Iusti Cnutii Compendium vniuersae medicinae iuxta doctrinam Hippocratis, & Galeni

21쪽

actiones a facultatibus,tanquam 1 propria causa,emanant. Cum igitur tres potissimum actiones in nostro corpore excellant, naturalis, vitalis, & animalis: fit ut tres quoque sint animae facultates; naturalis inquam,vitalis, & anima- Iis ; quas nunc una cum actionibus earum singulatim explicare aggredior. Distinguitur autem hoc modo,non quod plures sint animae,sed quia, propter organorum diuersitatem, diue sas quoque operationes edit: quae quidem v xietas non ab anima, sed ab organorum diueria structura, & temperamento, prouenit. Nam uniformis anima semper, & ubique eodem modo ageret, nisi a diuersis organis, ad hanc, vel illam actionem, determinaretur: ut a ven

erieulo, ad chylificationem; ab hepate, ad la guificationem; ab oculo, ad visum; a lingua , ad gustum; & simi liter. Quod agant organa sab anima habent; sed quod hoc, vel illud agant,

non ab anima, sed a propria compositione, o temperamento, ti nent: unde etiam pes vid ret, si temperamentum, & structuram, visioni congruam, haberet, eadem enim ibi, quae tria

oculo, est anima i & eaedem facultates.

22쪽

Me naturali facultate, ac primum de Procreatione. cap. 8.

NAturalis facultas diuiditur in procreatri

cem, & nutricem: procreatix nouam substantiam machinatur, mediante alteratrice, es formatrice. Alteratrice, quia ' t ex semine se tus exurgat, necessario mutari, atque alterari debet. Formatrice,quia haec genito foetui congruam delineationem, & singularum partium iustam figuram, magnitudinem, numerum, si tum δε connexionem tribuit . Ut si artifex ex marmorea massa statuam facere velit, eam primo immutare debebit; tum ei iustam figuram, ut hominis, tribuet; postea ei non ineptam magnitudinem addet; ac in numero non errabit,

sed duos oculos, duo brachia, binos pedes, quinque digitos apponet , situ debito caput supra, pedes infra locabit ; demum omnia optime Connectet,vi digitos manibus,manus brachiis,hraehia humeris, & similiter.

De auctris . cap. 9. Conformatus scelus auctrice opus habet, Ut crescat: crescere autem sine nutritione nopotest, cum sine ea ne quidem vivere queat pquare nutrici facultati, accretio propriae dicta debetur. Excludimus enim hinc omnem Im' - B a - obb

23쪽

Ius et x CNvTII propriam accretionem, ut illam quae fit per arpositionem,qua crescunt acerui, & vinum afluissa aqua: & illam quae fit per rarefactionem,qua pugillus aquς in decem pugillos aeris excrescit: atque illam quae fit per repletionem,qua crescit uterus grauidis, spongiae imbibita aqua,& vesi- eae vento distentae.

. in . . .

. . me nutrice Acultat . cap. Io.NVtrix facultas nos nutrit, mediante attra-ctrice, retentrice,concoctrice,assimilatrice,& expultrice: atquς hae facultates omnibus, di singulis partibus insunt; earumque auctor est spiritus naturalis,in hepate genitus. Attra-ctrice, unaquaeque pars alimentum sibi familiare prolectat: & quia concoctio in momen to absolui nequit, propterea per retentricem illud retinet,ut coctioni tempus detur. Quando comeoctum est alimetum,per assimilatricem id pamtibus agglutinatur: tunc enim actu tantum est alimentum, quando in partium substantiam Gomerium,&4js undique si mile factum fuerit; sc enim tantum proprie nutrit. Atqui hanc

nutritionem tres manifestae concoctiones prae

cedunt; una in ventriculo fit, quae chilifica divitur, eo quod cibum in chylum, hoc est materiam cremori similem conuertat; non tantum insita ventriculi facultate, sed etiam vicinarum partium, instar prunarum ipsi subiectarum,ad-

