Respublica, siue Status regni Poloniæ, Lituaniæ, Prussiæ, Livoniæ, etc.-fdiuersorum autorum

111쪽

ogitent, sexcellere magnopere ul- studeant. Id adeo fit, sive quod uni ui arti, studio non libenter sese licunt, sed multa nolle cupiunt: sive Euria, segnitie laborisque fugitatio- a quae plarisque in rebus peculiaris est legenti praesertim quod homines,l quorum usum fere liberalia juxta mechanica studia referuntUr , me- icritate contenti rexquisitam artifi-n Voperum pta estantiam non ma-

opere requirunt seu denique quod ores otio delitiisque sese dedunt, re a tenuioribus ingeniim industriaei rei tatione hos vero, cum sit dissici. ut ait Philosophus , egentem beneterari, praesidiis vitae comparandis ineri, Se alienis nonnunquam ab in- Iaio suo ludiis c negotiis implicari res e et . Atque ubi quod satis est, inpararint, de ipsi ferme superiorum niles evadunt,vel rei familiatis Uen- cura, latiumque anfractibus,vel ponti Orum consectatione distrahuntur: que sive ambitionis stimulis incitati, i e quo se suosque certo aliquo praesi- lo ab aliorum injuriis. contumeliis indicent. Nescio enim quomodo fit, ad vita commodad ornamenta noedo comparanda, sed etiam tuena non satis pr. aesi: dii sit , hac nostra

112쪽

inunt. Non tam autem artes

chanicas tractandas Poloni apti ei dentur quam ad studia doctrinae di s sorte illas contempsere potius, qui assequi nequivere. Externis quidem piisque opificibus antiquitus usi suntiatuntur etiamnunc non paucis. Bolrum literarum atque doctrina stiaccuratius consectantur, inprimis qui his praesidiis ex humilitate sordib. que domesticis emergere cupiunt, sua vel parentum voluntate adcerdotium animos adjiciunt. Severres autem disciplinas ad nos hau tempora potis limum consectati su Poloni. Non desuere nobis sane sustioribus temporibus insignes at

matici astiologi dialectici philphi, atque etiam theologi, ii praesertii qui vocantur Scholastici, cum institu

Craco viae ante centum septuaginta arios Academia , magistri ejus gene Lutetia Pragaque acciti, admiratio essent vulgo: primoribus, atque petiam regibus. Humanitatis S lingurum eruditarum stodia diu neglecjacuere Nec solum apud maiores nitros, verum de alibi fatali quada tem tum conditione. Proinde C

113쪽

at, unde nostrates ea discerent post Teptas cum religione Christiana liras de cultum vitae mitioris. Quo fa- una est, ut illi quoque, qui tunc docti abebantur,et erant, nihil propemo- am literis mandarent , nec in publi- ui sibi edendum esse ducerent , sit id sorte excitandi sui aliorumve do-i:ndorum causa conscripsissent. Neae sane expedita erat edendi ratio, tam careret Polonia typographis ita octorum virorum memoria cum ipsis iariter extincta est. Nunc certe postea-laana animadversum est in pretio est ei guarum , eloquentiae humanitatis

l e studia, cupide ea quoque nostrates inplexi sunt, sed ad usum civilem vulvi rem magis quam ad gloriam. Non iesuere tamen nostra hac aetat neque tunc desunt, cum in studiis humani tuis de eloquentiae, tum in omni ge-lere doctrinae, magni quidam, ex-hllentes viri, qui, cum commoda vitae ionestis limis disciplinis, gloriae, sive tilitati publicae posthabui sient,eo eva- runt ut admirationi sint, si non suis,hrte externis, incorruptius judicanti-ius Sed eos recensere nunc neces lenon Nec medicinam posthabent, posta

quam ea , vulgatis delicatiore, la- ore victus iatione morbi , in precio

114쪽

studiis laboribusque suis statueres, tresque sinite illius liabere, te quo, anit poeta quidam: Saepe pater dixit, Studium vidi

tile erit et syRem porro familiarem diligentius ii eare , non ita pridem et eodem prcra

