Iusti Cnutii Compendium vniuersae medicinae iuxta doctrinam Hippocratis, & Galeni

41쪽

as I v s et et C M v T I tquibus prae caeteris pituita luxuriat, cognoscuatur, eo quod sint segnes,somnolenti, Obesi, pati Iidi , sic stupidi.

De Bilc . cap. 2 S. BIlis est humor tenuis, calidus,& secus, fi uus, Sc amarus,ex tenuissima chyli substantia,a feru id issimo calore procreata. Calidum,& siccum dico non quod actu talis sit somnis enim humor actu humidus est) sed quod facultatem calfaciendi, &exsiccandi habeat. Est a tem bilis alia alimentaria,alia supes flua: ali m ntaria, quae Una cum sanguine partes calidiores nutrit, & sanguinem fluidum reddit, ut prom-Pte per totum corpus discurrat. Superflua est vel naturalis, vel praeter naturam: naturalis illa est,quam hepar in vesicam felleam reponit; at haec non omnino inutilis est. Utitur enim ea natura,cum ad stimulandum expultricem int stinorum facultatem; tum ad abstergendam pituitam crassam, in ijs contentam: habet siquidem bilis insignem abstergendi vim. Hunc It, . que in finem vesica fellis proprium habet ductum, quo bilem in intestina, tertio quoque die exonerat: qui si obstruatur, bilis ad superficiem corporis regurgitat,unde icterus,seu regius morbus resultat tunc 'ces albae excernuntur, quae alias flauo bilis colore tinctae erant.

Praeter naturam illa est,qus naturet bellum india

42쪽

COMI . MED. LIB. I. '

xit: utest primo porracea , succo porri fimilis;

quam pituitam viridem aliqui nominant: g neratur ex cibis in ventriculo, ob calorem pra, ter naturam, Corruptis, nec in chylum abeuntibus : aut ex oleribus praui succi. Secunda est vitellina, su bstantia, & colore vitellis ovorum similis; naturali bile multo calidior. Tertio est aeruginosa , ita dim, quod colorem aeruginis referat; admodum calida,& mordax est: gignitur vlplurimum in ventriculo, ex adustione visellinae bilis. Quarta dicitur caerulea, ardinre tantam acrimoniam adepta, ut partes er dat , atque exulceret: harum postremarum doiectiones fere lethales sunt. Biliosi hoc est qui prae alijs flaua bile abundant; iracundi, celeres ingenio,& corporis motu, leues mente,& m citenti sunt; habentque totius corporis cal rem mordacem, & colorem flauum, aut saltem, urinas flauas,& Venas amplas.

De atra bile. cap. 26.

ΗVmorem melancholicum, & atram bia

lem , Vulgus medicorum confundere si let cum tamen plurimum inter se differant. SNquidem atra bilis calidissima est, melancholia vero frigida dicitur: & atra bilis, tum fit, cum flaua bilis adeo aduritur, ut nigra euadat: haec omnium humorum feruidissima, & mordacise sima est,ita v t non solum partes, in quibus cola et ligit in b, Cooste

43쪽

ss Is s f QN v Υr Iligitus,erodat;sed etiam quascunque attigerit, comburat. At quod magis est, terrae iniecta, eam attollit;& aceti in modum fermentanburulasque, quale,seruentibus iustulis innatare solent, excitat . . De hac loquitur Galenus, cum ait, omnes mortuΘs esse sequos atram bilem e Cernere unquam vidit et de hac intelligendus aphorismus, qui dysenteriam ab atra bile lethalem esse inquit; eo quod ulcus cancrosum in infestinis producat. Melancholiae autem longe alia est ratio; haec enim, etiam si vel plurimum aduratur,nunquam tamen eam, quam dixi malignitatem acquiret: & quia nunquam ita elixari potest,ut in bilem conuertatur, pro-Iterea etiam nunquam atra bilis nominari d et . Male igitur facere mihi videntur illi, qui non solum melancholiam adustam, verum etiam sanguinem adustum,atram bilem vocant: nam quod nunquam in bilem conuerti potest, multo minus in atram bilem transformabitur .

