Respublica, siue Status regni Poloniæ, Lituaniæ, Prussiæ, Livoniæ, etc.-fdiuersorum autorum

261쪽

em , Vol em , qui I ba hodie appellatur, Maeotim pali dem , Pontiani F taxia

Lithuaniana Viam Ositiana, comple- ctitur, in duasque regiones dividitur. louarum altera Carpathicis montes ora longe a Cracovia altilis it desse-

ndum Tyram ad Valachorum .

, eis, atque ex altera parte Borysi h l nem, pontum Luxiniani porrigi ars tuna ad utramque Axiaci flumilis ripam vergit, ta Tanai Europae Assim limite ad shacanum nobi-lle emporium in citeriore Volgae iura ad ejus fere ostia, ubi a Medis, Perusis, Armeniis , Scythis , de Moscis

nundinae celebrantur , per vasa te rarum spatia extenditur inde Volgai non magno interjecto spatio in xxx ramos scinditur, plurimis insulis factis totidemque per ostia navigabilia in mare Hyrcanum sive Caspium evolis ivitur. haec quidem Roxolania, suae ultra Borysthenem ad Persarum ii que fineis extenditur , magno Moscoviae duci paret: haec, quam Regiam vocamus, Leopoliensi, Lublinensia, Bel sensi, nec non odoliae, Voliniae, ioviae, Circa Saee: Podlachiae regionibus comprehenditur eodem jurae, quo Lithuanta atque adeo cum Lithuania in regni et Polo

262쪽

et CAEPolonici ditionem concessu, siciat de Samo sitia, quae Priatenis de Livonis intermedia cum Lithuania contigua est, ferax frumenti sileguminum, sial vis tae moribus amoenissimis exornata , sed nulla celebri urbe aut illustri oppido insignis. Masovia autem doctissimorum, fortissimorum virorum secundissima, clam antea communi totius Poloniae nomine censeretur,

tunc primum peculiarem adepta es appellationem , cum Mailaus sive Masos ieci stat Polonorum Regis pocillator, circa annum Christi ci xx xlv, ardente bellis civilibus regno, mortuo Rege, provinciae dominationem inva-.. sit, eamque de suo nomine Masoviam vocavit veriam a Casi miro I deinceps una cum Priat enicis auxiliaribus victus

tandem etiam supplicio affectus vitam cum Principatu amisit nomen tamen semel regioni inditum ab eo tempore mansit,quamvis provincia ad amplissimi regni corpus reversa Victu-la , arva et iugo irrigatur , muros, quos et tu ros patria lingua vocant, boum silvestri uni genus nigrum, sola producit Metropolis ejus est ars avia ad istulam , cui ligneo ingenti ponte conjungitur, ubi ob loci opportunita- item comitia regni celebramur sectandum

263쪽

ilum eam Ploscovia dignitate praecipuae it utraque episcopalis civitas Prussia sive Borussia, Livoni supersunt amplissima provinciae regni Polonici beneficiari e de quibus cum superioribus libris, qua rat one in ditionem Polonicam concessierunt, abunde dixerimus, non est quod earundem rerum repetitione lectori molesti simus. Initio apud Polonos summa potestas penes unum fuit, isque Lechus memoratur, de quo diximus quo sublato Principis unius

imperium pertaesa gens, XV ex omni procerum numero sibi Duces seu Palatinos creavit, quibus luminam universae reipub commisit administrationem sed rursus ad unum delata potestas est, qui Cracus fuit, Cratovia conditor,circa annum Christi occ. cujus stirpe extincta Palatini rursus rem p. gesserunt, lone Primi laus, homo plebeius, sed altato ingeni, virtute supra nataleis, cum feliciter rem adversus Hungaros gessisset, anno Lx seculi insequentis omnium suffragiis Princeps creatus est quem alii at in alii longa temporum seri Principes secuti sunt usque ad Bolestaum , qui ab Otthone In Caesare, repudiato Ducis nomines, quo majores sui contenti vixerant, in civitate Gnesnensi ex socius

