장음표시 사용
191쪽
ina cunal siliceo ebullitione secernitur. Scilicet ca core aqua intumescit, multumque grauitatis spe ei fi- eae amittit, adeo ut moleculae antea suspensae sun- tum petere queant: eo praeterea ipsae particulae aqtieae mobiliores fiant, faciliusque pondere torrarum a se inuicem separantur. Conducit quoque: huic negotio calx acido aereo soluta, quippe quae mediante calore spoliatur suo menstruo volatili quo facto, subsidens mechanice immixtis adnectitur molemque auget. EX allatis facile intelligitur ratio, ob quam aliena nostra pro potu theae crusta obdu-
eantur calcarea, quae atomorum siliceorum in cena
tenario 3 vel 4 circiter libras continet. Aquae plene aeratae cantharus 27 grana calcis aeratae suscipere valet ' , in nostris itaque aquis quatuor tantum acidi aerei pollices cubici vix ultra uni-aeum granum soluent. Mirum forsan videbitur, par- tieulas sola subtilitate suspensus claritati nihil officere sed primo obseruamus putealem tractoriam, quae
maxima terrestris quantitate oneratur, paullum Opa- lescere: praeterea notandum est, particulas eo usque attenuatas, ut sitrum queant penetrare, fundumque
petere frictione impediantur, sine dubio pellucida; elle, saltim dum eas aqua circumdat. q. IV. Aquarum VI olim' cum reng8nlibris habistit. A) Papyrus heliotropio caerulea vix magis fit
192쪽
curcumae radice lutea non mutatur. Rationes stim a gularum mutationum alibi sunt expositae f).
Tin ZIn a gazarum, spiritu vini faela, nul- ita prodit ferri vestigia, nec allati, quod palogis
caltim vocari solet. lc Itida mineralia nullam prouocant mutationem visibilem. Acidi sacchari crystalli sati micula, ilsingulis aquis i inmissa, sub descensu plerumque strias ilalbas prouocat, et, ubi in fundo quiescit, sensim lipuluerem album colligit, hoc acido, calce saturato, consantem. Haec phaenomena parcissime occur- runt in aqua amnica, magis conspicua sunt in fon- lanis et uberrima in putealibus, praesertim putei iti actorii. Acidum sacchari etiam ex aqua niuis pau- i illum praecipitat, sed non nisi post aliquot horas ivisibiles). Aquae nostrae probe coctae acido sac- chari vix congrumantur, praesertim fontanae, quum lebullitio maximam terrestris partem detUrbet. ID) A alia fixa terram praecipitant albam , quae leX plorata calcaream monstrat indolem. Aqua pu- ltei trata rii mox et copiole eamdem exhibet, reli- quae multo lentius i arciusque: aqua tractoria cocta Ialhali vix congrumat Ur.
E) Aqua calcis statim fit turbida et paullatim tpuluerem deponit calcarcum. Hoc phaenomenon lacidum aereum prodit, quod calci purae unitum de- cidit, ct simul secum ad fundum deiicit calcem, an- t
f) DIJ. de Analys aquarum I. VII. gὶ Diff. de Acido sacchari f. VI.
193쪽
li tea mediante abundantia liuius acidi suspensam, ii ac
namque sublata, menstruo caret calx aerata h). Aquae nostrae subito coctae itidem aqua calcis, copiosius adfusa pauxillum turbantur, quod pertinaciam acidi actei indicat, cuius ultima vestigia aegre aquam deserunt. Terra poAdfr,fa salila intra viginti quatuor horas in amnica raciam, in fontanis perquam exiguam, in putealibus vero, praesertim tractoria magis conspicuam, ossicit pulueris albi secretionem. Hinc optime de praesentia acidi vitriolici iudicatur' . G) Ca coli a nullam emcit mutationem, nullum enim adest praecipitans satis emcax.
