장음표시 사용
41쪽
complicandi et explicandi, si secundum mentem phil0s0phin0stri ea interpretemur, AElarius 40bis etiam patebit sin0bis in mentem rev0caverimus, Cusanum l0c dicto I0qui de Deo in aeternitate aliam rem sic, aliam sic intelligente, vel 'tiam, si reminisci v0luerimus, Cardinalem n0strum negasse Deum esse aliquid . per intellectum abstractum
Vel mund . immerSum ... Qu0 8 Cusanus putaretur ita creati0nem ex nihil intulligere, ut persuasum haberet, mundum rium 8Se per expansi0nem, explicati0nem, dissu-si0nem entis supremi, qu0m0d omnia ista n0 abs0na in
systemate phil080phi n0stri essent dicenda quid est rati0nis
atque causae, cur Deus in aeternitate unam rem sic, aliam
sic intellexisse pr0seratur, vel quomodo Deus n0 sit aliquid abstractum δ), ita se babens ad singularia' finita, quam se, species habet ad individua . vel qu0m0d Deus n0 sit aliquid rebus unitum et immersum . si Dei esse et mundi esse in eo tantum disserant, qu0d alterum sit alterius vera c0mplicatio et alterum alterius qua, expansi0, dilatatio. diffusi0, explicati0 Haec nullo m0d0 0n 08sunt haberi strictissimum argumentum c0ntraimnes, qui dicant, Cusani meum 'in m0d 0lum disserre creaturis, quo disserat universale a singulari Quapr0pter nec ill0 modo illud phil0s0phi nostri genus dicendi: Deus i plicite est in omnibus' ita est intelligendum, quasi divina essentia sit unica substantia, cui omnia, quae Sunt, quaSi accidentia insint, quia usanus ipse distincte c0mmem0rat,n0 00dem m0d habere se infinitum ad finitum, quo se habeat substantia ad a. quae dicuntur ejus accidentia: ἡt0lle substantiam . inquit, a comp08it et 40n remanet
1 De docta ign. I. II. c. 3. 2 Conli quoad hanc quaestionem immermann l. e. tar mann l. c. P. 448.
aliquod accidens et ita nihil remanet; qu0m0d040 p0test
per n0strum intellectum attingi, nam quamvis accidens pereat sublata substantia, n0 est pr0pterea accidens nihil; perit autem, quia accidentis esse est adesse et pr0pterea sicut quantitas n0 est, nisi per esse substantiae tamen, quia adest, tunc substantia per quantitatem est quanta; n0 est sic hic, nam creatura n0 ita De adest, nihil enim confert e sicut accidens substantiae, im accidens in tantum c0nfert substantiae, qu0d, quamvi ab ea habeat 88e, tamen ex c0nsequenti substantia sine mni accidenti esse nequit; 0 quidem in De similiter esse nequit. μHis jam sufficienter exp0suisse et dem0nstrasse putamus, illud usani, explicare et c0mplicare 110 p0sse ita intelligi, ut pantheistica inde sequatur d0ctrina. Quum tamen quaesti haec maximi sit m0menti, perae etiam pretium 880 videtur, ipsum usanum l0quentem adducere, qui eam ipse evidentissime diss0lvat et expediat. Qu0d facere e magis etiam n0strum esse ducimus, qu0 Cusani hujus quaesti0nis interpretati et s0luti maxime est incera, lucida et manifesta. Neque enim est verum , inquit Τ), Si Deus est mne, qu0 est, qu0d pr0pterea n0 creavit 0mnia de nihil0, nam Deus 80lus est c0mplicati 0mnis e8Se cujuscunque existentis, hinc creando δ explicavit c0elum et terram im0, quia Deus est 0mnia c0mplicite modo intellectualiter divin0, hinc et mnium X-plicat 0r, creat 0r, factor et quidquid circa dici p0te8 . . . et quum habeatur in d0eta ign0rantia, qu0d Deusn0 istud quidem est et aliud non est, sed innia et nihil 0mnium, est complicative mnia et nihil mnium explie
