장음표시 사용
71쪽
Ham. ut sce initum praedicta ri maximam potetit argumentata in omitibus distinition I iis quarunt cunque rerum. Additur: per se probabilis: quia tiles Maxmiae D. alecticξ noyrobantur, cum ii ulli in illis probabilioremas lumere Dissimus propositionem, ad earum probatiotie sed per se sunt probabilisti in .5cimiliae xx eis sulit necessariae. Additur vltimo, cuius veritati multae argumentationes Dialecticae inniti inti irrui intelligas, has Maximas
non est rineiadas ut partes argumentatio- Mum , tanquam maiorem,aut minorem: sunt
en in extriti seca principia,quq argumentationem non de necessitate componunt, sed i 'sam corroborant, dc probate faciunt. auibus sublatis tales argumentationes nullius prorsus ponde iis essent, ac prost ea Maximae dicuntur, otia si supia Minores& Maiores,quaestini SIllogismotum partes. Locus differetiae Maximaeeit id, quo inter se plures maximς distingit in tur& separantur, non enim orti nessunt ei uidem rationis,quaedam enim argumeta viii iis rationis, quaedam alterius proci cant, vitae varie denominantur, ac tales denominarioties dicunt tit loci disteremiae maximae,ut a Contrariis diei tui locus , a quo ductiliti irata
i ci probantia rem per sua contraria. a
tali itione , a quo ducuntur argumenta prolantia per definitionem . similiter a Causis, ab Liseca: bus &e. Sicut aute in sub una n. axi aria multae a re umentationes concludunt. ita di sui, vita dii se retitia naax m pi tres maximet conti iaciat .r ut sub hoc loco a Dc siiliti Oile t taentur plures maxime, nempe, De quo praedicatur defitiitio, tiam definitum. Quod piri dicatur de desiuiti me, ctia ir de deuia ito, A aliae de quibus dicemus. Vt autem qDomodo has disserentias liceat sumere cognoscam lis, tres termini iii his argam ei iratiotii bus suile aduertendi, Medius, Minor extremitas.& Maior. Hi autem cra noscuntur, si talis argui tentatio,quando s1llogismiis non sierit, ad eumrcdiicatur,cum emurymemata,& inductiones
ad syllogismi formam reduci queant, ut Arist. docet. V .g. Animal rationale est ri tibile, ergo, Homo est tisibilis. Risibile est maior
extremitas:animal rationale terminus est medius: Homo ver5 minor extremitas. Vt autelocum quo argumentum procedit cognoscam ii , inspici edis est termitius Mediu ,&abeo deli ominandus est loeus: ut si inserens est definitio locus dicetur a Desinitione: si
fui tumo inquito, si causa , a Causis, fi est clii ob Essectibus, e sic de reliquis. Locus disserentiae anax inrt triplex est in generali. In- ternus, Externus , Medius. Iraternus est, a quo ducuntur argumenta probantia quaestionein
per ea quae sunt substantia rei,ut per defini tionem, per definitum , uel per ea, tuae comita tur sibi antia ira rei. Externus citia quo argi menta retuntur, quae probant icni per extri seca, repugnantia. Medius,a quo argii mei, ' ta sumunt tir, qilae rem per ea, iiqnte omni- 1io intriti seca , nec omnino extrinseca mitti'
proba iit,de quibus sigillatim est dicendi irri. De loco Intrinseres. cap. II 'ILO c v s Iturinsecus duplex est. Alter a substantia rei, Alter L a Conconlitanti biit substan. -- tiam . Locus a S librilitia est 'a quo argi menta ducuntur, quae re per ea, quae sunt su stantiae: ipsius, uel eam sgnificant, probant. Est autem lociis triplex , a Definitione de definitora Descriptione & descripto, ab interpritatione de interpretato. Locus a Desinitione est habitudo des initionis ad defiuitum, secui dum qua defitutio ipsum defiuitum iri semper secum. Vocamus autem hic desiit itione', orationem explicantem naturam rei per ea,
i iit de substantia ipsius: qitalis est desinitio, quae datur per genus & defferentiam,vel per eas partes, quae sunt rei substantia. Ab
illic autem loco sumuntur quatuor modi a se
pii mentalidi , quatuor Maximis innixi: duo ex parte subiecti quςstionis, duo ex parte prae dicati, ut sit quistio, an Iustitia sit virtus : pintest primo probari affirmatine ex parte subiecti, pone ii do ipsius definitionem, scilicet, Habitus tribuens .cui ue quod suum est, si viseius, ergo Iustitia est viri as . Alter ni odiis esti legativus ad probandum Oppostam petitem 'adhuc ex parte subiecti: Habitiis tribues cuique quod suum cst, non est uitium, ergo tu nitiam ne si vitili. Plior sumlatur in hac Maxima. Q iii ud praedicatura firmative de defiititione,aifirmabitur de definito. l'osterior inha . Qui ii id negatur de desinitione, nega de dc filii th.Alii duo modi suo ter palle dclinitionis pis dicati alter a minia iuris. sic, lustitia . est habitus bonus, ergo liisl la est iiii tu :Alter iugativus idem Degando. Est autem Maxima prioris. De quo affirmatur dcfinitio, intimatur d finitum, roserioris vero, ἀquo .
72쪽
quo largatur des nitio, etiam desilii tum negatur. Aliquando collueti modo per definitum definitionem probamus, & loeus dicitur, a Definito, & sunt tot minii algumentandi sundati eisdem maximis mutando telm in as,ne
re. Quod affirmati irile definito, etiam de de finitione: QMod negatur sit uili ratione. Idem ex parte praedicati. Locus a Descriptione est si in ilis sere loco a definitione, lioe viso adempto, quod loco definitionis stimimus deseri ptionem, & locus a definito similis est loco a
descripto. Vodamus autem D scriptioneni, orationem explicati te in rem non rcr .li. Ter Ntias Cibstantiales , sed ret accidentia propria, quae palliari ponuntur loco dissercii trarum , cum disserentiae ipsς in plurimum occubaesiit: ito definiendi genere sere semper orat res vlulitur , definiunt enim , seu describunt hominem esse animal bipes, magni cerebri,
erecta facie. Sunt similes modi argumentandi, similrs etiam maximae mutatis terminis. Tettius locus ab Interpretatione, est autem Interpretatio non rei, sed nominis explicatio.
ut Philosophus est amator scientiar: Theolosus, qui de Deo loquitur ,& similes, quae cum
suo interpretato recurrunt, x conueituntur.
