Anecdota litteraria ex mss. codicibus eruta. Vol. 1. 4. 1

181쪽

1 6 o

Itinerario de legata Pisanae Academiae a Manutio Biabliotheca octoginta mille Voluminum ingerit, falses prorsus virmat. Quapropter ceterae elusidem Manutii Litterae sane elegantismae usique ad annum cra XCII., quo etiam typis commissae siunt, Romae siriptae conspiciuntur. Haec momenta temporis, quo Pisis Aldus noster constitit, ex eius epitiolis forte nimis sedulo persequi nobis nune libuit, eum frustra maiora , re accuratiora ex Pisanae Academiae Scriniis, ubi desiderantur , petierimus , nullaque quinetiam ex Stephani M. Fabrucci Commentariolis de Pisno Lycaeo, quae tum in prima, tum in altera Calogeriana usiculorum Collectione locum habuerunt, deprebeu dere potuerimus; ae nimis pauca de bae Aldi prosincia nobis insuper proponat Iosephus Scipio Mannuccias Florentinus in altero eius opere de Clinentini gloriis a , ubi etiam sie eodem Manutiorum semine natum contendit, quod tamen eidem Vir celebris Domianicus M. Mannius in eius Vitae Commentario de Alas Seniore b) inficias ire non dubitavit. Quare gratum nunc vobis erit, socii eruditissimi, haec ipsa co- Mosicere, quae partem Etruscae ditionis , qua etiam plerique vectrum continemini, attingant, simulque hunc primum in lucem prodeuntem excipere docti mi Viri Commentationem, quae in eiusdem ditionis solo , ct in Academia longe celeberrima exorta, ET pronunciata postmodum fuerit. His accedit , quod

182쪽

ipsa es de veterum tum figmanorum , tum Graeci rum , ac quinetiam Etrusicorum Religione, a quorum postremis nimirum oe sacra omnia, ct ritus , O caeremoniae, quae Diis olim tribuebantur, in ceteros manaverint, ut Clarissimi Viri Guamaccius , ct Passerius in elaboratis eorum Oporibus praestertim ostenderunt ; quae sine omnia ita instituto vestro conveniunt, ut nulla potior sparta sit, quam vos ornandam velitis . De Aldo vero quid amplius memorem l Nostis enim vos

ipsium Aldi Tii nepotem , O Paulli filium , qui ct

quanti Viri, bone Deus t Insuper O cetera eius Ope ra , quae iamdiu typis commisa fiunt, haud recessebo, quae unicuique vestrum , qui praeclara polletis eruditione , facile innotuerunt. Ceterum illud non pra termittam , quod forte non quilibet noverit, me Octobre menste elapsi anni, cum Fabriani essem una cum Cl. Praesule Stephano Borgia, altero Socio vestro longe praenantissimo , in publico eius Civitatis .ai

pis impressam , qua Fabrianensibus anno Cra LXXX. insicripta Aldus noster petit ab eis ut etiam a ceteris civitatum Decurionibus petierat) loci desicriptionem , quam ad totius descriptionem Italiae, quae ab inbparabatur, conferre posset. Tandem anecdotum alium ipsius Auctoris Tractatum ex eo , quod supra memora- , apographo deinceps etiam edendum curabo, qui est de Statuis, deque earum antiquitate ,& usu,

quemque vos pari laetitia , ac voluptate excepturos non dubito . Habete ergo nunc Interim , SOCII eru-

183쪽

tum ct obsequii, ct observantiae argumentum s atque usiulum boc ipsm , quod ad id virtuti, ac meritis vestris sacrum volui, in bac ipsa Academiae Corto- M.qis Bibliotheca, ac vero MasDum Sacraris , tam quam human smo hostilio exceptum forulum ali-qsem neat; ut ego rursus, quamvis longe di

