, quasi maleficiam; sed quasi beneficam Naturam revereri, atque ama
2o. Ruperam jugum tuum i Iugum, quod in AEmpto ferebas, hoc est, 1 fervitute te ib
Bhovae non serviam J D ehetidquod si retinciamus, supplendum id quod su plevimus 3 quod videtur sequentis membri sententia postulare. Sed in margine legi
tur : 'UpR ebebor , transgrediar, quod minus commodum videtur. LXX. sic locum
confregisi jugum meum, rupisti vincula mea , ct diassii non semiam. Neuter sensus ma- Ius est, scd ex conjectura interpretum pr fluxisse videtur. Quare non est cur Hebraicam lectionem propterea relinquamus. Vagata es, d meretrix J rui rim nκ atb M hab zonah, tu vagans meretrix. Notum est idololatriam scortationem vocari, eamque ita
collibus & sub arboribus virentibus maxime grassatam. Ideo Propheta Israelitas descri ibit, sub imagine volgivagae meretricis, amat res sibi, ubicumque potest, sine pudore, quae
LI. Ex generosa vite J praet sebore . Conseri Israelem palmiti ex generosa vite detra to, & in aliud solum transsato, usi degenerarat. LXX. ἀμπελεν καρποφόρον, & Latinus: vineam electam. Vide ad Gen. XLIX. H. dc Esai. V, 2. Totam e vero femine J Totum semen veritatis , h veris Sorehi palmitibus; hoc est, a I gitima Abrahami, Isaaci, ac JacoSi prole, nullis alienis admistis, huc transsas, iussi Chananaeam habitari. Vide Exod. XU. I. PLXLIV, 3 di palmites vitis alienae J N Ida o Aoureb Iephen noctri h. LXX. Init. με πικρίαν ἡ ἀμπελν ἀ via; Latinus: inpravum vinea ali na. Sed rari constructum in cum sequenti voce & ita uos se sunt palmites degeneres
15쪽
At si ablueris te nitro, & multam copiam smegmatis adhibueris; maculosa est iniquitas tua, coram me, ait Dominus Jchova. 3. Quomodo dioercs: Polluta non sum, Bahales non sum sEquuta 8 vide viam tuam in valle, atque in conicium animum revoca
χχ. Quamvis veto te ablueres nitro, 8c abhiberes magnam coplam smegmatis , maculosa esset apud me improbitas tua , ait Dominus Creator.
qui racemos deteriores ferunt, quam vitis ,h qua dei' inti erant f a ' O recedere, quia a praeitantia tuae vitis recesserunt. Vide infra C. XVII, I 3. Hic autem est adcumulatio quaedam Comparationum planὰ diversarum , quam aliae Linguae facild non ferant. Consertur cnim Israel Cum meretrice, cum vite, &cum muliere se se abluente. Sed Hebraicae Comparationes non lunt ad morem cultiorum Linguarum exigendae ; nec tamen sua Εmphali carent, si bene expendantur. . M aflueris te nitro J vaa hannether. Unde liquetnstri adpellationem nos habere aborientc. Exllat Commentarius in Librum Proverbiorum, perperam Habronymo adtributus,cuiusCommentarii haec sunt vahar Nitrum a Nuriaprovincia
AEgypti, nempe ubi maxime nasci olet, nomen accepit. Imo potius muria a Nitro dicta est; ut recth iudicat λ. G. Vossius in Elymologico.
Multam copiam semegmatis adhibueris 4n 'a Vr 'am tharbi Iach borito, multiplicavoris
ut habet rectδ Alexandrinus Codex, non . aias ut Romanus. Hieronymus vero ad hunc Iocum: Pro herba B ORITH, quam nos, ut in Hebraeo posita es, vertimus, LYX. transvierunt ποαν, ut signiscarent herbam fullonuis, quae , juxta ritum Provinciae Palaesinae, in virentibus in humectis nascitur locis, ct ad lavandas sordes eamdem vim habet, quam O nitrum. Postquam verba interpretati sumus , ε propria eorum potestate, Cui hic locus nullus est ;videndum quid, transsato significatu, sibi velint. Hieroumus, vult Poenitentiam iis significari. Mitrum no rum, inquit, O herba I- Ionis poenitentia est. Ecclesiasticus quoque sermo, qui arguit , increpat, ct corrigit delinquentes, mordacioris nitri habet similitudinem. Uui vero levi peccatorum sorde maculatus es ,
Ievioribus purgatur monitis. Porro peccata gravia , quae ad mortem trahunt, nec Nitro, nec
herba Borim dilui possunt, sed ravioribus tommentis indigent. Dubitet quidem nemo, quin poenitentia abluantur Peccata . ac proinde
uin possit nitro & smegma i conserri , iisque escribi ; sed hoc ipsum ostendere videtur de
poenitentia hic sermonem non esse, Cum vera Poenitentia, lioc est, vitae constanti emendatione , maxima peccata deleri queant. Propterea malim nitrum, dc megma intelligere depurgationibus , seu exculationibus, quibus Peccatores se se tueri conantur ; sive admissa Peccata negent, sive elevent. Profecto ver-1u 23. rejicitur defensio delinquentium , quae in negatione delictorum sita est. Maculata enim iniquitas tua coram qne es J as, vas rama nichtham havonecti anai. LAX.
