장음표시 사용
71쪽
Ratio instituti g. Ι. de praeceptoribus veterum roma norum I. II. de scholis publicis θ priuatis υ rerum romanorum I. III. de ipsorum peregrin tionibus litterariis A. IIII de Ebris idorum aede modo istos legendi I. V. de ipsorum anagnostis s. VI. de meditatione litteraria veterum roman rum I. VII. de ipsorum recitationibus I. V 1 Ι I. de disputationibus vetreum romanorum I. VIIII.
de lucubrationibus ipsorum LX. ac secessibus I. I. Uum mihi in animo est, breuibus dei clarare, quae fuerit ratio colendi liti Ias apud veteres romanos, non in v ria doctrinarum genera illorum, in quibus eX- ponendis alii sese exercuerunt, inqgiram, sed in rationes quasdam, quibus litterarum culturae se tradiderint. primum disputabo de institutione litteraria, quum romani aliorum auxilio adiuti, ad musarum peruenerint scientiam, ratione habita partim ipsarum litterarum in primis humaniorum, partim locorum, quae' earum fuerunt officinae. magnae curae romanis fuit educatio, quorum disciplina eo spectabat, ut sincera puerorum natura, nullis detorta prauitatibus, toto statim pectore in virtutem dc honestas artes incumbendi locum haberet, id quod pulcre docet auctor de causis corruptae eloquentiae: δ ram primum suus cuique sititiae ex casta parente natus, non in celia emta nutricis, sed gremio ac sinu matris educabatur, cuius praecipua laus erat, tueri domum s inseruire libris. eligebatur autem aliqua maior natu propinqua, cuius probatisspectatisque mo-
72쪽
ribus omnis cuiuspiam famitiae Ioboles committeretur coram qua neque dicere fas erat, quod
tarpe dictu, neque facere, quod inhonesum factu videretur. ac nonsudia modo cur adque eae remissiones etiam lusisque puerorum auctria- te quadam ac verecundFa temperabat. Constat quoque, romanos ex studiis eos percepisse fructus, Vt ad tantum fastigium romana maiestas eueheretur, & per tot secula in eodem immota & inconcussa perstaret, ac ipsi a barbarie ad vitam cultiorem, &ab inscitia ad humanitatem & variam doctrinam traducti essent. quod si itaest, sicuti est, operae pretium facturus mihi videor,si in hoc argumento disputando curatim Verser, ut aemulatione incitati, quod salubre nobis si & musis nostris, tanquam. ab eXemplo. ad imitandum Proposito
g. ΙΙ. Pro dῖuersa aetatis ingeniique indole
necesse fuit, diuersa quoque ratione litteras excolere.. plerumque domi & in contubernio matris discebantur elementa, & ipsi parentes liberos suos institutis & praeceptis erudiebant. CICERO dicit,.se legisse epistolas Corneliae matris Gracchorum&apparere.filios non tam in gremio educatos', quam in semmone matris; &alio loco mallem Cicerones nostros meo potius labore subdoceri, quam me alium eorum magistrum quaerere: item ad Quintum fiatrem: 3 maximae mihi curae erit, ut Ciceronem tuum nostrumque videam , scilia
eet quotidie: sed inspiciam quid discat, quam fissisime: s nise ille contemnet, etiam magia
1 de eiar. strator. ea . LVIII. adde cap. xxVII. a lib. VIII. p. o. ad Nic. I tib. II. F. 14.
