장음표시 사용
11쪽
historia testatur Relationem illam inter ens abs0lutum et
finitum claro et evidenti m0d exp0nere idem est, - ut n0tissima repetam minusque sine dubi apta c0mparati0ne utar atque tutam m0nstrare viam inter Scyllam saxum et Charybdim, nam in utr0que neg0ti h0 ut a88equi p088imus n0bis est nitendum, ut ita medium teneamus, ut ab neutra inminentium partium damnum n0bis evadat Is enim s0lus quaesti0nem dictam sufficienti m0d se 80lvisse p0sset affirmare, qui ita rem exp0suisset, ut esse necessitudinem atque relati0nem inter Abs0lutum et nitum certis et claris descriptam finibus perspic0retur, et ut simul pateret, hac relati0ne neque Abs0lutum, sua dep0sita natura, niti SH8cepi88 naturam, neque finitum sua cum Ab80lut necessitudine nitum esse deSitSSe. g. 2. Quam quidem relati0nem et necessitudinem, quae est Infinit cum nit0, quum mnes fere, qui phil080-phiae peram dabant, exp0nere et explicare sunt nisi et quum mnes in e c0nVeniunt, qu0 finitum en S, siVe mundus a se ipso n0n 0ssit habere initium, quia natura ejus talis it quae p0ssit esse et n0 esse, et qu0 statuunt aliqu0 principium abs0lutum, a nulla re dependens, a qu0 principi abs0lut ens finitum sive mundus suum acceperit esse; si inspiciamus et e0nsideremus vari0s ill08 0d08, quibus phil0s0phi finitum ab infinit esse suum dicunt accepisse, pauc08 tantum Drsitan inveniemus, qui hac in quaesti0n0 0 sint sibi c0ntrarii. Varii revera vari0s pr0p08uere d0cuereque m0d0s, quibus nitum esset pr0sectum ab infinit0. Erant quidam, qui modum istum in e constare dicerent, qu0 res nita passivo qu0dam atque inerti m0do emana88ent sive effluxissent ex principi abs0luto. Alii verorem eandem ita exp0suerunt, ut en abs0lutum, qu0 ab aetern unitas quaedam esset simplicissima et purissima
sive identitas abs0luta, in se ips0 0d aliqu0, qui neque diei neque intelligi 40sset. discretum esse laetum et ex
m0d unitatis simplicissima atque identitatis abs0luta in
. alteritatis transiisse m0dum, in duas qu0damm0d abiisse partes dicerent, eamque discreti0nem, sive divisi0nem initium esse atque riginem mnium, quae dicerentur nita, affirmarent. Alii deinceps infinit tantum veram tribue dam esse existentiam putabant qu0dcunque ver finitum ess0t, 0 fallaci tantum atque illus0ri m0d existere d0cebant. Alii denique ita m0dum relati0nis Infinitum interet finitum c0nati sunt interpretari, ut abs0lutum 80lum Veraciter esse dicerent, verum n0 80lum m0d aeternitatis, qu0 dici s0let esse un0 0ment03 80 etiam esse ita, ut ab aetern simul in varias abiret Drmas et specie essendi, e0que m0d esse eritis niti nihil esset aliud, nisi infinitus quidam entis abs0luti per finita Drmas et specie pr0
Quem tamen fugit, haec mnia rem quaesitam minime in lucem p0nere, qui n0 videt systemata illa mnia etsi magni aliquid atque digni, qu0d admiremur, prae e ferunt,n0n 88 tamen ejusm0di, quae rem bscuram reddant claram, bnubilatam manifestam, dis scilem faciant Deilem lIn mnibus illis systematibus ita quaesti0, de qua disserimu8, 8 exp08ita, ut, aut insinitum factum sit nitum, aut finitum suum pr0prium esse n0n 0ssit habere nisi ita, ut specie tantum sit ens, n0 revera, ut tantum m0d existat illu80ri0, qu0 Indi n0mine maja appelliiverunt. Sed quid mirandum, quaesti0nem istam systemata allata n0 80lvisse pQuicunque de vi atque ind0le mentis humana secum Vel minime c0gitaverit, quaesti0nem illam a mente humanam0d0, ut dicitur adaequat0, mnin Solvi 0 p0sse, facile affirmabit. In h0 enim mentis humanae p08ita esse videtur natura, qu0 nihil intelligit atque quid sit perfecte e spicit, nisi qu0d est finitum, qu0 per temp0ris videlicet et patii explicatur m0menta. Nem unquam inveniri p0te8t, qui ali m0d veritatem quaerat, nisi per singula temporis
12쪽
