장음표시 사용
31쪽
Ρ0ssest interpretati0. Necesse' est, inquit, ut una sit larma penitus abstracta, per se subsistens, sine cujuscunque indigentia, quae dat materia p0ssibilitatem essendi et sermae ei advenienti actualitatem et utriusqu0 0nnexi0nire existentiam 0rtet, qu0 Drma, quae penitus nult ali indiget, qu0niam infinitae perfecti0nis est, in se 0mnium Armarum Drmabilium c0mplicet perfecti0nes, qu niam est actu ipse essendi thesaurus, a qu emanent' m-nia, quae sunt, quemamd0dum ipsa ab aeterno thesauro sapientiae c0ncepta et rep0sita sunt . . . P0test omnis serma esse persecti0r, quae n0n est abs0luta entitas . Similia in alio δ)1 De Posses sol. CLXXII. 2 Ne quis hoc emanandi verbo offendatur, hoc ut respiciatur
comm0nemus, quod usanus vulgarem illum pantheisticum sensum verbi manandi essentialiter inmutat et in certos ponit fines, quum haec apponit is quemadm0dum ipsa Sel. omnia ab aeterno thesauros apIentiae concepta et reposita sunt.' Maec enim philos0phus n0ste quum app08uisset, apertissimum praebuit documentum IpSum non eo Sensu usum esse verbo illo emanandi, quo utuntur illo pantheistae Si enim emanatio omnium, quae sunt, ex infinit thesauro sapientiae pendebant, et adeo quidem pendebant, ut sapientia illa secundum modum aliquem quemadmodum omnia conceperit et reposuerit sive dispossuerit, jam certissimae nobis quidem constat eausam emanati0nis n0 esse hic spontaneitatem aliquam omnium quae sunt, sed Dei thesauri sapientiae infiniti, sapientem actionem Verbum Igitur emanandi n0 pantheismi speciem citato loco habet, sed relationem tantum infiniti et finiti eo sensu significat, quod finitum ab infinito dependeat. 3 Conse. Denetinge l. e. Attulimus haec ex Dengingeri opere clarissimo, ut fiat manifestum, quam non satis accurate vir hic doctissimus phil0sophi nostri verba sit interpretatus. Nos quomodo illa verba, quae asserimus, intelligamus et interpretemur ex sequentibus patebit Clarissimus vero Denetinger post illa verba: et sic videre Deum, est videre omnia Deum et Deum omnia haec posuit: ine Deduction, elelie aue Spinoeta ich gesallen ii esse. Equidem put0, 0 semper idem haberi posse, etsi idem videntur duo lacere
legimus l0c0 et quum mn esse ab ipsa Arma Drmarum sit et extra eam esse nequeat 0mne esse in ipsa
vel die re Quae quam sint vera,' ex eo patebit si Cusani et Baruchi pin0gae de Deo, eloquia c0mparentur. Etenim etsi in exordio Ethices similia pin0ga de Deo pr0serre videtur atque Cusanus, Lonsimilem, nedum eandem, utriusque de Deo fuisse persuasionem mox ex pr0gressu explicationum primi libri satis apparet. Inter omnes historiae philosophiae non ignaros constat, Baruchum Spinoetam, Deum solum docuisse substantiam esse, eoque m0do omnia. quaes extra Deum sunt subsistentia propria privasse. Non ita docet Cusanus. Si enim usanus dicit sic videlicet modo ab ipso exposito meum videro est videre Deum omnia et omnia Deum, non p0test jam propterea diei, s0lum Deum appellare eum et habere substantiam. Qui enim usani per accurate legit, hunc n0 fugit, Cusanum duplici modo considerare mundum, prout est videlicet nunc in se et prout erat in sua causa. Hic modus alter disserendi de mundo philosophis mysticis praesertim pr0prius est Quantum hic modus philosophandi eonferat ad veritatem assequendam, non est hic nostrum dijudicare. Cusanum vero persaepe illo modo de mundo loqui ex sequentibus Cusani V. r. quae ex ejusdem d0ctissimi Dengingeri opere apponimus, patet: p. 360 l. c. Per h0c quod omnia sunt in Deo ut
causata in cauSa, non sequitur causatum esse causam, licet
in causa non sit nisi causa, sicut de unitate et numero saepe audisti; nam numerus n0n est unitas, quamvis omnis numerus in unitate sit complicatus, sicut causatum in causa: sed id. quod intelligimus numerum, est explicatio virtutis unitatis, sic numerus in unitate non est nisi unitas. . . . meus est omne en non ent, ter est e0mplicative omnia et nihil omnium explicative. Omnia, quaecunque fiant, priusquam facta sint, in causa, in qua prodierint, suisse nemo negat. Et hoc etiam nulla putamus indigere demonstratione, quodcunque in sua causa ita esse, quam naturae illius causae id convenit. Quae si vera habentur, nonne et hoc quoque verum est habendum, mundum in Deo suisse, priusquam factus sit, et quidem suisse modo naturae Dei convenienti, modo videlicet divino et non entiter, id est n0 modo, quo nunc sunt entia mundana. Iuni etiam verba illa complicative et explicative', quae et doctissimum Denetingerum et doctorem Stoechi ostenderunt, explicanda, sed ea hoc loco omittimus, quia in sequenti dissertationis nostrae parte uberius hae duae voces Xyonentur.
