장음표시 사용
251쪽
rhoidalia molimina quasi reuiuiscunt, nullo pretio
haberi post int recentes et efiicaces. Strenui mei laboris cito exoptatum reportaui fructum, nam anno sequenti arte paratas naturalibus substitui, et non tantum ipse hausi insigni cum sanitatis emolumento, sed etiam plures mecum ainaci. Aerationem tum eo modo perfeci, quem antea deici ipsi et sig. a. delineatum exhibet, anno demum 17 3 Prienteyanam cognoui, qua paullum mutata postea usus sum. Eodem anno in breui de acido aereo commentatione, quam suis interuit actis Regia Scientiarum Academia Stoel holmensis, alicubi obiter et in transcursu memoro, memet per aliquot annos, et mihi, et amicis quibusdam, arte praeparasse medicatas aquaS, genuinas omnino referentes, i et qua saporem, et qua usum. Hinc occasionem arripiens Celeb. D. BAER, qui Parisiis degit, per litteras ad illustrem D. WARGENΤiN, mihi amicissimum, datas petiit, ut methodum a me usurpatam describerem, quod etiam praestiti, Regiae Academiae Stock-holmetis anno 17 a disquisitionem mittes , quam anno sequente in suis actis diuulgauit. Ex huius quidem rei natari a sacile elucet, tale
inuentum, quamuis per se utilissim uin, non tamen omnibus mox posse placere. Plerique eiusdem veritatem diiudicare nequeunt, ideoque non immerito nouitati dissidunt: multi heic naturae imitationem imp ,ssibilem esse contendunt, quam Uis, CO gnitis principiis constituentibus .haud obscure pateat, successit in minime a manu eadem adiicientis pendere: nonnulli exteras vendentes vel praescri-
252쪽
bentes aquas solius lucri caus a artificiales damnant
alios aliae mouent rationes, quas talia CXpouere paria in interest. Huc accedit, quod insuetae manus,
vel praeceps negligentia, Vel denique i materiae a impurae totam operationem facile reddant inuti lem. Aqua etiam ipsa, sanore praedita ingrato, cuindem post praeparationem retinet, quo artifi- cium sat suspectum. Ceterum vel optime praeparata, immo etiam naturalis, exigua ali ali mineralis additione sit salua μ), li et in se atque bona et effi- cax maneat, nam nihil perdit, acidi tantum aerei titillandi vis quasi ligatur. Haec tamen omnia obstacula non potuerunt impedire, quo minus artificiales aquae in prouinciis, etiam maxime dictitis, fuerint egregio cum successsuparatae, haustaeque, quamuis easdem non nisi in casu necessitatis et ubi naturales haberi nequeunt, usurpandas proposuerim. Qui primo anno ne quidem
earUmdem commemorationem aequo animo serre poterant, sequenti saepe non tantum commendauerunt, sed etiam ipsi usi sunt. Est hodie multis apud lnos ita familiaris haec ars, ut Deminae, tam subli-inioris, quam vilioris sortis, non raro aerationem mira perficiant dexteritate. In genere eosdem praestant bonos effectus. ac naturaleri, immo easdem non Numquam virtute superare videntur. . Mea valetudo, quamuis etiamnum ita ultum vacillans, tamen hisce solis vltra omnem spem suit restaurata. iotannis media hieme, ini-
253쪽
l tio aestatis et autumno, septem circiter cantharosi tribus septimanis haurio, idque ita, vi primo alii quot cantharos Selteranae bibam, quum haec sit omnium optisne resoluens: dein Spadana utar quae suo athali libero Selteranae magis adfinis est, quam Pyrmontana, qua semper curationem finio. Non nisi tertiam canthari partem quouis mane bibo, plurium namque annorum experientia didici maiorem dosin stomaclio fieri molesiam. Omne ni
Varias quoque aliorum valetudinis infirmitates hoc medio vel penitus sublatas vel saltim leuatas vidi: iucundissimo, quem vehementer e coptaui, huius laboris fructu. Puer septennis hele Upsaliae per aliquot retro annos graui laborans arthritide, nullo remedio potuit liberari: anno I773 per quatuor septimanas aqua Selterana, ex meo praescripto a patre praeparata, usus est, perfectamque recuperauit valetudinem, qua in hunc usque diem fruitUT.
Studiosus iuuenis viginti trium annorum arthri tide ita grauatus, ut ne baculo quidem adiutus ex una sella iii aliam posset peruenire, Selteranam primo bibebat et dein Pyrmontanam, utramque arte paratam, et hinc intra mensis spatium conualuit. Ceterum febres intermittentes, quae annis pro-Σime praeterlapsis per totam Succiaria grassatae sunt, saepe cius fuerunt pertinaciae, ut nec cortice Peru-Viano, nec aliis consuetis inediis potuerint penitus
254쪽
nis, fi re semper cedere coactae sulit, nisi vitia ob sti telint diaetetica.