spatia, quia et ipse h0m cum mente sua per singula tantum temp0ris est m0menta ideoque omnis generis humani scientia rectissime pus c0nstans ex partibus plus minusve perfectis, plus minusve perseet inter se c0njunctis Stuck-Werk 80let appellari. Quae vero si ita se habent, n0nne evidentissime ex eis consequitur, mentem humanam, quid sit infinitum, n0n posse perSpicere pDic quidem s0let infinitum id esse, qu0d40 sit protensum per tem ris m0menta neque per spatii partes, sed quod, mnibus et temporis et spatii categ0riis, ut ita dicam, privatum, m0d existat aetern0. Sed hanc descriptionem sive exp0siti0nem rem minime facili0rem intellectu reddere, naturam infiniti nulla ex parte evidenter explicare, quis est, qui n0 videat Quid enim ut intelligamus naturam infiniti n0bis pr0desse, quid ad 0 c0nserre p0test, si Fclaratur infinitum n0 existere per tempus et spatium, sed m0do aeterno pina declarati0ne quum negetur tantum, infinitum esse finitum et m0dus ille, quo sit infinitum, videlicet aeternitas, quid sit, n0 manifestetur, via, qua ad infiniti naturam c0gn08cendam pr0grediamur, n0bis n0 m0 stratur, via illa ubi menti humana sit quaerenda est Pn0tum et tegumina illa ac velamenta, quibus infinitum c lis mentis humanae tegitur, n0 sunt regenata aut am0tal
Non p0test igitur dici hominem n0viss infinitum'.
1 Notum est, suisse philosophos qui docebant, infinitum sive absolutum posse ab homine cognosci, idque adeo claram et certam habebant veritatem, ut eam fundamentum systematum suorum dicerent Schellingus ille larissimus in suis philos Bries liber Dogmatismus und riticismus ense. UeberWeg. Geschi de Philph. der Neugei p. 243).. Uns allen Ohnt in geheimes, underbare Ver-m0gen ei, una aus dem echse de Zeit in unge innerstes, onallem, as on ussenher inguham enthleidete Selbst gurdehgugie-hen und a unte de Form de UnWandelbarhei das Wige an-
g. 3. Quod autem si verum est, quomodo quis exister6 0test, qui intelliger se jactetur modo videnti rei tionem insnitum inter et sinitum p 0840 putamus veritatem n0tissimam ac fundamentale principium, qu0 si quis recte cogitare rectaque de rebus ferre velit judicia, et, si relati atque necessitud0, quae inter duo entia intercedat, percipienda sit atque exp0nenda m0do adaequat0, utriusqueentis natura ei sit n0ta. 0test quidem relatio illa ac necessitud0, si unius tantum entis natura est n0ta, per m0dum c0njecturae et hypothes008, circumstantiis aliquibus obse vandis, aliqu0m0d describi, sed nunquam evidenter expliaeari. Qu0d si ita se habet, si evidentiam mens humana inexp0nenda relati0ne infinitum inter et finitum non p0test assequi, sed tantum ingredi h0 in negotio viam conci si0num et c0njecturarum, finiti naturam variasque ejus vibres et pr0prietates bservando et indagand0, et si nihil est causae, cur hic mentis humanae lab0 vanus dicatur atque inanis, per se patet, licere menti humanae et vel maximo eam decere, ut quantum p088it, modo et rati0ne, quae ipsi sint pr0pria, studeat illam relati0nem reddere clari0rem, ut, quamvis n0n it futurum, ut n0verit quom0d ab infinito sit pr0sectum finitum, h0 tamen intelligat ac lucide
perspiciat, illam relati0nem revera exi8tere, finitum n0np08Se 880, nisi ab infinito. Et revera, qu0d 0s mentem humanam, ut saceret diximus decere, 00, 8 ea, quae mens humana decursu te p0ris intelligere atque perspicere est c0nata, in8piciamus,
menti humanae ut instinctus atque appetitus quidam invincibilis datum esse videtur. Quid enim est, qu0 saepius et vehementi0ri cum studi ab iis, qui veritati inquirendae et sapientiae c0lendae vacabant, fuerit investigatum, quam relatio illa inter principium mundi abs0lutum et mundum pQuid enim est miranda illa inensium, Ind0rum, er8arum philos0phia, vel si ita alicujus assim magis lubet, P
13쪽