1 Apologia doctae ign. sol. XXXIX.
2 Augustinus habet: creando omni disp0sita sunt'. l. e.
42쪽
tive . . esse creaturae est ab esse abs0lut m0d0, quo dici aut intelligi nequit . . . ubi vero adversarius impugnat, Deum esse abs0lutam mnium quidditatem, nihil penitus
intelligit ille h0m0, nam est quidditas ) mutum quidditatum et abs0luta omnium quidditas, sicut abs0luta entitas entium Deus igitur creand explicavit mnia, explicavite0elum et terram; cujus rei haec app0nitur causa, qu0d Deus sit mnia m0d intellectualiter divin0. Haec app0sita cauS 0nne 08 0cet, usanum v0eabulis illis c0mplicati0nis et explicati0nis nihil aliud designare intendisse, nisi magnam illam dependentiam, quae est finit ab infinit0, et qu0 Deus mundum si n0 creaverit, nihil minus n0 minus dives exstitisset, sive qu0d Deus abs0lut idem sit p0st creatum mundum, qui fuerit ante mundum creatum; Deus est mnia m0d intellectualiter divin0 Deus, habendus principium causa mnium, quae uni, Sed principium 0mni V rati0ne abs0lutum, imnem rideam mutati0nis et vicissitudinis excludens, est et secundum mentem phil0s0phi
Sensus Verb0rum, i a phil080phice v0luerimus interpretari,
a Conseret forsitan ad rem melius intelligendam, si noverimus, quae Augustinus habet de re eadem. Quapropter apponimus, quae Sequuntur: Neque enim multae, inquit, sed una sapientia est, in qua sunt inmensi quidem atque infiniti thesauri rerum intelligibilium, in quibus sunt omnes invisibiles atque incommutabiles rerum rationes, etiam visibilium et mutabilium, quae per ipsam factae sunt. Quoniam Deus non aliquid nesciens secit, quod nec de quolibet
homine artifice recte dici potest porro si sciens sedit, omnia ea utique fecit, quae noverat. Ex quo occurrit animo quiddam mirum, sed tamen Verum, quod iste mundus nobis notus esse non posset, nisi esset Deo autem nisi notus esset, esse non posset. l. e. XI. 10.
m 0incidentia py08it0rum, in p0ssest, qu0rum igniscati0 et signiscati0nis ambitus sunt revera tales, quales jure ac merit de principi 0mnium ab80lut0, pr0nuncientur, quum c0mm0veatur mens humana iis, ut principium 0mnium, quae sunt, habeat unicum ens et perfectissimum. Denique haec adhuc n0temus, quae sub finem l0ci a n0bis allati exp0nit Cusanus strictius et per m0dum quasi magis dingularem, qu0m0d creatura habeat se ad lareat0rem. asserit ver0 phil080phus n08ter Deum, quippe qui mnium sit realaret fact0r 0mnium esse quidditatem abs0lutam, quin etiam, esse eum ab80lutam entitatem mmnis existentis Qu0rum
stinguentem y inter abs0lutam quidditatem et quidditatem rerum Ex 0 jam patet, n0 ita dici hic Deum quidditatem ab80lutam, quasi ille s0lus esset quidditas sive es- Sentia, et re creatae quasi essent diis aliqui m0di, sed eo Sen8u, H0 Deu8, quum mnium sit principium, sit mnis e88entiae creatae d0minus, quippe qui ejus existentia quasi invigilet. Ab80luta quidditas scilicet una est et eadem semper, quidditates rerum sunt numer indesnitae. Quae si ita se habent, jam p0ssumus Cusan assentire ac dicere cum e0 Deum 88 ab80lutam mnium quidditatem, abs0lutam entitatem omnis existentiae. Dum' enim attentec0BSideratur, 0mnem creaturam nullam habere essendi rati0nem aliunde, misi, qui sic ereat est et quia v0luntas creat0ris sit ultima essendi rati sitqu0 ipse Deus creat0r1 Const. Diix Der Deutseli Cardinat . . Cusa und die KIrche einer et B. II. et Ap. d. ign. sol. XL ecclesia dicit de
Deo in oratione vita viventium Deus μ
43쪽
simplex intellectus, qui per se creat ita, quia V0luntas n0nsit, nisi intellectus e rati0, immo lans rati0num, tunc clare videtur, qu0m0d id, qu0d 0luntate factum est, ex lante pr0diit rati0nis, sicut lex impetialis n0 est nisi ratio imperat0ris, quae n0bis v0luntas apparet'. 0luntas igitur Dei, quae in De0, qui abs0luta est identitas, idem est atque intellectus, mnia et fecit et c0nservat et gubernat. Sed his jam finem faciamus iis, quae ad exp0siti0nem v0cabul0rumc0mplicandi et explicandi erant n0bis explicanda. In hac exp0siti0ne, quam maxime jejunam et imperfectam esse sentimus, ostendere sumus c0nati, Cardinalem n0strum v0eabul ill explicandi nihil aliud den0tar v0luisse, nisi creati0nem ex L hil0, quam deam v0cabulo ill aliqua ex parte v0luit e plicare et dilucidare. Qu0 Cusanus v0cabul0 0 satis distincta et certa significati0nis ad hunc nem attingendum sit usus, n0 tribuetur ei tam magn0 crimini ab iis, qu0sn0 fugit. ali0s L mult0s phil0s0ph08 0sque in ecclesia
summi habit0 ad eandem creati0nisi ideam exp0nendamu808 880 0 minus ambiguis v0cibus, quin etiam v0ce emanati0nis ). Sed jam id n0bis est dem0nstrandum, principium mnium, quae uni, ab80lutum libere et sapienter m-nia ex nihil creasse, qu0 de principio abs0lut0, mundum ex nihil creante, ut mnis et species pantheistici principii
ab e rem0veatur, putaVimus affirmandum.
