Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

161쪽

nistro reni impositam stuperat autem Camput ipsius (ita appellamus, rotundam illam exiscirescentiam: quae cum angustiore collo, haud male refert, caput implumis pipionis arterim tunicam: latitante reliquo corpore, in dilatat ipsius, fistula. Sed ita ut vulneris orae minime hiarent: verum contraherentur, tam arcte

circa ipsius collum: ut vix guttula sanguinis p tuerit illinc effuere. At vero, protuberans haec pars , quam Chput Vocamus,ut reliquo calculi corpore fuit durior : sic discrepavit quoque parum a silice. Sed quod delituit in arteria, erat mollius: foris quidem, ob adustam , melancholici succi, miscellilam, nigrum: sed intus, albicanS, ac concreta pituitae simile. At capitis color fuit ex flavo cinereus : adinstar lapidis benob, ex occidentali India delati. Totus autem lapis referebat ad amussim, implumen aviculam : sed lanci im- positus ponderabat draginas duat. CAPUT XXVI. Fibrae Tocinoris vulneratae.

CRedidit Cornelius Celsus, servari non

posse, cui Jocinoris portae percusiae: utique ViX ad sanitatem pervenire, Cui Crassum e-jusdem visceris vulneratur: sed plagam minus qexitialem, ubi mucro non descendit ad gran- Si des venas. Ex minoribus quippe effunditur rum

162쪽

138 Onse Ru ATIONUM minus sanguinis: attamen licet tardius, occidit tamen ipsarum vulnus hominem. Facile namque essivit, ex parte declivi, plus sanguinis: & dissipatur impensius calor, Jocinori necessarius: quam ferendo sit, sine evidenti incommodo, calida sanguinis ossicina.

Ac proinde non de nihilo est, quod Galenus(diligens alias observator nullibi locorum asserat , abscissam Jocinioris fibram, fuisse sanatam.

Nisi forte in commentario, in aph. XVIII. lib. vi. Sed refert illic aliorum duntaxat animadversiones, quibus etiam manifeste fidem

derogat.

Lictor imperterritus, injecturus vincula audacissimo cuidam nebuloni, ictus fuit bipenni, in infima Jocinoris fibra. Cujus exstillans sanguis, in pus conversus, Conjecit ipsum in lentam febriculam: utique tam Vehementem Universi Corporis marcorem , ut conficeretur, antidiem quadragesimum. Quo cadavere, jussit praetoris, deinceps disse secto , invenimus sub vulnerata fibra, plurimum graveolentis puris, Collectum. Ex cujus foetore, insurrexit, procul dubio, quae ipsum consiumpsit, febris. Plane ad instar eorum,quos pessundat lenta tabes.

163쪽

MEDICARUM LIB. II CAPUT XXVII. Pus Iocinioris , per os, sic uisum. II venis, duetj recens uXore, doluit acerbe ,

ex inflammato Jocinore: sed ignarus malum hoc indigere celeri sanguinis detractione, distulit eam tamdiu, usque dum inflammatio con-Verteretur in pus: quod primum quidem eX- crevit per alvum: sed sub finem morbi, aeque liberaliter per os . A quo, quantumvis licet satageret ars, ob nixe arcere foedam hanc illuviem, lusit tamen operam: nequivitque aegrum asserere, a periculo, quod ipsum haud diu post , miserrime, pessi indedit. Sed quaerat quis , qua via iverit, ab intestinis ad os annon per Venam cavam pcujus propagines, ut Jocinoris vitia communicant intestinis: sic verisimile esset, easdem, ejus dem visceris pus, transtulisse utique in pulmones; & per illos, in ipsum os: meliori certe Usui, a provida natura, destinatum. Vide Galenum,

C A P U T XXVIII.

Lien verberos.

NIhil in arte medica notius, quam lienem fiseinde pulsare , seu potius concitataSipsius arterias. Sed ipsum hoc viscus, costas tam

164쪽

ID OBsERvATIONUM valide ferire: ut vapulantium sonitus e longi quo audiatur, id certe novum , dc forte hacte-DUS inauditum. Nicolao Fabro, viro industrio, sed ab atrabile frequentius a cho, fecit nonnunquam induratus lien, tam vehementem impetum, in Costas circumpositas , ut ex urgentiore illo allisu , non modo doleret ipsius: verum verberum sonitum, perspicue exaudirent, etiam longissime, ab ipso remoti. Et quidem tam distinete:

Ut numeraverint non semel singula verbera: ecadmota manu etiam Coram tetigerint, quos 'cunque, ferientis lienis, ictus Quorum reciprocum sonitum , equidem memini, cum Henrico Salio Medico Ultrajectino, satis dis inche audivisse, licet id temporis ab ipso recessissemus, ultra triginta pedes. Sed Prout vel uberius, vel parcius redundaret bilis

atra 3 pro eo etiam, vel intendebatur, vel remittebat horum ictuum vehementia. Adeo ut

evacuato Convenienter Corpore, nonnunquam

integre cessarent haec verbera: sed eo rursus impuro, increvere identidem usque eo , ut Cogeretur aliquoties implorare opem medicam,

antequam liberaretur , a vitio alias ineluctabili. In cujus naturam equidem lubenter inquisivissem, nisi cadaver denegas let defuncti vidua: cmen , quo non licuit oculi, eo saltem inge-xii penetrare acie. Excitati itaque fuere hi ictus,

165쪽

ML DICARUM. LIB. II. c um a motu atrae bilis: tum a spiritu, sanguini arterioso, incluso. Quae duo acquisivere tam tum virium , ob prohibitam transipirationem s&adstrictam, arteriarum spleneticarum, Obstructionem : ut potuerint non modo elevare , sed movere satis commode grave, ac induratum lienis CorpUS. Virtus quippe unita multum potest. Exemplo sint, tonitru,tormenta bellica,Castaneae carbonibus impositae. In quibus luce clarius ap

paret , quid valeat spiritus inclusus & quam

vim producat materia, a calore rarefaeha. Calor namque generat motum: Cumque tanto potentiorem, quanto ipsum CoerCetur angustitis. Sicuti id videre est iu flamma, quae ob Calorem perpetim movetur. Neque minus in liquore fervente arcto alicubi incluso ; a cujus motu contremiscit evidenter lebes, in quo ebullit. At vero, ut caloris est, materiam in quam agit, ita attenuare di, ut requirat ampliorem locum , nisi impediatur. Sic dilatat in nobis omnia spiritus; nisi obstiterit circumpositi corporis densitas. A qua repercussus spiritus, ubi se non diffundit latius, resilit necessario (uti in prohibitae flamma conspicuum & excitans

motum reciprocum, concutit valido isto recursu, quicquid adnititur prohibere naturalem ipsius expansionem. Quali Certe motus genere, credibile est, concitatum fuisse, hujus aegri li

166쪽

a a OBSEnvATIONUM nem. Viscus alias in homine, suapte natura , immobile, ac quietUm. Sed unde reciprocus ictuum ordo 3 annon amotu cordis 3 cimus systole, ac diastole ut Corpori universo: sic communicantur potissimum illis arteriis: quae Circa lienem adeo sunt frequentes s ut Adrianus Spigelius, diligens mehercules Anatomicusinon temere dixerit, illas illic quadruplo plures esse, quam Venas. FabriC.

human. lib. VI II. Cap. XI II.

Sed quid produxit sonum 3 nonne dura lienis compages e durum namque renititur. Dum mollia, ut duae spongiae, nullum edant sonitum. Siquidem itaque sonorus fuerit lien. Induruit necessario extima ipsius superficies

Ejusque densitate coegit spiritum in arctum& per reciprocum ipsius motum, fuit procul

dubio elevatus, ac costis assistis, cartilaginosus lienis ambitus. Excitans agitatione hac, illum senum, quem juXta mecum, audivere quam plurimi. Extimum autem lienis, licet nequaquam licuerit hic videre induratum; vidimus tamen

id haud diu post, in eunucho quodam tam

densa, ac dura cartilagine incrustatum . Ut inde adimeretur instar erasioris alicujus Corticis. Qualem, cartilaginosi lienis, Conditionem utique delineavit nobis Vir sagacissimus, Realdus Columbus, lib. Xug

167쪽

MEDICARUM LIB. II. I 3 CAPUT XXIX.Lien disruptuS. O Jam incertus Medicis, verus lienis usus stam Certum ipsis vulnerati periculum: maxime si acies penetret ad majores arterim.Sed quis vidit unquam , molle hocce lienis viscus, medium dissindi, ab ictu foris illato Videtur certe simile quid literis consignasse Hieronymus ab Aquapendente. Deempyrico quodam, percutiente malleo suo, tam vehementer , indurati lienis scirrhum: ut ipsus rimas , & aeger Vapulans ageret animam. Lib.

operat. ChirUrg. Cap. LII.