th0I0gia, nisi lab0 mentis humana inmensus et desiderium ejusdem mentis ingens, e praecipue tendens, ut inveniatur et reveletur principium mundi ab80lutum, utque c0gn08catur, qu0m0d illud principium cum sit principiat e0haereat Si Graec0rum inspexeris phil080phiam, n0 negabis eandem quaestionem in omnibus fere systematibus discuti. Eadem quaesti in illa phil080ph0rum secta, quae s0let dici Alexandrina, eo pervenit auct0ritatis et gravitatis, ut eam praecipue phil080phi sectae alexandrina celeberrimi sint serutati. Secundum Phil0nem Judaeum λ τὰ γενικώπατον ἐστιν ὁ θεος Deus 8υδ κρειττων γ ἀρετr rex καὶ
qu mens humana ad Dei 0gniti0nem pervenit n0 est secundum hil0nem scientifica argumentati surων ἀποδειξις), sed immediata abs0luti intuiti ἐν resci). Summa autem Dei beatitudo ita ab eodem Phil0n describitur ): λ
quantum hil0nis interfuerit, ut Deus en abs0lutum, persectissimum, infinitum haberetur Phil080phus iste multus est in enumerati0ne et descripti0ne Dei, ab80lut entis, pr0prietatum. Quae quidem pr0prietates, ab ips0 De tributae, naturaeentis abs0luti magna ex parte ptime c0nveniunt Attamen quum idem Phil relati0nem, quae De est cum mund0, X-p0nere incipit jam illud ens perfectissimum magis magisque a mund rem0vetur et pr ipsius in rium et existen-
2 UeberWe l. c. p. 247 Deus persectior quam virtus quam scientia et perfectior quam bonitas ipsa et ipsa pulchritudo. 3 l. e. sine tristitia est Deus, sine metu, malorum semper immunis, n0 indigus, doloris expers, indefatigabilis, beatitudinis
tiam mundi influxu virtutes aliquae pers0nales inducuntur, quae ip8ius qu0damm0d Vice gerentes, ipsum quasi mund reddunt n0 necessarium. Itaque n0n 0ntigit hi-I0ni relati0nem inter Deum et mundum sufficienti m0do explicare. Alius categ0riae ejusdem phil0s0phicae sectae phi-l0s0phus l0tin0s' ille n0tissimus, quaesti0nem illam, in qua discutitur, Nu0m0d ex un plura sint ria, tam gravem duxit, ut ad eam exp0nendam n0n ausus sit accedere, priusquam a De petierit, ut ibi rectam hujus quaesti0nis e0gniti0nem perhiberet. l0tin0s refutat 08, qui m0d pantheistic hanc quaesti0nem 80lvere studuerunt; nam e m0d0
1 l. c. 2 UeberWe l. e. p. 265 st
14쪽
tamen ita rem pr0p0suerimi ut 40 pantheismi quaedam species iis p08sit Vici. In qu0rum, tum suspect0rum tum necu8at0rum pantheismi, numer etiam n0ster Cardinalis
Nic0laus de usa a multis, iisque viris d0etissimis habetur. N0bis tamen vir ille, qui mira pollet ingenii acie, qui in veritate inquirenda de est subtilis ac veritatis diligens, ut mnis, qui veritatem plurimi mnium, quae 4088unt amari, aestimat, amanti animo illi adhaereat necesse sit, qui denique in pr0p0nendis sententiis de est sublimis, ut quicunque n0 iis 80lis, qui ensibus subjacent, p0ssit esse beatus, in usani peribus permulta inveniat, quae animo ipsius n0n parvi Taciendam parabunt 40luptatem; m0bis
ideo vir ille, de quo haec sumus praelati, n0n rep0nendus videtur in pantheistarum numero. 0bis tantum abesse Ldetur, ut Cusanus, quem semper ita intendimus dicere in exp0nenda relati0nes inter Deum it mundum pantheismi 088it argui, ut inter e0s qui hac de re recte senserint, facit habendus sit princeps Est enim usanus vir ille, qui ea, quae mens humana de infinit c0njiciendo et 0njecturand scire p0test, e exp08uit modo, ut et ubcunque 30 aliquantulum phil080phiae vinarux perspicere queat, esse relati0nem inter infinitum et finitum, et videre etiam p0ssit et finitum et infinitum pr0priam habere at
ramo et alteram m0n 88 cum altera i0nfusam, finitum pr0pri 880 m0d essendi, infinitum vero, etsi finito tribuerit esse, n0 desiisse revera esse infinitum, ab80lutum,
inc0mmutabile. Sed hac sententia ita pr0p0sita, jam nobis e8 quam eccuratissime m0nstrandum. Cusani de infinito et sinito detrinam omnis esse pantheismi immunem.
