Respublica, siue Status regni Poloniæ, Lituaniæ, Prussiæ, Livoniæ, etc.-fdiuersorum autorum

131쪽

deteriore conditione hortulant , qui hortos colunt. Vtriq ch appellan-ur Quam appellationem velut prO-

rosar an non fertio litas. Habent sane in eos domini vitiae necis potestate in syraeter eos, qui ab ineunte aetate literarum studiis sacrorumque ministerio sese addixerunt. In plebe urb. in non desunt, qui rem lautiorem per famulos d vicarios administrantes, Ipsi otio, honestiolabus studiis vel delitiis vacant. Multi lautius, sumptuosius vi- itant Arq inde crescunt ieriam retia: non pauci ex iis ad egestatem rediguntur. Et hae enus quidem de nobilitate 5: plebe Iam de sacro sive ecclesiastico ordine . dii odit planitas fiat, de religionibus prius pauca attingamUS, Christianana religionem Polona gens, abjecto semel impio daemoniani ciditU,

sexcentis amplius annis constanter retinet. religioseque colit, haeretica ruria novationum insolens, m patiens ante nostram aetatem. Nuper adeo nostra memoria Lutheran a primum,mo etiam Berengaria seu Calviniana labes a mercatoribus , lonarum literarum studiosis juvenibus, levitate animorumcurioso hidio novitatis inductis peregre invecta, multorium an in os in-

132쪽

Viclefica exciemis Vladistat agellunis regis, de primis filior uin ejus Vi distata Carina iri temporibus cum hirum juxta ac illius aetas contemnertur, usu venire coeperata Sed primpum de episcoporum virtute , audii ritate, studio, ac diligentia, caete rumque procerum pietate , gravit ad constantia , malum alitus radicagere permissum non est. Itaque retnuerunt ii tunc cum prisca religioletiam dignitatem auctoritatem qi suam, rempublieam. Vae, timvivunt, utinam posteris etiam sui, linquant Iam autem non lotum ill quas dudum memoravi, verum etiaPicardorum, Anabaptistarum, Arinorum, Pneumatomachorum,Trithiarum Photinianorum, EbionitaruRecutitorum in nescio quae non stes, proh nefas a'oloniam , laxatis mel licentiae habenis agminatim invdunt, praetextu, seu verius ab usu bertatis, praeeuntibus nonnullis dei

bilitate, sibi quisque religionis magisteatque adeo rex. lex, ei te incipit. Si haec alibi prolixius deploravimus. Prufi aliquanto posterius Christo nomi r dedere Citius autem stupidius Litherarium dogma amplexi sunt, urbini praesertim, de qui sunt Germanisatu

133쪽

D E si o. sanguinis, proprer mercatorum hopificum Gennanorum freqtientiain Accommercia, Vlectionem libroruni importatorum e Germania Ualum enim

ea colluvies hominum quasi ad pileum vocata, semel ecclesi sticae dis iplinae jugum excussi: siet, a magistratibus live timore, sive perversa anima inductione, rubriusiurandum praeceptoribus suis in Germania datum, eodem inclinatis, non modo non reprella est, sed

magis etiam confirmatiar incitatur.

Multi tamen adhuc pia majorum instituta retinent, praesertim ubi imagia stratus Seium suum faciunt, alienum

non usurpant Masovi tenaciores antiquae religionis, pietatis, a profanis

novati libus ferme abhorrent. Abhorrent etiam Rullii inprimis Graecos

autem hi sequuntur, quos ab initio religionis magistros habuere, cum iis a nobis, hoc est, a Romanae, catholicae ecclesiae consensu, sese per sacrilegum schisma praecidunt tanta pertinacia, ut nihil commune habere velint cum Latinis. Sic enina nos appellant, qui in cultu divino publice Latina lingua uti-utur, 3 cum sapienti ili misi sanctissimis majoribus ipsortim , Graecorum juxta ac nostris , summam Romani