32쪽
absoluta larma non potest aliud esse, quam ipsa, quum ipsa sit infinita essendi Drma simplicissima et perlaetissima Hinc patet, Deum nequaquam c0ncipi debere, abstre ossem0d0, qu singulare diversum aliqu0 et distinctum esse
aut genus, aut species, sed abs0lutissima forma est in eoi cidentia singularis et universalis ultra e0nceptum omnem omnium generalium, aut specialium aut singularium aut quarumcunque sermarum, quae c0ncipi aut diei 0ssunt Et sic videre Deum est mnia vidor Deum et Deum m-ma'. Ex quibus innibus satis jam sibi quisqu0 voritatis diligens, Veritatemque pluris habens, quam aliquas th00rias atque sy8temata, qua ei 0la Drsitan veritatem vid0bantur e0ntinere, J0test eruere id atqu0 perspicere Cusanum n08trum P08Sest Deum appellantem c0ntulisse aliquid sin0 ad ea naturam e0mprehendendam, tamen pr0eu dubi ad 0dum de ea recte c0gitandi. Nu0 sine dubio isn0 parvi habebit, qui e0gn0vit, vel maxime celebratoeaudat0sque phil080ph0s et vel e0s, qui inter prim0s habet tur, de De n0n semper te 0nvenienter sensisse. me De enim c0gitantes, quum Deus en sit abs0lut simplex, id ante omnia studere idque spectare debent, is de Deo per Implici88ima et per maxime abs0lutas ab omni inquantum nimirum id humana menti liceat assequi phantasmate deas cogitent sit meditentur. Esse vero et p0sse actualitas et p0ssibilitas realitas ot potontia Wirhlieli dit
sunt summae et simplicissimae mentis linmanae, quas c0giland assequitur, categ0riae, quae et simul primae sunt et supremae mitis existentiae rati0nes. Duas ver has e teg0rias '' mund n0 inveniri Ἀ0d perfecti iidemus Neminem enim fugit, quemadm0dum imne 40minis seire nunquam omnibus a partibus sit abs0lutum, 00dem m0do, qu0dcunque in mund sit, n0 tam esse persectum, ut n0n
p0ssit esse persectius, neque ullum inveniri in mundo ens, qu0d 0mni 'V parte expriniat categ0rias esse et p0sse quae si ita se habent, quis praestantius, altius, excelsius de De e0gitat, quam is, qui eum e0gitat plenitudinem esse 0mnis p0ssibilitatis et actualitatis in G0it se die Fullo dergangen irklichhei und 0glielikeit schleelithin od his jam finem faciamus exp0siti0ni de n0minibus sive deis, quibus
Cusanus ad Dei naturam describendam eamque secundum humanae mentis vires dilucidandam rasus est viis enim exmsitis jam satis putamus patere manifestumque esse, Cusanum n0strum ita studuisse naturam Dei exp0nere eamque describere, ut Deus ab e descriptus atque pr0p0situs null0 0d idem putari 088it, atque Deus pantheistarum. Etsi enim pantheista Deum dicunt esse abs0lutum, primamque eum mnium causam habent, namen haec ita di tribuuntur, ut ipse et Deus sit et mundus, et sit solus; et ut mundus en8ilis, quamvis esse aliquid videatur nihil sit revera, nisi id, qu0d dicimus illusi0nem. N0 ita C sanus Deum dicit abs0lutum et causam. I0tum Cusani studium omnemque ejus nisum in i fuisse vidimus, ut dem0nStraret, Deum ita putandum esse abs0lutum,' ut modus essendi ejus nanin alius it generis, ac m0dus essendi rerum nitarum irim ad hunc n0m philos0phum n0strum vidimus tendere Ἐ0que pervenisse, quum leum esse infinitum abs0lutum et maximitatem abs0lutam studuit in lucem 40nere. Tundem finem mi assequeretur eum peram dedi880 per8peximus, quum c0nSideraremus, cur Deum s0incidentiam ipp08it0rum isse inpellandum censuisset Nihil inliud spectasse raum 40tuimus cinvenire audientes eum pr0serentem argumenta. Deum esse unitatem abs0lutam et en necessario existens. Idem eum n0bis pr0p0nere AEtudui88M etiam mente tenemus, riuum Deum P08808υ esse dicendum 0stenderet. - His itaque jam Stendimus, Cusanum n0 esse in numero pantheista-
