장음표시 사용
561쪽
434 Accidentales, ut sanitatis f persecta, aut excel-Qualitas: cujus ratione i lens; sive sanitas est vel l impersccta, ius ia-
Tempus: cujus intuitu dicitar vel longa, &habitualis; aut brevis , sive recens. Motus, sive mobilitas: cujus respectu dicitu e firma, & constans; aut infirma,& inconstans. Eventust ubi sperare jubet longam sanita. tem, sive longaevitatem, aut ubi talem, spem non facit.
i. CAUSSA SANITATIS: quae est vel
1 rostin qua, qua ii constituunt talar rite scit. conia I rstituti Humores
lir alimentarii, ut chylus, sanguis, serum, cruor, lymphar quod & spiritus rei ferri post uni - ) . t excrementit, ab excretione ita dicti; quis sunt vel utiles, ut saIlva: liquidum gastricum, bilis, succus pancreaticus, lac, 1emen S c. inutiles, trant piratio , su dor , urina, i L mucus, &αl SpirIta r qui licet un us eiusdemque sint naiaturae, tamen dividi solent ini sanimales, qui actionibus, animae sive mentis
: l voluntati subjectis, inserviunt: ut sensui, i s & motui
t initates, qui actionibus , animae voluntati nori subiectis , praesunt: ut actio m cordis, pu i i monis , ventriculi, renum, hepatis, glaus dularum dec. l LPartes lidae: quae dividuntur in similares,& dim-l milarcs, simplices,& organicis, inoli CS,&dui a Sis L Remota, iunt sex Res non naturales, ut & αdια-s phora dictae r ut aer, cibus, & potus, motus, Mquies
562쪽
quies, lotnnus, & vigiliae, excreta, SI retenta, s atque animi pathemata; quibus etiam sano 1 s ensis ivngi posIunt Medicamenta, & petati . nes quaedam chirurgicae.1 3. ACCIDENTIA s. effectus sanitatis sunt tri plicia; ut Actiones integrae, sive perfectae in toto corporei r naturales; ut digestio , nutritio, vegetatio, i l secretio, generatio , transpiratio ,&assi nes- vitales ue motus cordis, & pulmonum, sivel cireu Iatio sanguinis, & respiratio-L animales, ab animae voluntate pendentes; ut sensus, & motus voluntarius. Excreta & retenta rite constitutas quorum
'haee sunt humores, & spiri us; l sutilia; ut lac, semen , bilis, saliva ,&c.
t i illa vel binutilia ; urina, faeces, mucus, cerumen, i ' L menstrua , Iochia, haemorrhoides dic. t Qualitates corporis externae sive sensibileq integrae; quae a quinque sensibus externis vulgo dicuntur visibiles, audibiles, olfactiles, gutta tiles, tactiles.
II. PATHOLOGIA, cujus objectum sunt Res pra
a. Morbus, qui est leso actionum competentium. Hujus differentia sunt, sicut in Physiologia, vel l Essentiales; uti s Intemperies; pletboriea, pblegmatica eboterica , t melancholica; qnarum quaelibet potest ellei benigna , aut maligna, gradu vario corru
l ptionis diversae. t Morbus organicus; qui consistit in partium, incongrua conformatione, magnitudine,' i numero aut si tu .l ' Unitas soluta; cujus species in pallibus Vel l l mollibus, sunt mutnus, ulcus, contuso, mptura duris
563쪽
duris, sive ossibus, fractura , fissura , earier me. Ex his morbis simplicibus, iniec te diverso
modo concurrentibus, retultant Morbi eompositi innumeri ; ut fractura cum vulnere vel luxatione &c. Accidentales; quae resiiciunt vel Subjectum, & sic morbus dicitur a Loco affecto , universalis, vel particularis ἐitem essentialis, aut per consensumi manifestus, aut occultus, morbi denique capitis, pectoris , ventriculi , intesti
Numero , solitarius, sive simplex , aut cominpositus.
State , infantilis, puerilis, iuvenilis, viristis, senilis.