Pontificis dignitatem, auctoritatem H et in

134쪽

it universo Christianorum populor uir coetu agnoscimus. Nec in multis praeterea a nobis ii dissentiunt quidenrnibus 5 institutis ecclesiasticis magis

quam dogmatibus religionis Vulsu

autem divo tia quamvis levi deia it Plurimi tamen ex iis, ex quo tempor Polonorum ditione tenenturis ad no Romanae ecclesiae societatem minsitiata transii erunt eodemque clam

teris Polonis jure sunt. Arnieni oppid quaedam Russi Podoliaeque incolantes, suis, ipsi ritibus suaque lingua

sacris utuntur. Non abhorrent ii tamen, sicut accepimus, a Romana eccle

sia Romano pontifice misi Pi

patum ejus in universa Christi ecclesiagnoscunt Hebraei vero, quibus aliur ide pulsis, Russiae Lithuaniae, ac toti sere Poloniae oppida reserta sunt, suarietinent religionem' nisi forte supet stitio vel impietas ea potius dici debe Feruntur etiam Tartari eremissi iuno aut altem oppido Podoli ae suis uritibus Cimpietate Mahomelanci luemadmodum de Lithuanici sauc tam in delubro apudTrocos nihil pr lier pileum turbinatum, qualibus vulgi gens utitur , in suggesto editiore pii boni multos annos aspeximus S nultamus balbaros incolas cum tali

135쪽

DE sc RIPTIO. ii suis religionibus, de ad institutum no- strum revertamur Tam apud Rusios igitur,d Armenos, quam apud Polonos, qui Christi Dei ac magistri nos riinstitutis convenienter pietatem co- lunt antiquitus, certus si ordo eos uin . hominima, qui religioni sacrisque pecu - liariter moderatri tardo inserviunta none nere, sed eorum , penes quos ejus reiotestas ei antiis uitias jam inde ab temporibus Apostolicis' Episcoporum inquam auctoritate, segregatione , dc

initiatione sive consecratione , a cael

ra omni multitudine distinctus quem crum de ecclesiasti eum, spiritua tem dici supra memoravimus. In quo non modo episcopi de sacerdotes, ve-

. rum etiam caeteri sacrorum admini stri , d monachi monachaeque cen-

sentur, e plebeio iuxta ac equestri Or- dine allecti. Vtrisque enim antiquitus jam inde ab initio patuit aditus ad

hunc ordinem. Patrum demum aut avorum nos rorum memora ab epitopalibus no tam unctionibus quanae adibus et primariis quarundari Opulentiorum basilicarunc, sive ecclesiarum , Ut vulgo vocant , cathedralium honoribus , qui praelaturae, canoni catus dicuntur, plebeii theologis, ita reconsuliis, tam edicis aliquot excep xii

136쪽

excludi coepere. Eod jam ad Abbatias quo lues monasteria ubi ex professi, mun lana omnia abdicantur inducitur. Secernitur etiam sacer ordo vellitu e cultu corporis a caetera multitud neci Sed de inter se non modo a caeteris sacerdotibus episcopita, ab utrisque monachi, verum etiani ipsae inter se monachorum monachar una sectae partim figura partim colore vestium , partim toto vitae instituto distinguuntur. Quae quoniam communia sunt Polonis cum caeteris Christianis populis , persequi hic prolixius necesse non est. Proinde distinctis ordinibus, reliquam rei familiaris Polonicae

rationem paucis concludamus. Rei nummaria poloma. In magna rerum omnnam copia, ut

fit, major aliquanto fuit superioribus

temporibus, quam nunc est, argentie auri reique numariae penuria praesertim cum auri 3 argenti metalla nulla extarent, e minus nota essent nostris anajoribus transmarina mercimonia. Neque proprium habebant num iam Poloni, sed externis Ac maxime Boemicis usi sunt aliquandiu Coepit deinde

ante ducentos, ni fallor, annos a CaEi- nitro Magno rege aes c argenti

137쪽

DE sc Ri PT io ris ignari ad exemplum Boemoriam A eos vero num os prurius Onanium

igismundus rex , huius Sigismun-li Augusti pater , nostra memoria ignavit, bonitates pondere Ungariuorum. Tametsi Alexandri quoque fraris ejus aureum num una vidimus. Sic tutem crevit jam auri pretium , ut pro Juplo carior nunc sit aureus UNIUS, suam fuit avorum nostror Um mem a. Id adeo . partim propter luxtim, k crebriorem auri usum , exportati nemque ad exteros, partim quia dete- rior nunc esse sertur reliqua moneta, cum ponderis diminutione, tum aerisidmixtione. Est autem ea multiplex. Achosus uidem argenteum numismata cum admixto aere, olim vicesima

octava, nunc quinquagesima secunda vel tertia, imo jam quartam quinta pars aurei Ungarici sexagens sive co- sexagesima, arta quadragesimactava florent tricesima fertonis duodecima scoli vero dimidia . Sic vulgo dicuntur pondera sive genera, quibus

mus. Sunt minores grosi numi. Medians quidem grossi dimidium, nona fere parte superans cruciatum Cer- naanicum Sed jam exaequatus. Si lidus erit a pars grossi ternarius sexta ObOH, Iut