g. 21. Etenim secundum mentem phil0s0phi 0stri non ita finitum ab infinit principi est rium, ut ab e0 initium sumpserit quasi per physicam aliquam acti0nem, sed ita, ut pr0ductum sit ex n0 esse s ex nihil0 adesse v0luntatis et intelligentiae actu: est enim, inquit δὶ,
Deus principium intellectuale mni creaturae, agens per intellectum et v0luntatem omnia enim quaecunque v0luit sedit'. Qu0 Cusanus tam ertam habet veritatem, ut prudenti0res appellet phil080ph0s ill08, qui a De v0luntatis et intelligentiae actu mundum fuisse factum, sint pr0fessi. . M0dum, inquit ), qu cuncta undia principi0, quisque c0njicere nisus est, sed ex prudenti0ribus phil080phis habetur
ais aucti in de Neli, si per potentiam, essentiam et praesentiam. 1 Victor Hugo de sacr. l. I. par. II. c. 7. 2 Summa th. I. u. 45. a. 1. - Comp. h. c. 153. f. 26..Deus in omnibus est per potentiam, essentiam et praesentiam, nam omne esse est participatio divini esse per potentiam, in quantum omnia in Virtute ejus agunt, per praesentiam in quantum ipse omnia in mediate ordinat et disponit . Conse Summa th. I. u. 8. a. 1. . . etc. - Quam haec doctoris angeliei similia multis, quae
Cusanus adhibuit, ut immutabilitatem et omnip0tentiam Dei atque finitatem et dependentiam mundi quam strictissime exponeret Verba quidem utriusque viri sunt alia, sed una dea unumque studium. 3 Exist. III. f. XLIII. p. t. II.
44쪽
in actu existenti, larinales larmas naturales imperi u luntatis riri, sicut imperi architect0nici, cui instrumenta obediunt, Drma d0mus Quae verba sequitur menti vi- triscat0ris vasa vitrea Drmantis it res0lventis secundum v0luntatis suae m0tum Quibus Cusanus haec subjunxit:. tali licet rem0ta similitudine. Deus dicet 110n 0lligat 'ex aliqu0, qu0 j0 creavit, 4088ibilitatem rerum, 0mnia in SSe pr0duxit . . . et cal0re 80lis ita utitur natura in sensibilibus s0rmis, sicut vitriscator igne, it agit natura uti spiritus sitriscat0ris et dirigitur δ mente summi Opiscis, sicut spiritus magistri a mente ejus . . . imperi verbi creat 0ris naturaliter laeta est lux quibus verbis quam lucidissime 40ssumus videre Cusani leum juxta v0luntatis et intellectus n0rmas agere Naturam dirigi 0cet phil080phus n0ster a mente summi piscis, uti jam antea audivimus M ab e . Deum esse causam efficientem et sinalem atque Drmallam innium, quia efficit verb0un omnia quantumcunque diversa inter se Recte Deus dicitur, et c0ntra m0dum et m0rem pantheistarum, dirigere
naturam et mnia secundum v0luntatis sua c0nsilium ad certum sinem secundum certa leges, qua naturae equenda dedit, perducere. Deus enim ipse est, qui cuncta fecit eaque mirabili 0d disp0nit, ut mnia sint 0na et pulchra, ut quaecunque creata sunt. harm0niam i0mp0nant pr0p0rti0nemque explicent. Omnia igitur β sunt secundum humerum unitate, Iecundum quantitatem in punct0,1 Haec comparentur cum iis, quae in praecedenti adnotatione de anima mundi sumus praelati. g. 16 p. 40. 2 Conse quoque de docta ign. II. . 3 Et haec omponantur eum eis, quae de eadem anima mundi sumus praelati. g. 16 p. 40).4 De docta ign. II. 9.b De quaerendo Deum sol CC.
omnia secundum temp0ralem succes8i0nem in nune praesentia et omnia secundum mne id, quod sunt, suerunt aut erunt, aut esse p0ssunt in insnita virtut 0mnip0tentiae. Abs 'lute enim est Deus n0ster infinita virtus penitus in actu . . . . Deinde, si ad sapientiam n0stri magisterii se magisterii Dei n0stri adhuc aliam iam quaeris, adverte Nam cui intellectus apprehendis in lign0 parvo atque in h0c lapide minutissim0, sive in aere, aut auri massa, Vel gran sinapis, aut milii, omnes artificales c0r-p0rea Drmas in p0tentia esse. In qu0libet enim num dubitas esse circulum, triangulum, tetrag0num, Sphaeram, cubum et quidquid ge0metria n0minat . . . Si artifex ille magnus esset, qui seiret educere de lign parv0 faciem aliquam, aut regis, aut reginae, aut formicam, Vel camelum,
