Respublica, siue Status regni Poloniæ, Lituaniæ, Prussiæ, Livoniæ, etc.-fdiuersorum autorum

431쪽

DEsCRIPTIO. Istitur, non ditant regnum pecunia, imo vix pannis ex serico cina , ii ex Flandria, Anglia: vino, saccharo, aromatibus, fructibus, quae ex Hispa- , ni S Lumani advelauntur,su iaciunt. Eo usque ab alia parte quoque defertur lvinum Malvaticum sive Creticum, U- jus dolium xx aureis venit. Cum de- inique regnum mercatura addicium t non sit, nec civitates mercimoniis de

ditae sint,nc populi industria polleant: Nobilitas autem imagnanima sit, profusa in expendendo , quaeque in victu vestitu plus quam in reditu habet,

consumat cumque condimenta ciborum aroma, quorum Poloni plus abi sumunt quam ulla natio vinum, pani e serico, d potissima pars laneorum, i ipsis ab extraneis adferantur fieri non potest , ut regnum auro hargento dives sit. Opes enim uniuscujusque regni

consiliunt in eo , ut multae merces inde evehantur, paucae inferantur: texeuntia pecunias externas eo trahant, illata non ei erant. Ea in re consistunt

opes regni Neapolitani , Ducatus Mediolanensisti illud emittit maximam frugum, vini olei serici, croci, equorum, si tactuum, aliarum rerum quantitatem , quae maximam externarum pecuniarum vim eo pertrahunt. IIaec

432쪽

menta, orygam, pannos, ferramen

emerces omnis generis, recipit partana rerum si regnum Neaponum regnum Siciliae, ita abunrent operis artificiose factis , sicutctibus, bonis, quae natura largit divites sunt, nulla alia regna eis psent cona parari. Sed ut ad Polonia revertamur, ejus te ilius non sunt eo tenues, sicut ali sui existimant Rditus enim regni, qui ex mineriso argenti percipiuntur, accedunt sexcenta aureorum millia ciuotaVerum quidem est, Sigismundum Agusium , redituum partem oppignrasse: Rex quoque Henrieus, uno anstigam mense, ut sibi unam nobilitat partem obligaret , ex reditibus pquam pro ccc aureorum millibus quque anno alienavit. Re quoque ptest applicando coronae bona caducquae reges privatis personis concederi solent, sibi magnos reditus parare. Dixctorum redituum magnam parten potest Rex sibi servare , parcerequsima pilbur. Eo enim faciunt Lituanquando rex cum aula in Lituania dgit idem quoque fit in maxima Polniae parte Hoc parvi non facit is, sqrpendet, Scottae, Navarrae, Sardini

433쪽

l tars crin P o. Is legnorum reditus non excedere centum aureortina millia quotannis: neci egna Aragoniae , quoque triennio, dilus quam, ni illi aureorum pende- e. Reditus Regis Angliae, ante litana ui pavit bona Ecclesiiallicorum, non cedebant sexcenta aureorum millia otannis. Rec Poloniae multo plus lituum haberet, si erga suos Palati-.Castellanos tanta liberalitaten lateretur. Concedit enim eis utrimum duas partes tertias .fere aper omnes reditus, quos in ipsi,

m gubernationibus habet. Sed incessitatibus bellicis .arduis expe-ionibus, facto decreto in Comitiis Uni gravat Rex populum Anagnis im-

sitionibus aut tributis, quae ex territariis percipiunt et , aut ex vectigali et erevisiae adscenduntque ea tributa ad

j talem pecuniarum summam , ut ea

Rex Stephanus sustinuerit onera gra- issimi triennalis belli quod cum Ma- gno Moscorum Duce gessit. Sed illud maximum est , quod nobiles propriis expensis , pro defensione regni Regii inservire obligati sunt. Serviunt hi l equis, armis instructi partim sicut no-lstri cataphracii equites , partim alit quanto levioribus, partim sicut Tarta- rL Dicuntur hi. Cosacchi Horum ars