maeulata es inquitara tua. Ionathan: MIno in 23. Qui posses negare te non esse pollutam , nec Bahales coluisse e Monor ello cultus ejus , in valle Ierosolimae vicina, atque in memoriam re-
cula, quae non es munda; hoc est , quae non
potest elui. Eit , apud Syros, & Thalinudices scriptores, haec potestas radicis n , Optimeque loco convenit, quali diceret Deus :quibuscumque utaris exculationibus, aut de-l fensionibus , ad eluenda tua delicta , numquam delebunt maculas tuas, quae mihi prael sentes sunt. Cum hoc tantum loco ex stetvcrhum mn I vIchtham, nec ulla sint ejus inl Lihris Sacris derivata; ex Linguis vicinis, lo-l ci sententia, de veteribus Interpretibus, pol testas ejus necessario pctenda est, aut res relinquenda in medio. 23. Iuomodo diceres dec. J II optime Onvenit cum lentu adlato superiorum verborum a ostendit enim Deus, excusationibus Judaeorum, non posse elui maculam delictorum ;quandoquidem negare non poterant, se cultu Bahalum esse pollutos.
plurali numero dicuntur, sive intelligerentur plura Numina, sive unius tantum essent Cognomina. LXX. Init. habent in seminino τα
de Hieroumus: Baalim. Omnia, quae hac de re dici possent, collegit, cum pulvi lculo, Joannes Selianus, in opere de Diis Syris 13 quod consulent ii, quorum intererit illa noste. Viam tuam in valle J Intelligi videtur vallis quaepiam, cultu Bahalum infamis, inquam frequentes iverint Iudaei. Grotius & alii, ex Hieroumo, Vallem Itimmus intelligunt; ne
lyςPVg00, Celeberrima fuit, & quidem ad
illic eorum, qui Molocho mactati erant, reliquias. Attamen Anathan habet hic: vauem e regione Baal Pheoris. In conscium animum revoca J fi nu 'm debimas hascessu, scito quid feceris; quorum Verborum sensus est,quem cxpressimus. Hebraei voces nullas habent, quibus congcientiam, aut conscium animum exprimant ; sed si Latind loquutus csset Ieremias , hic alterutra harum vocum, aut simili usus suisset. Vide&C. III, I 3.
Mirum est, qui usque adeo recedere potuerinta verbis Hebraicis. Luae Cappellus, qui feliciter plerumque lectiones Cod. LXX. Init.
ex eorum verbis eruit, hic lubet, eos mani sumsisse, ea significatione, qui apud Arabas
usurpatur, Pro mane πεδι. ut 'pa boler apud
Hebraeos. Sed, & ὀψὲ sunt plaiah contraria , nec satis intelligo, qui ea confuderit vir doctissimus. Vese tamen observat ri,p potuisse ab iis legi ri,iῖ holab, vox ejus. Mia- ὰm in hoe Ioco LM. Editio ab Hebraica veritare discordat, inquit HieronVmus , tamen utraque habet sensum suum. vere, sed sensus
16쪽
quid seceris, quae es instar dromadis levis, quae vias suas implicat. Asinae strae deserto adsuetae, cum in sua libidine hausit auram, quis occationem avertet 3 Quicumque eam quaerent minime delassantur, sed ejus mente eam inveniunt. s. Prohibe ne Pervo ea quae seceris, tu quae es instar Dromadis levis; libidine laborare solet, facilε eam deprehendehi
quaeque, ut illa . vias tuas soles implicare. 2 Quis 1 I. Da Operam ne pes tuus calceo exuatur,neve guttur coercere posset asinam seram, eum libidine, hausta tuum sitiat. At negabis hoc posse te exuere , de aut , incensa est Qui eam quaeIenteo mense . quo mores mutare, itaque cum ames mores aliarum
Graecorum plan) alienus est a re, quae agitur. Tum suam ipsius versionem sic exponit: Iu modo , inquit, caprea levis , quam nos onere' communi cursorem diximus , signiscoriosqua Aquila, Symmachus, ct Theodotio vertere μεοι explicat vias luas , & velox fertur ad pabula &c. Sic est in Editione Martianaei, verum θυωγε κουφη merus est soloecismus , &antiquiuimi Codd. Hieroumi habent i λομαι , teste doctissimo Editore reliquiarum Hexaplorum. Praeterea re a bictrae, est camela , ut ostendit Sam. Bochartus , ex usu Arabum , literog. P. I. Lib. II. C. 3. Sic autem vocatur meretrix, quia libidinosissimi sunt Cameli, ut observavit Gratius ex Aristotele, cuius haec sunt verba Hist. Animal. Lib. V. C. 2. δι-ερεύει τε σχιῖεν, τε δε , totum diem
exigunt, dum hic quidem Iubigit, illa vero sibigitur. Hinc & apud Graecos h. dictae iunt meretrices. Hembius et δρομ- , , quod hunc locum egregie illustrat, ubi sermo est de meretrice.