quanti magisterii est, qui mne id efficere p0test actu, qu0d est in nani 0tentia Deus igitur, rui 0test mnia educere in similitudinem Drmarum omnium, quae in hoc mund sunt et in insnitis in mundis esse p08sent de qu01 Doctissimus Denetinge l. c. t. I. p. 359. Cusanum affirmat docere ἡ0ptimismum , suamque affirmati0nem . . l. ΙΙ 0et ign. putat r0bari Ast, quam n0 accurate rem consideraverit vir doctissimus, hic facile videbit, qui t0tum illud caput quintum l. c. perlegerit Verba illa l. c. ut ita omnia id sint, quod sunt, qu0niam aliter et melius esse non potuerunt'. minime sunt argumentum, Cusanum eo sensu loqui de mundo optimo, quo sensu Vulgo Vox illa optimismus solet intelligi. Est quidem in verbis illis sermo de optimismo, sed de optimismo, qui mundi spectat naturam tantum et non resertur ad Dei voluntatem, et quem Os propterea optimismum diceremus relativum. Dicimus autem optimismum relativum id, quod natura hujus mundi est ejusmodi, ut omnes partes, ex quibus constat, optimam in hoc mundo constituant harmoniam. Sed haec, ut ita dicamus, naturae essentia non est habenda talis, qua alia natura non posset esse melior. Est igitur optimismus relativus ille, qui aliquid dicit optimum in suo genere Talis optimismus in sacro eloqui invenitur, quia mult0ties ibi dicuntur
45쪽
libet minutissim c0rpusculo, mirabilis subtilitatis existit; sed adhuc mirabili0ris p0tentiae et scientiae est, qui ipsum granum milii creavit et in ipso hanc virtutem c0llocavit. Et stupendi magisterii est illa sapientia, quae omnes la mas p0ssibiles in gran n0 in similitudine accidentali, sed in veritate essentiali scit excitaret Sapienter igitur operatur Deus nania. Omnia ex ejus pendent sapientia et, quia nulla p0test c0ncipi et c0gitari sapientia sine liberae v0luntatis ind0le, ex ejus v0luntate. Quam haec Cusani doctrina dissert ab mnis pantheismi doctrini Quum pantheismus n0n 0vit 0rdinem in mund ex libera summi principii libertate pendentem et quum omnia secundum eum necessari m0d ab aetern sunt vel fiunt, usanus n0ster laudibus esseri maximis Deum. creaturarum magistrum, qui mirabilis quum it 0tentiae et scientiae, qu0 et qu0tiescunque Velit, de n0 esse ad 8804088it educere. Quum 'aliter, inquit, 880 4088et mundus aut i 0r aut min0r,
cuncta bona in genere suo. t Cusanum hunc tantum optimismum habuisse in mente, totum illud c. V nos docet, quod inscribitur . quodlibet in quolibet, et in quo phil080phus noster studuit exponere et dem0nstrare, summam SSe omnium entium inter se necessitudinem et intimam relationem, quibus pulcherrimus in mundo D sciatur ordo. Quum conli quae seqv. ex Alch. crib. non nisi ordinem disputationis nostrae confundentes et conturbantes eloquiis apertis et distinctis phil0sophi nostri asserendis possimus ostendere, Cusanum onmino contrarium esse optimismo sensu illo usitato, asseremus sententias philosophi nostri optimismo inimicas locis opportunis. Tribus aliis citatis locis, quibus vir doctissimus Dengingerus putavit Optimismi doctrinam expositam videlicet de docta ign. II. et 10 de conjecturis II. . nihil invenire potuimus, quo posset probari, Cusanum optimismum docere. 1 Αlehor eri bratiora. II. c. 2.
est, qu0d ipsum sic feeit et n0 aliter. Illud autem principium, quod n0 nece 88itaretur ab ali0 quia principium, ante qu0d 40 fuit aliud, liberum fuit et est creare et n0 creare, 'uem admodum intellectualis natura Hibera in suis operati0nibus. In libell0 autem pulcherrim de venati0ne sapientiae et altissim0, in qu varii campi, qui nihil aliud sunt, nisi categ0riae quaedam et relati0nes maxime universales veritatum l0gicarum et metaphy8icarum, describuntur, et in quibus veritatem humanae menti phil0s0phusn08ter d0cet 88 quaerendam, praeci80. scite, nitide, eleganter, Dei 0luntas abs0luta et sapientia infinita ita c0mmem0rantur et exp0nuntur, ut hunc jam unum libellum qui attent perlegerit anim omnesque, quas ibi invenerit ideas, diligenter acuteque perpenderit, m0 facile id passurus ii, ut usanum pantheismi arguat Quam0brem ex 40c libell0 40nulla hic rapp0nemus Unus camp0rum, 'H08 diximus, terminus appellatur, in qu quae sequuntur legimus, Seu 90tiu qui, quae equuntur, scrutanda et meditandan0bis Drt: Campus pr0pe nexum, qui campus est praecedens inquit ), quem terminum appell0, plenus desideratis praedis venati0ni aptissimis, maximus et interminius est, quia magnitudinis ejus m0n est finis Non inim habet nec principium, me sinem, sed principia, media et fines omnium terminabilium in se habet, sicut radix omnip0tentiae, in ua virtute omnia c0ntinens, iuncta explicat universaque determinat. C0nsistunt singula in sua praeci-8i0ne, ut 0 sint aliud, quam qu0 sunt Sed interminius terminus omnium finibilium finis est, mnium praecisionum praecisi et terminus. Terminus, qui est mne, qu0d 880