Sed loquitur Aqua pendens, de liene indurato : Cum nostra exempla in medium adductura sint lienes vere molles. Quanto aUtem fragilius durum molli: tanto utique rariUS C-rit, observare fissuram, in liene leni, quam

Inter ludicra puerilia, ictus fuit scipione, in

regione lienis, uvenis quatuordecim annorum; cum insigni dolore, ac tam frequenti animi d liquio ut postridie ejus diei, vitam CVm morte commutaverit s licet foris nullum Conspiceretur VUlntis. Quo etiam Caruit teXtor ille, quem

a simili ictu, inopinate vidit occisum OUde-kerha, pagus mille passuum, ab Amstelaedamo distant,

168쪽

i OBSERvATIONUM. Vidimus autem in utroque cadavere, Iionem ut mollem : sic in gibba parte, in qua tamen ictum exceperat, illaesum: ut in Cava, Conmtra evidenter fissum: vel potius ampla rima tantum dilaceratum: ut in illa, facile duos o cultasses digitos. Mirabantur certe quam plurimi, Cur rimas egerit, de non potius cesseritietui, molle, ac pendulum hoc viscus Sed quid non laederet penetrans baculi vis p imo quid re- sisteret pernicissimo impetui 3 quem tam valide adegit verberans manus: ut ne ipsius quidem aer, innoxie sustinuisset, tam subitam ipsius vehementiam. CAPUT XXX. Magnus lieu.MAgno lieni, os graveolens, putridas mi

givas , sanguinis emptionem, aC Cruris ulcera, attribuit passim prior aetas. Ac proinde credidere nonnulli, hoc nomine assidue signari , vel stomacacem Plinii: vel sc istutum nos ratem. Sed distinguunt perperam, inter modibum auctae magnitudinis, & ulcus, seu partem a putredine vitiatam. Utroque enim vitio laborat lien . Sed signa a veteribus commemorata indicant magis putredinem , quam magnitudinem auctam . atra quippe bile, circa lienem putrescente, Vitiatur non tantum os: sed erumpunt utique varices:

169쪽

MEDic Anu M LIB. II. i p& laeduntur tantopere crura: ut meminerim vidisse, in anu quartanaria, a putrida hac bile, ubtra viginti ulcera: non minus profunde Crur, bus impressa, ac si candens ea inussisset ferrum. Infans concionatoris pagani, male habitus a nutrice, & loco laetis, altus graviore cibo,quam tenella aetas fuit ferendo ; collegit inde , plurimum lenti, ac viscidi succi, infarcientis usque eo angustas, mesenterii, pancreatis, ac lienis venas , ut inde viscus illud summopere int mescens, distenderit non tantum abdomen ac lumbos : sed emaciaverit etiam Corpus universum; adinstar rapacis alicujus fisci, plus nimio ditati, ex immodicis, tributorum, exactio

Verum lablata obstructione, & imminuta uberioris succi copia, decrevit tam manifeste

distentum hocce viscus: ut luce Clarius, apparuerit , tumorem hunc non tam fuisse, a mala Conformatione, quam a redundante alimento.

Quo proinde subducto, renutriebatur iterum infans. Neque apparuere interim unquam, illa signa, quae magno lieni attribuit Hippocrates. lib. II. praediet. CAPUT XXXI.

Sanguis cutem transutam.

170쪽

1 6 Ons RRvATIONUM impositum, elicuit tantum sanguinis, per exilia cutis foramina: ut necesse fuerit, Cum Viro erudito, Arnoldo Tholingio , impetum ipsius serio compestem: cum per ea, quae Wtinguunt fervorem atrae bilis: tum per inspissantia cutem. Quibus certe subsidiis, nisi mature o viam itum fuisset, currenti sanguini: misere Certe pessum ivisset, quam jam ferme consum

pserat carcinoma mammas exulceranS.

CAPUT XXXII.

Steatoma mes terii.

A Quam intercutem, inprimis quidem Jo

cinori acceptum ferunt Medici: sed deinceps non minus de illis partibus, a quibus tantopere laeditur, nobilis haec sanguinis officina: ut loco alimentalis si icci, nihil proserat, praeter iners, ac inutile serum. Quam sane labem, potissimum illi adspergunt, pulmo, splen, mesenterium, vulva, testes muliebres, aliaque viscera, praesertim ulceribus infecta. Equidem, ut alia silentio nunc involvam, memini a solo mesenterii ulcere, jam quinquies hunc morbum, mihi visum. Sed fit interdum quoque, ab ejusdem partis steatomate, sine ulcere . ex sola, luxuriantium glandularum, protuberantias plerumque cum aqua , sed interdum, quoque, licet rarissime, sine illa.