73쪽
srum me ei profitebor: cuius rei nonnullam eonsiuetudinem nactus sum in hoc horum dierum otio, Cicerone nos minore perdocenaeo, uamuis alii scribant producendo. NEPOS e Attico refert, quod patre usus sit diligenti, indulgente & tum ut erant, diti, inprimisque studioso litterarum, qui omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debeat, filium erudiuerit. Iulius Agricola in sinu indulgentiaque matris Iuliae Procillae educatus
per omnem honestarum artium cultum pueritiam adolescentiamque transegir, teste TACI-
To; id quod etiam Marcus Aurelius Antoninus. imperator de se ipso fatetur, 3 ut de aliis taceam. verum ad litterarum elementa ope praeceptorum quoque adducti sunt, quod non 1 olum priuatim, 1 ed & multorum conuentu factum est. L I v I v s ' de Camilli ingressu ad Tusculanos: intentos opisces suo quemque operi, s ludos litterarum I repere discentium vocibus vidit, & alio loco: s mos erat Falisicis, eodem magisero liberorum s comite uti is uiaque plures pueri, quod hodie in graecia manet, unius curae demandabantur. idem de Virginii
filia si virgini venienti in forum sibi namque iutabernis litterarum ludi erant) miniser decemviri manum iniecit. de eadem Virginii filia
74쪽
Iam iam nubilem Appius Clodius decemliro-atum princeps in ludo litterario DBentem condieatuae serat aatem tunc ludus titterarinae in
λοπιο) s tunc satim puelia forma captus est, s
maris indies Oxtra se abia ebatur, dum amore tam correptuae, ludum multoties obire cogeretur ; quibus patet, quod hic prima elementa sint tradita, quodue pueri & puellae institutionem habuerint communem. huiuscemodi praeceptores dicti sunt ludimagistri, quoniam romani scholam dicero solebant ludEm, item 1itteratores, magistri litterarii, magistri ad prima elementa, quos cum grammaticis haud Confundas, qui maiori erant dignitat ingenio praestami & eruditione excellentiore, quod wowERus y fuse tradit. quamuis in coetu erroribus non modica, sed largissima sit mate-xia, & integritas morum facilius possit corrumpi, malebant tamen in scholis & multorum . conuenta suos,quam priuatim & singulares institui, ut aemulatione ingenium accenderetur vi certatim promouendo maiores faeerent progrestias. namque alit aemulatio ingenium, vi nunc inuidia, nunc admiratio incitationem accendit. attamen fuerunt, qui liberis suis a primis pueritiae annis magistros priuatos alingrediendam mi liorum rationem elegerunt. elementis adreptis, grammati Os graecos audi-uerunt,modo priuatim & domi,modo in scholis & conuentu plurium, quia prima Cura litte- Tarum graecarum fuit, quod testantur plura
75쪽
eXempla, ex quibus mentionem faciamus M.
Antonini philosophL. qui usus est magistro ad
prima elementa Euphorione litteratore; Frammaticis graeco Alexandro, quotidianis latinis Trosio Apro & Pollione & Eutychici Proculo Siccensi, ut tradit IVLIVS CAPITOLIN vs. auspicium fiebat a poetis, inter quos Homerum maxime diligebant, quippe qui princeps magister, vitae hominum informator, tuba virtutis, inprimis eloquentiae pater habebatur, quem & Hippod mus apud PHI
trem s vocem sophistarum adpellat. Coniungebant cum Homero Menandrum, Euripidem, Sophoclem & pergebant ad historicos Thucydiciem, Polybium, Herodotum, Xenophontem, reliquos, quae eloquentiae& philosophiae praemittenda este arbitrabantur. litte rarum harum doctores erant grammatic quo
rum alii quum fuerint τε nisi, alii δορικοί, seu ηγητικοὶ, alii , illi qui secundi ordinis sunt, praecipue huc pertinent,quippe qui litte
rarum alumnos ad interiora veterum scriptorum, poetarum inprimis sententiam perducebant, id quod vos sius 3 Wo WERVs ' PE-Ri ZONIvs F PiTIscvs fCIo P Ius 7MAsso Nus 3 &aliivberius produnt. horum ductu legebant polita graecorum monimenta, quod fienat studiose& diligenter: hinc PLIN I v s ' non enim dixi, quae legenda arbitrarer:
76쪽
quanquam dixi, quum dicerem, quae scribenda.