tus , eo ipsὼ bospitio salie benevola , splendidoque

frui videar , quo nimirum Cl. Praesulem Stephanum Boet am , ac me duobus fere as hinc annis excepinis , quibus sane utpote multo , magnoque cumulatis bon re etiam n nc summa cum voluptate spectati ae Manciniae Gentis domestica vicia, oe stolitas, privatorum M seorum praeclara cimelia , Academiae Odes libris , ct multiplicibus monumentis instruare , Templorum, re Domuum ornatus , vetustismavi bis myenia , ac txidem Eiuitum, σ Matronarum urbin'tates , ac merita sirite oculos obversaritur. He-τιω q ii nune ego sim uia commemorem , cum plurima o laude , ct recordatione diζnssma occurrerint, qu re tu Uυefariis nostris reda ga clariorem aliquando lucem forte etiam consequentur ' Halete quapropter , Socii eruditismi , o Academiae vestrae, atque etiam Italiae gloriam laboribus , ae Rudiis vetiris amplificare, ut iam laudabiliter coepistis, alacriter pergite. Ditis Roma ipsis Idibus Martiis Caesariana carie insignibus anno cLIIIcCLXXIIL

184쪽

I 63 DE FALSA ANTIQUORUM RELIGIONE DEQUE LARARIO

HABITA IN FLORENTISSIΜA ACADEMIA PUANA.

ULLA umquam gens, nulla natio tam immanis fuit, atque barbara , tam inculta, & ab omni humanitatis lege aversa , quae divinum cultum prorsus negaret, quam nos alio nomine Religionem dicimus , si vera Cicero scribit. Nam etsi Epicurus , Protagoras , Lucianus, Lucretius , aliique multi vel animi pravitate , vel fallaci argumento moti, nullam fidem ulli Deo exhibendam dixere , vidimus tamen magis valuisse veritatem , debitum , officium , & communis opinionis vim, quae praecipue rationabili ratione niteretur. Cuius rei caussam hanc suis. se puto , quod cum nemo negare posset res

divinas esse , quod ex earum affictibus ipso L a quo'

185쪽

I 6 quoque lenis facile percipimus , & cum Religio sit scientia, & cultus rerum sublimium, necessario sequatur Religionem hanc ab omnibus gentibus cognosci , ab omnibus obser vari, & ab omnibus rationibus , quasi hominum debitum pro beneficiis a Deo acceptis in gratitudinis signum reddi. Hinc Religiosi dicti sunt Sacerdotes divinarum rerum cultui addicti , pariterque Religiosa,& sacra Templa , in quibus Deum adoramus , cum haec ab hominibus in Dei hono-rcm , de reverentiam fabricata, & posita sint, illi vero rerum divinarum obsiervationi operam dent. Hinc apud Latinos Augustum ,

Sacrum , Sanctum , & Religiosum , cum Augustum, nisi fallitur Nonius Marcellus, sit sanctificatum , deificatum , & glorificatum .

Sacrum autem locum Ulpianus ait dici eum, qui semel consecratus fuerit, sacrariumque ubi res sacrae ponuntur, & summa cura, ac studio custocliuntur. Sanctum autem scribit Martianus esse omne id, quod nullam iniuriam licito pati potest ab humanis viribus,

186쪽

-- I 6 neque ab ulla vi , Sanctumque , & Religi sum unumque , idemque esse vult Trebatius quamvis propria , & germana significatio Sancti omne illud significet , quod est purum, inviolabile , sincerum, incorruptum ;& non contaminatum , quare solemus dice re Sanctum Deum , Sanctos Angelos, Sanctas Leges, Sancta decreta , Sanctam sententiam , Sanctuna Senatum , Sanctuna populum ,& alia similia . Merito scribit Cice. ro capitali poena affici solitos eos, qui res sacras contaminabant, vel earum ministris iniuriam faciebant. Credebant nempe prisci illi, Divinam Maiestatem hoc pacto, nescio quo modo, ab humana arrogantia, & perfidia laedi . Non igitur mirum esse debet , si Romani & belli, & pacis artibus clari , in hac quoque Religione tam publica , quam

privata omnia effecerunt, ne ullis hominibus inferiores essent, ut ipse quoque Cicero gloriatur g quamvis verae pietatis luce , &Dei cognitione destituti , ipsa corum Religio nil aliud esset, quam pura, & manifesta -- L 3 su-