33쪽
rum p0nendum, si id spectaverimus, qu0m0do Dei naturam in se ipsa e0nsideratam exp0suisset. mis itaque, quae hucusque e0nscripsimus, de Deo l0cuti sumus quasi in solo esse spectat0. Iam sequitur, ut Dei agere e0nsid0remus atque Stendamus, Cusanum n0strum et in hac rati0n ita de De l0cutum esse, ut nullo m0d pantheistis p0ssit a numerari. Quum vero et pantheistae Deum agere n0 n gent, prπ0nendum est n0bi in sequentibus, Deum usani agere libere et sapienter, id est: dum usani osse Deum, pers0nalem. Qu0 8 in scriptis usani invenire nobis e0ntigerit, jam et 40 per se patebit, Deum secundum
phil080phum n08trum, elat ab ip80, summo esse, ramne, qu0dcunque est, suum esse acceperit, tamen ess0ntialiter aereatura disserre, quemadm0dum jam Nnovimus, Deum secundum phil080phum eundem, i 80l esse pectatum essentialiter ali esse m0do, quam sunt res nitae. Sed h0c etiam patet, n0bis nunc de De uti est in su agere l0cuturis, esse l0quendum de Deo, uti sespectu mundi sit. Et haec est causa, cur hanc sequentem dissertati0nis part ita inscribamus:
Deus secundum usanum respectu muncti sivo Deus in suo agere consideratus. g. 17. Quium jam in supra exp0sitis aperte et clare vidimus, quam paullum et sere nihil sit, quod humanas menti de Deo novisse licet, tum in iis, qua nune n0bis
tractanda offeruntur, non minus magnas invoniemus difficultates, quae manifestissim erunt n0bis testim0nio, quam ardua, alta, 0 attingenda sint 0mnia, quae Deum spectant. cogitantes de Deo, uti est in suo solo ess0, extollendo et exaltand -dum qu es Deus, supra modum qu res
sunt finitae, 0ssmi quidem assequi quietem aliquam et sine quendam in suis de De c0gitationibus et meditati0nibus Jam ver iisdem de actibus Dei, entis aeterni, infiniti, mutabilis, l0cuturis, quam magnum inminet periculum, ne Deum phantasma aliqu0 faciant, ne incidant in anthrπ0m0rphismum se anthrDDathismum qu0L Dei infinita et simplicissima matura n0n est dignum. Qui de
hic, quum de De0, uti est in ii agere sive uti est respectu mundi, nitetur meditari, perspieiet, h0minis De enui elata nihil esse, nisi maxime cimperlaetas anal0gias, quae sinitam quidem, n0 tamen infinitam possunt assequi turam . . . et hic Verissima esse illa verba sacri eloquii mani&8tissime e0gn0scet, Deum inhabitare lumen inacce sibile . . . et illa: . Cherubim atqu0 Seraphim laetem Dei
tegere 'ique velare cujus rei gravitas it disseultas St. Augustinum illum inter vim speculati0nibus phil0sophiacis vacantes mutum, puto, c0nsensu primum fere, comm
Verunt, ut haec pulcherrima et altissima scripserit: Qui sint hanc valeat altitudinem investigabilem investigare et inscrutabilem perscrutari, s0cundum quam Deus h0minem tem-p0ralem . . . Π0 mutabili voluntat in t p0re creavit 'Valde quippe altum est, et semper stum fuisse et homunem, quem unquam secerat, et aliqu0 temp0re primum cere '0luisse nec c0nsilium voluntatemque mutass0 .