tempore , quo bellorum incommodet ivacui luxum splendoremque cono

clari coepimus. Sed in ea minor eligo parta tuendi ac dispensandi acquirendi diligentia Majores qui, nostri comparandis divitiis non Di ignopere incubuere, satis habentes, si imagna cura d labores, unde in diu propemodum , si non laute, non daei

quidem certe, nec parce cum vis vlirent: itaque tranquilliores tunc res derant. Minus appetebatur alienUri L. Minus erat litiumri Minus largior

atque caedium: Minus fraudium ocii a

juriorum. Major autem erat fratrui ita agnatorum cognatorum, a nimque inter ipsos concordia de bene Is lentia. Major non modo parentia ri

sed etiam quorumvis natu grandi

115쪽

DE sc RIPTIO. y im reverentia Perrara finium res unorum judicia Herciscundae vero satiliae nulla propemodum. Caeterorum aina cognatorum aut vicinorum na- a malorum inter entia, intercessio

e componebatur, si quid ulla de re

ortum erat controversi, quod ipsi uerse vicini vel nece ilarii transigerei miliariter nequivi sient. Res militaris uoniam cum instituto gentis tu: nemporum quadam conditione in ho- ore fuit superioribus, at irae Adeo o-nnibus fere seculis, extitere multi vi a te bellica praestantes viri , maxime ostra memoria, non ita pridem e incti. Et irramvis in diuturna pace dc

io, extant etiamnunc nonnulli Nec

marcuit vulgo in Polonis vigor ille 'imorum laudisque bellicae studium, si qua se usquam offerat idonea virtu

is exercendae occasio Meditationem; exercitationem viri sapientes requiunt. Idque ideo fortasse, quia desunt irtuti sua praemia , . quod ignavo itio de conviviis plusculum indulgetur. Ad haec autem , dc festas epulas,onveniunt plerianque vicini, nece crii inter se,ad unum aliquem viri soli, es pariter cum staminis. Nec turpe ha-etur puellas interesse, earum collo uia, convivia, choreasque a juvenibus

116쪽

s Affrequentari parentibus earum cogVItisque natu majoribus praesentibus Aque ita plurima conciliantur matrim tinia Nec raro in ejusmodi conviv simultates Minimicitiae abolentur, vel dis loluta vel nutantes amicit ulredintegrantur. Qitanquam intem nrantioribus compotationibus in te adum cruentae quoq; pugnae inter cor vivas,amicos&necessarios accendia itur, jurgiis plerunque inter viliora se

vitia coortis. Potantibus enim don in is nec illa apoculis arcentur. Quo illiberalis convivator habetur,cui cu non est, ut servitia convivarum bepasta ac pota sint Vluo fertiliores eni sunt hae regiones, eo magis indulge homines vulgo crapulae prolixior ibi que conviviis: compotationibus, ut multi eum solum ducant tructLlaborum atque divitiarum suarum. gent autem passim inter mares coipotationes ad aequales haustus, non tum in conviviis, verum etiam inici ponis , ad ita vulgus compotancausa convenire solet Eoque prove

es haec licentia, ut quod professis dbus partum est, festo die potando si prodigatur. Atque inde fit, proserphte potandi etiam profestis diebus: otii consuetudine: inertia, ut ani

117쪽

I Tu o. si orere san iliari utar turn ulti prae- i sertim cum nemini curae ita , ii id pri-ivatus quisque gerat negotii, uncte macia odo sese sus entet de fratctuosa I tu autem dona inis 5 ariagistrati hi illa potandi licentia. Eicisna non Ligua vcctigalium publicorum juxta ac pri-: vatoriam portio cauponis Uri 'ga- tur Exolescit tamen sensim alid ho- noratiores illa ad arctuales hausius potandi consuetudo , eorum studi, quil apud eas gentcs , quae humanitatem studiosius colunt peregrinati sunt. Sed lautitia in victu potiaque magis ac ma gis in dies inolescit. In culti quoque

corporis vestiumque numero, varieta- te ac pretio , major luxus existit. Nec is solum eXOticis pannis xpellibus, ve irum etiam serico, purpura vel iri, ecargento, auro margaritis, gemmis ex ornari mos inolevit, interioribus qui- iusque praestantium genere , honore

ives facultatibus, exempla cupide am- plectentibus, nullis autem legibus sumptuariis modum in victu cultuqDe O poris cuiquam ordini tu homini praescribentibus. Hominum ordines in Polinia.