434쪽

i AE est furari, depopulari, innia vastpestura dareque Eunt in bella pomple, ornati sagis det vestibus, line aurargento , milleque variis colo ibus criminantur. Ornant se quoque penis salis aquilarum , exuviis leopdortana de ursorum , vexillis labarisqmultis variisque. Haec aliaque ormenta ipsos stat visendos laostibus terribiles faciunt suosque animos ad seritatem ferociamque incitare possunIpsorum equi mediocres sunt , sed agi

les, mermanicis longe animosiore Pictimatur, Poloniam necessiitate ex gente centuna, Lituaniam xx equitum illia colligere polle sed tantum circter centum equitum millia educi pos existimant aliqui Verum quidem equo equi Lituanici Polonicis longinferiores sunt. Fidiant Poloni tantumagno numero sui equitatus, ut noverentes ullius hostis vires , parum munitionibus extruendis solliciti sint suumque exercitum in locis apertis,adiversus hostes, pro patria, liberis, liberi tate, omnibusque suis bonis, magnc animo pugnaturum credunt. Hostibus se nunquam , etiam in quacunqu fortuna, terga obvertere profitentur

Sigismundus Augustus tentavit, ut i Comitiis regni deliberaretur de muniend

435쪽

talenda racovia, propter Caesaris vi- initatem sed Polonis id persuadere Haunq; iam potuit, tam quod nolinti Regibus medio praesidio ruin, commoditatem dare, invadendi merum impe-itium , de absolutam dominationem: una quod dicunt, sua pectora defeni endo regno sui cere. Pedes rem natis litiam non habent, quo e omnis regni opulus divisus sit in mercatores har- ices, qui oppida incolunt, rusticos villicos , qui ruri in tali subjectione iurei dictum est degunt. Sunt itaque ma in manibus nobilium tantum, i pedibus non militant. In nece Zi te peditibus Germanicis cmungari cis usi urit habuitque rex Stephanus in expeditione Livonica , sub signis,

lus minus x v i peditum Germano-im dc ungarorum millia Ducen lis tormentis bellicis, cuniculariorum soliorum loco utuntur Tartaris S suis rusticis Quod ad tormes ta bellica

liis satis instructum est tum quod no- biles satis illorum in suis arcibus ha-ent, tum quod illorum indigentiam ali non possit, ob Germaniae vicinita- item, quae metallorum ferax est, habet-lque multos magistros fundendi tractandique tormenta, atq; orniae quod

Dd ad

436쪽

loniae, quanto minorem arcium ni merum habet. Sunt tamen non parv:

Gonsiderationis arces Leopolis A C: annet et in Russia, arx Cracoviensis

minori Polonia, Pol censis in finibi Moscoviae, Mariemburgi Mali glaorus oppidorum in russam in Livoni: quae oppida non a Polonis, sed ab Equitibus Teutonicisti qui earum domi ierant munita sunt. Poloniae virequas commemoravimaas, sunt 3 ni mero: natura tales, ut pauca Europregna eas sequent, non superent viae eis deest, nempe agilitas. Sed adfimitatem cuiuscunque status quatuo res requirum ur; nempe ut vires silyroprieae numerosae, validae et agil

ant propriae, quia aegre ei credi potetqnia alterius est numerosi, ut in rei bes adversis, incommodis sempealiquae supersint validae , quia num rus absque fortitudine parum juvatis o potius molestiam quam auxiliunadfert i agiles, ut facile colligi possint via pellique quo exigit necessitas. Polonis deest dictarum quatuor qualitatun ultima, agilitas nempe quae arebia duabus dependet una est Principis au oritas altera prompta pecunia. Rer

437쪽

potes atena non habet in Polonia aliquid decernendi , bellum indicendi,

onera ad conflandum pecuniam im ponendi , absque consensu Comitiorum. Sed Comitia dc consultationes, is quibus multos interesse opus est, simiules sunt machinis ex pluribus partibus multisque instrumentis constantibus, quae progressiim alicujus momenti non nisi longo tempore faciunt. Sed

in rebus bellicis sunt ii Principes expeditissimi, qui soli imperare possunt,qui iecunias in promptu habent alioquin in indicendis disponendisque Comitiis , ut decreta propositioni respondeant, deinde exequendo colligendoque pecunias, tanti temporis actura fit, ut ad expeditionem parum supersit, sugiatque occasio Baronei Inc bile Poloni tam magnos sumptus faciunt invisendo comitia , haerentes gentesque in iis, ut ad bellum vires non supersint. Fieri posset, ut ad de- sensionem statias promptior expeditiorque resolutio inveniretur , quod imminens periculum Omnibus pavorem incutiat sed ad aliquid acquirendum credo ibi futuram magnam tarditatem Spes enim boni non adeo assicit, quam timor mali. Vidinuis a