ereor hos facilius judice affirmare, qu0d nesci0, quam
docere, qu0 sci0'. Quanti vir hic habendus, qui tam si cer0 0rde, quae intelligere n0n potuit prostetur, et tamen n0 negat Deum esse, cujus naturam n0n 0tuit e0mpr hendere, sed dicit': rede igitur ad id, qu0 creatoris
34쪽
scienda servavit, ultra vires meas esse pr0fite0r . Qua vero Augustinus ultra suas vires esse dicit, pqctant illam qua
stionem de inmutabilis Dei actione. de qua doctissimus ille episc0pus ita hiseeum Gitabat si dixero n0 intemp0re creat0s angelos, sed ante mnia temp0ra, et ips0s fuisse, qu0rum Deus d0minus esset, qui nunquam nisi d minus suit videlicet semper inmutabilis est): quadretur a me etiam, si ante mnia temp0ra laeti sunt, utrum semporpotuerint esse, qui facti sunt Ilis resp0ndendum forte bdeatur qu0m0d0 0 semper, quum id, qu0d est omni tem re, 0 mc0nvenienter semper esse dicatur Usque adeo autem isti mni temp0re suerunt, ut etiam ante omnia tempora laeti sint si tamen a c00l0 00pta sunt temp0ra, et illi Jam erant ante coelum. At si sempus n0 a 00l 40-rum et ante c0elum suit: 0 quidem in horis et disibus et mensibus sed in aliquo mutabili p)' motu elus aliud prius, aliud 0sterius praeterierit, e qu0d simul esse n0 p0ssunt; si erg0 ante c00lum in angelicis motibus tale aliquid fuit, et de tempus etiam fuit, atque an elire u facti sunt, temp0raliter m0vebantur etiam sic innitempore fuerunt, quand quidem cum ipsis acta sunt tem-p0ra. Quis autem dicat, n0 semper fuit quod omni tempore fuit Sed, si h0 resp0ndero, dicetur mihi quando ergo n0 sunt Oeterni creat0ri, si semper ille, semper illisuerunt Qu0m0d etiam creati dicendi, si semper fuisse intelliguntur Ad h0 quid resp0ndebitur γ' is, quae haec quae attulimus, sequuntur, exponit Augustinus semper essem esse idem, atque in aeternitate esse. x qu0 hane eruit
1 Ibidem. 2 omnis motus videtur esse mutabilis quid enim motus,
veritatem . ubi nulla creatura si, cujus mutabilibus, tibus, temp0ra peragantur, tempora mnino esse n0 DF sunt ac per h00, etsi semper fuerunt set angeli), creati sunt nec si semper fuerunt, de creat0ri etaeterni sunt
Ille enim semper fuit aeternitat inmutabili isti authm aes
sunt, sed de semper fuisse dicuntur, quia omni sempore luerunt . . . . tempus autem qu0niam mutabilitat tran currit, aeternitati inmutabili 0 p0test esse taeternum' Ηi 0mnibus studet Augustinus 0stendere, qu0m0d haec du 00mp0ni 08sint: Deum semper mminum fuisse et ea, qu0rum d0minus fuerit, im esse ei c0aeterna'. an tu episc u studuit dem0nstrare de erstatura dici posso eam emper suisse i0 assecutus est de gratia subtilissimus disputat0 e m0d0, qu0d, et recte quidem, prπ0suit ante mitem creaturam, id est anto inn diis mutabito' tempus Π0n 0tui880 8se. Itaque, quum et creatura et tempus simul c0epissent esse, 0test secundum s. Augustinum dici reaturam 80mpse suisse. sed estne h0c semper fuisse
ejusm0di, ut 088it inde e0n eludi, Deum semper fuisse d0minum, est Ἀ0minium ejus nunquam 4880 00piSse, nunquam mitium habuisse Haec du0 semper fuisse' m-nm diver8ae sunt naturae Sed et ipse . Augustinus i tellexit quaesti0nem, quam sibi pr0p0suit exp0nendam, n0ne88 ejusm0di, quae evidenti m0d0 088it exp0ni, haec enim p0st illa 'erba Quapr0pter D si Deus semper D0minus fuit, semper habuit creaturam su0 0minatui servientem Verumtamen n0 de ips genitam, sed ab ipso do nihilo factam, nec ei 0aeternam ergo non ab aetern ejus d0minatu servientem) p0st haec igitur verba cista apposuit: sed '0 si resp0nder eis, qui requirunt, ii m0d0 emper creat0r, semper d0minus suit, si eroatura se vIen n0 semper fuit, aut qu0m0d creata est, et non
35쪽
sei si ita tantus Augustinus de quaesti0ne n0stra est praelabus quid mirum qu0d et alii hanc quaesti0nem
dilucidandam suscipientes metu qu0dam impleri, et quasi dubitati0ni idontur implicari Nos quidem nihil mirandum putamus, qu0 cum metu et quasi cum dubitatione dictam supra quaesti0nem viri Gnnulli sunt aggressi sed hoc arbitramur plurimi laetendum, quod eum metu quaesti0nem illam tractantes manifestum praebuerunt d0cumentum, intellexisse se, in quaesti0ne illa, quae ne spectat ill0s, qui inter infinitum et nitum sint positi, exponenda lare necessarium, ut res n0 dicenda dicantur, ut res ab omnibus finibus et omnibus circumscripti0nibus abs0lutae certis aliquibus exprimantur v0cibus. g. 18. Quam ob rem quum s. Augustinui tum stCusanus plurimi a n0bis aestimantur. Et Cusanus enim de quaesti0n 08tra 0dem cum metu ac . Augustinus I quitur, et usanus enim tam clare et lucide, quam . A gustinus, miles difficultates et impedimenta, qua huic quaesti0m dilucidanda 0bstant, perspexit. Qu0niam δ) re tura, quὶt, per esse maximum creata est, in maxim ver0 Idem est esse, facere et creare, tunc n0 aliud videtur esse creare quam Deum omnia esse. Si igitur Deus est 0mnia et h0 est creare, qu0m0d intelligi h0c40terit qu0dereatura n0 est aeterna, quum Dei esse sit aet0rnum, im0 ipsa aeternitas; in quantum enim ipsa creatura est esse Dei nem n0n dubitat esse ρteruitatem In quantum latitur cadit sub temp0re, 0 est a De0, quia est aet0rnus luuis igitur intelligit creaturam ab aetern et cum h0 tem- p aliter esse . . . Quis denique intelligere p0test, Deum ess essendi Drmam, nec tamen inmisceri creaturae 31 De docta ign. I. Π. . . sol. XIII.