Sunt autem & in his iidem argumentandi
modi, & maximae termin s mutatis, quas omnes maximas desicribere, lectori erit faei limum . Ad hos locos descriptos reduculi tura iij, quia iii us idem argumentandi est . Sub loco a Definitione est locus a D. stae imi ia, si ib loco a Descriptione lociis a Pi optio, sub loco ab Interpretatione locus a Sy.ioni. iiiis , & locus a Coni tertibilibus: Synon ima detonrur diuersae voces ea: dem prorsus rem sani fi alites , ut ensis,& gladius. Coiiii et tib lia vero, quorum unum de altero ad inuiceni viiii ierciliter praedicatur,ut flebile, risibile. imite enim flebile, est ri :ibile, de omne risi. bile est etiam flebile sunt etiam in his eidem
inaximae, luet sunt iii Interpretatione.
De I diei, a concomitantib s suectantiam . cap. V.
fabrilitiam'est . a quo argu-Lm metira trahimus per cas , quae tem ipsani antecedunt, comitant ir , aut soluuntur , iic ii iiiiii autem rei substantia. Est autem Tuus ex li s locus at ato , dc partibus, a quo argumenta dicimus , partes per totum, a litotum per partes probantia . Sex aut cibi modis Totum aliquod est. Totum Vniuei fi te, totum in Quantitate, totum I i. tegral , t tum in in Molio, totum in Loco , d o tum in Te inpore. Totum vi iii et sale vocatur quodcunque superitis praedicatium respectu iliferiolum, qxiae rarus subiectiliae dici solent , ut animal respectu hominis , leonis, 1e aliorum: homo respectu indiuiduorum . Est autem a toto uniuersali modus argum ei tandi quadruplex . Primus ex parte subiecti assirin tiuus, a toto ad singillas partes disiui: ctive,ut elementum est leue, ergo aqua vel terra, vel aer , vel ignis est leuis . huius Maxima. in odde toto uniuersili assirinatur, de aliqua eius parte aflirmabitur. Secutidus ex parte pia dicati etiam affirmati ius , a toto ad partes disiunctiuὰ, ut cibus est bonus, ergo utilis, aut ho-ilestus, aut delectabilis. Maxima. De quo
totum viiii ieriale assi matri r , al: qua eius affirmabitur pars. Tertius ex parte sibi eclinegativus, a toto ad partes etiam distinctii id, ut animal non est expers rationis, ergo vel homo uel bruttim nota est ex Pris rationis. Maxima. Quod negatur de toto, negatur de aliqua parte. Q latius negativus ex parte risdicati a toto , ad sit gillas, aut omnes partes copulatiue, ut negligentia non est bona ergonee utilis, nec hOiaesta, nee delectabilis .
Maxima. A quo remouetiir totum uniue
sale , remouentur singulet ipsus partes. Solet etiam argumentam sumi ab huiusmodi paritibus ad totum , ac sunt totidem argii mei ita Rdi modi. Primus ex parte Cibiecti affirmatiuus a singulis partibus partibus ad totu, Temperantia est amanda , eigo virtus est amanda. Maxima. Quod affiniatur de palle subicGua, affirmati ir de toto. Secundus smilis ex parte proicati assim alii ius a parte ad totum. labor est utilis , ergo est bonus. Maxima. De quo allit matur pars subiectiva, & eius totvnx a mimabitur. Tettius ex parte sit biecti nega riuus a siligulis partibus ad tot uni, iquiis non
ilitelligit,ergo animal non intelligit. Maxiuina . Quod negatur de parte ad subiectiva, etiam de toto negabitur. Quattus ex parte praedicati negat ilius, a negatione omnium partiti copulati uc ad negationem totius, ut, planta
nee est ignis, nec aer, nec aqila, nec terra, ergo
non est elementum. Maxima . A quo partes omnes subiectivae remouentur, & totum I mouebitur.
73쪽
νε rota in Ο τ v M in Quantitate vocatur superius aliquod eum signo uniuersalitatis aut particularitatis, ut si di eas, omne animal , nullum animal , ii et aliquod animal , de ab hoc multiplea trahitur argumentum et Osteiidamus
Primo in toto uniuersali. Est primus a ratite subiecti affirmativus a toto ad singulas partes ut omne animal est sensibile, ergo concha est sensibilis, de spongia est sensibilis& reliqua. Maxima. Maiod de toto in quantitate uniuersali amrmatur,&de si ligulis partibus aflirmabitur. Secundus ex parte praedicati assirmatilius, a toto ad singulas paseros,ut Homo habet omnem sensum , ergo visum habet. Maxima. De quo amrmatur imium uniuersale in quantitate,assirmatitur singulae partes. Tertius negativus ex parte subiecti a toto ad singulas etiam partes, ut, nullum
animal est insensibile, ergo leo non est inseri. sibilis . Maxima. Quod negatur de toto uni. uersali in quantitate , negabitur de singulis partibus. Quartus ex parte praedicati iam fati uxis,a toto ad singulas partes, ut lapis nulum habet sensum, ergo non habet visum.