recheth darcheis. LXX. Init. --.αι Prima vox neque Hebraicae voci convenit, neque tensum ullum commodum hic parit. Seci videtur esse mendosa , Pro , aut sorte cum reduplicatione Attica , si tamen in hoc verbo usitata erat. Hieronν- mus , contrario sensu , explicans vias suas , incommode, ut mox videbimus. Jonathan .
p,pn m auela, implicans. Idem significat verbum Chaldaicum a frach, dc seroch lHebraice est corrigia calceorum, quae impli- lcita calceum vincit, Gen. XIV, 23. Es. U, i . Camela autem dicitur implicare vias suas, quae huc, illuc it, reditque; ita ut vix scire queas, ex vestigiis, quam in partem tandem concesterit. Quod volgivagae Veneri optimδ
Aquila hic de Bmmachus citantur ex Codd.MM. quasi vertissent ἀσελγῶσἐλαλην , sed ad alium locum referenda, ad hunc perperam ab imperito Librario sunt transata.
14. Asnae ferae deserto adsueta J 'm 'n, ma
re limmoud minar , asinus serus desertum edoctus; nempe, a natura. Hic nomen est masculinum, sed adfixa sequentia foeminina. Itaque vox est μ&-ν. quae de mare. aut semella intelligenda, pro re quae agitur. Hic vero de asina agi liquet, Certo tempore Iibidinis cestro correpta. Absurdd verterunt. LXX. Init. ἐπλαrino ἐφ' oneta ἐρ-- , quasi legissent. 'ior 'd, trist auctus es ad acuas deserti, Latinus: onager aluetus in Iotituatne. Μωtius multo.
Cilm in sua tibidine hausit auram J ne ab nviam rasmν , beavat. naphsibah Ab pha rasahb, in libidine animae suae ; hoc est , sua , noto
Hebraismo. Verterunt LXX. Init. ἐν μιμα ψοκῆε αυΤti In tenebris palpabat hic Latinus: in desiderio animae suae, adtraxit ventum amoris fui. Sed nam non est amor, ut mox videbimus. Significatur tempus , quo asimae masculum expetunt. Hauriare auram dicitur , quae est Odore maris ad flata, eo tempore; quod elegantissimh descri sit Virg. Georg. III. 24 . Tempore non alio catulorum oblita leaena rumor erratat campis; nec funera vulgo Tam multa informes ursi, stragemque δε-
Per silvas tum saevus aper, tum pusima ti
. Heus male tum Laisae solis erratur in agris.
Nonne vides, ut tosa tremor pertentet equo
Corpora, s tantism notas odor adtulit auras δQuod intelligendum, quasi dixisset: aura adiarulit Odorem; nempe, equae. Sed & odor ills aura dicitur, qudd iussar aurae Per aerem feratur. Sic aura ostia apud Lucretium Lib. II. Iso. & aura croci, apud Statium V. Silv. III, 1. de de Coscio qua Nevis aura croco , apud Martiatim. Lib. III. Ep. 6s. Eodem rei pexit Horatius Lib. II. Carm. Od. VIII, 21. Te Dis matres metuunt juvencis, Te senes parci, miseraeque nuper
Virgines nupta tua ne retardet Aura maritos
Γυιs occasionem avertet J mTm infithrenareis mi bestiis as , Occasionem ejus quis reverti faciet eam ' LXX. Init. τιι επισρέψω αὀτο ; scd Iuκn threnia non est idem ac rum nitue Θ, tradita est, neque sensus ullus hinc emergit. Vulgatus : amorisfui, nemo Menet eam. Gratius Alpicatur legisse eum rin thanathab cupiditatis suae , non absurdi quidem; sed nann melius hic convenit, ubi sermo est de asina fera , quae
maris odore adflata, Occasonem cum eo COEu
di non amittit; sed, ut dicit Virgilius, in jurias ignemque ruit. Notum est hane vocem
deduci ab ruae, quod in Pisia est occurrere fecit, in Hirepabes occasionem quasvit. Quods serae naturae ductum tequentis Convenit; n mo tamen 'utarit, minus in meretricem , Cui
Minime delassantur J Non frustra lassabuntur, dum quaerunt asinam seram iis temporibus, quibus latet in abditissimis solitudianum, oc montium aviorum latebris; sed e Ss 2 spectant
17쪽