non nim ex infinita recta lineam snita curva p0test unum exoriri c0mp0situm. Qu0m0d igitur caper p0test intellestus esse linea curva ab infinita recta esse quae tamen ipsa n0n informat ut f0rma, sed ut causa et ratio quam quidem rationem n0n potest participare partem capiend0, eum sit insilit et indivisibilis ut materia participat Drmam ut 80 rates et lat humanitatem, aut, ut latum participatur a partibus, nec ut plura specula eandem faciem diversim0de, quum n0 sit esse creatura ante esse textu habet abesse, qu0d sensum pr bum habere in videtur videlicet infiniti), sicut speculum ante est speculum, quam imaginem specisti recipiat. Quis est igitur, qui intelligere queat, qu0m0d una infinita forma divρrsim0d participatur in diversis creaturis, inuum creatura esse 10 p088it aliud esse, quam ipsa resple dontia, n0 in aliqu0 ali p0 sitive recepta, sed e0ntingenter div0rsa, quemadm0 dum fortassis, si pontitus artificatum ab idea artificis dependens non habet aliud esso, quam dependentiae, a quo haberet esse et sub cujus influentia c0nservaretur, sicut imago specie in specul p0sita, qu0d quidem speeulum ante aut p0st per se et in se nihil sit . . . Quis ista intolligere p0sset, qu0m0d 0mnia illius uniea infinita forma sunt imag0, diversitatem ex c0ntigenti habend0, quasi creaturusit Deus ccasi0natus.', qu0niam ipsa infinita Drma n0nest, nisi finite recepta, ut mnis creatura sit, quasi infinitas finita, aut Deus creatus . . . ac si dixisset creator
fiat et qui creator fieri non potuit, qui est
1 Hie modus dicendi, si quis eum ex contextu depromptum
consideraverit, possit videri pantheismum sapere. In contextu autem spectatus, nihil est aliud, nisi comparatio, rara quidem atque ans0lens, sed, quia tantum comparatio est et non modus dicendi pro- praus nullum potest esse argumentum, quo Cusani pantheismus d
36쪽
- 44 ipsa aeternitas, h0 factum est, quod fieri potuit, Deo similius. Ex qu subinsertur, omnem croaturam ut a simperfectam etiam si alterius respectu minus si siet ax
Uusanum v0luisse assequi, nisi ut intelligamus uot of
quantae difficultates oriantur nobis nithnfibu,
telligere videnter, verum etiam aliquantulam sirisse sim0dum quo Deus mnibus creaturis sidbris quasi alterum Augustinum videmus in illis orbis Cusan Sancere quaerentem m0dum, quo possit intolligi aeti CDe aeterna, qua mnia nita facta sint; et quum rum erumque audimus eum pr0ponentdm illam quasisti6
antum e0mpellere, ut istam quaestionem altissimam ImXIm ab8e0nditam secundum suas quisqv vires h la I
lata ei tur quaesti0nis gravitas. Et primum quidem hoc ut attendamus usani maxime videtur interesse, qu: do
tu habendus mutabilis, aut creatura putanda aeterna miis
ger queat, qu0m0d diversim0d una insnita Drma, a ticipatur in diversis creaturis, quum creaturae essen0n 08 sit aliud esse, quam resplendentia quis intelligere p0test, Deum esse essendi Armam creat rae, nec tamen inmisceri creaturae'. Qua si accurate consideraverimus laeti perspiciemus, Cusano, haec ita Dp nenti, id praeeipii esse in anim0 ut modus, quo finita facta sunt ab infinit0, ita intelligatur et explicetur, ut Deus qu0ad suam insnitam aeternam, inmutabilem naturam, n0nsubriciatur mutati0ni alicui et tamen ostendatur, omnia sinit a De pendere lanc difficillimam quaestionem, ut iqu0 0d dilucidaret, usus est Cardinalis noster modo ill dicendi Deum esse mnium c0mplicationem et creando explicasse innia. Unum p0test statui tantum principium 0mni esse, in qu principi0, quippe qu0d sit principium 0mnia c0ntineantur, sive c0mplicentur. Omnia igitur qua sunt, autequam saeta sunt, in m intin0bantur. 