tu memineris, sua cuiusque generis auctores diistigenter eligere. aiunt enim, MULTUM LEGENDUM ESSE, NON MULTA. quaeue
erant salubria & utilia, obseruabant, & per memoriam non solum repetebant, sed aci imitationem quoque trahebant diligenti opera. Qv INCTILIANVs vertere graeca in latianam veteres nostri oratores optimum iudicabant. & paullo post: Hae s ilia ex latinis conuersio multum N ipsa contulerit. PL i N I v s stile in primis S multi praecipiunt, vel ex aeco in latinum, vel ex latino vertere n graecum: quo genere exercitationis proprietas splendorque verborum, copia figurarum, vis explicandi, praeterea imitatione optimorum similia inveniendi facultas paratur. Amia quae legentem fefellissent, transferentem fugere non possunt,
qua de re conseratur se H EFFER vs. 3 imitati uini modo scribendi indolem,quod ad elegantiam, formam, ac vim Orationis adtinet, modores & modum rerum tractandarum, quae ex aliis subinde petierunt tam Veteres, quam recentiores. sic Cicero imitatus est Demosthenem; Terentius Μenandrum,Sallustius Thu- . didem, Virgilius Theocritum, Hesiodum, Homerum,Tacitus Polybium &Thucydidem, Liuius Ρolybium. neque vero selum graecos scriptores usurparunt, sed ex latinis quoque, quae ad rem pertinebant, utiliter & adposite transtulerunt, prout Terentius imitatus est Plautum, quod probat PAR Evs' Cornelius Seuerus Manilium, obseruante GoRALLosue eLERico Silius Italicus Virgilium,
77쪽
quem cum isto contulit ALEXANDER ROS-s AEus. hoc decurso stadio, romani se philosopho dabam & rhetori, ut in illius schola
artem disserendi, in huius declamandi exemCerent, & Vtramque graece magis, quam romam He. minus fuerunt sine philosophia, quia non fuerunt sine arte oratoria, ad quam eXCΟ-Iendam illa praesertim, quae de moribus & os. scio animique caracteribus agit, GP . erati quanquam iacuit Vsque ad Ciceronis artatem. nec ullum habuit lumen litterarum latinarum.
NERvM 3 princeps romanis studium fuit et quentia, ad quam colendam multum tempus sibi sumserunt, ita ut imaginex grauissimorum oratorum in cultura artis nutus sibi proponentes , ingenium & dicendi facultatem. consormarent & post hac ex penu eloquentissimo. semper aliquid ad communem adrerrent fructum atque in aspectum lucemque proserrent. in tradendae eloquentiae sontibus & praeceptis sedulo operabantur primum grammatici, deinde rhetores: ad haec instituebane exercitationes varias se in quibus: declamatio nes erant praecipuae. adiungebant se elarissimi oratori nominis, quo utorentur paullo familiarius & a quo discerent facultatem loquendi, uti dicit auctor dialogi de caussis co ruptae eloquentiae 'ergo apud maiores nostrosi
iuuentis Ege, qui foro eloquentiae parahatur. iobatus iam domesica disciplina, refertus honesis studiis, deducebatur a patre, vel a propinquis ad eum oratorem, qui principem locum
78쪽
in entitate tenebat. huncfectari, hunc prosequi, huius omnibuου dictionibus interesse, Die in iudiciis sue in concionibus assuescebat, ita ut altercationes quoque excipere st iurgiis intem
esse. tque sic dixerim,pugnare in praelio disce
ret : addatur GRO NOVI vs. in eloquentiae studio ingenia sua exercuerunt varia ratione. aut tradebant ficta,ut progymnasmata & declamationes , aut Vera, Vt orationes. iuuenum minora eXercitia προγυμνασματα, quae latini
uocant dicendi primordia, dicendi elementa;
maiorum ac prouectiorum erant declamationes. declamandi genera tria fuerunt apud Veteres pro tribus caussarum generibus: vel enim panegyricae erant declamationes, quae