Quomocto varii varia cto Cusano nostro tulerint justicia Daucis exsonitur.
g. 4. 0ctissimus profess0 Εrdman in suo Grund-ris de Geschichte de Phil0s0phie ) hane praecisam ac dignam puto, quae prim l0c0 0natur, pr0p08uerat sente tiam. C0ntrariae sententiae atque opini0nes Ger80ni, quiade est mysticus, ut plerumque B0naventurae tantum repetat 0ctrinam, et Raymundi, qui nulli ex praecedentibus est tam similis, quam Anselm illi, magna rati0cinandi facultate p0llenti, omnis mysticismi experti, -- illae c0ntrariae ententiae atque pini0nes in unum c0nveniunt in vir0 aliqu0, in quo quid magis admiremur, utrum animi pr0sunditatem, an rati0nis aciem et perspicacitatem, utrum piet tem inceram, an curam mundi ejusque c0gn08cendicit dium, difficile est dictu, in Nic0la de Cusa. Mir m0d0 in ejus d0ctrina maxime variae systematum rati0ne8, quae usque ad ejus vitae tempus in sch0lastica phil080phia apparuerunt, unitae existunt. Hanc b causam eum ad rigenam regre88um Videri, in qu illae omnes systematum rati0nes c0njunctae stenduntur, lacile videmus in h0ctamen viro principium illud ita auctum amplificatumque apparet, ut omnia eo c0ntineantur, quae tempora Erigenam sequentia in phil080phia protulerunt Quaesti0nem illam,
1 Berlin 1869. g. 223. p. 442 et 43. Hoc loco ponenda esset vita Cusani nostri et afferenda opera do eo conscripta. Liceat nobis non sequi aliorum mores. Vitam ideo non apponimus quia optimae Cusani nostri inveniuntur biographiae in operibus de historia philosophiae tractantibus et nobis nihil novi hac de re invenire contigit. Opera vero de ejus philosophia tractantes in decursu dissertationis
15쪽
tam diu acriterque disc0ptatam, de realismi aut 0minalismi veritate Nic0laus n0ster ita s0lvit, ut neque realismum pr0fitentes dicend0s esse pantheistas, neque n0minalism adhaerentes θεους app0lland0s, stendat. lat0nismi et at0misticae d0ctrina illius temp0ris sententia in Cu- sani systemate n0 sibi adversantur. Similiter atque phil s0phi ejus temp0ris, qu phil080phia seli0lastica maximess0rebat, excerpit usanus multas sententias ex scriptis Fripatetic0rum Arabum et ex ipsius Arist0telis scriptis . . . Denique quum animus ejus maxime sit ad studium mathematicarum et c08m0l0gicarum rerum pr0penSU R0ger Bac0ni, et quum esse individuale plurimi habeat,ade Gulielm Oceam et n0nnullis in sententiis et pi0ninibus Gers0n et Ilaymund a de videtur 88 pr0pinquus, ut facile aliquis eum n0nnulla ex peribus e0rum,
qui principes phil080phiae sch0lastica decrescentis habentur, suspiciat sumpsisse Radii illi, qu0s Erigena, illud primum seli0lasticae phil080phiae lumen, diffudit, in Nic0la0, qui phil080phiam illam e0ncludit, quasi in lac c0lliguntur
Haec ex libro clarissimi profes80ris partim ad Verbum, partim ad sensum attulimus, quia ptima haec habuimus, ex quibus ingenium atque natur systematis usani n0strim0d generali atque un qu0damm0d oculi intuitu c0g-n08ci 088et. Necessarium enim e880 putamus, ut, si de viri alicujus sententia atque pini0ne singulari sive, ut dicitur speciali, it referendum, generalia eju8, quae pr0fiteatur et tueatur principia, mem0ria teneantur. Est igitur Cusanus vir ejusm0di, qui n0 ita rati0cinium plurimi sa-ciat, ut 0 etiam mystic0rum m0d quasi per intuiti0nem infinitae veritatis c0gn0sci 0sse veritatem d0ceat. Praestat CuSanus magna, quia incera pietate, quae tamen minime
eum pr0hibere p0test, quin et Arabum studeat phil0s0phiae et, quidquid in ea invenerit veri, 0 suum l0cupletet pleniusque reddat systema h0 denique ejus laudandum
pr0gredi velit, ita sit realista' necesse est, ut 0 fiat materialista et ita sit idealista λ), ut 0n implicetur p0rtent0sis pantheistarum 80mniis. Jam ita generalis usani
nostri in mente habentes sententias, ad specialem quaesti, 0nem n0stram pr0grediamur, m0B8tremu8que primum, quemadm0dum varii viri d0cti n0 00dem m0d de pantheistica natur systematis usani sint pinati, et quemadm0dum, quum exstiterint viri magnae auct0ritatis, qui systema a dinalis n0stri pantheisticum declaraverunt, tum etiam n0n pauci fuerint, qui ne speciem quidem pantheismi 400 D8tem prae se ferre sint pr0fessi.