80 qu0m0d03 0d videlico divin et non entiter, uti jam supra ih0 est exp08itum. Sed qu0m0d 0mnia, quae sunt, in suum m0dum essendi transierunt quae et qualis est causa, ut mundus sit ig. 19. Num usanus, quum dixisses, Deum creando explicasse milia ita id intellexit, quasi ex Dei ossentia effluerent et diffunderentur omnia me ita ' quidem no nulli intelligendum putaverunt; nos tamen amrmamus affirmatumque dem0nstrabimus, Des illam explieandi nihil aliud apud Cardinalem n0strum significare, nisi id, quodili creare ex nihil den0tamus. Tunc in lucem ponere c0nabimur, Deum usani, etsi dicitur de e0, creando explicasse eum mnia, esse Vere Deum pers0nalem, quippe qui omnia libero et sapienter fecit et liber a sapient0 diri-
1 p. 40. g. 16. 2 Dr. OeU. l. e. r. Denginge l. e. p. 358.
38쪽
nitum principium Deum usani 0 esse principium infinitum libere milia ex nihil creans jam ex ipsius scriptis asserendis l0cis luculentius dem0nstrare c0nabimur. At primum tamen exp0nendum n0bi videtur, qu0m0d Cusanusereati0nem ex nihil intellexerit - deinde ver dem0nstrandum, Deum usani ide mundum creasse, quia v0luit et ita, quam V0luit. g. 20. Jam igitur videamus, qu0m0d Cusanus creati0nem ex nihil desiniat 3. Omnis reatura, inquit ' actu existens utique esse p0test, qu0d enim esse n0n40te8t, 0n est; unde n0n 880 0n est creatura, si enim est creatura, utique est reare etiam est ex n0 esse ad esse producere . . . Quum enim praecedit ipsa aeternitas n0nesse, qu0 80 pSum in esse pr0dueere nequit, necesse est
existentibus pr0 duci. eternum igitur essσ08 necessitas essendi omnibus' . . . st igitur creati, ir0ducti0ex 0 esse ad esse. 0 esse idem Cusanum habere atque nihil ex e patet, qu0 dixit: nece88 est, omnia per aeternum 88 de n0n 88e, seu de n0 ex istontibus pr0- duci Alim xl0e legimus: superimnem intellectum inenarra-1 Ideam illam creationis a variis philosophi vario modosuisse intellectam et expositam, de Lamenais sit documento: Die Sch0plangos nae Lamenais sagi eberWe l. e. BOIL p. 361)die VerWirchlichun de gotilichen Ideen usser Gott. Dieselbe istWede eine manation, nocti in Schoplan aus nichis. Si ist ino Participation Goti teli asse esen aus de Substang, n mankan nichi Vorausseteten, das es dari etWas avsse de Substanggeben k0nne aber dies istisicht in nothWendige manation, Ondem in reter et des issensi V. Gioberti, quem supra attulimus, miro modo creationem studuit interpretari. conli V. Gioberti Introdugione allo studio delia Fil0s0fia ed. IId Brussesse
bilis stup0 est, qu0d 0 80lum de lapidibus excitare scit sel. Deus viv08 0mines, sed et de nihil viv0 h0mine et vocare ea ad esse, quae Π0 Sunt, . . . quis
hic magister est qui n0 similitudinem eum desectu, sed
essentiam veram in aliqua materia ex qua . in esse pr0dueit . Et ali l0c haec pulcherrima et praecisa inveniuntur: Placuit suae Dei b0nitati effluenti extra se b0niscare et creare creavit itaque triplicem naturam, spiritualem tantum, 0rporalem tantum et mixtam . . . am ex his luculenter videre p08sumus, creare ex nihil secundum
Cusanum nihil aliud esse, nisi facere, ut aliquid sit, qu0dn0 fuit, qu0m0d0 et 08 creare ex mihil intelligere et explicare sumus 80lentes Quae Cusani creati0nis ex nihilo explicati0, quamvis in allatis supra tam clara esse appareat, multis c0gn0scetur difficultatibus bruta, si ea c0nsideraverimu8, quae Cusanus de eadem creati0ne pr0tulit quasi ad reddendam eam ejusm0di quae mente humana aliquom0d0 088it perspici. Etenim quum Cusani n0stri40 esset, ut res explicandas difficiles mitteret et faciles explicaret, maximum pr0pterea quis eum miraretur adhibuisse studium, ut nuclearet et aliqu0m0d manifestum redderet, qu0m0d0 creati0 ex nihil esset facta, quaenam videlicet relatio esset inter ens abs0lutum uti plenitudinem et lantem omnis 88e, et ejus causatum sive ens finitum Jure autem Cu-