Sexu, muliebris, vel virilis, aut communis. Lorigine, connatus, vel adventilius; haereditarius, vel non haereditarius: sive acqui situs i Causas, unde morbus as Magnitudine , dicitur parvus, vel magnus. Qualitate, benignus, aut malignus , contagiosus, legitimus, sive exquisitus, aut spurius, a nomalus. Motu, constans, aut pertinax, vel inc9nstans.l Temρore, vernus, ae itivus, autumnalis , hye- malis; continuus, continens, intermittCns Duratione, recens, inveteratus brevis , sive acutus, aut chronicus. Item principium, incrementum, status, declinatio morbi. Regione, eadem ius, epidemicus, publicus,
l Eventu, sanabilis. insanabilis , salutaris,l dubius, lethalis, aut desperatus.
564쪽
Propinqua; quae in proximam rursus, at antecedentem l dividitur, ae fundatur vel in ι' Humoribus, in Spiritibus: qui peccare possunt
in ideficiente, Penuria vocata, loqualitate; cacocismia dicta, biliosa, pituitosa, melancholica, aeida, alcatis , salia, benigna, &c. I motus excedente, defici Cnre. Ioco; unde stagnatio, vel effusio humorum. Partibus solidor quae peccant conformatione, ma gnitudine, numero, fit u , unitate, laxitate, rigid. Excrementit vitiosis quibuscunque utilibus, & inutilibu S.
LQuibus addendae sunt res externa deglutitae,& quaevis instrumenta, de corpora externe laedentia. t Rem οἰ a ; sunt res L D. Non naturales; ut aer, alimenta, motus&c P. T. 1 3. Prater naturales; morbi, & symptomata, alial mala, & morbos producentia: item Venena. t 3 svranaturales quando Deus, diabolus, aut sagae si quae forte sunt) morbos inducunr.sYMPTOMATA sunt triplicia: ut
Actiones laesae: abolitae, imminutae, atque depravata . t Excreta, & retenta laesa . quantitate, qualitate, loco, aut tempore peccantia.
laualitates externa sensibiles laesae r indieantes vitia corporis humani in sensus incurrentia: & a sensibus, in quos incurrunt, dicuntur vel visibiles, quando visu percipio icterum, chiorO-l sin, guttam rosaceam , erysipelas, tumores &c. laudibiles, quando audio raucedinem, steriorem, . singultum, ructus, murmura , flatus, aut crepit tus ..' olfactile, dum percipimus foetorem sudori sil urinae, oris, uIceris, cancri I&c.
565쪽
gustatiles, si ab aegro sapores peregrini senti untur, amari, acidi , salsi, aromatici, pingues, putridi. itactiles. quando tactu aestus, frigus, siccitas, humiditas, durities, laxitas &ci aegri ex
III. SEMIOLOGIA. In qua considerantur signorum
i s secundum naturami s Sanitatis: quae demonstrant sanitatem opti- i mam ex tribus scilicet illis accidentibus,t sanitatis, actionibus, excretis, & qualitati-l bus integris. Sanitatis latitudinem ; ex sanitatis actionibus a bonitate sua qua dant enus recedentibus.
praeter naturam, sive morborum; quae sunt vel Communia, sue quae incerta sunt; & desumuni tur pallim a symptoniatibus, partim a causis morborum. aliisque circumstantiis rerum seisl cundum, & praeter naturam. LPathunomonica, propria ,sive certat quae morbum certe indicant, & petuntur a symptoma tibus, sive ex actionibus . excretis, ac Ieten
iis , 8 uualitatibus sensibilibus laesis.
iis Secundum naturam, re ipsa cum diagno stricis s. n. conveniunt, & solum considerandi modo disserunt; hic enim tonsiderantur, qua tenus ex praesentibus signis bonae sanitatis firmam,& longam, aut brevem, vel vacillantem sanitatem praesumere possimus; id quod ex prudenti signorum consideratione, & collati l ne petendum. . . t Praeter naturam, quae patefaciunt eventus
t i in litatem; cujus sana sunt vell
566쪽
salutis, sive salutaria'; quae a statu sanor ij e
naturali parum recedunt. Pericul , sive periculosa; quae a statu naturali multum recedunt . Mortis, sive lethalia; quae astatu naturali mainx me recedunt, atque propter Vehemen tiam certum fere mortis periculum porteri indunt; ut sunt summa debilitas , senius amitti, aliaque varia .