Maxima. A quo totum remouetur uniueriale in quantitate, & singulae partes remouebuntur. A partibus etiam ad huiusmodi t
tum trahitur argumentum . Primus assirm
riuus ex parte subiecti, ab omnibus partibus copiitatiuὸ ad totum, ut aqua est corpus sim. lex.terra est simplex, aer est simplex, ignis est m pleX, ergo omne elementum est corpus smplex. Maxima. Quod de omnibus partibus proicatur,etiam de ipse uniuersali in quantitate assirmabitur. Secundus ex patre pruicati assirmativus, etiam ab omnibus partibiis ad totum, ut homo habet visum, audit unicust & reliquos , ergo habet om nem sensum. Ma
xima. in quo omnes partes assirmantur,ac ipsum totum in 'irantitate uniuersale. Tertius ex parte sibi erit limatiuus,ab omnibus partibus ad totum copulat iud, ut homo non caret sensu,& brutum non earet sensu M omnia inferiora, ergo nullum animal earet sensu. Maxima. Qimi negatur de omnibus partibus, El.
viii uersialiter de toto in quantitate negabitur. Quatrus ex parte praedicati ab omnibus Patribus ad totum, ut lapis non habet si istum nec auditum, nec vitum, uec reliquos, ergo
nullam habet sen&m.Maxima. De quo em.
nes negantur partes ,&ipsum totum negabitur. Alterum totum ex particulare, ut aliquod
animal, & in hoc sunt similes argumentandi modi, qui erant in toto uniueristi,nam i definitum quod totum uniuersale est, mutualet particulari,propterea non repetuntur. A tota huevata O et v M Integrale est, eorro aliquod respectit partiu quantitatis, ut domus respectu hin
menti,& reliquaru partium ha -iusmodi,&animal respectu ea pili pectoris .ventris,&e H aute partes indaplici sunt di Suentia, quaeda enim neeessariae. Quesanoli necessiariet sunr. Necessaris dieuncune quibus totu consistere nequisivi hominis necessari et partes sunt caput, cor, pectius. Non necessarit vero dicuntur,sne quibus totum ipsum potest cosistere, quemadmodum disitus, nasus ures, non sunt animalis necessaris partes. Argumenta a necessarijs partibus selum ducimus. Est autem Primus argumentandi modus ab assirmatione totius integralis ad
omnes simul, M per singulas per se eius ea
res necessirias,ut est hom o,ergo pectus halae cor habet,& similia. Similiter, Deus gubernat uniuersum, ergo& homines gubeina Maxima. Posito toto ite3rali,ponunt partes necessarizAlter modus eli, a totius negatione d negationem partium omnium cli sunmuE, ut non est domus, ergo vel no est fundamentum, vel non est tectu, vel deest aliqua alia pars n cetaria. Maxima. Ablato toto, aufertur aliqua pars necessaria. A partibus ad totum sunt alii duo argumentandi modi. Alter assirmativus ab omnibus partibus necessarijs ad totum, ut
est eor,est pectus, sunt itestina, & reliquq pam
res neces Iaris, ergo est animal. Maxima. Postiatis omnibus partibus, ponitur totum. Alter modus est a negatione unius partis Principalis ad negationem toti iis,ut non est fundam tum, ergo non est domus. Maxima. Ablata una parte necessaria ausettur totum.
TQ τνM in modo vocamus quodcunque
vocabulum respectu sui ipsius eu aliqua restrictione sumpti, quod Pars in modo dicitur rude homo,totu in modo, homo doctus, Para
74쪽
pars in modo . oportet antem considerare. vitalis restrictio non si distrahens, aut da minuens significationem totius. tui c. n. non erit pars aut totum unde leo marmoreus, homo pictus, album secundum dentes , non sunt partes in modo. Sumatur autem in his argumentum,&a toto, & a parte. Primus a toto ex parte subiem affirmativus, a toto ad partem , ut omnes homines appetunt scire, e etiam homines docti lappetunt scire. Maxima, Quod de toto in modo uniuersaliter praedicatur, etiam de parte asfirmabitur. Secundus ex parte praedicati as
firmativus , a toto ad partem , ut Deus secit cuncta animalia, ergo feeit animalia terr stria . Maxima. de quo totum in modo uniuersiai ter Hirmatur, etiam pars ammabitur. Tertius ex parte subiecti negativus, a
toto ad partem, Nullus homo est odio habendus , ergo Dee homines inimici sunt odio habendi . Maxima . quod negatur de toto vnii tersaliter,&de eius parte negabitur. Quartus idem ex parte praealcati, Deus nullos homines vult perire, ergo non vult homines peccatores perire, sed δε conuertantur. Madma.De quo totum uniuersaliter negatur, etiam pars in modo negabitur. In his omnibus modis obseruatum est, & semper
obseruari debet, ut quoties a toto hoe ad partes argumentati fuerim tu, semer totum cum uniuersalitate sumatur, oppontum siet, cum a parte in modo ad totum ducatur argumenis tum . tunc enim totum particularitet si mere oportet. A parte similiter argumentamur ex parte subiecti de ex parte praedicati assimariue,&negative. Sunt enim maximae, Quod affrmatur de parte in liuido,& de eius toto parti latiter sumpto,&De quo amrmatur pars in modo etiam totum particulariter, dc Quod negatur, de parte in modo, Ecde toto,dclae quo negatur pars, etiam totum, partiaculariter ramcn.