g. 5. Et primum quidem judicium d0ctissimi ac deleborrimi D0et0ris Alberti St0ech pr0p0nemus, qui,
quum de hist0ria phil0s0phiae medii aevi pus exaraveritn0n pernendae auct0ritatis, apud mult0s, et quidem jure ac merit0, ptime de phil0s0phia hist0ria dicitur meritus Clarissimus t0eckl xp0sita Cusani creati0nis ex nihil the0ria h0 adjecit judicium: has innes Heclarati0nes de
1 Haec duo v0cabula realista et idealista eo sensu, quo iis
nostra memoria utuntur, adhibuimus.
2 Geschielite de Philosophie de Mittetallor III. Band
System intrage . . . . L c. P. 7.
16쪽
creati0ne mundi), videmus omnino non esse salsas nec a laces et usae d0ctrinam de creati0ne mundi omnino satis rectam haberi 08se. Per se tamen patet, declarati0nes prius dictas cum opini0nibus supra expositis n0 facile comp0ni 0880. 0mperimus enim secundum usae doctrinam omnia, quae in De sint, esse qu0que in mund0, sed in Deo esse omnia c0mplicito, in mund explicito m0d0. Omnis plenitudo universalitatis et abundantia, quae Deus ipse est, in mundo per partes explicata est. Qui Deum ita se ad mundum habere d0cet, quam se habet universalitas ad singularitatem, qu0m0do aut ad pantheismum n0 perveniat, aut systema qu0d sibi ipsi contradicat,n0 p ponat ... pantheista tantum dici p0test, mundum Deum esse visibilem et apparend manifestum Η0 l0co Videmus, qu0m0d . . . salsum principium fines ac limites, quas christiana mens ei ponere c0natur, perrumpat fiatque causa pini0num, quae cum pantheistarum SyStematibus e0ncinant. Ex his jam facillime c0gn08ci 0test, d0etissimum St0eckl, quamvis audiverimus eum l0quentem, Cusani 0ctrinam de creati0ne mundi satis rectam haberi 908Se, magis pr0penSum esse ad Cardinalem n0strum pantheismi accusandum, quam eum ab e liberandum. g. 6. Alter vir celeberrimus, Henricus Denginger, pr0se880r, Severius etiam usanum n0strum judicavit. r sess0 hic clarissimus, allatis causis quibusdam, cur cardinalem n08trum in nostic0rum408uisset numero, hanc' ge-
neralem atque summariam quasi mp0suit sententiam: .mmodi dicendi a pr0fess0r Denginger allati videlicet), haec
resp0nsa, hae inclinati0nes satis graves sunt cau8ae, cur Nic0laum usanum, Drsitan invitum, pervenisse judicemus ad 0dum d0cendi, qui lavet pantheistarum ideis, et cur dicamus, Vces in scriptis ejus inveniri, quae the0riam emanati0nis in mentem v0cent sane Ritte sentit, id n0ne8Se praetereundum, Cusanum operam dare, ut ostendat mundum et Deum inter se differre, eumque the0riam emanati0nis n0 pr0bare. Et n0s quidem his assentimur, n0n tamen n0bis c0nstat, num usanus h0 sufficienti perfecerit m0d0'. N0n 0test igitur secundum d0etissimum Denginger usanus n08ter a pantheism excu8ari, quia, et Sy8tem ejus tales contineat 0d0 dicendi et resp0nsa talia, et inclinationes ejusm0di, in quibus pantheismi videantur semina esse inelu8a, et quia studium atque c0natus usani n0 sint ejusmodi, qui satis praecise disserentiam inter mundum et Deum affirment et emanati0nis the0riam negent. Sed his jam cuncludamus λ narrati0nem e0rum, quae ab iis, qui systema usani impugnant, s0lent pr0ferri. 0nnullas speciales quaesti0nes et sententias, quae praeterea ad demonstrandum usani pantheismum n0nnullis sunt m
be dies gu, vellain aber ehr, das Cusa dieses in gentigenderWeis gethan habe.1 Facere non possumus, quin unum etiam de philosopho nostro asseramus judicium, quod documentum esse potest, quom0do Galli anno 181 de viro nostro senserint. Haec enim in opere Dictionnatre universe et historique Parisiis anno 1810 edito de Cusano inveniuntur: Nicolas de Cusa, homme savant et pieu mais en meme temps sprit sau et visionnaire se laissait domine par ne imagination deregiee. I sut singulier dans se sentiments subtiliusqu' se rendre inintelligibie, ennem du naturet, amateu de ab legori jusqu'au plus ridicule exces. Confr. Ersch. . . und Gruber J. G. Aligemein Encyclopaedi de Wissenschasten und unste.