Tempus, quod pro manciant signa I eruditatis, id est mala, vehementias momc bum longum, & periculosum praesagientia. l coctionis, id est, paullo meliora , morbum declinantem, brevem, & salutiferum in
.Modum, qui est vel repentinus, accidens in morbis aeutis, di vel Lbonus est, diciturque tunc crim, quae vel perfecta; quando evidens larga, & cum
euphoria, sive levamine fit evacuatio; vel per sudorem, alvum a urina Im, nares, sputum, uterum, hae- . morrhoides &cii imperfecta; quando vel nimis parea fit evacuatio, vel ad loea ignobiliora materiae morbi fieae transmisso sue me asyass . malus, qui Mersa dieitur; quando nulla fit evacuatio, aut transmissio salutatissa ut insuiniens; id quod ex signis malis imo pessimis tolligitur; bona crisis eg
lentus; qui si bonus, dicitur , 1 in s maal ius, tenta mors; quod ex signis communi ἀbus, & specialibus, bonis, aut malis conis nate debet. .
567쪽
46o, s s. AN AMNESTICA, seu rememoratIma, sunt. quae praeterita nobis in mentem revocant; ut, quem jam a poplexia vel haemoptys laborasse scimus, ille facile denuo eodem morba corripitur, & similia.
sprincipales, & maxime necessarii; desumunturqpe ex effectibus, seu consequentibus actionum excretorum , ac retentorum , atque qualitatum sensibilium integrarum, qui laesarum. t L minus principales; qui petuntur ex attributis, Micircumstantiis, cum subjectum, tum causa respicientibus; v. gr. rerum non naturalium is temporis,aetatis, sexus , Ioci, situs qualitatis Zec. L 3. MEDI Λ, quibus signa exploramus, & pzrcipi' ' mus, sunt sensus nostri,&'potissimum externi; ut1 Visus; quo aegii faciem, oculos, linguam,
ventrem, omnes partes externas male constitutas, respirationem, excrementa alvi
oris, & praesertim etiam URINAM examinamus. In hac considerandus .Ls Liquor; & ratione hujus. Quantitas; copiosa, parca, vel media . Consistentia ; quae vel tenuis ess, aut aquosa, vel crassa, vel media; quae varia indicant Color s naturalis; citrinus.l praeter naturalis; pallidus, sam meus, ruber, ci eus, viridis,l laicus, niger. odor; vel naturalis; vel in odora, et id a,grata. Contenta, quae sunt veli universalia I nubecula , suspensum, sive eneorema, sedimentum , spuma.
l l particularia, SI P. n.: ut sanguis, carunculae, pus, crusta, curicula, filamenta, mucti eus. de c.
568쪽
46 tria Auditus; quo percipimus relata aegrorum ioc adstantium , respirationem , steriores, murmura ventris, deliria aegri , clamores, dolores indicantes. I. olfactus; qui percipit odorem conclavis, urinae, si doris, excrementorum, puris, salivae. q. Gustus; dum aegri sapores p. n. salsum, acidum, amarum, putridum, &c vel nullum percipiunt. dactus; quo cognoscimusi si quat itates varias aegri; ut frigus, aestum ιhumiditatem, siccitatem, laevitatem , as
si PULSUM; ex cujus innumeris veterum differentiis tres sorte sumeere poDriint, desti mptae 1. a robore; ut robustus, aut debilis sive parvus 2 a tempore; ut frequens, sive celer ς aut
b tardus. Q jG ab aequalitate ; aequalis, aut inaequalis,l quo pertinet intermittens, myurus, caprietans, serratus, 3e similes. Sed omnes vario rursus modo compositi esse possunt; . . ut robiistus cum celeri &e.