D. Toto in rara , o toto in Tempere. O et v M in loco , est aduer bium tempus uniuersaliter. Ggnificans , ut, ubique . nulli-- Di, nus Quam . Totum in ten
pore, est quini tempus uniue saliter significat, ut Nunquam, semper, de similia. In utroque autem toto vatit ad sinsulas partes tam a natiuὸ, qua negati uE , ut, ubiqne est Deos, ergo in Dese
to est Deus rubiqtie sunt animalia , ergo ita India sunt animalia r nulli bi est chimera, e go in Hispania non est chimera. Similiter in tempore, semper Deus suit, erugo sitit Deus olim , nunquam lapides se tient, ergo i iec Post mille annos sentient. AParte vero etiam valet, a singulis enim partibus ad totum valet,sed non omni modo, sed a Parte amrmatiuὰ ad negationem totius negativi, de a Parte nefatiue ad assirmativi negationem,ut,hic est i trus, ergo, non nitit ibi et Petrus, Romae non est Rea, ergo non ubique est Rex, eras non legam, ergo non semper le-pam , eras legam, ergo nonnunquam legam. uod si omnes partes sumamus, tune valebit ab omnibus partibus simul ad suum totum, se ut in aliis uniuersalibus,ut Deus est in eoo, i ii terra,in mari,dc alias locis, ergo est ubique. Idem in negari uis, de alijs etiam totis. Maximae sunt. Posito toto in dico, vel in tempore , ponuntur singulae partes. Posita una parte remouet totum oppositum parti . Positis omniabus partibus, ponitur illarum totum . possent etia adverbia, tempus de locum particulari ter
signifieatia, dici totum, ut alicust, aliquando, in quibus sunt iidem molli argumerandi, qui in toto viii uersis indefinito. Delio a tangs. cap. rL 'O c x argumentandi a Causis serEinter omnes praecipui sunt, ac merito inter internos numerantur, cu- causae maximam cum rei substantia Ohilitatem habeant, aderi ut per eas orti-
me res definiri valeant. Est autem Causa id,admi Asse aliud sequitur, ut ignis causa est caloris, quippe ad ipsius esse, calor nequatur.
Quadrupjea autem est genus causae . Em ciens, Materialis, Formalis, ac Finali ,de quarum sinaidis ordine trademus loca, dcarei mentandi modos.
A ea si Vficienti. Avs A efficiens, est id , a quo
primo incipit motus, sc operatio, V. g. ignis calefacit aquam, motus huius initium fuit ignis, ignis est causa efficiens. Gusa
eifciens diuidi selet in Neeessa
75쪽
kr.3c sufficientε. Necessaria ea vocatur,. i qua ita δcedit effectus, ut ii 5 possit polita causa net, procedere,nec ab alia causa talis es detiis possit prouenire, ut solis praesentia eli causa diei, posita enim praesentia Solis noli potest non esse dies, nee dies ab alia causa prouenite potest, quam ab illo. Altera causa est suiliciens, quae suum effectum sens per producit, 'illamuis effectus possit ab aliis musis prouenire, ut iugulatio est causa mortis' ignis causa calori . tamen hi este ius ab aliis possunt pro-u enire causis: multa enim calorem produc it': aeter iguem c moite messiciunt praeter iugi lationem. Iterum. Causa duplex est quςdam Actu, quaedam Potentia. Causa Actu est, quaro perationem ipsa in es celas significat,ut aedificanti do ivificans, calefaciens. Potentia vero quae ii a talem actu ina tortat, ut domi ficator, calefacti uu , Oilicati itu. Iiixta has distine imnes sunt quati: or modi vulgares argum etadi. Primus a Causis nectitariis& effectibus assim
ma iiii E & negatii: . V g. Sol lucet, ergo dies: d ecotra dies cst, ergo Sol lucet, erit cito interpositio te iret in solὴ & Lunam , eigo erit cito Ecclipsis,& E contra. Similiter negati v P, lucet Sol, ergo non est dies. non est dies, emo non lueet Sol in Emispherio. Maxim horu sunt. Posita eausa necessaria ponitur effectus,& potito effectu ponitur talis causa. Ablata caula aufertur esse tu ,& ablato effectu aufertur ca . Secundus locuta causa sussicienti ad essectit in valet Psirmat iu ,abesse iii vero sbium negati urivr, Est iugulatiis, ergo inter ijdi Est ignis,e ro ea calor.Ab eis citi, Non iliteri jt, ergo noen iugulatus. Non est calor, ergo no est ignis. Maximae Posita causa sussicienti ponit ut effectus. Ablato effectu aufertur eausa sussiciens. Tertius a rausa Potetitiali ad possibilitatem effectus valet assirmati uri ab effectus vero exis otia, ad prae xi sic tiam causae,ut domiscator est, ergo possunt fieri donans. Domus existit,ers i domiscator fuit Hic aduerte a causa ad est 'a no valere simplieiter, quia plura sunt neecitaria, quam domi ficator, ut possit domus sieri,uξpe materia,& forma, & fibs, sed valet positis aliis necessarijs. Maximae. posita causa potetiali c5 alijs i equisitis possibilis est effectus.. α posito effectu necessario pcessit causa. Quartu, a causa Actuali ad esserium,& E contra v I t allit mattia E, & negative, sed ex parte eis eluscia verbo denotate Operation F, ut aedificas est, eigo aedificium sit, aedificium sit,eistia ieans est, similliter ii aliud Maximae. Opem te causa fit esse his: Cestante eausa non fit e sectius,& Eccito. Pι aeter hos modos vulgares sue alij utiles admodum, cum enim omnis causa eniciens esse in uni sibi in eo quo potest ais milari stadear, probabiliter 'litae insunt causis attribui uius essectibus,& E contra, ut munduvest laetus a Deo,ergo bonus est, liber iste est ab Aristotele editus, ergo philosbphia bona resectus est. A magistris periti ilia, is didicit iste literas,ergo maxime petitiis est. non est domi sicator seritus , et gotion erit domus pulchra, uocouuet satur cum boliis, ergo non est bonus. A ea ι Materio. AT 1 Ri ALII causa est ex
rix V in existeti aliquid fit, fune
la enim duo nece istaria ad materians u te causam : alterum, ut ex ea ali j ex quid fiat: alterii, tita ex ea fiat, ut alluinatur ipsa intra id quod sit, quo pacis ex terra dicimus fieri vasa,& ex lignis& lapidibus domum. Materia duplex est, altera permanens, itera transiens. Permanens est, cuius