in demonstrativo, vel suasoriae, quae in deliberativo, vel controuersiae,quae in iurisdiciali genere versabantur. a declamationibus suasoriis faciebant auspicium, quia huiusmodi argumenta habentur facilia, 1ed controuersiae dignae erant maturo iudicio, in quibus & sententiarum acumen, & eXquisitus quidam omnatus adhibebatur. rhetor aut sophista exedram conscendebat, ut sedens ad delectationis aucupium haberet praefationem, qua auditorum ubi conciliaret animos. postea poscebant Controuersiam & proposita materia vel arbitrio proprio delecta, caussae genus eXponebat rhetor, quumque totius quaestionis statum
prodidissent, diuidebant illam in partes, & explicabant breuiter & dilucide, quo facto, ipse madgrediebantur controuessiam, quum aliquid spatii ad excogitandum libi sumsissent. Verum non omni tempore eadem fuit eloquentiae facies, nec eadem institutionis Oratoriae ratio
79쪽
ante Ciceronem tractabant locos communesi raetate eius petebant argumentum eX Veritate, quum modo in virtute praedicanda & vitio reprehendendo versarentur, modo ex historiarum monimentis. aut ex re, si qua forte recens
accidisset, copiam sibi facerent dicendi laudando, vituperando, suadendo, dissuadendo. quae exercitationes Ciceronis tempore dictae sunt causis. sed quum Seneca rhetor ingenio niteret, fictas lites 1umebant, ea denique, qua nec facta fuissent, nec fieri commode potuissent, eXcogitabant. in foro frequentes ac in iudiciis vrum ipsum eloquentiae perdiscebant χipsmet faciebant periculum or aliqua actione nobili edebant specimen eloquentiae. Plerumque Vero iuuenes, qui eloquentiae de iuri ciuili
dabant operam, Caussarum patrocinium apud Centumuiros auspicabantur. PLINIVs M ac hoc perpauci, cum quibus iuuet dicere 2 ceteri audaces atque etiam magna ex parte adolescentuli obscura a declamando huc transeunt. tam irreuerenters temere, ut mihi Atticius noster
e reo dixisse videatur, Fc in foro pueros a
centumuiralibus caussis auspicari, ut ab Homero in scholis. atque quum paucis tam clarumst ingenium, ut possit emergere, nisi illi fautor commendatorque Contingat, olim moris erat, Vt magnae auctoritatis viro, vel duce vel
comite adolescens forum iniret, primamque sulciperet caussam: saltem auspicio ε consiliis talis viri coepit ostendi in publico. adolet entes nobiles accusarunt viros, quod rudimentum forensis operae non sistum laudi; gratia subibant, sed di accusanti dc damnanti pecuniae, honores aut magistratus dabantur, quae ha-
80쪽
huisset reus. hic modus aetate CICERONI s
fuit solennissimus, qui ait sed quumAnt plura
Hyarumgenera, qua eloquentiam desiderant. multique in no ra republica adolescentes sapuae iudices apud senatum; dicendo laudem adsecuti sint, maxima admiratio est in iudietu; quorum ratio duplex est. nam re ex accusatione es defensione constat . . quarum eis Iam dabitior es defensio, tamen etiam accusatio probata persaepe est. sic ex accusatione sibi peperit laudem Lucius Crassus, qui accusauerat C. Carbonem,eloquentissimum hominem ;M. Antonius adolescens accusauit Cn. Papirium Carbonem, qui& M. Aquillium defendit, nec minus P. Sulpicii eloquentiam inluminauit accusatio, uum inutilem ciuem c. Norbanum vocavit in iudicium. Inlustrior displendidior erat accusatio, quai rei publicae mulsa, aut patrocinii gratia, aut paternarum inimicitiarum suscipiebatur. in huiusmodi caussis iaepe tractabant res suas diuinitus,&magna Vis animi, magnus impetus,magnus dolor vultu. gestis, digito significabatur. magnum erat numen grauissimorum Optimorum que verborum, erant integrae sententiae, verae,
nouae, sine pigmentis fucoque puerili, Ut quibusdam non solum incendere iudicem, sed ipsi ardere viderentur: argumentum hoc pluribus