per tuus calceo exuatur, & guttur tuum a siti. At dicis: res est desperata, non faciam; amo alienos ,e6sque sequar. - . Ut pudet iurem , quando deprehenditur: sic pudore adfecta est domus Israelis, cum ipsi Israelita plebeii, tum eorum Reges, Principes, Sacerdotes, & Prophetae. 7. Dicunt simulacro: pater meus cs; dc lapidi: tu genuisti nos. Vcrterunt ad me Cervicem, non facicm ; attamen calamitatis suae tcmpore, surge, inquiunt, dc libera nos. . Ubi vero sunt Dii tui, quos tibi secisti Z surgant, si te , tempore calamitatis tuae, liberare possunt, nam quot sunt urbes tuae: totidem suerunt Dii tui, o Iuda. ''. Quid
gentium, non posse te eas non imitari, Idque lactu- nihili facientes, prae Deorum setitiorum simulacris: rum. 16. Ut non pudet furem in furto deple- Attamen cum calamitate premuntur , ad me reis hendi: sic quoque domus Jacobi, tam quod ad- deunt di surge, inquiunt, & libera nos. z8. Utinet ad plebeios, quam ad ejus Reges , Proce- bl vero, tunc temporis, tua fictilia Numina. quae res, Sacerdotes, & qui se qua sit Prophetas vendi- tibi creatli Veniant si poliunI, urgente calami-.tant, ita se gerunt. χT. Simulacrum Dei fictitii tate, & te periculo eripiant. Nam quot erant op- vocant patrem suum , quamvis sit merus lapis. pida tua, totidem sunt a te fieti Dii tui, o Tri- Cervicem ad me vertunt, non Vullum, quasi me bus Judae. 29. Cur mecum contenditis Israelitae
spectant id tempus anni , quo amoris cestro veluti percina latius & liberius mares quaerens per doerta vagatur ; quo demum tempore facilius capi potest. Mus vense J noma buodsi hab, mens e suo ;eo anni mense, quo amoris stimulis agitata δIu stro suo egresti se interdum venatoribus Obiicit. LXX. I iit r. ιν αὐτως, sic ocTheodotion, quamvis voci Hebraicae non insit humilitatis significatio. AquIur ἐν, quia vox proprid loquendo significat; scit agitur de toto mense , ideoque rectius Symmachus: ἐν Mu αυ ζε. Hierouymus Parum commode: in menstruis. Videtur ilicversus esse Comparationis πρότασu , quam
nulla sequitur ἀποδισκ. Propheta enim hic habet id , quod facit Dromas, cum qua confert Israelem ; sed non addit, quid fieret ab Israel e , quod posset cum Dromadis indole conferri. Crediderim hic castigari id Idololatrarum genus, qui Dei veri cultores videri volebant, nec aderant, nisi clam, silcris Ethnicorum populorum , qui finitimi erant Iudaeae,& quidem tantum certis temporibus. Hoc est, quod consertur cum Dromadis oestro in Certum anni mensem incidente ; quo demum tempore deprehendi poterat Israelitarum Idololatria. 2D Prohibe ne pes tuus calceo exuatur J Irre abra Itan miMι raglech misabheph. LXX.
tinus: prohibe pedem tuum a nuditate. 2. Sana. XV, 3 o. 'n',hheph dicitur nudis pedibus ambulans ; sed hic est pro ipsa nuditate. Signiscatur, his verbis, oportere Israelitas desinere fornicari; qudd, non nisi nudis pedibus , libidini indulgeri solebat; caque sornicatione designatur Idololatria , pro more Scriptume. Et guttur tuum a sti J rimm amu gorenere miti eis. Sed in margine est 'ser a granech, quomodo sine dubio scribendum. His verbis scortandi libido signiscatur. Symbolicum igitur est prieceptum, quo Idololatria vetatur, qualia multa fuere, apud Orientales populos, quos imitatus est, in suis Θmbolis, Pytba ras. Vide & C. IV, 3. oc dicta ad Levit. XIX, I9: At dicis : res es desperata , non faciam Jν , Ru ''diim Ithomeri nos, io, & dices, desperatum est, non; supplendum Πτνη faciam. LXX. Init. ἡ δὲ εἰπιν, ἀνδριωμα . Non Capio qui e a possit verti ανσριῶ - , nisi deducatur