1 Excitationum l. II. sol. XXXI. 2 De Posses sol. CLXXXIV.
3 Ε s. Augustinum putamus eodem sere modo hanc rem scrutari, quum haec profert: numquid existimandum est subito Deo placuisse h0minem facere, quem nunquam antea infinita retro aeternitate fecisset, cui nihil novi accidere potest, in quo mutabile
39쪽
produceret γ' Haec etsi jam in superi0ribus erant c0mmem0rata, ideo in mentem rev0cavimus, quia sunt Cusan principium, quo nititur et qu0 semper in mente habet, quum in explicanda dea creati0nis ex nihil versatur. Sed et h0 etiam adjiciendum n0bis est, suturum esse, ut sacere n0 90SSimu8, quin n0nnulla ex Cusani el0quiis in praesenti quaesti0ne disceptanda et dilucidanda app0namus, quae in stiperi0ribus jam erant allata. Cusanus ideam creati0nis ex nihil0 ita in per su0 principali interpretatur: qu0niam creatura per esse maximum creata est, in maxim ver idem est esse, sacere et creare, tunc n0 aliud videtur esse creare, quam Deum mnia esse. Si igitur Deus est omnia
creatura n0 est aeterna, quum Dei esse sit aeternunt, imo ipsa aeternitas, in quantum enim ipsa creatura est esse
Dei nem dubitat esse aeternitatem; in quantum igitur cadit sub temp0re n0 est a D00, quia est aeternus Quis igitur intelligit creaturam ab aetern et cum h0c temp0raliter. . Quid ' placuit De ab aetern tunc facere coelum et terram, quae antea n0 fecisset γ' Perfectum β enim ne imperfectum antecedit ita unitas pluralitatem, identitas diversitatem sive discreti0nem. Deus est erg0 mnia c0mplicans in h0c, qu0 0mnia in scimus enim jam ex iis, quae de De in 80l ejus esse exp08uimus, e88 Deum omnis perfecti0nis plenitudinem, perfecti0nem ab80lutam p0ssest), est mnia explicans in h0c, quod ipse in mnibus . . . Sicut in n0Stra mente per h0c, qu0 circa unum
aliquid non est Valde quippe arduum est et semper Deum suisse, et h0minem, quem unquam secerat, et aliquo tempore primum sacere voluisse nec consilium voluntatemque mutasse. - l. c. XII. 14.
1 De docta ign. II. . sol. XIII. 2 Haec . Augustini inseruimus, quia idem atque usanus
et eodem modo quaerit. l. c. II 6.
3 De docta ign. II. 3. I. XIV.
e0mmune multa singulariter intelligimus, numerus ex0ritur, ita rerum pluralitas ex divina mente, in qua uni plura sine pluralitate, quia in unitate c0mplicante. era0 enim qu0d res n0n 088unt ipsam aequalitatem essendi aequaliter participare, Deus in aeternitate unam sic, aliam sic intellexit, ex qu pluralitas, quae in ipso est unitas, ex0rtaeSt. . . . Qu0m0d Ier intelligis pluralitatem, cujus esse est ab un absque multiplicati0ne, aut qu0m0d intelligis multiplicati0nem unitatis absque multiplicati0ne, 0 quidem sicut peciei unius, aut unius generis in multis speciebus, aut individuis extra quae genus aut species non est, nisi per intellectum abstrahentem, neque rebus unitam, aut
immer Sam, qu0m0d explicetur per numerum nemo intelligit . . . 0 restat igitur nisi dicere, qu0 pluralitas
m0dum Cusanus creati0nem ex nihil studuit dilucidare. Principalis idea, qua usus est ad hunc finem a88equendam, est illud explicandi v0cabulum. Sed h0 si ita se habet, si videlicet usanus idem haberet ereati0nem atque explicati0nem, et si explicandi v0cabulum dilatati0nem et dissust0nem alicujus rei mnium m0re pr0cul dubi solet signiscare, qu0m0d0 01 in pantheistarum partes usanus n0Ster videatur 88 transgressus, multi Drsitan ex n0bis
Haec de phil080ph n0str suspicantes n0n essent 1 0rsitan vituperandi, nisi illud esset Verum, qu0 0nemur, ut si quem recte intelligere cupimus, ejus m0d0 dicendi accurate perpect0s habere studeamus, uti usanus et ipse hac in re tam scit n0 h0rtatur, quum dicit h): ad h0cin mili studi libr0rum principalem peram adhibea8, ut interpretati0nem o0cabul0rum juxta mentem scribentis