264쪽

amicus Romani imperii appellatus est, anno Christi tori quod cum sua. cessores diu servassent, eo tandem BO-iles laus II post patratam Stanista episcopi necem privatus est, quod tamen seculis aliquot deinceps Primit austa sumpsit ex nobilitatis consilio Iacobo archiepiscopo nes nensi Regio dia D demate insignitus, anno cro ccccv. Ab eo regium nomen mansiti dignitas regia , sed cum moderato potentiae

temperamento nam quamvis Princeps supremam potestatem habeat,

maxima tamen auctoritas remanet

penes regni senatum, qui ex nobilitate constat, plebe ab universa reip. procuratione omnino summota ita ut optimatum veluti auctoritas regio imperio, regia vici Iim potestas senatus Sciequestrium virorum libertate temperetur: sic sere ut ampli limum illud imperium regio plandore refulgeat, cregia in eo potestas, quae plerunque ad

libidinem, insaniam vergens, cunal cunc a licent, omnium scelerum, in ljustitiae seminarium est sapientissimisi senatorum nobilitatis animadversionibus intra equitatis terminos contineatur itaque cum apud alios quicquid Regibus placuit legis habeat vigorem, hei non modo nullam sine Se

265쪽

natus consilio, nobilitatis assensus et legena sede legibus regni ipse obtemperare jubetur incredibilis tamen et Regum in Polonia majestas, ac subditorum erga eum cultus, cum ecpra

scripto Legum regnare judicatur. quod enim praecipuum est, summa est juris dicendi penes eos potestas quanquam nihil in quemvis sine publici judicii auctoritate statuant acerbius, con donandi tanae muli aso ab legibus patrata nec gratiam faciendi jus habent possunt sad repentinos re p. motus Urgem periculo universam nobilitatem signo dato ad arma vocare, hirruentibus tostibus sub vexillis Opponere, mercenarium militem conscribere creare militiae magistros,exe citum exauctorare in militarium sanctionum violatores animadvertere. sed potissima eorum in creandis magistratibus lonoribus ac dignitatibus in eos, quos dignos censuerint, conferendis facultas spectatur nam archi piscopos , episcopos , Cenobiarchas, ecclesiarum primicerios dicunt Palatinos, Castellanos, Mares calcos Cancellarios, Thesaurarios, qui sunt regni

senatores, ex arbitrio suo faciunt gubernatores quos capitaneos vocant, caeterosque regionum judices ac

266쪽

magistratus in singulis praeficiunt pivinciis secretarios supplicum libet irum magistros, ac reliquam curiali urministrorum turbam creant plebeic

homines propter egregia bello pac erga rem merita jure nobilitatis o inant castella, pagos, vicosque regalia viris de se ac regno bene meritis uterdos concedunt proscriptorum, sin legitimis haeredibus decedentium c gros nobilibus viris in perpetuum cnant. Omnes demum legationes,leg literae diplomata , privilegia, uitiversa foederum, induciarum, bellarum negotia regio nomine conficiuntur, ac regiis sigillis firmantur, ita talmen ut in iis maximam auctoritater itota regni universitas habeat. Ad hae accedunt opes non mediocres nata amplissimum regum est toto regno pa trimonium , portoria ex mercaturi complura magna quoque pecuniae vi ex fodinis salis e profundi vimis terr venis raro naturae beneficio tanquam saxo eruti quotannis in aerarium infertur quales sunt apud Bochnam et Veliscam in Satrapia Cra coviensi, apta lHaliciam, Colomelam Salum, halii pluribus Roxolaniae locis praetere

in desertis odoliae ad Borysthenetriccis lacus est, cujus aqua sereno Sardentia

267쪽

tiardente sole in solidum salem concre- scit, ita ut homines cum jumentis deri curribus in eo tanquam in glacie ver-lsentur, sectumque in frusta arbitratui suo avehant sed vilitas annonae, canobilitatis immunitates, ac sacri ordi- nis inprimis, in causi sunt, ut amplic simi regni, quam vicinorum , census sit tenuior nam nobilitas universa o- inanibus soluta vectigalibus , bellicantummodo munera privatis obireti pendiis tenetur , idque non nisi adpropia luandam et ostium vim intra Sarmatici regni fineis nam si ad inserenum exteris gentibus bellum extra Poniam proficisci jubeantur, singulis retris mensibus quinos aureos num Ossipendium in hastam accipiutit ita sacro ordine, nobilitate ab omni sinere immuni coloni equestrium hominum senos in singula jugera circiter solidos agnoscendi e regiae potestati pendunt regia item ple dis moderatum vectigal exsolvit interdum regibus ex amplis simi ordinis sententia licet univerit regni ordinibus tributum imperare in communeis iublicos regni usus Tam exiguo aerario innumerabilis j qui caeterorum Christiani orbis Principum opes superat, equitatus Timilite voluntatio apud eos conficitur.

