Respublica, siue Status regni Poloniæ, Lituaniæ, Prussiæ, Livoniæ, etc.-fdiuersorum autorum

141쪽

emus.

ARTINI CROMERI

LIBER ALTER.

De Republica dc Magistratu

Etribus primis de simplicibus

rerumpublicarii in formis, quae vel unius, vel paucorum imperio, vel multorum om- inive quadam aequabilitate jurisatinentur, unius principatum Polo- semper, praeter duo quaedam tempo- , de quibus in historia memoravias, amplexi sunt,bonis plerunque, oderatis .a tyrannide alienis usi incipibus Fuitque contenta Polonia incipis sive Ducis nomine, Impe- , donec Otto IIJ ejus nominis Imrator Romanus Boles latam cogno-ento Chrobrum Chrabrum vulgolicant paulo post susceptana ct glo-l:m Chri itianam , hoc est , anno postiaristum natum millesimo de primo,

so diademate o honore dignatus

142쪽

tunc is honos mansit apud hanc tem. Nam post alterum Bolesta ac prioris illius pi nepotem ducentis plius annis, Principes Polonorum segio nomine abstinuerunt. Deinde, anno Christi irps revocatum et vatum id in Praemisses, manet in hadiem at quidem ad externos pleria liberis liberi populi suffragiis delatu cum ante Poloni externum Principi non habuissent Ac neque ex alia fui

lia per quadringentos amplius ann

quam ex ea , quae a Biasto duxit or nem. A centum: amplius octo Vannis regnavit perpetua succelagellonia magnorum ducum Litiniae progenies. Non haereditario meri, sed electionis iure.Fuit autemtio liberior dominatus principis nullis propemodum legibus adit rixa

infinitam non modo omnium rer sed etiam vitae necisque omnium p statem habens. Post susceptam vero blice religionem Christianam , tela rari ea coepit primum piis monitisque doctrina episcoporum: sacer cum,(quorum permagna erat digna auctoritas in rudi etiam tum mi irarum experti populo, ac caeteroruchristianorum populorum imitatic

143쪽

i oribus de itide vero bellatricis no-:r itatis meritis de obsequiis , fortassis tem contentionibus, multa de suo D e renuit tentibus 5 indulgentibus uestri ordini regibus irincipibus. an sane angustis finibus regia pote-

in sacrian de equestiem ordinem, re atrique subiectos homines atquel ona circumscripta est Ac in sacerdotaquidem iam itide ab initio susceptae iston Christianae rex nihil prorsus

is habet. De eq sitis vero capite Sc Da non nisi in Comitiis una Senatu dicat, certis aliquot causis exceptis. e renatu autem inconsulto, neque bel-m cuiquam sacit, neque foedus pu- ce cum quoquam cit, ne querer ibi ta, ctigalia, ac telonia nova instituit nere aliena quicquam de bonis regni, eque rem uillam naajorem ad rempusicam pertinentem latuit aut facit. rorro leges novas condere, pecuniam ctra ordinem publice imperare , m etam signare, successorem sibi desinare, ne cum Senaturi ii dena potet di que consensu carier a nobilitatis,

ve equestris de militaris ordinis De uo tere Magistratus etiam publici c

'enatores leguntur: ita ut penes eum

ordinem nune sit propemodum suma reipublicae. Itaque nunc regnum ec

144쪽

multum differt Ius creandi regis per Senatum est, de quo paulo post dimus. At que id etiam equester ordo vendicare coepit, ita ut tum detriin eo ratum sit senatus judicium assentiatur caetera nobilitas. Non mere tamen disceditur a stirpe mascula, si qua extat A novo Rjusjurandum exigitur in hanc sentitiam , Quod secundum leges c in intuta majorum regnaturus sit, civi cuique ordini Se homini jus privi giumqc beneficium, a prioribus gibus collatum salvum conservatur a neque de regni finibus bonisququam diminuturus, quin amissa eii. ab aliis pro virili sua recuperatur Vicissilia autem senatus omnis in ver ejus iurat Inauguratur autem simen hoc verbo uti fas est)olim quid in nesinensi, nunc vero in Cracovit si basilica ritu solenni Christianoret ab archiepiscopo Gnesinensi sacris orante, ac duobus proximis episco unctusque interscapulas sacro oleo te aram maximam , ubi etiam ac sanctam Eucharistiam venerabum accipit, corona aurea redimitus,