40쪽
attingas et cuncta lacile c0mprehendes scripturasque c0ncordabis, quas ibi c0ntradicere putas. Et revera explicare illud usani, si ita c0nsideratur, ut alii eandem rem spectantes m0di dicendi cum h0 v0cabul0 0mparentur, minime causa esse p0test, cur Cusan pantheismus bjiciatur. Cusanus illam explicandi v0est ita ' describit:. 0mnia quae U0cunque m0d Sunt, aut esse p08sunt, in suo principi complicantur, et quaecunque creata sunt aut creabuntur, explicantur ab ip80, in qu complicite unt . . .v0l dicere, qu0 0mnia illa c0mplicite in De sint Deus, sicut explicite in creatura mundi in mundus. Jam ex his verbis videmus v0cabulum explicandi muli alii sensu a Cusano adhiberi, atque in serm0ne vulgari s0let adhiberi. Non ita enim omnia ut sint explicantur a D00, in qu uti in principi c0mplicabantur, ut eandem, quam Deus habet, retineant naturam, in De Deus quidem mundus fuit, sed explicite i. d. in creatura, Sive p0st creati0nem, mundus est: in De0, ex ipso et per ipsum sunt nania, tamen inc0mprehensibilis Deus a creatura, ambulat enim uperpennas vent0rum id est super intelligentias angel0rum. . Alti0ry enim c0ntemplati est de De trino et D et de Dei proprietatibus et aequalitate attribut0rum, de p0tentia Dei, qu0m0d 0mnia creavit et quom0d in ipso et per ipsum fuerunt et sunt mnia . Sed quid est causae, cur Cusanus h0 v0cabuli tam ancipitis et n0 determinatae
signiscati0nis usus sit Nobis nihil aliud videtur hujus
rei esse causa, nisi id, quia v0luit usanus accuratissimeden0tare et signare magnam illam dependentiam, quae est finit ab abs0lut0, et quia studuit praeterea id assequi, ut h0c tanquam veritas abs0luta heberetur. Dei agere riuo
2 Excitat. p. t. II sol. XXVI.
mundum creavit, nulla esse assectum mutati0ne. Alterum
studet assequi phil0s0phus n0ster verbis illis supra citatis, quum dicit: Deus est mnia explicans in h0c, qu0d ipse est in omnibus'; alterum quum haec pr0p0nit: Deus 8t0mnia c0mplican in h0c, qu0d in ips0 mnia' sive qu0d ipse est abs0lute perfectus ide inmutabilis, de ejusm0di, qui neque ulla re indigere, neque ulla p0test l0cupletari. Ita revera v0eabulum illud am0sum esse intelligendum et Π0 e Sen8u, qu vulg0 80let intelligi clarissime patet ex multis, quae ipse Cusanus quasi ad 00 0cabulum accuratius definiendum e0dem supra citat l0c adjunxit. Ita enim, pr0lata illa sententia Deum, quia explicavit omnia,
multa singulariter intelligimus, numerus ex0ritur, ita rerum pluralitas ex divina mente, in qua sunt plura in plurat, tale, quia in unitate c0mplicante. His verbis c0mparatis cum ill el0quio: Deum explicasse milia et ide esse in omnibus , nem p0test dicere, Cusani explicati0nem habere aliqtiam necessitudinem cum ea explicati0ne, quae pantheismi est signum et d0cumentum. Etenim si similitud est statuta a phil080ph n0stro inter mentem humanam e0gitantem et divinam mentem, quae unitas c0mplicans dicitur, et ex qua c0mmem0ratur pluralitas rerum riri, jam evanescit innis causa pantheismi
0bjiciendi phil080ph n0str0, quum v0eabula illa e0mplicandi et explicandi n0n 0ssint jam secundum mentem phil0s0phin0stri habere ullam necessitudinem cum significati0nibus illis diffusi0nis et emanati0nis. Quae enim menti c0gitantiet meditanti, sive aliquid facere studenti necessitud cum diffusi0ne et emanati0ne Mens c0gitans c0nsilia p0test statuere et m0d0s aliquid assequendi sciscitari at null0 0d diffundi, dispergi quam b rem Cusani explicati 0mplicati0nis hunc sensum Hispersi0nis certa