Vox a voce erit , vir , quod Grammatica non patitur. Aquila melius: άπιγνω de Latinus risper i. i loc est ; ne sperato fore, ut abilineam ab Idololatria, non pollum tibi obl qui . Forte quidem ita non loquebantur Judaei, sub losa; led, quod deterius erat, ita te gerebant, & actionibus Idololatriam prositebantur, quam Verbis abnegabant , metu Regis ; qui si pallus ellet , commenticios Deos Pa-l lain coluissent. Vide ad vert 3 l. 26. O pudet furem J ara noII chsesiboth n-l nab, qualis pudor suris, qui nullus est. De pudore adfecta est deo. J Pudebat Jul daeos, in Idololatria deprehensos , nulla ratione cultum fictorum Deorum defendere ;nec quidquam sani objectionibus Prophetarum respondere. Attamen Idololatriae dediti erant,
exemplo , ut opinor , potentissimarum gentium adducti; quarum res florentiores erant, quam Judaeorum. Putabant. nimirum , res suas secundiores ire, si vicinos potentiores imitarciatur, quibus pares non erant. Tales
erant AEgyptii, Ilabylonii, Persae, & Oialdaei, aliique, iis temporibus. 27. Tu pater es t Creator. Vide Elii in LXIII, I 6. I. XIV, S. Noli putabant qui lcma simulacro se creatos, sed sic adloquel antur cum Deum ; quem conlucratae sibi imagini praesentem adesse credebant. Ucruin re ipsa cum nullum ejusmodi Numen adesset simulacro, quippe quod csset Ura elis, merum nihil, & Idololatraruin commentum, cultus ille in statua desinebat. Verterunt ad me cervicem J Hoc est , me deleriterunt, ut deseruntur homines, quibus
Calamitatis f tempore J Tum vero intelli-l gebant, te frustra coluisse commenticios Deos, rem' R, 'πκ, qui Iuvare non to ut, ut Pro-l pheta noster loquitur antea, ideoque ad Deum
i verum confugiebant, a quo tamen non audiebantur, quod non religioso animo ad eas preces devenirent, sed soIo metu adducti. 23. Ubi vero sunt dec. J Hoc eli , cur non te servant tua simulacra , quae , me rei icto ,
coluisti; quas plus ab iis s perares , quina a
uot sunt urbes tuae &c. J IIaec ipsa, multis
18쪽
contenditis mecum p vos omnes desecistis a nae, ait Iehova. 3'. Frustra percussi filios vestros, Castigationem non admiserunt; absumpsit gladius vester Prophetas vestros, instar leonis vastatoris. , . O aetas pravat videto quodnam sis verbum Jellovae : an sui Israeli deserti insis 3 an terrae caliginis Z Quare ergo dicit populus meus: dominamur, nec amplius ad te veniemus. ι'. An obliviscitur virgo mundi sui , aut sponsa catenularum suarum 8 At populus meus oblitus est mei, diebus innumeris. 3M Cur bonam esse viam tuam plaudicas, dum quaeris quod amas Z Eo ipso ostendisti malas esse tuas vias. Etiam
Omnes defecistis a me ait Creator. 3o. In cassum doceat Nisi res ita se habeat, cur dicit populus
poenas exegi a filiis vestris , castigatione in meam se dominari , neque ad me posthac venturum. nequaquam audiverunt. Prophetas ad . vos mitas 32. An virgo mundi sui muliebris, aut sponta ca-Occ:distis, quemadmodum leones regionis valla- tenularum tuarum aurearum obliviscitur Attamentores. 3I. O aetate in depravatam i videto quod- populus meus oblitus eli mei, idque per longum nam sit verbum Creatoris. An mi erga luacli- tempus. 33. Cur vero, o Jerosolima i 33. Curtas, id quod est solitudo, aut quod est terra tene- hene te gerere te jactas, dum quid amus etiam-bricosa, in qua nemo Occurrit, qui vos quidquam num quaeris i Eo ipso ostendisti corruptos esse tuos
tis postea saeculis , exprobrarunt Ethnicis Christiani, ut vel unus docebit Tertullianus Apologet. C. XXIV. quem non lludio partium hac in re peccare Oileiadciit Cicero in Ο-Dere de Natura Deorum, & Plinius Ilistoriae Naturalis L ih. II, ab initio.
mero urbium tuarum Itierunt Dii tui.
3 o. Cuingationem non admiserunt i inp, κ, 'din nousar D la nisu. LXX.Latinus: disiiplinam non receperunt: hoc est, in animum non admiserunt ; ita ut intellige-rciat sc peccaste, & a pravis factis in polierum abstinerent.