De Melanebolia. cap. 27.

MElancholia est humor frigidus, & siccus,

subniger,&acidus,ex crassiorechyli poraione genitus:estque vel alimentaria,vel super / flua. Alimentaria est boni sanguinis faex , qua parteῖ melancholicae, ut ossa, nutriuntur: haec turbulentam bilis velocitatem refrenat , spir tusque stabiliores reddit, atque ita in causa est,

quod by Cooste

44쪽

Co M p. MhD. LIB. r. quod melancholici biliosis ,& 1enes iuuenibus prudentiores sint. Superflua est vel naturalis , vel praeter naturam:naturalem,iecur in lienem exonerat. Lien vero eam in stomachum transmittit, non solum ad excitandum appetitum acidis enim appetitum excitari, etiam vulgo notum est) verum etiam ad corrugandum ven tri culum,ut,pro meliori coctione, stricte cibos amplectatur. Melancholia praeter naturam est, quae plus iusto adusta, nigra euasit, quam aliqui per venas sedis haemorrhoidales vocant excernunt. Melancholici sunt tristes, timidisne causa, pusillanimes, inertes,& Euclione auariores; habentque iudicium deprauatum, letotius corporis colorem liuidum; si videlicet multo plus solito melancholia abundet.

De partibus. cap. 28.

Non hic exactam partium anatomen insti

tuere decreta , sed Galenum lib. de diffimorb. Imitatus , tantam earum cognitionem

reuelabo, quanta pro hoc instituto tyrones opus habent. Illud itaque quod nec propriam undiquaque circumscriptionem habet,nec undi quaque coniunctum est, si vitae particeps fu Tit, pars animalis dicitur. Sunt autem partes aliae similares,aliae organicae: similares dicuntur vel simpliciter,ivel eo qucid ad sensum tales appareant. Similares inpliciter iunt, quae in

45쪽

o I v s ae I e N v v 1 et partes specie diuersas secari nequeunt; ut est caro musculorum, paren chymata, Ossa, mem a ranae fibrae, cartilagines, & ligamenta: haeactionem publicam nullam habent, sed tantum Privatam, qua alimentum attrahunt, retinent,

coquunt,& sibi assimilant, & superflua demum expellunt. Ad sensum vero, quas similares qui dem, sed minime simplices esse Aristoteles a.

de pari.animal. eap. I . docet: nam ex simplicibus Componuntur; ut musculus ex carne, fibris, &tendine; nerui ex dura, piaque matre, ac medull am substantia; venae, & arteriae, ex duplici sunt ca, fibris, & ostiolis. Partium similarium aliae sunt spermaticae, aliae sanguineae: illae ex semine, M ex sanguine ortum habent:illae sunt

albae, h ae autem rubeae, &carnosae dicuntur a organicae partes quas dissimilares vocant, eo quod ex similaribus fabricatae sint, dicuntur instrumenta, nostri corporis actiones obevntia ; & congruam figuram,magnitudinem, numerum, & situm habentia. Harum cum G leno de dissi. morb. cap. q. diuersos ordines sta

tuonta Ut venae,arteriae, nerui, ac musculi,sint

Partes organicae primi ordinis; nam etsi simit res quodammodo sint, actionem tamen instrumentalem,& publicam edunt; si quidem venae, di arteriae, sanguinem; nerui spiritum anim lem, distribuunt. Secundi ordinis illae sunt, quae plures istius generis actiones obire possunt , cum ex instrumentis primi ordinis com e Ponantur, , C

46쪽

r COM F. Milo. TIB . p. i ponantur; ut nasus,oculus, digitus. Tertii demum ordinis sunt illae,quae ex instrumentis se cundi ordinis constant, pluresque ijs actiones absoluunt ut facies,manus,pes. Addere post i mus quartum ordinem Vt complectatur pa tes ex instrumentis tertii ordinis conflatas; vitae iacium, brachium, & crus. Ex partibus org, is nicis aliae sunt principes,aliae ministrae ae igno. biles: principes appello illas,quae ad vitam simpliciter, & per se necessariae sunt. danturque

tantum tres,ut cerebrum,cor,& hepar .rristes itaque his non annumero quia i/s exsectis, antimal superesse potest. Μinistrae ac ignobiles sunt illae, quae his inseruiunt, earumque gratia factae sunt; omnes videlicet reliquae, praetexenumeratas; licet etiam inter has,aliae aliis a biliores sint.