substantia in re effecta manet, ut linitum m teria permanes est cathediae, quia saeta cath dia adhuc inali et in ea lignit. Transiens vero, cuius si ibstatia nomanetivi sarina di aqua s sit materia panis,sed iacto pane iam non est farina aut aqua. Sunt autem communes argum etit adi modi. Primus a materialis causae liue permanentis. siue transeuntis assirmatorie,ades sectus possibilitatem,ut farina & aqua sunt,e
eo tanis potest esse: lignum est, ergo potest fieri cathiarai quamuis no simpliciter valeat, eum pluribus eausis opus sit. Secundus locus a causis istis negati u), sed non simili modo, sed a permanenti cum simplici verbo, non est se
Ium,erno non sunt arma serrea. A transeunti vero cum praeteriti Verbo ad praesentiam est ctus, no fuit sarina, ergo non est panis. val bit tamen inpia senti quado est verbum sistitia
ficans operationem effectus,vi, non est sarina,
ergo non fit tanis. Maximae horum sunt. P sta materiali causa possibilis est effectit . Re mota materia permanenti remouec essectus. Non praecedente materia transeunti nullus sequitur essectus. Tertius modus est ab Esse , in Permanenti valet assirmatiuE, non autem negati uἡ.ut sunt arma serrea, ergo est stiriam, Negative non valet, non sunt arma, ergo non est fertum. In transcii tui negati uὸ non ualet,
alii: inatiui vero sequitiar causam praecessisse,
76쪽
ri pani, eis. Ego talitati naIneter hos vulgares modos arsendi sunt alij utiles , nempe
praedicare proprietates qi iii surgunt,ac Pr
lieniunt ex varijs materiis, S remouere etiam
quae diuersae sunt,ut homo est ex terra factus, ergo est corruptibilis,domus constat ex lapidibus,ergo durabilis est: gladix est ex plumbo, non igitur acutus est. de ad hunc locum pertiunent argumenta , quae trahuntur ex locis, de diuersa natura locorum, ut pisces in aquis desunt, si int igitur humidi. natus est in Germania, ergo stientius est alia similia, quorum vius est si equens. A causi parem Q. mentandi in hae causa.Primus, cuius finis bo. Dus,dc id bonis,& cuius finis melior.& id me. Iius,cuius optimus, & id optimum; ut meli usest recte vivere quam multa cognoscere, ergo melior scietia est ipsa virtus. Optima naturalium cogititionum,est cognitio substanti et primae, eigo Metaphysica est prima Sc optima scientiarum naturalium. Idem etiam valet opposito modo de malo cuius finis peior aut pec simus, id peius est aut pessi inum. Hi ne iste imeus plurimum valet ad persuadendum, eum voluntas maxime in bonum inclinetur ,& a malo auersetur. Secundus,qualis est si iis, tales& debent aliae tres causae admoueri, ex quo colligimus proprietates reliquarum eausarusecundum tinis proprietatem, ut domus d bet nos defendet ea ventis , debet ergo ea lapidibus sortibus constare. pater intendit filiuAvs A Formalis est, qua res h bet at iii odesse, ut albedo est' educare,debet et go bono inagistio committe eausa formalis albi , & anima re eum gladius secare debet,oportet ergo ut animalis. Hec duplex e limili ra Aecidentatis; quale est om-
ων, uri ne respectu propiti subiecti, quod denoni inat, altera substantialis, qiuales suntlormae quae Acitant substatias ,
t anima hominis, anima leonis,sorma ignis,& similes. Locus est racilis a caiisa ad effemiaffirmatiuE & negati ii ε,& ad effecti, etiam ad causam,ut albedo inhaeret, emo album est, notu haeret,ergo non est album, A e contra. Maximae Posita, Et ablata causa sormali ponitur, vel aufertur effectus,& e contra. In hae est peculiaris argumentandi modus, pertinet tamen ad locum a Coniugatis, propterea illi e explicabitur. A caiisse Di I. x est,cuius gratia aliquid fit, ut sanitas finiς est medici, ipsius enim causa medicus remedia adhibet. In hae est vulsaris modus argumentadi,a sine bono, vel malo ad bonitatem vel malitiam
rei, dummodo sit finis,per se, idest, ad quem
res secundum se ordinatur. valet enim, frui Deo bonu est, ergo & eius mandata obseruare bonum est: occidere, malum est, emo insidias paratem alii inest. Dico quando linis estret se, nam si quis staretur ut faciat eleemosynam,surari non est bonum, quamuis finis sit bonus, quia talis finis non in per se ipsum furti. Sunt tamen alii valde utiles modi argu
sit acuta acie. huiusmodi sunt innumera argumenta. Te.tius,qualis est finis, talia debEe esse media ad finem, vivis ad vit'm ingredi, oportet ergo seruare mandata Dei. scientia praeditos ei te oportet, studiis ergo dc vigiliis Inci imbendum est. inarius,a fine rem ouem sunt media ex tranea, de desomia ei, ut studeo sapientiae, non ergo est mihi otiandum. vir bonus aspirat ad foelicitatem, non ergo Volutatibus carnis se debet obruere. Sι ς' uri
anc nolina innumera sumuntur argum MDe Leo a corrupti , ab μ. cap. VII. Oc A b e proxima causis
suiu . Est autem Genera tio,ut communiter expliscemus ei productio, Corruptio vero rei astri ictio. Vlus autem , secundum quem rebus utimur. Est loeus a Generatione asi
firma tiuus, Cuius sene ratio est bona, & ipsa
bonum, & Eretra. similiter circa malum, Cuius generatio est mala, ipsum est mallimac Ecotra: Per bonum autem,& malum intelligimus reliqua nomina similes qualitates significatia, ut Christi natiuitas bona suit, id christi is ipse bonus suit: peccatum malum suit, emno,& ipsum comittere malu fuit. Alter locus Corruptione. Cuius corruptio bona, ipsum analiun cuius corruptio mala, ipsum bonum
77쪽
b num equum est latrones suspendi, ergo i trones iniqui sunt impium fuit Christulti occulisse,ergo Christus innocens fuit. Hie auteattendam as,ut bonum, dc ni alum per se sumamus. aliter enim non valebit argumentum lio enim valet,utile nobis suit Christum mori, er-so Christus inutilis suit, quia non suminuis id quod est per se, mors enim, ut mors est, noest utilis, nec qua parte homines Christum oecideiunt bonum fuit, sed ex ipsius beneplaci-w,Qui morte sua nos redemit. Tertius locus est au usu, cuius usus bonus, ut malus, & ipsubolium,aut naalum est, α E contra, dummodo usum non autem abusum sumamus , ut laetificare cor, machi in roborare bonum est, ergoti vinum bonum est, non tamen valet, occidere amicum,malum est,ergo gladius malus est, hic enim non usus,sed abusus est.