. Therapeutice. I. HYGIENE; est ea pars , quae docet modum sanitatem contervandi; Ubi doctrina de inditationibus notanda, atque respicienda hic sunt Sanitatis r Indicantiari quae sunt Vel
Primaria; causae nimirum sanitatis ι propia quae, re remotae; quae bonae conservandae. Secundaria; circumstant ire causarum, & subjectis ut, aetas, regio, sexus, temperamentum s anni tempus, Vitae status, consuetudo, idio sylacra uar
569쪽
Praesens sanitas, per continuationem eorum, quael prodesIe; & mutationem illorum, quae noceret observantur, conservetur. lFutura, per usum rerum sex non naturalium, prioribus similem. & noxiorum ejectionem vel correctionem procuretur. i.Special lisma , quae pro varietate hominum, aetatis, sexus, idio syncrasiae, consuetudinis variat, in quovis speciatim observanda, nam saepe huic prodest, quod alteri nocet, re contra: hinc quilibet
fano sensu sit MEDICUS SUI IPSIUS,observa
do,& notando,quae sibi vel prolunt,vel nocent, non neglecto tamen consilio boni Medici.
REGULAE PRO SANITATE cONSERVA DAPOTIOR Es.
a. Temρerantia, sive sobrietas est eardo totius diaetae; istemperantia vero,& ingluvies, quam plurimorum morborum laeeunda mater, & teste Drae deae celso. L. I. c. a. nunquam utilis est; sed eorpus, &mentem laedit. Adeoque moderata victus ratio, ita ut ventriculum nunquam nimis repleamus, sed semper eum appetitu aliquo a pastu furgamus, summe ad sanitatem conservandam est proficua. h. Una ex saluberrimis veterum sanitatis regulix est di non satiari cibis, im graem esse ad tabores Hippaeν. lib. de Morb. & Epid. L. UIr quibus nonnulli haud immerito addunt. & Iiquunm genitale non temere, aut nimium profundere. 3. In primis etiam valde salutare est praeceptum illud Seholae Saternitanae; SI mis esse timis, sis tibι
4. Sanus homo,& qutisui juris est, anctore cel . L. L Cap. r. nullis se obligare legibus debete modo ruri esse, modo in urbe. sed frequenter se exercere.
570쪽
d γέ ullum ori genus, quo populus utitur, sugere. smodo evιtetur humia repletio; imbecilli vero; & Iitterarum cupidi cibis durioribus, pinguibus, atque acrioribus
Omnis quidem intemperantia sive excessus noxius est; tutior tamen in potione, secundum Celsum, quam 3n esca.
6. emadmodum vero plerique in quantitate
ciborum excedunt; ita nonnulli, R praesertim viris XI n es, a c ita m i n ae q u ae d a m , h a ud ra ro in potu deiciuntiauia vero huius neglectu sanguis nimis fir spisius, unde multi oriuntur morbi, satis quotidie, attamen non nimis bibendum . T. Potus tenuis, aquetra, ut aqua pura, levis; vel cerevisi a tenuis, & in assuetis vinum modicum in ater positum, est potus saluberrimus. Potui vero trafi, Ius, teculentus , vel fortis, valde inebrians, & sp tituosus, minus convenit ἰ imo assi caute adhibeatur, valde noxius, praesertim pueris, junioribus, atque imbecillis 8. Motus, CV exercitatio corporis sit frequens: attamen non nimis vehemens. Quies vero nimia corpus debilitat. Haec maturam senectutem, illa Ionisgam adolescentiam reddit. Celius. s. Possent homines, si debito tempore exertit O, C Iabore uterentur, Medicis, & medicamentis carere, ait Avicenna. Lib. I. Fen. Cap. I. r obser Upta tamen simul legitima victus ratione. Nam motus sve la-hor corpus firmat, teste Hippocrate Lib. I. de Diaetan. 4o. de Cetrio, Ignavia e contrario hebetat.1 o. Vix a It quis morbus, imminet, qui non exercitatione, caddo & abstinentia corrigi aut averti possit , auciore Verulamio. Lib. IV. de Augment.bcientiarum.
II. γtima exercitationum genera sunt, ambulatio, qu Natio,. vectio in rheda, pilae lusus, arma, clara IectIO, vocis contenti O, gestatio. I 2. Po.