268쪽

xso CAEnam Rex ex biis nobilibus, qui pitis sumptibus regno militare astri sunt, centum quinquaginta milliavioris di levioris armaturae militia cogere hin aciem si necessitas ser educere potest. Secundum Regem mxima est, augusti sim Senatus actoritas , ad quem admittuntur mnensisa Leopoliensis archiepiscopi, vir episcopi, quo in numero Bortissepiscopi non censentur. Post eos orciae veniunt Palatini numero x , P ne quos olina sublatis regibus sui Ima rei p. administratio bis fuerit. ultimi Castellani xv , inter quos Crcoviensis Palatinus veteri praerogati Palatinos omneis, dignitate, in cicenda sententia anteit. Sunt sal quos regni o cialeis vocant,puta res calli in Poloniae de Lithuaniae, a cellarii item iij totidem procanc larii, quorum illi ambarum natio nulsigilla majora, hi minora servant:su mus secretarius, mi libello

plicum magistri, qui subdi

relas ad Regem deferunt. Ita numerus omnium xcvii conficit, quoru

alii majores, alii ni inores consilia appellantur, quibus de Sigis natandusAil gustus alios recenter adfecit Senator a Rege in consilium vocantur, ra

ellorum ut

litorum qui

269쪽

ientes quidem quoties opus est, absen-

es non nisi ullas ob caustas , ut sit co-i nitiorum tempus incidit, aut nuptia-hi iam Principis aut liberorum ejus cele- orandarum caulla . aut cum qui socius regno obnoxius dux in verba Re- His uraturus venit omnibus eademit perpetuae constans tuendae publiae libertatis propagandi regni voluntas 3 cum deliberant libere impiis acerrime sententia dicunt, Prinisi ipem imprudentius regnantem obju igant, atque uno consensui incorru pio judicio sanctis In a majorum institutae universas communis patriae

iges insuperabileis defendunt, quippe ex

praecipua totius regni nobilitate generis 3 virtutum commendatione delecti Veracto fidei sacramento in Senatum cooptati iis quoque summus honos a Principe habetur: nam venientibus ad se caput aperire summa cum oris suavitate de in proximo se- dendi potestatem facere Rex consuevir. Alii sunt praeter senatores de regni

res, capit araei, quos vocant . qui sui ciuminore Polonia, , in malore XXX, in Maiiovi a Principalia xii: ea ilifer,

pincerna, dapifer, Lucior Splendidissimus militiae totius regni ducis ia

270쪽

rs et N CAEexercitu magistratus, penes quem Principis vicarium in acie rei unas

residet, potissimum excellit quare litam illusit honoris gradu non nisi pinarii donantur senatores Secunda quem de alii belli duces, quos campi rei vocant, sed longo proximi inici

vallo, numerantur. Ea autem unam Senatorum, d contra moderata Priacis is in Polonia potestas ex eo locu habuit , quod qui reipubi clavum isnet, non naturae legibus, quem admedum caeterarum gentium Reges , paternum avitum regnum succedased communibus senatorii: equestilordinis suffragiis publicaque totis nobilitatis acclamatione Rex eligitur Wquanquam superiores Reges constrauato fere temporum contextu altilalterum ex eodem genere exceperit:

hoc non juri haereditario , quod si vindicare prohibentur, sed virtutibi minitatis nobilitati Polonii cerga rigiam prolem studiis, ascribi debet, qu natos paternae virtutis haeredes sutiatos cum sibi persuaderet, quod inscirentibus admirabatur, hoc de filiis ecrum sperare facile potuit ita tame filii in paternum solium succedebanu non haereditate, sed nobilitatis cor

sensione regnum deferri existimarenelectic