1 Contra Optim. 2 De venatione sapientiae c. 28. DI CCXII.
46쪽
p0test, est ante omnem terminum e0rum, quae fieri p0ssunt; determinat igitur cuncta, des nitque singula. Est enim terminus ipsius p0sse fieri utique interminius, mnia in se determinate, quae seri 088unt, habens antea, terminus igitur m nium rerum et mnium scientiarum Quid autem est, qu0 terminum p 0nit, nisi mens et sapientia Mens enim ut 0ptime Anaxag0ras videbat, c0nfusam possibilitatem determinat et discernit
m0vetque uncta, ut ad terminum suum, quem eis determinavit, perveniant Haec mens rerum exemplaria definivit, quae sunt rerum rati0ne in pSa prae- existentes, secundum quas divina sapientia mnia praedestinavit seu praedeterminavit pr0duxitque. . . . Hi )termino ordinabilium auct0 videtur Idinis. Nam quum hic mundus pulcher esse debuit et partes ejus n0n 0tuerunt esse pra6eis similes, Sed Varie, ut inmensa pulehritudo in ipsarum varietate perfectius reluceret, quand0 mnia quantumcunque Varia n0 fuerunt pulchritudinis expertia:
placuit creatori varietati concreare ordinabilitatem talem, qua rd0, qui est ipsa pulchritudo ab80luta,
in cunctis simul reluceret, per quem suprema insm0rum infimis suprem0rum c0nnexa c0nc0rdanter in unam universi
pulchritudinem c0nspirarent, per quem cuncta de gradu su e0ntenta ad finem universi pace et quiete, qua nihil pulchrius, ruerentur. 0ntentatur enim pes infimus inh0mine ex e0, qu0d infimus et pes sicut culus ex e0, qu0d culus et in capite, quia vident ad persecti0nem h0minis et ejus pulchritudinem se necessaria membra, si sic fuerint et sic in su0 10cat 0rdine extra quem l0ca nec necessaria, nec pulchra, nec pulchritudinem t0tius c0 90ri perfectam e0nspiciunt. . . . Ordinata igitur est in
ipsis magnitud0 ut sit pulchra, ut ex ipsis et caeteris
membris magnitud0 0rp0ris pulchra resultet. r0 portio
igitur cujuslibet membri ad quodlibet et ad
nem pulchrum creante . . . . Esti autem relucentia sapientiae r d0. . Est y igitur ord universi prima et pretiosissima imag0 aeternae et inc0rruptibilis sapientiae, per quem t0ta mundi machina pulcherrime et pacifice persistit. Quam pulchre e0pulam universi et micr0 08mum h0minem in suprem sensibilis natura et infimo intelligibilisI0cavit, c0nnectens in ipso ut in medi inferi0ra temp0ralia et superi0ra perpetua Ipsum in h0rig0nte temp0ris et perpetui 0ll0cavit, uti rd perfecti0nii Mep0scebat. Et ad sapientiam et lib0ram Dei v0luntatem haec renia reseruntur. UniVersa, quae unt 8apientia infinitae sunt signa et
dentia et reludentia sunt sapientissimi Dei. Cur autem sint tam pulchra AEt 0rdinata praestantissime, nihil aliud e8 causa, nisi id, qu0 De . placuit β 40nereare veritati 0rdinabilitatem. Itaque qualitas mundi n0n est secundum phil080phum n08trum ptima, sed talis, qualis ut esset De0 creat0ri placuit. Mu0 quam recte affirmemus ex sequentibus melius etiam patebit . Dum respicis, inquit ε), .p08Seseri et humaniter c0nsideras, Deum ab aetern c0ncepisse velle creare utique cum nihil esset creatum, neque c0elum, neque terra, neque angeli, nec aliud quidquam, n0nsuerunt illa plus creabilia, quam alia, quae nihil cum istis habent et de quibus nullum p0ssumus c0nceptum
3 Cum his e0mparentur, quae de Cusani optimismo, qui et objicitur, sumus opinati. g. 21. p. 1).
47쪽
c0nceptum, qu0 mundum istum e hane, quam Videmus, pulchram creaturam crearet; imnia igitur ex determinati0ney in se ipsa mentis suum terminum sic et sic essendi re eperunt. Et secundum hunc aeternum c0nceptum creand0 p08se fieri ipsum laeterminavi, ad mundum et ejus partes in aeternitate praec0nceptum. N0n enim . 8se fieri' vagum et indeterminatum, sed ad finem et terminum, ut fieret mundus iste et n0 aliud, istereatum. Quia ipsa mens aeterna libera δ)ad creandum et non creandum, vel sic My vel aliter suam omnipotentiam mi volui, intra de in aeterno determinavit. Ex 0c etiam sine imni dubi patet Cusanum habuisse Deum ens pers0nale sive liber et sapienter agens, qu0 dicit Deum pr0pterea mundum crea88e, ut se manifestaret P08tquam, inquit β) Anaxag0ras vidit intellectum esse principium et causam aerum it in m0tis
dubiis alias causas assignaret, quam intellectum, nam per Ρlatonem in haed0ne, quam per Arist0telem in metaphysica reprehenditur quasi 40luerit, AEu0d intellectus sit principium universi et n0n singul0rum Miratus sum de ipsis principibus phil080ph0rum, quam ipsi viderent Anaxag0ram in h0 reprehensibilem et de principi secum c0nc0rdarent, cur ipsi alias rati0nes indagarunt, et in e0, in quod naXagoram arguebant, Similiter errasse reperiuntur Sed hoc profecto evenit eis ex mal prae8upp08it0 qu0niam necessitatem primae causae imp0suerunt. Unde
1 2 3 4 Ηae omnia funditus omnem optimismi objectionem evertunt. Si Deus libere suam omnipotentiam sic vel aliter determinavit, si omnia, quae sunt, non plus fuerunt creabilia, quam alia ciam inde necessario consequitur, potuisse Deum determinari ab aeterno alium meliorem mundum creare ... g. 21. p. 71).M De Beryllo c. 37 fol. XCII.