A communiter Aceldentibio. OMMv NITER accidentia vocantur, quorum unum cum altero colui ingitur, sue unum antecedat, alterum sequatur, λ
rere, floruisse,& habere fructus, esse Irim, & snturam pluviam H ati verecundiam,& rubescere. Haec autem lunt in duplici di otia . Qua lam,'uorum unum cum altero necessario conii ingitur, quamuis non conuertii liter,ut parere necessario coniungitur eum eo,quod est concepi sse, non E co nua. Quatalam , quorum unum cum altero pleri n- 'ue coniungis, ut bacchanalia esse & rixas fieri . Tunc via iis argumentandi modus , in ijs quae necessario coli iunguntur ex parte eius, quod cum altero iungitur assirmatiuE,ex pa te vero alterius negati id, qui modus est coim sequentia necessatiar ut peperit, ergo concopis,stuctus fert, ergo floruit. E contra tion coii- cepi, tergo non pariet, noli floruit, ergo non seret fructus. Alier modus est in ijs, quae plerunnite iungi intur, & in his sumitur si initis tonse lientia, sed piobabilis tantύm, ut ba chanalia sunt,ergo rixae erunt, non sunt i ixae, ergo non fuerunt bacchanalia. Ad hos argumentandi mcidos pertinet ta*umenta, quae
sum utura signis naturalibus Phy Anomicis, a prodigijs, a portentis , &qii ab augurijs
lim sunt et alitur, quamuis talia argumenta iam inania . x fallacia sint . Reducuntur tiam argumenta, quae sumuntur ex suspicio
nibus i dictis, a fictis alicitius, quamuis no
omnia necessaria sint,aut probabilia. , De latas Externis Ab oppositi, o Dialpo Mis. cap. Um. Ou selum ab iis, quae rei substam
ita sunt, vel eam circunstant argumenta trahimus, su etiam ab iis. quae e tranea, &aduersa sunt,acta
les loci Externi dicuntur, inter quos de O positis & disparatis esset modo agendum , si
in Primo libro abundE hoe iam nouis auditoribus, quo se in arguendo exercerent, non eo ne essissemus. Hic si, tum Maximas ipsas .& aliquos argumentandi modos, quos illic p termisimus, aperiemus. Est Maxima prima pro Relative oppositis, Resativa simul se ponunt, & simul se perimunt in propriis subiectis , ut, si pater est, etiam filius est, det
si pater non est, nee filius est. Altera in e dem si ibiecto , si unum affirmatur, Bd ait rum negatur respectu eiusdem termini, ut Petitus est tilius Pauli, eigo. non est ei ius pater negati uenon ualet, iton est patet, ergo non est filius. potest enim esse, quod umec sit Pariter, nec filius. Maxima pro contrariis, M'priitatiuis. De quo unum affirmatur, 3c ab terum negari debet, ut nix es alba, ergo bonest nigra, homo vi et, ergo non incincus, negati uE non valet, nisi sumamus proprium subiectum capax talium oppositorum ,& Ω-mamus contraria, qtuae non nabent medi um, tunc enim, de quo negatur unum, affirmatur alterum, ut homo non videt, ergo inci cus: Leo non est coecus, ergo videt: aqua non
est calida, ergo est frigida: ignis non est m-gidus, ergo est calidus. In Contradictoriis de
quo astit matur unum, negatur alterum, αὶ contra, ut lapis est non homo, ergo non est homo, non est homo , ergo est non homo, praesertim in subiectis exillantibus . In Comtiadicti riis est modus argumentandi a Co tradictorio prae sti , ad eotradictorium se lecti, ut homo animal est, ergo non animal non homo est , dc etiam in consequentiis ut si homo est, animal est , ergo si non antrumal est, non homo est, quae contalitentia dicitur e contrario. Alter modus in Con trariis , cum contraria praedicata de eo trariis vel oppositis praedicamus. vi, Prudentia , est virtus, ergo Imprudentia est vitium: vise
78쪽
munis Maxima. Si quod minus vigetur, est verum,&id, quod magis. A Simili.