145쪽

rpto in dextram sceptro de in laevamomo aureis, in editiore blio ex temore praeparato collocatur , innibuniae rite peractis coronatus in i egiamrducitur. Postridie pompa itiden so-:nni coronatus in forum urbis equoehitur, senatoribus equestribus , epiu opis quid pone se attentibus, pros is vero antecedentibus longo ordine. quibus tres primores pomum , sce- trum de strictum gladium proxime ei raeferunt. Ibi erectum ex tempore taculatum sublime cum iis pedester con- uetendit, In editiori solio collocatur. edentem senatus paulo inferior ordi-2 e circuna fidet Deinde assurgens ille, Persius quatuor naundi partes gladium Librat, rursumque residens , ejus con- s actu sive leni diu inter scapulas cujussi ue, nobilis, equites auratos creat: suod perinde est, ac si baltheo nailitarii tonet Vrbani autem de Cppidani ma-:istratus in verba novi regis urant. Inli rite peractis omnibus, in arcem clim

adem pompa reditur, destis epulisl ndulgetur. Nec multo diversa est regi-

ae induguratio: qu. x fit praesente, de lucente , de postulante pro ea rege. Ieducit autem eam coronatam etiam

id forum rex ipse quoque coronatus eum simili pompa Sed non juratur in verba

146쪽

verba reginae, nec ei desertur ulla potestas aut jurisdictio.

Vectigalia Principis aliquanto luci l

lentiora de ampliora oli in fuere, quar snunc sunt Pensitabant en in ei omni Iagrestes, dicriptitii quotannis tr lbutum porauline , quod nos rasti adicere post imus, regale etiam Cetur in jugerum , seu laneum mmai istam, ut vulgo vocant, duodenostro asos, quidem latos iiive Pragenses: qdimidio eos, qui nunc sunt in usu,gi csos vernaculos excedunt Qii in si boni tatem: pondus argenti species, qudruplo quemadmodum earum rerinperit assirmant melior tunc erat grcsus quam nunc est. Pensitabant tali quasdam cum numarias, tum pecurias,frumentarias avenarias, talia: l rerum pensiones Nec modo agrico

sed, oppidani Quin requites s

milites non penitus immunes erant.

jumenta autem hi ei, quacunque itfaciebat alii secundum alios suppedit bant, de canes cum venatoribus ejalere necesse habebant. Ne monasti

quidem Asalia ecclesiiastica bona init prorsus erant libera ab hujusmodi orsibus ac tributis: quocum appellation vide

147쪽

dei licit in vetustis Principum d is lomatis Nempe PrZevi Od PovvOS, stoeta, Stan, POvvolove, Tarsove, O- va, Podvvodii, Voginta Narras se , Podvvotovve, O polle Liberae autem principi erant ubique piscationes atque venatione : Aliis non erant, ne in suom idem cuiquam fundo , absque pecviri Principis indulgentia. Mulci aequoque maleficior uirincipi dependebantur. QU.ae cum ita essent, cum perna ' na esset rerum omnium ad viati per laetium vilitas,& necdum maritima cum externis populis commercia caeli tillant, aut vulgata essent non distrahebantur fruges talii fructius praedior una Principis quaeq; expensionibus in cellam ejus comportata erant, neq; ad unum aliquem totius regni locu quod non sine gravi agrestium pressi ira futurum erat convellebantur: sed in pr.esecturis si ervabantur. Cumque ad O ficium Principis pertinere existimaretur, non desidem S: uni alterii loco assi-xum haerere, sed obire omne regnum, o fines ejus tueri, omni uni usibus sese e ponere, querimonias assi ictorum audire , jus dicere , tenuiores a potentiorum injuriis vindicare, quoquo is venerat cum equitatu de comitatu suo