17쪽
positae, 0cis opportunis asseremus. Nunc jam ad forum
sententias enarrandas accedamus, qui Cusanum negant esse pantheistam.
g. . Ex his primus n0bis offertur Dr. Clemens Vir hic primus erat, qui accuratius ac diligentius usani philosophiam studuit intelligere atque explicar o qui in lia bello su praestantissim . Gi0rdano Bruno und Nicolaus vo Cusa ita phil080phiam Cusani qu0ad quaesti0nem, quam tractamus, intellexit et exp0suit: si principium sumdamentale phil080phiae Cusani sententia una generali velis exprimere, tunc dicere h0 principium Dies 40etrinam de v η' Π Nim laus D Cusa - in philogo
per creati0nem. Quaecunque creata sunt, voluntatemhi et libera quidem v0luntate creata sunt; Deus enim etsi, quaecunque agit, essentia suae convenienter agit, n0 ideo innia necessari agit, nam, quum Deus en abs0lutum sit,
nud limitanti eum subjacet necessitati, praeterea libera luntas ejus idem est atque ejus essentia. Deinde quid eum, qui est, quaecunque esse p0test m0d infinit reali et qui eam b causam nihil a creaturis accipit, ut crearet 00mm0Vere p088et, nisi b0nitas, qua intendit se manifestare 3 Quid D0ela Clomon do qua0stione 110stra in C sani phil080phia enserit, jam ex his, quae attulimus, patet. Eadem d0etissimi Clementis pini luculentius etiam elucet exus, quae inde a pagina 145 0. c. 0 Cusani philosophia cum Brunt d0ctrinis 0mparata dicuntur quae tamen
quia l0ngum est afferre, omittimus, haec autom ex e0dem libello etiam app0nimus si apud Cusanum inveni viitur v0ces et m0di dicendi, qui, nisi accurate c0nsiderentur, vel nisi d0ctrina rius sufficienter cogn0seatur, videntur quidem ditarentiam int0 infinitum sit finitum amovere explicati0nemque abs0luta identitatis n0 excludere, quemadm0dum h0 apud Brunum inv0nitur, hujus rei causa partim est studium 88equendae c0gniti0uis initi0ris mediant c0gniti0nemfer re et Serm0 qui n0n est satis id0neus, AEu haec Uusanus p088it assequi, partim, qu0 Cusan0, quum ejus Intere8set, ut dem0nstrar0t, issentiam et vitam divinam esse supramundanam, et nis abstruet extramundanam, hoc maxime erat c0rdi, ut Deum etiam in mundo esse stenderet.' Sed jam alium virum audiamus qu0m0d in systemate Uusani 08tri 0 c0ntineri pantheismum d0ceat. g 8. Viri nunc allaturi sumus ententiam, qui d0ctissime et nitidissim dissoruit si philosophia Loibnilaticum d0etrina Cardinalis noetri c0mparata, videlicet pr0se
18쪽
Nicola nostr0, nostram quaesti0nem pectantia, pr0p08uit:. pantheistae n0n 088unt 0cere, revera e88 res multas, sed esse vere unam tantum causam et praeter eam vi deri multas res esse ut ab ea pr0ductas. Qui ver individualismum pr0fitentur, multas res 88 Vere, quae ab una vera et reali pr0ducta sint causa, putant. 0 autem cardinalis Nicola Cusani individualismi est signum, qu0d phil0s0phus hic studet dem0nstrare, omnia, quae multa esse identur, esse revera multa, et mnia, quae Sunt, quum sint relativa et imperfecta, referenda esse tanquamn causam ad unum ens abs0lutum et perfectum, ex qu00mnia relatiVa, omnia alia, quaecunque Sunt, pendeant. Haec igitur d0etissim Zimmermann est ausa, cur CUSanum n0 esse pantheismi arguendum putet, qu0 Cusanus tantum abesse videtur, ut res singulares inane tantum Nque illus0rium esse d0ceat habere, ut unamquamque rem tam realiter dicat esse, quam sit ens abs0lutum, sed ens absolutum esse m0d independenti, ab80lut0, ceteras res vero m0do nito. N0 minus nitide quam erudite libqrat Cusanum n0strum a pantheismi accusati0nibus et praecipue
oribus c0mmem0ravimus, assert, ex quo clarissime patet, et