47쪽

ecerebri se membranae, fibraea ligamenta.

plici vi l cartilagines.

lares eaeq; Vel Partes nrt corporis Sut vel caro muscuis

Quarti ordinis, ut O braciatum.

48쪽

COMPENDI UM

De huius tractatus necestat . cap.

Bsoluta physiologia,hoc est rerum naturalium cosiderati no , ad υγιεινην optima transimus methodo: ita dicta,quod rerum no naturalium medi

cri usu, sanitatem conseruet. Cum autem sanitas morbo prior sit; sequitur quoque artem sanitatis tuendae, therapeutica, quae morbos curat, priorem esse; & forte non minus necessariam. Nam indesinens 1 pirituum clauuiu, aere attracto, humida innati consuM

49쪽

- I v s Y et C N v v x xptio , cibo, & potu, reparari debet; sie eorpus

vigil ijs lacessitum,somno; motu defatigatum , quiete, reficiendum est: & reliqua pro conseruanda sanitate necelsaria, nisi rite adhibeantur, morbos causare solent. Quare singulorum cer intos limites, quos ultra eitraque nequit consist re rectum, Opportune hoc loco constituere aggredior - - ε

Quomodo consemetur sanitas. cap. 2.

a . .

ΡAssim apud medicinae scriptores legitur .

quod uti morbi pelluntur contrariis, sic sanitas conseruetur similibus: at ego hoc de vere temperatis intelligendum existimo; nam certe illi, rebus temperatis adhibitis, in sua temperie conseruantur . sed longe alia intemperato-xum est ratio; nam illi similibus non conseruantur,sed offenduntur. Ut si calidi,calidis vescametur cibis,in morbos calidos incurrent: & frigiadi , si frigidis fruantur, fieri non potest, quir morbis frigidis corripiantur. Quia igitur nutilus fere temperatus existit, dicendum potius,

modico contrariorum usu sanitatem conseruari: hinc calidis,moderate frigida; frigidis,m derate calida; siccis, humida; & humidis sicca ad conseruandam valetudinem conueniunt. Sic enim, ne in deterius labantur, impeditur: Eta quantum fieri potest, ad perfectum temperiei

statum trahuntur . . a

50쪽

COM F. MED. LIB. I.

A Sr, cum pro cordis refocillatione,tum pro

caloris innati restauratione, inuitis etiam nobis hauriendus , ac propterea corpus nostrualterare facillime potest: hinc non abs re Hippocrates in morbis diuturnis regionem, & ae- Tem mutare suadet. Unich itaque studendum est, ut purus adhibeatur; talis inquam, qui nec stagnorum, nec paludum vaporibus infectus est, aut nebulosus euasit; nec ex profundo sp Cu mephitim exhalante vitium contraxit; nec qui cloacarum,aut cadauerum laetore,aliarumue rerum putredine coinquinatus est; nec qui editorum montium vallibus inclusus, nulloque afflatu ventilatus, situm, ac squalorem induit. Huiusmodi enim aer omnibus noxius est; qui autem contrario modo se habet, nulli non salu-hris existit,& maxime si temperatus fuerit; sed non semper iisdem qualitatibus affectus est. Nam hyeme, frigidus, & humidus; vere, calidus, & humidus, sed quodammodo temperatus

datur; aestate,calidus & siccus; autumno, inaequalis,sed ut plurimuin frigidus,& siccus habetur. Quod si aliquando aliter eueniat,ita ut verimbri ferum εἴ aquilonium fuerit, aut aestas humida,& non admodum calida, aut reliqua anni tempora secus qua debeant offerantur, morbos

lethalas imminere Hippocrates docet. Quo