438쪽

absque obstaculo invasit Livoniam quae se sub umbia: protectione Sigimundi Augusti contulerat Temporquoque Henrici Andegavensis Regia Poloniae, Iohannes Moldavia Pran ceps qui magno animo de claris vi elotiis per aliquod tempus bella adver sus Turcas gessiit a Polonis praeter paecta foederis , inter ipsium de Sigismun dum Augustum , desertus fuit. Dicae

miri tamenta vires Polon et per se nin .

merosas,independentes de validas, tane tum agilitatis de promptitudinis habituras, quantum in Rege valoris, ob ris tacta caciae erit. Eius rei fidem se cit Stephanus ait Oreus cia Us rem pore Polonia non solum conservavit sibi nomen, existam a tionem res niquod se a viribus extraneis defendere queat sed quod etiam imagni momen t actis uisitiones de potentibus hostibus facere, referre valeat. Cum autem dixerimus de agilitate, quae res viribus cujuscunque status necetiaria est, non praeter institutum erit , causas ipsius

agilitatis adjungere. Praecipuae sunt(sic a dixi ruus auctoritas Principis, qui

439쪽

D E L VI et I O. Arrmotum dat hvis pecuniae, quae ipsusnon servat. Vidimus enim potentissio exercitus propter tarditatem, torporem lue capitis , tempus inutiliter trivisse praeclarissimas victorias ullium fructum peperille aut fecisse, propter pecuniarum penuriam , ineu moveri non potuere milites Multum quoque ad rem facit militum qualitas. Negari enim non potest, peditem Germanum de Bolaemum abastialitate laudari non posse quae laus abs que dubio, Italo , Hispano: Francocebetur, non ob id solum, quod corpore melius constituti sint, sed, quod plus est, quod in bello minori contenti sint,

quamvis enim vinum non habeant, non pavent nec cadunt animis, si carnes desint; 5 quomodocunque cedat, serunt diutius inopiamin incommoditates. Levis equitatus magis agilis est, quam cataphracii hiractatio sciope- torum, quam lancearum. Id considerantes Franci ultimis bellis lancearum usum, in quibus ipsorum militaris gloria consistebat, reliquerunt, utunturq; earum vice siclopetis, sicut equites Germani ense Sed quo judicio id fecerint, excutiet alius. hic non dico,equitem levioris armaturae, in rebus bellicis abso-hite cataphracto eis meliorem;id dico,

440쪽

quod expeditior promptiorque sit. t

Multum quoque facit genus equorUna: Flandrici molium superant Frisicos de Cermanicosmec minta praestant Hungarici Polonicis, Astiircone Turcicus Barbarici praedictis sunt velociores. Inter utrosque sunt equi Neapolitani, qui vernacul e cors eri appellantur. iamvis enina Asturconi velocitate pares non sunt, perdurant in labore, seruntque melius pondus armorUna, nec tardi sunt. Vt, quod verum est, dcatur Experientia docet, equitatu Cermaniciam propter eorum tarditrem aptum non esse ad insequendum sugientes, nec ad effigiendum hostes. Si enim Valacchici, Hungarici, Pol nici, Turci ci Mauri Barbarici equites, Cermanicos suderunt , non possi intestii gereri si illi autem rupti sunt, non pollunt equi Germanici illos insequi. Falaonum enim instar aggrediuntur liostes, rursusque avolant longilla me. In expeditionibus maritimis , agilitate

Pilium valent naves destitui. enina vento moveri non possunt,ne Ilae vertari aliquantulum, sed parum, amplius faciunt magnae actuaria naves, sed velocitate Caestant maxime triremes, quas galere vocant. Vidimus itaque,clailes Christianorum, quorum vires