aulico , ejus p xfecturae Euctibus ec

148쪽

proventibus alebatur, quoad ei manere ibi libuisset, opus velasset, sive cliuoad horrea cellaeque lassicerent, seu deniq: descriptis cuique praefecto, pro ratione

praefectu , proventuum,certis tem

porum spatiis Atque hoc illud est,quod

scriptores quidam externi rerum P Ionicarum imperiti ante nostram me. moriam in eam partem acceperunt,&

literis mandarunt, quasi rex Polonus egestatis causa regnum suum obire e petuo necesse habeat, quo a suis hominibus quasi precario sustent et Ur Caeterum postea cum Principes vel certo se loco continere, vel bellis distenti peregre diutius abesse coepissent, distra hi coepere fructus praediorum, qui praesectorum cum sua cujusque familia moderatis ussibus superessent. Remisiae sunt deinde Principum beneficentia sacro equestri ordini, tautriusque ad. scriptitiis, subditis pleraeque omnes

ii si ecclesiastici ordinis homines ni. hil Regi pensitare necesse habet. Ac ne oppidani quidem eorum, aut agrestes adscriptitii praeter binos grossos vernaculos de manso, sive laneo i qua idem sunt pagano, meo quidem solo. quem adscriptitius ipse sibi colit Nan cui saceido tabus, equitibus colun

tur.

149쪽

tur, itemque suburbani Sticulte torum de quibus post attingemus agri ab ea quoque pensione immunes sunt. Ne si ab serviunt quidem Principi sacerdotum, equitum homines agrestes oppidani, praeterquam ad arces tempCre belli reficiendas atque etiam novas, si id a senatusconsuli fiat, condendaS. Non ita pridem Abbates impositi monasteriorum certas pensiones, quet Stationes vulgo dicuntur, Regi denuo sensitare coeperunt. Adscriptitii quoque ipsorum ad colendos Principi agros, subvectiones, tensiones quas dana frumentarias revocantur , Uo praefectorum regiorum praesidio tutiores sint ab injuriis improborum. His autem exceptis soli praefecturarum adscriptitii in suis quique praefecturis a. gros colendo, vectigalia pensitando, rem familiarem Principis sustinent: Quae nunc tamen aliquanto exquisitius curatur, quam olim. Habet is etiam e metallis mediocre vectigal. In iis autem conductitiarum operarum usus est suarum impensa deducta, reliquum cedit Principi. Omnium vero metallorum in Polonia fructuosislsimae sunt salinae. Sed habet in iis equester ordo hanc praerogativam , ut in usuna suum domesticula statis anni tempo

150쪽

ibus aliquanto minoris emat alta quam caeteri homines. Eheloniis quique mercium de vectorum provenvectigal Principi. Caeterorum hon num nemo jus ullum habet institues

die exigendi telonii, praeter peculi rem regis indulgentiam : idque obicellariam extra ordinem refectione: viarum, pontium, d aggerum Caetrum naulum a traiectu sitam intim is io cuique solo instituet e licet. Dupli autem est teloniuriari vetus: nouun

Ae vetus quidem exile est, quod ab ipenditur, qui intra fines regni negitiantur. Novum vero maius aliquarto, quod boum, quorum, coriorUnhumenti, lanae,cerae,sebi,haliaria mecium,quae ad extera ora exportantuta earum, quae aliunde importantia nomine pensitatur. Vtriusque imminitatem habent e filesiasticus laquester ordo , modo ne mercaturam quexerceat, hoc est, Venum ea exporte

tuae ipse aliunde emerit, ac non de supararit. Si quis tamen boves empto suo pabulo de frumento per hyeme: aluerit,perinde habetur,ac si domi ejunati sint Publice quoq; civitates nos nullae habent immunitatem veteris telonii. De novo fuit superiori temporcontroversia uter equestrem ordine ratqu