universi respexissent, unam mnium dubiorum
reperissent 80luti0nem puta, quid sibi vult c0nditor, quum de pina tam pulchram et isd0riferam m0tuc00li et instrument natura educit sensibilem r0sam quid aliud resp0nderi p0test, misi, quam admirandus cille intellectus I 40 verb0 suo intendit se manifestare quantae est is apientiae et rati0nis, et quae sunt divitiae gl0riae uae, quum tam dacile tantam pulchritudinem ita rnate pr0p0rti0natam p0nit medi sensibilis parvae rei in sensu c0gn0seitiv cum m0tu laetitias et dulcissima arm0nia innem naturam h 0minis exhilarescente Et adhuc clari0ri 0d se stendit in vita vegetabili ipsa, a qua r08 pr0greditur; adhuc clari0ri resplendentia in vita intellectiva, quae mnia sensibilia lustrat;
tanquam in D legem mnibus imperat, mnia i0nservat in speei inc0rruptibili supra tempus et in individuis temp0raliter et qu0m0d 0mnia hac lege naturaerariuntur, m0venture ea perantur quae lex naturae imperat, qua Hegen0nnisi intellectus ille viget, ut milium auct0ri Sed ex his, quae hactenus attulimus exp08uimus jam satis,
putamus, est manifestum, Deum secundum mentem Cusani en8 88 per80nale, quippe qui secundum rati0nis et v0luntatis *0rma mnia, quae sunt, creavit. Omnia creata
1 Cum his conseratur commem0rata in superioribus objectio de anima mundi. g. 16 p. 40. 2 Mira sunt, quae . Harimann de mundi bonitate opinatur: S geWis es ist, inquit, das die eit, dureli die in ili sic gel-gende eishei ode Zwechmassighei die oglic best ist, o solgidaraus doch nielit, das si eine gute, de das es nichi esserWare, en heine existirie. conse Erdmann l. c. II. p. 790). Hoc quidem secundum V. Harimanni systematis principia et fines verum
est. Sed quid ver ejus systematis principia et fines contineant 8 l
48쪽
esse meliora. - Quum ex exp0sitis hucusque ren0verimus, Dei naturam secundum usani systema oss0ntialiter differrea nitorum natura, et quum viderimus, mundum 0rtum esse creati0n ex nihil et quidem creati0ne perfecta a Deo libere Sapienterque agente, sive a De pers0nali ciam persuasum nobis esse debet, usanum injuste argui a thei,mi. Sed ut rem magis abs0lutam et initam pr0p0namus in hac, quae equitur, parte, aliqua brevissime quasi 0r0ssaria de mundo secundum phil080phum n0strum
V. Mundus secundum Nicolaum usanum. g. 22. Iac in parte dissertationis n0strast restatn0bis, ut exp0namus, mundum natura esse finitum, eandemque mundi naturam in e c0nstare, qu0 multis diei s0leta nonnullis etiam infinite multis partibus consistit multis videlicet entibus finitis sive individuis, qua singula pr0priam habent subsistentiam ius sialitatem. Ialis nim domundo d0ctrina si in usani systemate istineatur, jam quis eum pantheismi arguet Quod neg0tium expediendum
suscipientes primum in mentem rev0eamus, Cusanum jam 00 qu0 Deum ens supra mundum, id est supra finita, p0situm esse d0cuerit, id esse pr0sessum, mundum ess natura sua sinitum . . unum tantum posse esse infinitum se abs lutum, quod omnis perlaeti0nis persectionem et mnis p08sibilitatis p0ssibilitatem actu habeat et quod omnium nati num fide Deus credatur, et omne esso praetre h0 ins nitum et abs0lutum esse nitum. Sed pr0p0namus n0nnullas L stinctas phil080phi 40stri l0cuti0nes. ex quibus facillimo negoti perspiciemus, in systemat phil0s0phi n0stri, etiam
eo sit descripta, nihil inveniri, qu0 pantheismi speciem
g. 23. At quid usanus dicit esse mundum Universum sive mundum. inquit, esse i0mperimus unum, cujus unitas c0ntracta est per pluralitatem. Hac ver unitate in pluralitate perficitur, ut mundus repraesentet pulcherrimam harm0niam atque imitium partium inter supr0p0rti0nem Sed haec ' pr0p0rti atque harm0nia n0nest in rebus finitis perfecta, praecisa pr0p0rti in rati0ne sua tantum videtur et n0n 0ssumus in rebus sensibilibus dulcissimam harm0niam absque defectu reperire, quia ibi n0 est. Ascende hic, qu0m0d praecisissima, maxima hamm0ni est pr0p0rti in aequalitate et n0 in pluralitate), quam h0m Vivens videre n0n 0test in carne Ex his relativam et imperfectam, et8 pulchram, quia pr0p0rti0natam esse mundi naturam manifeste patet Finitam debero esse mundi naturam, ita Cusanus studet 0stendere: 80lum i abs0lut maximum est negative infinitum, quare s0lum illud est id, qu0d esse p0t08 0mni p0tentia, ni Ver8um Ver0, quum omnia s0nplectatur quae Deus m0n sunt. non p0test esse negative infinitum, licet sit in termin et ita privative infinitum et hac c0nsiderati0ne nec nitum