H) Aluminis frustulum immissium sub solutione decomponitur: acidum vitrioli arripit calX actata unde basis derelicia stratum e chibet fundo parallelum. I) Argenti fouttioue omnes mox lactescunt. Aqua nitiis vi X mutatur. I ) Hydrcrorus nitratus frigide solutus congrumationem albidam, calide vero praeparatus luteam prouocat: cop io fictimam in aqua putei tractorii. Aqua nivis hydrargyro frigide soluto vix turbatur,
sed distincte illo, qui igni suit expositus. L) Hydrargyrus fasilus corrosuus non nisi post plura nych temera interdum paullum pulueris albidi
194쪽
depositum exhibet, athali forte volatili adscri
M) Phintho arefato statim lactescentia oritur. Sedimentum faturninum aquae amnicae aceto destillato totum soluitur: aquarum fontanarum pauxil- tum inlaesum relinquitur, vix obseruandum, nisi magna adhibeatur copia: putealium adhuc maior portio vim aceti eludit, quum plumbum salitum su- scipi queat hoc menstruo, noloero vitriolatii m. lN Vitrioli martis frustulum immissum sub so- ilutione ochram deponit. Si lagenae, unciam cir- lciter aquae capienti, nonnullae instillantur guttae solutionis vitrioli viridis, quae mox aikali vegetabilis quibusdam guttis praecipitantur, oritur sedi. mentum viride, quod cito flavescit, quantilis etiam lagena plena optime claudatur. Hoc phaenomenon aeris puri in aquis nostris praesentiam indicat, qui phlogiston sedimento eripit. Aqua nuper cocta, in vase clauso frigefacta, modoque supra memorato tractata colorem viridem, phlogisto residuo debitum, per annos intactum conseruat. O) Sirpo venestis, in aquis nostris fricatus, spumam prouocat copiosam, excepta aqua puteali tractoria, quae admodum parce eamdem exhibet. Singulae saponis portionem suscipiunt, quam retinentiactescentes, et ne quidem putealis tractoria pristi. nam recuperat pelluciditatem. . U.
I tιs aquarinu examinatarum. Ex allatis elucere arbitror, eximias esse aquas Vpsalienses, excepta puteali tractoria, quae tamen ebul -
195쪽
i ebullitione correeta, adhiberi potest, multoque sinei dubio foret melior, si frequentiori usu minus stagna-
iret, certe non omnino crUda est, nam inponis quid , quam soluit. Praeter hanc et amnicam reliquae
omnes frigidae haustae palato arrident, singulis tamen hoc respe stu praeserenda est fontana arcis, sed pro potu calido aequaliter inseruiunt fontanae. Ad lintea lauanda, ad pisa coquenda, ad potum cosseae,
itemque, ad praeparationem cereuisae et spiritus frumenti, plerumque amnica eligitur, eam in primis ob caussam, quod minori molestia si issiciens ha beri queat copia, interim tamen omnes fontanae et puteales duae puriores iisdem inseruire possunt operationibus, immo etiam quibusdam in casibus iure praeieruntur. Ita in lauandis tenuioribus linteis itemque in iisdem amylo firmandis, et heliotropioleti istini e tingendis, adeo ut paullum caerulescat albis' mus color, fontanae sunt usurpandae, quum mediante amnica in rus escentiam Vergat.
I. Upsalia bonis abundat aquis, pag. Ι4ῖII. Qualitates I'hysicae aquarum V psallensium, 146
196쪽
In confestone, omnes terrae quoque vires aquarum sunt benescit. Quo ropter aute omnia ipsarum potentiae exem la ponemus. GuctaS enim quis morta- lium enaemerare . queat i ,
o. I. De . aquis medicatis tu genere. ἰuobus potissimum modis morbos, quibus corpus nostrum affligitur, innumeros tollere, aut sal. te in mitigare conantur Machaoniae artis magistri. Aut enim remedia sortiora, quae intra paucas horas speratum praestant effectum, aut debiliora, exigua saepeque repetita dos suinenda, praescribunt, quae, post plures tandem hebdomadas aut menses, vimi tua in exserunt. His adnumerantur non immerito aquae minerales, quae admirandas quotidie efficiunt curationes, alia saepe methodo, huc usque nota, vix obturendas. Haec autem medendi virtus non soli aquae per se spectatae, utpote quae sic eamdem ubi- ) Haee dis Tertatio in Auditorio Carolino Maiori pu
blice ventilata fuit cl. is Dec. anni i773. Respotulente C. H. WERT Mii I LER, Stocklioliuens.
197쪽
que haberet efficaciam, sed solutis atque immixtis particulis,' quae materiam hanc fluidam, velut suum vehiculum, armant quasi atque alleuant, in primis etribuenda. Hinc cordati qmnis aeui medici firmum scientiae salutari fundamentum subministiaturi, aquas: medicas, seu peculiari vi sanandi conspicuas, che mico examini subiicere consultum duxerunt. Qui suis eximius, si ante liaec debita adcuratione obtentius fuisset, de vero quarumlibet aquarum mineralium v sub et fructu exactissime iam pollemus iudicare. Vbi
enim medicamentorum compositiones rite cogno scimus eorumque efectus ad varias occasiones ad curate obseruamus, stabilis tandem et solida virium obtinetur cognitio, mirum quantum profutura, ubi cumque postmodum eadem proportione et parii modo inueniuntur commixtae materiae' ingredienites. Ratio autem,' cur inac usque scientia adeo ne-
.cestaria adquiri non potuerit, haec procul dubio est, quod completa aquarum exploratio inter dissicilio ast problemata chemica. Materiae solutae multipli-icis plerumque sunt indolis et minimae simu qua utitatis. Huc accedit, quod ex praecipuis haud pau-icae quoad veram indolem ad inostra usque tenipi Vasuerint incognitae, unde examina aquarum muλima licet cura atque diligentia in litui. a, non ῖ tuerunt non multum habere iiDpei sectioiiis posthac nulla analysis firma ad genuina e si l .abenda, antequam eX aqua pura et particulis analytice de te illis per synthesia produci politi alia, quae naturali e Xploratidae prorsus sit conformis. q. II.