clarissimum Erdmanny 00rum repudiare sententiam, qui Cusan imputant pantheistarum d0ctrinas. Sed n0s jam ex iis, qua in hujus ecti0nis ex0rdi exp08uimus, p0tuimus per8picere, quae esset Erdmanni de Cusani pantheismo
g. N0n praetermittendus 40bis AEu0que videtur J0sephus ach qui in libell0 su0 Meister Eckhart d0ctissime ac pulcherrime c0nscript0, de phil080pho nostr0 quem discipulum dicit magistri chharti, n0nnulla habet quaestionem n08tram spectantia. 0ctissimus J0sephus Rachingenium usani, qu0 vere germanicum esse judicat, multis esseri laudibus in ejus systemat praeclaras dicit inveniri ideas multaque c0ntineri, quae a phil080phis temp0ris recenti0ris in pr0p0sita, haec tamen mnia ita esse in usani systemate exp08ita atque c0mp0sita, ut innis pantheismi vel species ex ejus d0ctrina sit rem0ta. Haec sufficient de iis, quae viri Germaniae de pantheismo Cusani, qui iis icitur, sunt pinati. Audiamus jam, quid Italiae phil080phus inter magn0s multis ex rati0nibus, si metaphysicam tantum ejus pectaveris, Drsitan maximus et secundum d0et0rem Clementem y unus maxim0rum phil s0ph0rum n08tri temp0ris, Vincengi Gi0berti, de quaesti0ne illa, num usanus inter pantheistas sit reponendus, putaverit. g. 0. sic vir ita de Cusan n0str judicat ε): N0njustam igitur causam Xusanus pantheismi arguitur, qu0d ii praecipue faciunt ..., quibus n0n sufficere id vi-1 Conse l. e. B. I. p. 448. 2 Meister chliari, de Vater der deuischen SpeculationWien 1864. 4. 225. 3 Giordano Bruno und Nicolaus vo Cusa p. 158.4 Gioberti de primato morale e eivile degli Italiani edi. ILBresselle M avertenga p. CCCXVII.
19쪽
detur, si Deus a mundo distinguatur et quibus id est cordi, ut Deum a mund Separent, quum ea, quae relativ enti tribui possunt, ab80lut qu0que tribuant et genus qu0ddam anthr0p0m0rphismi pr0p0nant, qu0d, etsi maxime spiritualisa mod0, menti veri phil080phi sensu carere videtur D0 tissimus Gi0berti iis tantum putat systema usani videri speciem pantheismi prae se ferre, qui tam n0 accurate sens relativum et absolutum distingunt, ut Deum, ens abs0lutum ita describant atque tam rudi 0d definiant, ut vix aut ne vix quidem, en ab80lutum p0ssit haberi. Idem vir et rissimus summis qu0que laudibus ingenium phil0s0phi n0stri effert virumque eum esse dicit qui paucis illis viris sit adnumerandus, quibus primi in scientiae regn0 tribui de
n0stro sensit, disserunt ab ea Galli cujusdem opini0no, quam una superi0rum adn0tati0num app0suimus Maximam igitur vidimus esse sententiarum de Cusan n0stro varietatem. Omnes fere viri, qui diligenti0ri cum studi operibus ejus legendis scrutandisque incubuerunt, multi sunt in indole ejus, qua praeditus erat, admiranda, de n0 omnes mdem m0d sensum d0ctrinae ejus intellexerunt atque prωp0suerunt inllatis illis variis judiciis, in sententia de Cu- sano n0str ferenda dissentientibus, jam e0nabimur secundum ind0lem n0stram, quam nullam habemus, 40ctrina phil0s phi 0stri consideranda et exponenda m0nstrare, 0 tantum d0ctrinam istam recte intellexisse justumque de auct0re ejus tulisse judicium, quibus persuasum est, usanum ita relati0nem Deum inter et mundum exp0suisse, it nullo m0d pantheismi accusari p0ssit. Et quidem, quum pantheismus ea dicatur d0ctrina, quae essentiam Dei et mundi sive abs0luti et relativi ita n0 distinguit, ut en utrumque - abs0lutum videlicet et relativum, pr0pri essendi
pue dem0nstrandum, Deum Secundum usanum n08trum, etsi mundus ab e suum acceperit esse, naturam suam infinitam, ab80lutam, n0 mutasse, et mundum ita esse a
De0, ut existentia ejus n0 sit fallax et illus0ria, sed vera et realis. Qu0 quemadm0dum imus perfecturi, ex pr0gre88udissertati0nis n0strae videbitur. m.