Quo planiora autem dc absolutiora sui omnia, quae de gente 'olona per G a sequi-

118쪽

io P sequimurn ordines vigenera homi num describamus saliae descripta rei publicae tuoque fundamenta contanebit. Distinguitur populus Polonus paritim gener partim ex religione sum picuitae instituto. Ac genere quid in eque listiem ordinem sive nobilitatem, at tu i plebem distribuitur : Religionis auten iinlii tuto in sacriann profanum ordi tinem Liceat autem nobis eum qui a inorum atque sacrorum administrationem non inabet, profanum appellar a Vulgo ecclesiasticum micum,uel sp tritualem, secularem statum d ordimnem vocitant. De his posterius Nun

de nobilitate d plebe Nobilitas Polcia ad regimen atque defensionem terae inultitudinis regionisque segregi 'ta est Atque inde qui sunt hujus ord in is antiquitus milites, nUnc equit

sere ab equestri militia , cui sunt obnc xii, latine loquentibus S scribentabili appellantur : Vernacula autem lingi Schliachia, a generis nobilitate mi ituat nisi fallor a Germanis vocabuli squasi ei. hier, vocantur coc Zimianie, quasi agrarii, vel, ut vulgo iterpretantur, terrigenae, terra S agri

quos sere colunt. habitant, antiquius haereditariis pretiove seu princis beneficio partis, vocantur. Habet ate

119쪽

tem ea multa si magnas praerogati vas , tam partim regum de principiam munificentia firmatae sunt, partim moribus de institutis invalueres: Quae magna ex parte sparsim opportunis locis huici historico operi a nobis insertae sunt. Regi quidem ea soli sere subjecta est. Iudicatur tamen ad praescriptum legum, a magis ratibus regni de regiis, quemadmodum posteriori libro

ostendemus E caeteris, privatis praeser- tim , nemo nobilitatem cum agris c

pagis subjeciam habet: Nisi forte in Rullia, antiquitus, curisco ducum gentis ure. Habet etiam Cracoviensis Episcopus in Severtensi ditione Habet Varmiensis eiusque ipsius csesiae collegium : Quin Plocensis Praepositus , alii fortasse Licet tamen homini nobili sive equiti scultetiam, ut vulgo vocant, sive advocat iam , in bonis alienis paganis juxta ac oppidanis, luntate domini obtinere. De Sculte-tiis autem. Advocat iis posteriore li- 'ro dicemus. Licet etiam privati conditione in urbem vel oppidum cujuslibet commigrare, salvis personae tuae praerogativis, nisi is decus nobilitatis amittat Nobilitas porro genere censetura meritis adjuncto vitae insiti- uto. Habentur enim nobiles, quorum

120쪽

eum ordinem allecti milii Liae ad is ripti, lentilitio signo donati sunt quive ipsi haec meruei virtute illa Sed praestabilius liabetur, nobilem natum esse, quam tactum. Nasei autem patrcsimul inmatre nobilibus oportet legitimo conjunctis matrimonio. Uanquam nec plebeia mater liberorum nobilitatem minuit, dummodo pate sit nobilis. Nothi quamvis nobilibus illustribus ortiri non censentur in familiis, neque nobilitatis praerogativi fruuntur. Conferendi porro huius decoris, hoc est nobilitatis, potestatem solus habet 'rinceps Idque vel suc

iptas iudici, beneficio facit, vel in

terveniente testimonio a quasi adoptione clarorum S principum alicuius amiliae virorum , stemma ingentensuam cum eo, qui ita creatur, communieantium . Eiusmodi tamen creati nobilibus obtinete, possidere bonterrestria statuto quodam novo nolicet. Sed posteritas eorum pari cunaliis natis equitibus jure esse incipit Amittitur porro nobilitas decreto Principis, ob admissum dedecus M atro aliquod facinus. Contaminatur et ian

abdicatur quodammodo, si quis disertis militiae, agriculturae studii