I Mix IA'dicuntur, vel quae aliquam serma eiusdem rationis participant, ves quae eande inter se proportionὴ habent. vem -- bi gratia,album albo simile est,& homo homini secundum formam , at Dux& Autiga similes sunt secundium proporti
nem. Vimque autem modo valet argumentu
visum,ergo& nixe.quiis non est particees r tionis, essio nec leo. Debemus autem sumere similitudinem in eo, ratione cuius praedicatu inest, aliter non valebit, no enim ualet, eignius sentit,ergo& nix, quia quamuis similetur inalbedine, ta men albedo non est ratio qua ei-gnus sentit. similiter in simili seeundum proportionem ualet, ut sicut se habet ancilla ad dominam, ita sensus ad rationem. Sed no debet ancilla imperare dominae, ergo nec sensus rationi. Sicut se habet au riga in ei irru, ita dux in exercitu, sed auriga attente,& caute debee dirigere ei irrum,erso& dux prudenter gubernare exercitum. Maxima Similium ac pr
expugnabit ut . Maxima. Duobus de dum pol tionali ii in idem est habendum iudicium. bus enunciatis, si quod alteri magis viderit Huie loco a seribitur a Pari,seu Ae lial , ex inesse non fuit, ergo nec alteri alterum, quod est, Qtii oceiderit patre obuolutus cori ij- minus videtur,inerit. Homina trium maxima elatur in profluente,ergo&qui oc Aeetirma communis est. Si, quod magis videtur, non trem est dei jeiendus, quia par est peccatum. est veru,nec id quc d minus videtur,veru erit. Etiam sunt opposita loca, nempe a Dissimili& dispari, sed eorum non est admodum fre- Virtus est amanda,ergo vitium est odio habedum;Lume delectat,ergo tenebret contristant, quae consequentia dicitur in ipso, cuius Maxima. Si eut se habet propositum in proposito, ira&oppositi im in opposito, vel Contraria de conuarijs praedicantur. De Deo a Maiori. Aius vocatur id, quod magis probabi te & verum videtur, ut
maius est hominem vincere mquu quam vincere leonε, hoc
enim minus est, idest minus J- bile , de minus apparetis vetu. Argii mentam ut a Maiori ad minus negati iiὰ tripliciter. Primo maiori & minori positis a parte sibi e-cti, Angelus iasi potest cogere voluit ratem hominis, ergo nec Daemon Maxima . Vno de duobus enunciato,si citi magis videtur inesse, non inest,iaee et , cui minus videtur inesse, ineriti Alter ex parte praedicati risitis maiorici minor i t homo non potest domare equsa, ergo nec poterit subij cere leonem . Maxima Duobus de uno enunciatis, si. quod masis videtur inesse, non inest, nec id, quod minus. Tertius ex parte ,triusque extremi, ut Rex non potuit expugnare castrum. erso nec Dux A Minori. Oet a Minoti lint tres, sed - affirmativi. Primus ex parte
m L in subiecti, ut Dux expulit l,
Imperator expellet. Maii ma. Duobus de uno enunciatis , si quod minus videtur inest, & id quod magis videtur,inerit. Secundus expata' rei taedicat tot vicit leone, et in vincet equu. Maxima. Duobus de uno enunciatis, si quod
3 ininiis videtur' inesse , inest, & id quod magis
' Videtur in erit. Tertius ex parte uniusciue, ut C H a i s et v s pio nobis grauissima tulit tor menta 'ergo & nos hare modica serte debe- mus. Maxima. Uuobus de duobus enunciatis, si quod alteri milius videtur inesse, ines. &al 'terum,quod iis agis videtur,alteri in ita comqtiens usus, quorum Maxima. Disti milium, Moisparium diuersa est ratio. De litis andis nisissetis A Transmutaua
nis , duobus prioribus propo tionem eam habentibus t iam tertius, & quartus lisit,eade proportio primi & tertii, seeundi& quarti colligitur, atq; tale argumetu a Pese mutata proportione diei soletiquo argi meti. tandi m 61ieqtientius Arithmetici uti si lent, ut sicut se habent duo ad quatuor ita& sex ad
duodecim. est n. proportio dupla, scilicet maior numerus minorem bis continet. ergo, sicut se habent duo ad seMita se habebunt qua
79쪽
ditor ad duinterim. utraqile enim est tripla. 'terea sicut se habet homo ad risibile , ita e- qtius ad hinni bile: in utraqtie enim pracili ca- tum de suo subiecto affirmatur, eigo sic iit se habet homo ad equum , ita tisibile ad hinni bile, est enim utraque praedicatio disrarat
i Otia Tab authoritate argumen, tum tantum duci asium attuli, ut philosophi docent elementa esse quatitor, sunt igit quatuor.
- amus affirmativum, quadoaucia oritatem assit mamus , qtiam uis idquod
probamus se negativum, t philosophi docet
coelum non elle corruptibili, coeluin igitur non est corruptibile. In hoc loco est latitudorrobabilitaris, secundum maiorem vel minorem authoritatem, Maxima. Lxceptio cuique in sua arte crededum est. Super omnes authoritates est diuina, ecclesiae reuelata,cui secundum fidem catholi eam assentire tenemur,certior enim est quacunque scientia. A Transumprime.
minis ignoti , aliud idem n tius significans sumimus: ut noest sapientis quicquam incon- siderate proferre, ergo nec prudentis e valet assilmatiuE de negati v E. Est Et transumptio,cum aliquid de aliquo probaturi ad aliud probandum nos transserimus, vel propter smilitudinem eum illo, vel propter contensum disputantium, ut si ovis virtutem militum posse cdtenderet,ad id de Ixistitia 'vandum te transferret ex consensu respondentis,uel probaturus equum hinni bilem, hominem risibilem probaret,quod alteri simile est, in quamuis sie comuniter dici Glet,videtur
etiam posse dici locum a. Transumptione es se a Tini natione, nimirum cum Methaph sis res probamus.& hoc tam affirmatiue,qua negative, ut leo rugiens est timendus,&go de Diabolus parei familias est amandus & ven tandus,ergo & Deus .caui non est fidendum, V uectaclitatori
Deliciis Medii. αLO e i Medij sunt a quibus argumenta,
qua nec prorsus eatrauca, nee prorsu antranea rei sunt, extrahuntur, ut in ipsornm explanatione patebit,qitamuis Cicero in ali is
adnumerauerit. parum autem refert ab aliis secernere, et cum aliis comptitare, dummodo
ipsorum recta explicatio & xsus utatur.