198쪽
Fons acidularis iam paullum curatius examinan- dus, in paro ecia Daneinai hensi situs est, tres circi- iterquadrantes milliaris, austrum versus. ab Vpsalia di-
stans. In vicinia variae inueniuntur Venae aquae Hai -
iteratis, sed, quae prae ceteris fuerunt usitatae, qua- l, tuor potissimum sunt, minimo inter se spatio dis
iunctae, et per argillam in prato Walibyensi exstalientes. Hae anno dudum I 33 detectae acidulae, singularique multorum commodo frequentatae, postea, nescio quo fato, desertae atque ad veruum tempus huius anni fuerunt neglectae '). Tum enim Iuegionis Vplandicae Chirurgus experientissimus,
' Dona. ABR. SOEDERA ERG, noli tantum decens his' aptauit receptaculum , sed etiam necessariam aedem'
curauit superstruendam; paullum tamen propius, quam antea ad viam regiam. Atque hunc deinde sontem medicatum insignis hominum multitudo per aestatem proxime praeterlapiam nou sine fructu frequentauit. Situs maxime est planus, sed plagas versus, inter austium et occidentem locatas, e longinquos D n. D. I. G. WALLERIUS, Pro f. et Eques Celeberrimus, ante annos dudum 36 sontis huius primum detecti descriptionem edidit sub titulo: Π tilinente' Tauhar ona Dcnemarhs Hul o-brunii; referuiminetiam curationes aliquot felices, his acidulis esse. Eiae, sed multam forte haec aqua ab illo tempore subiit mutationem, quod comparatis inter se experimentis , quae in illa et hac nostra descriptione comparent, facile patescit.
199쪽
quo monticulus eX surgit, Unde hanc mineralem aquam originem ducere, probabilis est coniectura. IlI.
Venae quatuor memoratae longe supra centenos cantharos aquae per lioras singulas emittUnt, quae limpida prorsus videtur, sed manifestum tamen ob seruatur discrimen, si cum aquis in fonte ad molendi aium academicum, aut ad arcem urbis regiam sto, suerit collata. Vbi segnis progreditur vel etiam saa guat, superficies colores refert iridis, ad fundum vero ochra conspicitur flauescens. Si aedes Dulit superstructa diu fuerit clausa, odor h patitus ti audi obscule sese prodit, qui etiam, quando in ampulla clausa paucis momentis quas statur aqua, admotis; postea naribus, disii iuste potest sentiri. Sapor atramentum refert, sed aridum tamen gratum et vividum, quod alias acidulas, notabili quada in vi insignes, tantol re volatiles reddit atque esicaces, heic magna ex parte deesse degus lautii OX patet. T pernix a aquae intra nonum et decimum
gradum frigus congelationis superat. Grauitas specii a exigua est, ad aquam destilla.
Ad qu tit te in m teriae subtilis et volatilis, quae
acidum aereum seu atmosphaeri Cuni merito voca-Lers m. huic. Vol. I. L tur, l
200쪽
tur, in hoc fonte acidulari contentae explorandam, uvaria instituta sunt experimenta. Parte aquae Da- nemari ensis una dilucide rubescunt decem tinctu- 4rae Heliotropii plane caeruleae, quatuor tamen eius partes non tantam coloris efficiunt mutationem, quantam praestat una Spadanae.
Per quassationem in vitro clauso paullo maior bullarum prodit numerus, quam in aquis fontanis communibus, pari tractatis modo. Huc si referas, quae de sapore antea diximus, notabilis heic elucet defectus acidi aerei, qui multo etiam luculentius pa- tescit, si totum penu coquendo exhauritur, et inlhydrargyro colligitur h), tum enim unus cantharus thuius vix septem pollices cubicos geometricos fo- lvere deprehenditur, quam ideo quantitatem septies tfere Spadanae eiusdem voluminis, immo tredecies circiter continent aquae Pyrmontanae ad nos
Principia e poratione collecta. - lAd materias omnes saxiores, quae calore coctio- nis non auolant, obtinendas, portiones determinatae sequenti modo evaporabant: aqua quatuor mi-linutis coctioni exposita refrigerabatur et filii ata mate- i
riam dabat ochrae similem, quae pro singulis cantha- iris pondere efficiebat granum Constanti qua-llidam exsiccandi metiaodo opus est, antequam resi-idua bilanci committuntur, alioquin ingens ponde-ι ripib) Cons. Analysis Aquarum, VIII, A, B.