24쪽

miniculo; he patis inquam, lienis , Omenti, aeeoli intestini. Dein chylus,in intestinum ilium protrusus, per VenaS meserat cas ad iecur ira sit, ubi secunda concoctio, sanguifica scilieet,' perficitur; qua chylus in sanguinem mutatur. Τertia concoctio omnibus partibus communis est, rorificam nominant; quae alimentum assimilationi praeparat, ac quasi In rorem conuerintit. Gndem insurgit expultrix,quae heter g nea,coctione segregata expelli t,noxiosque humores arcet: unde quibus partibus haec imbe- cillis inest,illae morbis sui magis obnoxiae; quia aliae in eas se exonerant, v t in catharris euenit. Obseruandum autem coctionem 1 digestione a

differre: coctio enim est cibi retenti alteratio: digestio vero est cibi concocti distributio. M tus itaque cibi a ventriculo ad partes solidas digestio dicitur: perficiturque 1 partis digerentis

expulsione,& partis indigentis attractione.Vna quique enim pars, exhausta media, alimentum attrahit, attractum retinet,excoquit,& ex eo se

nutrit; postea vero ad alias illud detrudit in sic

fit digestio . . NT e vitali facultat .

V Italis facultas vitae, & omnium actionum

vitalium,pulsus inquam, & respirationis, causa est: utiturque diastole,& systole. Diast is, pro aeris, ad restigerium, & spirituum Pa- is a bulum ν Cooste

25쪽

xi I v s T I CNvTII hulum, attractione: systole; profuliginum e clusione. Atque haec potissimum in corde, arteryri pulmone, de cerebro, micat. Et quamuis nonnulli respirationem esse voluntariam dicat; liceat tamen mihi, breuitatis causa, hic supponere; eam esse vitalem: tum quia pulmo inter vitales partes numeratur: tum etiam quia pr prio mi tu movetur, & per accidens tantum a musculis adiuuatur: immo nobis dormientibus, ac voluntate exutis, non solum proprio instinctu pulmo respirat; sed etiam musculOS,c tra eorum legem, absque voluntaria electione,

coadiuuare cogit. . V .

De animali saeuitat . cap. II. Ni malis facultas sensus, & motus auctor est: sunt autem sensus, vel externi,vel interni. Externi quinque; quorum alij medio indigent, ut visus, auditus, & olfactus: alij si nomedio fium, ut gustus, & tactus. Interni sunt sensus communis, phantasia, ratiocinatio, d memoria: quos sedibus distingui quidam non inepte volunt; ita ut sensus communis,& phantasia in anteriore cerebri parte, ratiocinatio in medio, memoria in posteriori habitet. Undo laesa memoria,occipiti; phantasia, sincipiti; raticini natione, vertici remedia localia applicant: Galenus tamen ea suturae coronali apponere iu-hςx, propter cranei subtilitatem, ac commissu

26쪽

COMP. MED. LIR. r. vrae raritatem; alijsem in locis ita crassum, sedensum est, ut medicamentorum qualitates ad Cerebrum penetrare non permittat. Motus deissuque causa est haec facultas, at non eius quo cor, arteriae, pulmo, &cerebrum mouentur;

sed illius,quem musculi peragunt, hoc est illius, quia nostra Voluntate dependet;& quem subiare, & non subire, pro libero nostro arbitrio, possumus.

. De praereatisne hominis. cap 13.

ANtequam ab animae facultatibus disced

mus, admirandu illud procreatricis opus, hominis inquam generationem, paulo accur lius ex plicare conuenit. Quemadmodum igitur omnia,quae oriuntur,ex semine nasci videntur, sic etiam homo ex semine gignitur; eae non quidem in terram iniecto, 't plantarum, sed maris, & 'minae congressu in uterum et acutato: est enim uterus foetui, quod terra planta Αn autem masculino, & faeminino semine, ad hominis procreatione opus sit, ambiguum est: ego tamen utroque opus esse credo ; masculino quidem primario , S per se, Deminino vero se eundario: neque enim aliam ob causam testes habent mulieres, quam ut in coitu semen Vtero affundant.

27쪽

De semis . cap. I .

Est autem semen substantia viscida, albati,

ex sanguine a vena caua descendente,in te stibus genita; & spiritu copiosissimo , ab arte ria magna accepto,scatens. Hic spiritus inca sa est foecunditatis; & nisi adesset, semen ei eulari non posset, sed ut in gonorrhaea , lachri mante quasi pudendo efflueret. Hic si multum abundet, masculus generatur ; si paucus adsit, ' Demella exurgit: non enim hoc dextro sinistr ue uteri adscribendum est. Hic inquam in cau- έa est, quod frequenti coitu homo adeo debit tetur; n autem quod a toto corpore semen actu defluat. Hi cille est, qui in coitu genitales partes exqui sitissimo sensu praeditas, titillansae pruri tum excitans, totum corpus voluptate commouet: quae tum maxima est, cum semeneiaculatur , eo quod tunc, spiritus una cum si mine conglomerati, partem maxime sensileaia vellicent; eo modo,quo materia acris membra nam quandam mordicans, horrorem concitat.