3o. Absumsit assius vester &c. J Non quidem sub Josa , sub quo vaticinabatur Jer
mias; leu dum rognarent Itcgcs Idololatriae dediti, Amon Joliae Pater, & Manaila avus, exceptis regni annis postremis. Non multa quidem in Judae Regum Historia leguntur , ita memores nos esse oporici brevem eam esse Historiam, & in qua permulta omittuntur 3 ad quae tamen Sacri Scriptores adludunt, quo sit, ut non intelligantur a nobis. 3I. ο aetas prava J Irari haudor. I Iaec vocula est a LXX. Inu. oni illa. A Vulgata vero coniungitur cum superioribus verbis : δε- voravis gladius vester propistas vestros , quasi leo va Ior, generatis vepra. Sed Hebraei haec sejungunt, & Inatim incipit hunc verium, his verbis p popule aetatis. Revera ri in 'riri haduor est idem ac interjectio, d , quod occurrit & insta C. XXXI, 21. Vide plura cxempla, apud Ch. Nudium sign. VI. Addidimus hic prava, quia Latine vix aC ne vix quidem dixeris , d aetas, sine ulla adiectione. An fui bracti dejerti inpar J bmet 'IPri 'andri hammiabar hautibi Dysiis A, an desertum sui Israeli , an nullum ex me cepistis fructum , non magis quam ex sticulosa Arabum terra An terrae criminis 3 rn d y κ-im erres phel h. LAX. Init. η γη , terra inculta. Sed qui haec significatio Hebraicae
voci Convenire queat non video. Latinus: terra Ierotina, quia D, BN dicuntur Exod IX, 32. fruges Ierotinae. Verum de terra ipsa non dicitur. Idco nativam fgnificationem vocis rotinuimus , idemque hic esse censuimus terram caliginis, ac terram umbra mortis, quom Ovocatur Cap. huius vers. 6. Deserta Arabia, ubi dicta vide. Hanc autem vocem compo sitam volunt ex bBNn mraphel, caligo , & 'Iab quod est Dei nomen , & significationem vocis, cui additur, intendit, ut in ri' nari , Ichal eheth Iab, flamma Jellovae Cant. VIII, 6. Sententia est Deum nullum creasse periculum Israeli, quale est id, in quod incidunt , qui opacos saltus solitudinum ingrediuntur ,
cum sint illic seracissimarum serarum lustra. Dominamur J radevou. L LX. Init. κvi ευροσήμει, dominum non patiemur; sed nullaeti in Hebraicis negatio. Latinus r recessiamus, at 'm raud nutquam est recedere. Existimarim hic dominamur perinde esse ac iuris nostri facti sumus, hoc sensu : jugum tuum excussitariis, nec amplius ad te redibimus , ut tibi denuo parcamus. Sic inducuntur loquentes Judaei Idololatrae , qui nolebant ad Dei Israelis cultum reverti ; non quod talia palam ,. regnante Josia, dicerent, scd quod se sciatirent, & scessent loquuturi, si modo licuisset impund. Vide ad vers. 2s. Ad te veniamus J Nempe , ut te Colamus quemadmodum secere Maiores nostri. 3 2. An oblivisitur virgo mundi sui y J Hoeest, numquam obliviscitur mundi sui muliebris. Aut Iponga catenularum suarum J mina hi
schoureis. LXX. σηροδεσμίδα , unae Latinus habet Jayciae pectoralis. Catenulae aureae significari videntur, nam 'τp est ligavit. Haec quoque interrogatio est negantis. Sententia est , cum mulieres mundi muliebris numquam oblivisci soleant; multo minus Judaeos debuisse oblivioni mandare oriam suam; hoc est, Deum Creatorem, cujus cultushonori iis erat. At ρopulus meus &c. J Cum res exigui pretii , quando simul cordi fuere, oblivioni mandari non soleant ; multo minus oblivisci debuissent Judaei cultus veri Dei, qui tanti mn- menti est, ut nulla res ei possit ullo modo aequiparari, quaecumque sit. Sed non movebantur a Deo, quem non videbant sic qui captum eorum longe superabat. Noe hodie multi Christiani sunt iis multo sapientiores. Diebus innumeris J 'mo I 'R 'n' Iamim enmisphar, diebus quorum nullus cst numerus ;omnibus . nempe, annis, &mensibus. Mic-bus; quibus I Ololatriae addicti fuerant Judaei. 33. Cur bonam viam tuam ese praedicas J
19쪽
3 . Etiam sub pallio tuo inventus est sanguis hominum egenorum atque innocentium, quos non deprehenderas instructos instrumento, quo parietes foderent , sed aliis omnibus intentos. Et dicis tamen: innocens sum . profecto a me aversia est ejus iratriiqui ego de te poenas moX exigam, quod dicas : non peccavi. Cur abjecta causique acleo, ut mutes tuum vitae institutum p Ab AEgyptiis pudore adficieris, quemadmodum pudore adsecta es ab Assyriis. Propterea etiam hinc egredieris, & manus
tuae notes. 34. Etiam deprehensa es rea homicidii , tiam vestram, nee Deum posse esse vobis insenaeaedis, nimirum, egenorum, atque innocentium; sum contenditis. 36. Cur es usque abjecta , ut quos nequaquam deprehenderas instructos instru- institutum tuum vitae, sine ratione , mutes ρ Ab mentis, quibus parietes perrumperent, sed aliis omis AEgyptiis pqdore adficieris, quemadmodum fuistinibus intentos. 3 s. Nihilo secius jactatis innocen- ab Assyriis. 37. Propterea hiae etiam egredieris,
'I'' 'a'ern nu mah tbetibi darcheia , cur b nam fecisi viam tuam; hoc est , cur bonam esse contendisti, aut te praedicasti ; nam haec saepe est Conjugationis 1 liphil potestas. LXX.
senius non est Hehraicarum vocum. Mellus Hierondimus: quid niteris osendere viam tuam bonam δDum quaeris quod amas J r η νpa, Da - escis ababab , dum quaeris amorem. LXX.
dam dilectionem. Sed antecedens interrogatio ostendit j. , melius verti dum nanae amor , id est , quod quis amat; & hic quidem Opponitur iis, cpiae Deus jubet. O nisi malas esse tuas vias J mTiri DNa' η' nκ ron, eth Barahoth limarib eth deractauita, malas docuisti vias tuas. LXX. e .
rias tuas dumst vias tuas. Quae sunt obscura, & dura. Duplex nu ostendit mari & 4 Irin inter se convenire. 'ub limmad, docuit. Sic sumimus perinde ac osendit, quod frequentius est in Lingua Latina, sed nec alienum ab Hebraica,
alis tuis ; nempe , vestium , aut pallii Ummebis. Vertimus sit tritio, quia quae Occultantur subco latent; unde sit, ut Propheta dissimulatas c cs cile in alis pallii dicat.