Alia exempla satis numerosa, quae in dies quoque augentur, iam sicco, Ut aiunt, pede praetereo, quum peculiarem haec requirant descriptionem. Non possum tamen heic reticere memorabile quoddam phaenomenon: scilicet haemorrhoides, quibus laboro, dum valeo, sponte aperiuntur praeter propter viget uno quouis die, sed adeo parce, ut paucae tantum effluant guttae. Saepe tamen obstruunt ar praesertim ingruente frigore, et tum varia prO- vocant molesta molimina, quibus haelenus nullostio medio felicius obicem ponere potui, quam aqua Selterana artificiali per aliquot dies usurpata, octauo oni ira, quo iam illa utor, anno, haec me numquam fefellit. Aperiuntur nempe intra sextum diem, non numquam tertio vel quarto, haemorrhoides antea pertii iaciter occlusae, quo ipso semper leniuntur , et non raro auertulitur praues morbi huius impetus. Artis mactiaoniae peritis laoc phaenom non explicandum relinquo, quod non tantum apud me constanter obseruaui, sed etiam apud plures alios haemorrhoidarios, quos, ut huic momento attenti O-n m praeberent, monui. Et quum idem sequatur effectus, siue naturalis, siue artificialis sit aqua, Selle anae nomine insignita, de utriusque conuenientia, iure dubitari nequit, quod etiam de reliquis valet.
255쪽
Index Paragraphor Um. I. Instituti rat o pag. II. Principia aquae Selydpensiletensis evaporali tione collecta III. Habitus cum reagentibus IV. Grauitas specifica V. Principia aquae Sesteranae evaporatione collecta VI. Habitus cum reagentibus Grauitas specifica VIII. Principia aquae Spatinae evaporatione col lecta IX. Habitus cum reagentibus X. Grauitas specifica . XI. Principia aquae Tyrmcntanae evaporatione collecta XII. Habitus cum reagentibus XIII. Grauitas specifica
XIV. Comparatio aquarum examinatarum XV. Coniectura de modo, quo natura eas praeparat
. XVI. Num arte illas imitari liceat XVII. Quomodo aeranda st aqua XIIII. Obseruanda circa salium additionem XIX. Fata aquarum artificialium in Suecia
256쪽
Emita ut benigne passimque in plurimis terris, alibi frigidae, alibi calidae, alibi iunctae. PLINIUS. g. I. Diuersa aquae calidae indolis. Creator sapientissimus, nobis benignissine proui- dens, praeter salutares frigidas, in globo nostro calidas quoque instituit scaturigines. Et quemadmodum illarum non vilicus est usus, sed multiplex et diuersi si unus, id coque innumeris sere modis variata indoles, ita etiam harum par est ratio. Nonnullae aquae, per naturam calidae, respectu salubritatis nulla eminent singulari virtute, dum aliae plures morbos et feliciter et celeriter profligant stupendo miraculo. Vt aqua notabili quadam esticacia in corpore humano operetur, sine conditione necessarium videtur, ut sit imbuta aura quadam subtilissima et elastica, quae non tantum per se potens in primis viis extricata proficuas perficit mutationes, sed etiam alia comitantia heterogenea ita acuit, armat et quasi vivificat, ut penetrent, quo alias
non D Haee commentatio suecice conscripta in Actis Acad. iStockli., pro anno IT 8, impressia reperitur.
257쪽
1 non pertingereset, ut valeant, quod sibi relictae efiicerei non possent. Q iod in frigidis tale sit acidum aereum, i euidentissimis documentis in antecedentibus extrai dubitationis aleam positum esse confido, iam examii nandum restat, utrum idem similiter calidis conti: neatur, et earumdem vis pol C altetur, an vero: aliud requiratur fluidum elasticum'
In explorandis thermis salutaribus generatim . . duplex in sensus incurrit differentia, etenim noni nullae, uti 'Carolinae in solicinia, nullo peculiarii in Odo nares feriunt, et vix, praeter humidum sunt focantemque vaporem, quidquam eructare videnitur. Aliae, uti Aquisgranenses, olidum ingratum 1ubtilissimum longe lateque spargunt, illi congruens,, quod putrescentia praebent Oua, vel ad curatius, quod the par salinum aqua solutum emittit, praesertim acii dis instillatis. Priores acido aereo revera suam de-lbent efficaciam, ideoque iure vocantur therniae iacratcs, posteriores vero longe alius sunt indolis et a non incongrue ex odore hepat ut id appellari pos- sunt: utriusque generis naturam paullum curatius exponere conuenit, si de imitatione certitudinem adquirere poterimus. Tanta vero utrumque gaudet volatilitate, ut sola refrigeratione pereat praecipua virtus, ideoque m lo artificio haetenus cognito in dissitas regiones transportari possunt salua es cacia, quod etiam mihi occasionem eripuit, aquas hasce, calidas propriis e Xaminandi eae perimentis. Quan- tum vero sini iam proposito necessarium est, alio rum industria resarcitum et dilucide, descriptum invenitur.