138쪽

lus vero decima octava Atque hi qui

dem nunc aerei sunt inalbati Superiori tempore habuerunt admixtum a ngentum , ut etiamnunc habent gros &mediam es Argentei vero sunt tri agro lius ac segro sitis, hic quidem sex, illi vero tribus grossis aestimatione par Vtrumque primus ignavit Rex Sigis

muri bis senior Sed iam pauci extant Exportantur enim j contantur lavaris Iudaeis, mercatoribus, orgen tariis apud gentes finitimas Permagnus est autem etiamnunc apud nousus externae Cnetae, quae pro mercibus und libet importatur. Commercia Polonorum Magna sunt enim nunc , si unquanalias, Polonis variarum rerum cum caeteris gentibus commercia quanquan comi tutatione mercium permultperaguntur. Exportantur autem inprimis siligo , triticum, hordeum, avenio: alia legumina linum, lupulus, coriboum sebum, alutae, mel cera, succinum, pix, cinis mali asseres, caeteraque materies fabricandis navibus ac ornandis domibus apta Cerevisi quoque ieri, a quaedam ingendis lata 3 serico idonea Iam vero Ioum vervecum c equorum permagna vino

139쪽

son modo finitimis, verum etiam re notioribus populis suppeditatur Acaui partim propter pernicitatem caboris incommodorumque toleran-

i in partim propter mollioren inces

una a remotioribus etiam populis e et untur impos tantur autem vicis im alii inde panni, non modo sericet scaurei sed etiam lanei linei a subtiliores, aulaea Iapetes, talia parietum, :quorum S hominum ornamenta, quorum opificia minus exquisita sunt apud Polonos, licet non desit materia, aliis gentibus suppeditetur Mar-lgaritae item dc gemm ae de pelles sabelia inae pantherinae, sive lupicervariae her- anellinae , a urinae, murium ponti eorum vulpinae lupinae, ursinae, ilia tum ferarum . quarum majorem copiam producunt interiores septentrio is orientisq; sylvae Husiones Alloque sive mariani, Scialeces, Si alia salsameta, Ssvento vel sole durati pisces marini. Ad haec argentum, es, O, chalaum,&chalybs, cum facta, tum infecta. Boum etiam copiam auget uberi ricuis alachia sive oldavia et Resiaria icut sequorum Ungaria. Vina plicarim ex e ldem Vngaria S: Moraviari ae Austria, Rhetia, flavonia Italia, Creta, SI Grae- ia, importantur etiam , sed pauciora,

140쪽

iret CAECedanum aut , Renense, Callicurr Hispaniense Janariens quoque e Creticum navibus advehitur. Porraromata, baria eduliorum condimenta atque cupediae, qua una cunvino in pannis aureis ac sericeis gentem hanc atque regnum vehemente exhauriunt, de longe ab oriente hoccident unportantur. HarUm auten rerum at liae mercium exportandarundi imporiandarum commercia sun Polonis maritima quidem cum accei sinus Venedici, Oceani Germaniici Pomeranis , Mechelburgensibus Holsatis Danis, Frisiis. Hollandis,Bra ibantis haliis Belgis Gallis, Livonibui Moschis, Sueonibus sive metis, Norve 'agiis Anglis , Scotis, Hispanis etiam

Lusitanis. Itemque per Pontum Euxinum cum gentibus Turcicaeditionis Terrestria vero cum Germanis, Moravis , Silesiis, Eo emis, Ungaris, Italis , Moldavis , Moschi , Armenis atque Torcis. Sed jam hunc librianclaudamus , altero Reipublicae Polonae rationem descripturi. Ac primum quidem de Magistratibus: muneribus publicis persequemur' deinde vero iudiciorum , comitiorum belli rationem explicabimus' sic talmen, utrobique ut Prusio ad calcen QPerii