nec infinitum . . . . ipsum autem n0n est actu nisi 0 tracte. Ipsum c0ntractum seu c0ncretum, quum ab ab80-lut 0mne id habeat, qu0 est, tunc illud, qu0d est maximum
maxime ab80lutum, quantum p0test imitatur, quae abs0luto abs0lute c0nveniunt, illa e0ntrari c0ntracte c0nvenire ara
mamus meus est abs0luta maximitus atque unitas abs0luta, sialitas. in qua sunt lamnia sine pluralitate ipsum
49쪽
maximum ab80lutum simplicissime . . . . ita parilarmiter mundus sive universum est contractum maximum atque unum, existens contracte id, qu0 sunt omnia, quae in omnibus principium contractum atque c0ntractus finis rerum, en c0ntractum, infinitas c0ntracta, ut sit contracte infinitus, in quo mnia sine pluralitate sunt ipsum maximum contractum, cum c0ntracta simplicitate et indistincti0ne, sicut linea maxima contracta est c0ntracte mnes figurae, unde quando recte consideratur de contractione omnia sunt clara nam infinitas c0ntracta, aut simplicitas
seu indistinctio per infinitum descendit in e0ntracti0ne ab eo, qu0d est abs0lutum, ut infinitus et aeternus mundus cadat absque proportione ab abs0luta infinitate et
aeternitate et unum ab unitate unum unitas abs0luta, ab omni pluralitate abs0luta est, sed c0ntracta unitas, quae est unum universum, licet sit unum maximum, cum sit c0ntractum, n0 est a pluralitate abs0lutum, licet n0 sit, nisi unum maximum quare quamvis sit maXime unum, est tamen illa ejus unitas per pluralitatem c0ntracta sicut infinitas per sinitatem, simplicitas per compositi0nem, aeternitas per succes i0nem, necessitas perp08sibilitatem et ita de reliquis; quasi absoluta necessitas e communicet absque permixti0ne et in ejus opp0sit c0ntracte terminetur . . . universum est universalitas, hoc est, unitas plurium pr0pter hoc sicut humanitas n0n est nec S0crates nec lat0, sed in derate es 80crates et in Plat0ne lato ita universum ad omnia. Qu0niam vero dictum est universum esse principium contractum tantum atque in hoc maximum, patet qu0m0d per simplicem emanati0nem h maximi
1 Aliquibus paucis videtur nobis hoc emanationis vocabulum, quo philosophus noster hic usus est, esse exponendum. Omnis dubiae et ambiguae vocis sensus ex contextu praecipue sermonis, in
contracti a maximo abs0lut totum universum prodiit inesse; omnia autem entia, quae sunt partes universi, sane quibus universum, quum it 0ntractum, unum, totum et perfectum esse n0n 088et, simul cum universo inesse prodierunt et n0 prius intelligentia, deinde anima
nobilis, deinde natura, ut 0luit Avincena et alii phil0s0phi, sicut in intenti0n artificis est prius t0tum, puta domus
quam pars, ut paries cita dicimus, quum ex intenti0ne Dei omnia in esse pr0dierunt. Hactenus Cusanus de finitate mundi et, disserentia essentiali inter Dei et mundi naturam, ut ex dem0nstrata mundi finitate necessari c0nsequitur Mundus Secundum phil080phum n0strum est similitudo et quasi resplendentia infinita Dei naturae Caput quartum II. l. de d0cta ign0rantia, ex qu0 ea, quae praemisimus, attulimus, inscribitur: qu0m0d0 universum, maXimum c0ntractum,
est similitudo abs0luti. Itaque primum ita dissert mundus, en sinitum ab ente abs0lut0, quam differt similitudo a re. Ex his jam lartasse quis c0njicere Uluerit, ens finiquo vox aliqua dubiae significationis invenitur, eruendus est. Nua-pr0pter et vocis illius emanationis gravitas et dignitas est respicienda, quae ei hoc loco tribuitur. Vox emanationis adhibita est nostro loco cum Voce illa simplex', quae vox, ut significationem ejus magis determinaret, est ei attributa. Quod si ita se habet, jam
Videmus vocis emanationis significationem et sensum esse subj ctum alicui mutationi et modificationi. Si autem, rem accuratius Scrutantes, consideraverimus, quid vox illa simplex hoc loco habeat gravitatis, acile videbimus, vocem illam eo sensu hoc l0co esse positam, ut ipsa Omnem totius loci dicti sensum quasi contineat et sustentet, Vox Vero emanationis nullum aliud habeat momentum, nisi ut relationem tantum generalem dependentiae mundi a Deo revo-eet legenti in mentem Etenim loco nostro intendebat Cusanus ostendere contra Avicenam et alios Deum secisse mundum actu simplici, uno et n0 multis: Omnia entia simul prodierunt . . . et non prius intelligentia etc. . . . h. etiam p. 68. xpresse distinguit St. ho-ma emanationem abricatione , et dicit emanationem productionem de nihilo et labricationem productionem de materia.