Inventus es sanguis J Qui quempiam gladio
occidit, slape sanguine vulnerati adspergitur; unde fit ut invenire M uinem in alis alicujus,
perinde sit ac eum Caeciis reum Comperire. Hominum egenorum J Animarum Senorum, hoc est, hominum.
Instrumento, quo parietes foderent J n mahammabhth reth, quod possit & in perfossione reddi, ut Exod. XXII, 2. Qui deprehende-hantur noctu occupati , in perfodiendis aedibus, aut cum ejusmodi instrumento parati , ad eam rem, poterant jure occidi, ut ex eo loco liquet. Sed homines potentes & Crudcles poterant pauperiores Occidere innocentes, & sine ejusmodi instrumento, iisque occisis, dicere eos fuisse in persollione , aut cum ejusmodi instrumento noctii deprehensos , ne rei caedis apud
Iudices fieri possent. Eiusmodi homicidas
respicit hic Propheta. Vide not. ad locum Exodi. LXX. Ιnti. hic ωα si διο Θμασιν εὐρει αυτὐs, quod perperam vertit Hieronymus: non in f sis inveni eos. Nam n nm mahhthereth, nuiquam cst fusa , vel fovea ; nec quidquam simile. tarn m miscuis . nota est prima persona, sed secunda sceminina , ide6que azm verti debuit, non Sed aliis omnibus intentos J n κ ba by 32 Athri chol eueh, sed ad omnia illa. LXX. Init
iam' ἐπὶ πάση hia , de Hierondimus: in omnibus sis, sivo, sub omni quercu. Iii Commentario vero sic habet: Hos autem, inquit , pauperes O innocentes, non inveni in foveis interfectos,
quod Met plerumque accidere latronum insidiis , sed in omnibus, quae supra memoravi ; sive sub quercu, quae Hebraice dicitur E L L A , quae uidem O ista signiscat, ut fit sus: in omnius sis, Me sub quercu atque rerebintho , Iubhujus umbra is frondibus, quasi in amoenis Iocis, Idololatriae celeribus fruebaris. Existimavi ri'κ ba ches ellis , apud Hebraeos , sor mulam fuisse, qua omnia alia significarentur. atque hic esse ellipsin participii, ut sit plena loquendi ratio ri I by Vnanu mirabon nim hal chol elleb, intenti ad omnia haec, leuad quaevis alia, quam est perfossio aedium. AC reverta lamn hithbonen construitur cum 'ν Iob XXAI, I. Sententia aperta est, & loco
conveniens. Per diendorum murorum consuetudo frequentior erat in oriente, ubi pauciora erant aedificia lapidea , & apud Atticos etiam τοιχωρυχ γε convicium fuit, quod in pauperiores jaciebatur, ut ex multis locis Pluti
Aristophanis intelligere est. 3S, Iunocens Ium J 'πII nichisbi, hoc est ,
innocens habeor, nec est cur supplicium ut i uin propterea timeam, nam haec cst saepe vis verbi in hac conjugatione. Vide not ad Ex .
, 7 A me mersa es ejus ira J Nempe, Dei. Inducit Propheta impios dicentes, si modo fallere homines possent, ire etiam, ut fallerenti Deum; si enim fucum facere judicibus posse sent, Deum nequaquam sbi indignaturum snon quod sint homines , qui ita loquantur . sed quia sunt multi, qui ita legerunt, quasi talia dici possent. Iam his ad noc Caput eam
Prophetae nostri consuetudinem observavimus. Atqui ego de te poenas mox exigam J uar Imae dism humem uishphat othach. Particularam ecce me, pro ambiguitate particularum Hebraicarum, vertenda quidem est , prout
orationis series postulat; sed cum passim prae figatur rebus paullo nost futuris; ejus etiam potestatis rationem habuimus, qua perinde est
ac mox, yertimusque: atqui mox : Etera estruidem disceptare, Iitem intendere, sed ubi este Deo, qui iudex ipse & actor est , signifi-
20쪽
tuae erunt supra caput tuum, quia improbat Jehova eos, quibus confidis, nec res pro pere tibi cedet, ad eos quod adcinet.