De sanguine mennruo. cap. IS. A Lterum generationis nostrae principium , A, est sanguis menstruus;is scilicet,quem sta tis periodis, singulis ut plurimum mensibus, mulieres excernunt: sola quantitate excreme tutus p

28쪽

7 COMν. Mgn. Da. f. titius; nam propter ealoris inopiam, eum t tum sibi assimilare nequeunt. Nisi quod inter clum 'euienti aliquid cum eo educatur; & maxime si mulier non omnino sana fuerit : unde in fluore mensium non omnino tuta est venus; periculum enim, na mne pia proles, ex polluta sanguine inficiatur; Melephanthiasi , aut lepra,corripiatur. cuius rei nobile exemplum nil, per vidi. AL qualitate alias adeo benignus, &ad generationem adeo necessarius est , ut illae, quibus menses desunt, omnino steriles sint equare ante decimumquartum annum, & post quinquagesimum, mulleres ad generationem ut plurimum inutiles sunt; illis enim menses nondum fluunt, his autem fluere cessarunt. Sa guis hic est,ex quo parenchymata viscerum, Mcarnes musculorum ortum ducunt: hic est,quo foetus in utero nutritur. Idem ille est, qui per venas mammiliares ad mammas profectus,ibseque insita earum vi dealbatus,lae euadiis unde infans,utero egressus, familiare alimentum p tit. Hic etiam sanguis nouem mensibus cirea uterum coaceruatus, lochia sic enim sanguis post partum copiose erumpens vocatu Heausat.

Admiror autem prodigiosa Plinii de hoc sa guine mendacia; qui tam malignas ipsi qualitates tribuit, cum tamen Delum eo nutriri non neget. Neque excusationem,quam de lochiis aliqui adferunt,admitto quamuis enim lochia.

nouimestri gestatione labem quandam contra

29쪽

xerint, non tamen adeo venqqata esse possunt: quidem alias laetum , ipsamque matrem e tinguerent. , ψ. De conceptione, ac Diut formation .

QVaado semen in 'tero conceptum retine

tur,mulier concepisse dicitur:nam conceptio Hippocrati est seminis retentio. Et si untditum semen remanserit, unicus erit foetus , si in duas partes disrumpatur, gemelli futuri juntis in. pl ures, plures, modo spiritus sufficiant. Tandem conceptione facta, ac uteri orificio rite occluso, insurgit procreatrix facultas, la mationem aggressura: qua autem serie, & quo ordine,partes nascantur; Galenus se nescire ingenue profitetur; hoc enim in secretis sibi se uasse, natura videtur . Cognouit tamen partes spermaticas, quae totius quaedam rudimenta sunt, primum gigni; & postea ex sanguinem terno, ipsis affuso, parenchymata, carnemque musculorum pullulare. Perficitur laetus,si m sculus fuerit, trigesimo ad su mmum die intem dum vigesimooctauo; si fae mella,quadragesim secundo λ interdum quadragesimo.

30쪽

De motu, o si tu fatus in Hera. cap. 17.

i a oueri autem,& calcitrare incipit mascu- 10 lus tertio mense; saemina Vero quarto &: ab hoc motus principio certissimo cognosci p . terit, num masculus vel faemina gestetur. De situ infantis variae auctorum sunt opiniones: . ego tamen eum describam, quem autopsia in grauida, cui laetum exsecui, obieruaui. Vidi enim eum in semetipso conglobatum esse; ita ut genua manibus appraehendat: in quas,inctia nato capite, ita incumbit; ut digitorum nodi, oculorum caua subintrent,& nasus inter g Rua recondatur, cunes calcaneis insident. ,

De nutritione foetus, ac de membravis m l . uoluentibus. cap. 18. ,

NVtritur scelus sanguine materno per V nam Umbilicalem, quae portae ramus est - in hepar attracto,& per totum m us distributo. Nutritionis excrementa solida quidem nulla habet; serosa autem,intra amnios,& alantOidem deponit. Vestitur enim scelus triplici membrana, quas pro eius tutela ante omnia,ex impuriore seminis parte,natura fabricauit. Pri-ί ma amnios dicitur: haec foetui contigua, eum. ab acrimonia urinae defendit. secunda est alan- , tuid . Tertia chorion, lus Placenta ν atur