187쪽

-- I 6 6 superstitio. Sed ad sacra Templa redem

tes dicimus , quamvis totus mundus Templum lit, Dei divinitate resertum , quod& Plato in Epinomide, & in Timaeo significare videtur, ad cuius similitudinem humanorum artificum materialia haec , quae quotidie videmus, fabricantur, non tamen particularia Templa vana esse, cum ab animorum devotione proficiscantur , & ab hominum reverentia in Dei honorem, & gloriam posita sint i immo credere debemus

Deum in Templi universilis imitatione non aliter sibi placere , quam homo faciat , pro priam imaginem pluribus locis delineatam

videns, tum maiore , tum minore serma , nam cum homo non posset ob multa coinmunis vitae impedimenta, & sellicitudines, praetereaque , quod corporis vinculis teneatur ,&a sensibus multis irretitus sit, animum ad caelestium, & sublimium rerum contem Plationem adiungere, optimum certe fuit materiale Templum invenire, quod nos oculis saepe intuentes, quasi parvus orbis sui

188쪽

Mν I 67 exemplo ad Dei contemplationem invitaret, Quamvis veteres Germani , ut scribit Co nelius Tacitus, Deo nullum Templum esse dicandum, neque ullam statuam putaverunt, ea ratione moti, quod Deus cum sit infinitus, non potest Templo includi,&cum sit invisibilis, nulla statua potest repraesentari.

Nunc addo ad superiora, sicut omnes nati nes non convenere in eadem lingua, habitu,& moribus , ita quoque gentes non convenere in eodem modo , & ratione adorandi Deum. Consentiunt tamen omnes eum sine

dubio laudari, exaltari, adorari, & glorificari supra omnia a nobis debere ; homoque natura inclinare , & propendere videtur ad vitam Religiosam , quod & Cicero scripsit Pythagorae opinionem secutus . Natura enim scintillas quasdam ardentis ignis a primcipio in animis nostris spargit , quae animum excitant ad cuhum , & ad scientiam sancta. rum rerum. Platoque dixit oculos homini esse datos , magis ut divina, & caelestia ,

quam ut terrena contemplaretur . Finga-

189쪽

a, 1 68mus nobis hominem mediocri iudicio praeditum , aliquo temporis spatio alium , nullo Religionis cuiusquam praecepto imbutum , quid putamus hunc, cum ad iudicii aetatem Pervenerit, dicturum, videntem Solem pellucidum surgere , moveri, celari, genera re , & corrumpere omnia suo motu , atque cum eo Lunam ordine moveri, Occultarique,& suis icmporibus, modo ad accretionem modo ad diminutionem accurrere inde stellas tam claras, & lucentes noctu per caeli serena videri, noctium , dierumque rati neS , ventos , pluvias, tonitrua , fulgura , nubila, sagittas, arcus caelestes ; vere agrOS herbis , floribus , plantis, arboribus vestiri , aestate tantam fructuum copiam maturescere , autumno colligi , hyeme terram omnibus suis honoribus spoliari; tot flumina , lacus , sentes, rivos, metallorum venas, mineras , aliaque similia , quae videmus minime mirantes in ipsa terra varios effectus pro ducere Θ Quod si hic homo tantas, tamque disserentes rerum naturas videret , casque ta- .

190쪽

I69men hoc modo aeternum , & invariabilem ordinem sine consulione , vel motu aliquo conservare, quae cogitatio, quaeso, qui stu'por , quae admiratio eius esset Mihi per suaderi non potest , tam serum , atque inhumanum eum fore tam a naturali ratione alienum , ut haec videns tanta harmoni regi, tanto ordine regulari, tantaque pro

videntia durare, non posse non & corde& lingua fateri, mentem quamdam, caussam altissimam, & potentissimam esse eam, a qua haec di ordinem, & statuiti acciperent. Nec ullus dubitandi locus relinquetur hac in re,

si novi Orbis populos, patrum nostroruimmemoria repertos considerabimus,qiii etiamsi maiori ex parte ferarum potius silmiles sint, quam hominum , habent tamen loca sacrificiis addicta , in quibus statuas venerantur ,& imagines, quas summa cura reverentur , di maxima diligentia custodiunt. Et quam vis superstitionis coeno involuti sint, nec aliam institutionem acceperint, quam eam,

quae a natura rudi, di impersecta nobis tri P buitur,