O M i v G A T A dicuntur, q se habent scut abstractum Sceoncretum , album Ze albedo,
Iustum, de Iustitia. Est primus locus argumentandi i n his pridicando aliquid denotans bonum vel malum tam assirmatiuὸ quam negative, ut sanctum est obedire, ergo sancta est obedietitia, diuitem esse non est optimum, ergo diuiti non sunt optimum bonum. Alter modus est subiiciendo, & prinii cando in propositionibus essentialibus,ut album est coloratum,ergo albedo est coloriij s vero, 'lix per aecidens sunt non valent, non enim sequita album est dulce, elao albedo st dulcedα
Asus sunt plura denominati inter se ab eadem forma inflexa ut sapiens sapienter, iustum iustἡ . in his valet etiam AEG- --υ mali RE, & negati v E argumentum, ut iustum est bonum,eigo quod iustEint, bene sit, sapientem esse optandum est,ergo sipienter agere ortandum est.
let argumentum affirmatiuE quabitura est comparatio,ut leo est sortior homine,ergo leo est sortis. Aliquando non comparatio, obsoluta, sed relativa quomodo vocamus dulcius minus amarum, & melius minus malum, & tunc argumetitum nae valet. A postiuo vero rualet negative supra adhuc eoparatione ab iura, ut sol mica no est sortis,ergo non est leone mitior. In his Oibiis Maximae notae sunt. Valet Et argumentia ex parte utriusque extremi a Postiuis,mparativis,& Superlaues sol obedire
sanctu est, ergo magis o diro facti' est, maximὸ obedire factissimu est. Hoc aut no valeiijs' paccides aut no. n.valet,sties est studiosus,ergo iapientior est studiosior , n5.n. virtus
80쪽
eum scientia per se coniuncta est,quin possint separVi, propterea in similibus istis non valet Maxima. Si aliquid tale est,& quod magis est, magis tale erit. Ab oppositione. X maxima locus hie notus fit. Si aliquid alicui admotum ipsum facit tale,& ipsum magis erit tale, vel ipsum saltem eiit tale , ut paries est albus propter calce, emo& calx est albia: Theo. phrastus est factus doms quia audiuit Arist.ergo& Aristoteles suit doctus. Hic modus non valet,nisi quando subiectum potest recipere tale praedicatum, nonuenim dices nix est alba propter albedinem,erso albedo est alba, uia albedo non est aptum lubiectum ipsius alvi. Valet tamen, diligo hominem propter Deum,ergo magis diligo Deum. Maxima etiam . propter quod unumquodque talen id magis,quandis potest tale esse, idest, idem recipere praedicariam. Supererat locus ultimus a uinone, sed in primo libro de eo, de ipsius maximis diximus. Hi sunt praecipui loci, quos adolescentes
exercere erit utile ante Arist. copiosis e actam doctrinam.
forma, & recta materia consista r rumq; imperfectio ex eorum, quae
ad perfectione necessaria sunt des cis,c6surgat it ut in syllc sino multiplex vitium,& error cotingat. Est enim quidam error in Forma, uado non fit ea propolitionu dispositio,' in libro Quarto praescripta est,quo ille
vitiosus est.omnis Prudentia est virtus, Om- s teperantia est virtus, ergo omnis Temperatia est prudentia. Forma enim non est bona, eum sit in secunda figura utraque aflirmativa, qua uis materia recta sit. Vitiu hoc simile equesti ex bono panno mal E constructae. Alter cotingit error in Materia, cum forma quide bona est, sed materia inepta di mala, quod duplicite raccidit. primo, cu materia,quet i est nocellatia utimur, ae si esset necessaria,c5tendenres ex ea demon stratione facere, ut qui sie syllogismii faceret omnes line ductae ab eodem puncto in id e punctum sunt aequalis . Linea - Dialecti Tolet.
recta, nempe chorda de linea areus sunt illicta ab eodem puero in idem, ergo illae sunt aequales. Coii stat mala materiam esse,cu illa maior sit falsa,S: assumatur pro neces Iaria propter similitudinem, quam habet cum necessaria, navera,& itecessaria ista erat. Omnes lineae rectaediictae ab eodem puncto in id in puctum sunt
aequales. Hoc vitium est contra Demonstrationem. Altero modo peccatur in Materia, cum
id quod non est probabile , sed tantum apparens minitur ac si esset probabile, ut omne quod ridet habet os, Prata rident, eroo Prata habent os : ubi illa minor apparet probabilis propter inlui uocationem illius verbi ridere,& tamen non est probabilis. Tale vitium esteontra Dialecticum syllogismii in simile vesti
ex vili panno recte constructae. Tertius euenit error in utroque simul, nempe in Forma, & Materia, t Quod mouetur est sensibile,Cadauer mouetur,ergo Cadauer est sensibile. sorma enim huius vitiosa est, cum sit ea puris particularibus. Materia eciam apparens est ex aequi uocatione Verbi, mouetur, nam aliqualido pro motu locali, aliquado pro alteratione, x etiam pro augumentatione sumitur. LicEt igitur error tripliciter contingat, vel in Foruma, uel in Materia, siue Necellaria, siue Piobabili,vel in Materia & Forma, frequentius tamen in Materia probabili error et 'unt, cum amplior sit, & communior, te etia-m
persectior sit, ac propterea error i ea uia ita facile percipitur. Ex his accidit , viis logis mus, qui est instrumentum cognitio itis,& kietiae, se erroris & deceptionis causa,quod citi libet instrumento commune est: recte enim adaptatus ealamus ben E scribitae characteres delineat, si tamen non recte aptetur maculas potius chari imprimit. Tali syllogismo utuntur qui alios decipere conantur . dc qui se potius videri sapientes, ' uam eisse student, dicti Sophistae, a quibus etiam syllogismus talis
Sophisticus est nuncupatus, cuius errores distinete aperi re oportet, no vi eis utamur alios decipientes, sed ut ab eis caueam iis, & similibus hominibus nos eripere valeamus. De Metis, ad quo Sophistae conantur redigo e. cap. XII.
ET A est scopus & finis, ad que Sophistasillacia intimeto respodente
redigere studet, Ut ex tali meta eius victoria cosecutu esse ciresistatibiis appa-