50쪽
tum n0 existere revera, sed modo tantum fallaci et illu-s0rio, quemadm0dum videlicet imago in specul0. Sed n0ne sensu Cusanum dicere mundum similitudinem Dei, ex eo patet, qu0 affirmat, res finitas n0 esse m0d accidentali sed essentiali i. e. 0 illus0ri0, sed ver m0d0: et stupendi magisterii est illa sapientia, quae mnes larmas p0ssibiles in gran n0 in similitudine accidentali, sed in veritate essentiali scit excitare . Deinde in eo dicitur mundus a Deo disserre, quod mundus modo est c0ntract0. Haec c0ntracti dea saepissime a Cardinali 0stro usurpatur et tanti in systemate ejus pr0cul dubio est m0menti, quanti est v0cabulum illud explicati0nis. Etenim Cusanus ipse dedisserentia mundi et Dei disserens h0 de v0ce illa c0ntracti dixit ) unde, quand recte c0nsideratur de c0ntracti0ne, mnia sunt clara. r0pterea et n0bis finitatem mundi, quam d0cet Cusanus, et per c0nsequens disserentiam essentialem mundi a De perspicere et intelligere cupie tibus, sit 0rdi p0rtet, ut, quid in systemate phil080phin0stri haec e0ntracti 0 significet, bene c0gn0ScamUS. V0 haec c0ntracti, si tym0l0giam ejus pectaveris, significat rem, cujus essentia sive natura ab aliqua alia re, superi0ri videlicet sive praestanti0ri, est depr0mpta quasi particula ex t0t0. ac sua significati0ne vocem c0ntracti maxime SSe 0gnatam et pr0pinquam v0cabul illi explicati0nis per se ex antecedentibus patet. Qu0d si ita est etsi jam stendimus, v0e explicati0nis usum esse phil080phum n0Strum n0 Sens Vulgari, qui huic v0ci 80let tribui, sed sensu aliquo distincto et suo systemati accomm0dato, jam et qu0d 0cem hanc c0ntracti spectat, licet 0bis affirmare, eam adhibitam esse in systemate Cardinalis n0stri e0ntrae0mmunem opini0nem et M0rem quam affirmati0nem
1 De quaerendo Deum sol. e. 2 I. paullo ante eitato do docta ign. l. . . .
paucis tamen studebimus firmare et c0ntra inpugnantes eam quasi munire. Et primum h0 ut respiciatur m0nemus, qu0d phil080phus n0ster dicit h), mundum sive universum omnia c0ntinere et c0mplecti, quae Deus n0 8 Unt. Ex hac enim 0pini0n jam c0nsequitur neceSSari0, mundum, si dicitur infinitum c0ntractum vel unitas c0ntracta, n0n ita haec dici, quasi natura ejus esset pars aliqua infiniti Dei, nam si haec natura ejus esset, qu0m0d mundus dicereturn0 absurde c0ntinere et c0mplecti omnia, quae Deus n0n sunt 3 Si mundus, infinitum c0ntractum, vel unitas c0ntracta, habitus esset a phil0s0ph n0str uti participati0,c0ntracti0, depr0mpti vel etiam explicatio infinitae Dei
naturae, 0 dixisset Cardinalis n08ter certe, omnia mundum c0mplecti, quae n0 sunt Deus rium n0stram de significati0n vocis illius c0ntracti asserti0nem haec etiam ptime c0nfirmant et muniunt, quae Cusanus directe est l0cutus de pr0p0rti0ne universi, qu0d dixit infinitum e0ntractum, ad infinitum abs0lutum, sive Deum. Nullam enim docet Cusanus cadere pr0p0rti0nem inter infinitum mundum et abs0lutam infinitatem: . infinitus, inquit mundus cadit absque pr0p0rti0ne ab insnitate abs0luta. N0n est erg0 vocabulum illud c0ntraeti sensu vulgari in systemate Cusani interpretandum. Sed cur phil0s0phus n0ster dixit mundum insnitum psit h0 ex iis, quae jam sunt exp0sita, p0test c0ncludi. Ideo enim mundus sive univergum dicitur infinitum sive maximum e0ntractum, quia contracte existit id, qu0d sunt 0mnia, in omnibus principium c0ntractum et c0ntractus nis. Sed ex his jam per se patet, mundum dici infinitum e sensu, quo mundus dicitur de Inbegri alter eschassenen xistengen. Sed ex h0 id est manifestum, infinitum illud, qu0 Cusanus mund tribuit, nihil aliud esse, nisi indefini-