Dei expositio secunctum Cusanum sive Deus in Solo esse oonSicteratuS. g 1l Quid sit Deus Hanc gravi88imam 88 quae-8t10nem nem nescit, qui naturam et ind0lem mentis humanae c0natus est scrutari. Quid sit Deus p 0 maxime uniuscujusque ut sciat interesses debet, it quis ignorat, quam variis iisque saepe tam c0ntrariis m0dic ad hanc quaesti0nem fuerit resp0nsum meum esse pauci quidem negaverunt m0d direct0, Ied quam multi sunt, qui eam 0 causam Dei negat0res sunt dicendi, qu0 id eum esse dicebant, qu0 8 Deus esset, mutn0 410 esset Nu0m0d0, ut exempl0 utamur, phil080phus isse recentissima mem0riae in clarissim0rum habitus numer0, ichte, dici p0test d0c 188e, Deum esse, qui ita de De 0pinatur: .verstehi man
e 'us sic 'usgettigi. Omnes igitur, qui absolutum
20쪽
seu p0tius ideam ab80luti in sua mente existinxerint. Quia qu0dcunque menti humanae uti objectum se offert, en est aliquod et quia omnium Hect0rum sive entium summa mundus dicitur, de jam Deus secundum Fielit ens dicin0 p0test. Qu0 quamvis a multis summa aliqua speculati appellari ac plurimi p0ssit aestimari, n0bis tantum d cumentum est, phil080phum Fichte n0n satis sublimem fuisse in speculati0ne de Deo, fatendumque est n0bis, phil s0phum illum, in hac saltem de De sententia, nullam fere mentis stendisse aciem atque subtilitatem. Si enim ens Deus n0 est dicendus, tunc neque eum esse p0test affirmari, e qu jam equitur, n0n 08, qui Deum ens dicant, atheismi esse arguend0s, sed phil0s0phum Fichte Sed phil0s0phum Fichte in eo errasse, qu0d, quamquam de ab-80lut l0quitur, finitum tantum revera admittebat esse, in pr0mptu est. Ex quo id etiam manifestissime elucet, phil0s0phum Fichte gravissimam illam quaesti0nem ac dissicillimam n0 80lvisse, sed n0 80lutam transiluisse. Quam
ali et praestanti0ri 0d intelligebat mysticus ille phil0s0phus magister chliartus δ), dissicillimum esse dictu, quid sit Deus . Magni magistri, inquit, Deum appellant purum
esse puram essentiam), sed Deus tam est supra omne 880
I, -- essentiam), quam angelus supra culicem. quidem itan0 rectum esse put0 Deum dicere esse essentiam), quam si s0lem dicerem nigrum sive luridum Deus neque hoc, nstque illud est. Si deum ut n0n 880 aliqu0d en8, 0n nego eum esse, sed extoli tantum illud ejus ess et digno affici h0n0re. Sanctus Augustinus dicit Deus est esse sine esse, apiens in sapientia, b0nus in b0nitate, 0tens sine p0testate, magnus absque quantitate Deus in mnibus rebus est facere et p0sse et tamen nusquam est. Nulla imag0 neque Deum n0bis stendit neque ejus naturam, quia est supra naturam et n0mina. Hactenus magister Εckhartus. Ut melius etiam perspiciamus, quae dissicubtates sint superanda Dei definiti0nem sive, si h0 melius, lect0 benev0le, tibi placet, descripti0nem astruere nitenti,n0nnulla etiam hae de quaesti0ne ex phil080phia sectae, quae dicitur alexandrina, asseremus. Secundum lotinum principium ab80lutum, quippe qu0 8it supra mne en definitum et divisum, negativ primum m0d describi p0test ):
ἐπέκεινα ουσιας, ἐπεκεινα ἐνεργεια καὶ ἐπεκεινα νο καὶ νοννσεως, ἐπεκειν των ἀριστων ὁ θεος ου πεπερασμενος.
Ex quibus patet, nullum inveniri secundum lotinum inhumana c0gitati0ne c0nceptum, nullam in human serm0neV0cem, quae ad 00 sint sublimes, altae, magnificae, ut 08-
sit iis exprimi atque exp0ni, quid sit Deus, ab80lutum in
editio anni 1852. Omnis de primo principio sermo negativus sit oportet. Ipsum enim virtute potentiae supra mentem et rationem et vitam est exaltatum. Altius est et praestantius substantia, potentia, mente, cogitatione et altius ac praestantius rebus praestantissimis. Deus non est definitus nec circumscriptus. Cusanus ipse profitetur Apig. d. ign. f. XXX. declarasse se Deum et descripsisse secundum Dionysium, Augustinum etc.