Castigantur atque ad paenitentiam vocantur Tribus Hebraeorum, sedρω-
sertim Tribus Iudae; dum, S illae X hae prosopopoeia duarum
impudicarum mulierum describuntur. I. ILAE E praeterea ad quutus es Dbova, his verbis : si vir uxorem suam repudiarit , CL, u 10 eaque ab illo discesierit, & alterius viri facta sit, an vis prior ad illam redi- II et
& lyanus tuae, propter anxietatem , quia Creator citer cedet , propter eos. improbat eos, quibus confidis, nec res tibi feli-
I. AM E praeterea adloquutus est Creator in haec an prior vir ad eam redibit ν Annon ea mulier po. verba: si quis uxorem suam repudiarit, ea. test vocari terra polluta , si ratio habeatur primique postquam ab illo discesserit, & alii nupserit, viri e Tu tamen, quae fornicata es cum multis Vi riss dens, nimirum, sumitur pro consequente, in hac conjugatione LM; unde ctiam nomen
usod judicium, laepestah perinde est, ac poe-
36. Cur abiecta es usque adeo J 'Ru ' in mmab thezeli meod quid contemta es valde. Cum 'p' Ia ar & Unt ziae opponantur , Priusque metiosum, alterum vilem lonem Jerem. X U, I9. & sc quoque vra sit intelligendum Lam. I, II. hunc significatum verbi hic retinuimus, cum Vett. Init. nam LXX. habent& Latinus melius: vilis facta es. Videntur legisse ' l0, quasi a forma m . Grammatici recentiores duilueunt ab ,Ire aeri, abivit . V Iuntque formam Chaldaicam esse , & primam radicalem re in Tiere occulnari. Res ipsa , conjuncta cum auctoritate Vett. lnit. secit, ut mallemus derivare a n, . t mutes tuum vitae institutum Jam nηssita nota reb darebere , ad mutandam viam tuam ; ut cum coleres solum Deum Israelis, qui verus est , mutaveris hoc tuum institutum; ut, eo relicto, Diis alienis sacra fac
res, quo abiectius, & turpius nihil fieri potuit. vilis est animi populus, qui eo adducitur, ut aliena instituta mala suis bonis anteferat , in gratiam aliorum, praesertim in re tanti momenti.
Ab A diptiis pudore ad eieris J raram: --miVrajim, quod est Gallich : de la part desse pilens. Hoc contigit, cum Josias ab H gyptiis occisus est. & victus, & cum Jcrolo-
lima Regem a Pharahone accipere neceste habuit. Vide 2. Ephem. XXXV. & XXXVI. Ab Agoriis i m.m measchour. Quod ver tendum etiam GalIice, de is pari des A riens, ut aliquando etiam Latini dicunt a parte, quod tamen obscurius hic visum. Tempore Manassae, hoc factum erat. Vide a. Ephem. XXXIII, II. 37. Egredieris J In captivitatem. Manus mae erunt fura caput ruum J Cestus mulierum dolentium. Vide a. Sam. XIII,
fiducias tuas. LXX. ἐλπίδα σου. LatinuS: co
sidentiam tuam. Quasi esset in singulari a m Mahbacta. Sed obstat ultima versus vox. Prospere tibi e M J 'rerin Gaisliabi , pr sperh facies cedere; nempe, darchecha, aut simile quid. Sed rem aeque commodδ, more Latino, axpressimus. Ad eos quod a tmet J mri, Iahem. LXX. Init. is αἰνῆ, Latinus: m ea, quia antea legerunt in singulari nomen, ad quod pronomen
I. E praeterea adloquutus es Rhoeta J Qua- l tuor posteriora vers est. Cap. II. interpositis si hinc excidisset Hie rem 'am τὴν leptemdecim vocibus. Aliud sine dubio age-dabber ieboa Hai; aut 'κ 'm 'm & suit ver- bat vir eruditus, cum haec scriberet. Nec alii bum Jehova ad me , vox enim 'un, lemor : Inti. quos equidem vidi, quidquam habent, ruae tequitur limite quiddam praecellisse osten- l unde nihil excidisse , aut certe supplendumit. Ium LXX. Inti. omisserunt eam veret esse, constare possit. Hieronymus in Com-re. Hieroumus quidem vertit: vulbicitur, ment. ad hunc locum: Vulgo dicitur C. pro sed contra ulum perpetuum vocis, & cano- l quo LXX. laniam dicitur transtulerunt. Undenes Grammaticorum ; quamvis aliter fen- l intelligere est filisse in ejus Codice LXX. Init. tiat Andreas Masius , vir doctus. Non intelli- λεγεῖα . Sed sequentia non sunt παροιμῶδιεgo etiam quid velit quod habet, posse hoc pem quiddam, de quo dicere liceat: vulgo dicitur, dere ab eo. quod dixit Propheta, m 'am 'un ri aut dicitur. Aquila habebat λέ- , ut liqueat ma ra , horum enim verborum eum legisse , quemadmodum hodie legimus. quatuor praera leguntur in hoc versu, & qua- i Verum nec ante proverbia solent voculam . 'dη,