258쪽
etao De Aquis Artifc. Calidis.
Quod thermae Carolinae, aliaeque eiusdem indolis, acido aereo abundent, mox sapor et numerosae sub agitatione conspicuae bullulae innuunt, sed alia luculentioraque criteria persectain pariunt convictionem. Aqua tineturam heliotropii fugaci imbuit rubedine et aquam calcis praecipitat, quae quidem phaenomena adhuc quidquam ambiguitatis fouent, si quodlibet seorsim consideratur, sed con tune a valent. Scilicet fugax rusescentia alio, quam aereo, acido prouocari posse creditur ' , et aquae kcalcis deturbatio ali ali quoque fixo aerato eiscitur, i quod suum acidum aereum calci purae secundum leges attractionis praebere tenetur, adeo ut calx aera. ta generetur decidatque , sed simul sumta plenam demonstrandi vim exercento Athali namque aeratum in aqua adesse nequit cum alio acido libero,
quam cum aereo Praeterea halitus harum aquarum collectus non tantum memoratos praestat esse-
eius, sed etiam sub aeris forma animalia suffocat et aqua frigida absorbetur, quae hoc medio aerata prodit ). Adeo tota harum thermarum vicinia abundat aere mephitico, qui pluribus locis erumpit, ut aqua meteorica, in soli cauitatibus per breue tempus
ἡ D. RECHER , ita tertio Commentatio tui in Progen sium tomo, egregia adfert tentamina, quae prae sentiam euinciatu acidi amet in thermis Carolinis.
259쪽
l pus commorata, grata aliquando titillanteque aci- , ditate imbuatur. Aqua quoque sub refrigeratione et calcem et sera rum secernit more Pyrmontanae, sed longe citius. Et certe fugacem harum thermarum virtutem noni mirabitur, qui nouit, quam sit volatile acidum: aereum, etiam in frigida hospitans, quantumque calore augeatur evolandi nisus. Stabilita thermarum aeratarum existentia, ad al-: teram properamus Variationem, cuius efficax aura
licet facillime dissipetur, notabiliter tamen fixitate: superat acidum aereum. III. Thermae hepat alae. l Hae, quamuis simul aeratae esse possint, et rei vera saepe sint, ut Aquisgranenses, toto tamen habitu et ingratisimo foetore saeillime distinguuntur Hepar odore referunt, argentum denigrant, immo in canalibus et laquearibus genuinum extra aquam deponitur sulphur, licet hac tenus eae actissima analysis in latice nec hepatis, nec sulphuris minimam detegere valuerit mole rutam. Hunc gordium iam sol uere potest ars spagyrica. Scilicet hepar sulpinaris salinum, accedente acido quodam fortioli, aeris quamdam speciem procreat, aeris hepatici insignien
generatim aer vocetur, quidquid huidum et ell cum manet, etiam frigori eX positum. Aquae, nouo aeris genere imbutae, thermas hepati satas fer
260쪽
ferunt. Continet vero aer hepaticus verum sulphur, sed ita subtilis at ilia, ita expansuin, ut visum fugiat laet aeris vulgaris induat speciem. Haec inutatio non
potest non tenuissima, si imitque ellica cillima requi-st 1ere media. Talia quoque sunt phlogiston et, calori iris materia. Novi e tu idem, quod plures primi ordinis physici phaenomena ignis et caloris' vilice abi intestino particularum in corporibus motu derivandas existiment, sed, singulis rite perpensis, mihi cer-lito persuadeo et idem aliis . accidere confido, calorem a clistincta et propria oriri materia q), per totum mundum corporeum distributa, et quidem ge-llneratim in suplici statu . Hanc nempe materiam primo libi rana consideremus, quae instar fluidi cla, si ici subtilissini omnia permeat corpora, densisIma Meque ac rarillaria, continue ad quoddam tendens paequilibrium. Pro sua copia in animalibus sensit in diu ursorum caloris graduum excitat: omnia dilatat, distendit et ad fluiditatem disponit, varie pro re nata.
Platina, ut fuat, concentratissimam requirit, alia rariorem, et hydrargyrus adeo exiguam quantita-lltem, ut in atmosphaera fere numquam desideretur testantur tamen nonnullae recentistimarum Obseruationum in Sibi ria illum aliquando naturali frigore lin corpus firmum concrescere. Vtrum alicubi detur perfecta priuatio caloris, vol absolutum si isti hacteuus ignoratur. Ibidem, ni fallor, ipse aer atmosphaericus rigesceret, nam si uiditas otianis a calore pendere videtur.