장음표시 사용
281쪽
pressam plurimorum morborum caussam primariam esse. Hipp. lassitudines spontaneas pro signo moris hi ingruentis habuit. Sanctorius refert Sest. L. Aph. XII. Si ex Italicis deprehendatur impeditam esse perspirationem , diebus sequentibus succedet plenior perspiratis , vel aliqua sensibilis Evacuatio plenior, vel Cacheriae vestigium vel Febris. Primae igitur sequelae perspirationis suppressae erunt alvi vel urinae
excretio aucta ; . sin minus, corruptio humorum& febris oritur: neque hoc mirum, tum ob unia versam massam humorum praeter naturam auctam,
quam subsequitur rapidior sanguinis motus, valudiorque attritus solida & fluida inter; nam ut sunt vasorum capaeitates inter se, per quae eadem fluidi quantitas, eodem temporis spatio moveri deis hei, sc inversia ratione fluidi velocitas se habet, aucta enim quantitate fluidi velocitas augetur; tum inprimis ob retentionem humoris eXcrementitii, qui nisi inutilis atque noxius non potest non esse. Materia haec perspirabilis retenta, remora magis magisque acris redditur, futuramque putredinem praenuntiat. Sanct. Sect. L. Aph. 43. Ad morbi gravitatem a suppressa perspiratione, multum confert quantitas materiae suppressae, magis v ro qualitas; disserunt haec, ratione aetatis, vitae, regiminis, anni, temupris, tempestatum &c. scobservatur, perspiraurdis suppressae effectus, aestate autumnoque, longe periculosores esse reliquorum anni temporum; diuturnus enim fervor aest iis, dissipatis liquidissimis corporis, adeo usquatorret humores, ut acerrimae putridaeque fiant. Sanctorius Secf. II. Aph. 3 S. eleganter haec proponit : Adiapnetistia resate malignam febrem, hieme vix minimam alterationem esscere potest: corpora enim acriori perspirabili aestate sunt referta, quam hieme.
Uine diversissimi jam morbi perspirationis effectus sunt, secundum cujusque singularem corporis dis-s a. pota
282쪽
spositionem, qualitatem aeris, annique temporis, ut sunt morbi varii exanthematici, erysipelas, fe-hres catarrhales, intermittentes, biliosae, putridae malignae; Sanctorius Seir. I. Aph. 46. Morbi Ρhi gistici vel Inflammatorii varii, ut pleuritis, peri- pneumonia; Dolorosi: gravedo, odontalgia, amgina, rheumatismus, arthritis. Morbi Suffocatorii: raucedo, tussis. Evacuatorii: epiphora, cΟ-ryza, cholera, diarrhaea, dysenteria, diabetes.
Cum Vero, ut monuimus, perspiratio, praeceteris a diversa aeris qualitate varie assiciatur, i de abs re sore non dubitaverim, hic dyscrasias tam fluidorum, quam solidorum a diversa aeris constitutione orientes proferre, unde perspiratio, nis effectus clarius eluceant, & morbi varii inde nascentes; quales sunt tempestates, tales etiam sunt morborum constitutiones notat Hipp. in Libri de humoribus Se . 7. Tempestas Acca & frigida, fibras roborat , vasa corporis coarctat, sortiora magisque elastica reddit, major frictio ac calor oritur, velocitas liquidorum acceleratur, secretiones fluidiores promoventur; durante ejusmodi tempestate humoribus lentin inducitur, fiunt de
s , glutinosi & ad vasa petieanda minus idonei;
hinc morbi, qui a crassis viscido ac inflammatorio sanguine pendent, oriuntur e. g. pleuritis, perupneumonia, anginae, rheumatismi. Regnante hacce aeris constitutione, conveniunt diluentia. emollientia , potiones tepidae, victus mollis & relaxans. Neque haec tempestas omnibus aeque noxia est, quin nonnullis salubris; sic laxos atque pituitosos firmiores vegetioresque reddit. Aes calidusti siccus, sere eosdem inseri effectus, praeterquam
283쪽
quod calore humida sortius dissipantur, & quae restant, longe acriores fiunt putredinemque subeunt, unde morbi biliosi, colica biliosa, cholera, dysenteria , febres putridae, malignae genera tur. Aerstigidus & humidus, poros culaneos constrin i,
Vasa occludit, quo secretiones & excretiones impediuntur, serosa colluvies generatur, tusses, angina serosa , febres catarrhales, intermittentes , homines corripiunt; si humores retenti' non , aut Per urinam aut per alvum, exterminentur. Hac tempestate durante, conveniunt cardiaca & omnia perspirationem promotura ne inhibeatur. Λer denique calidus & humidus, maxime si aestuosus. est, sanitati ossicit, vasa relaxantur, secretiones Viresque desciunt, hinc aestate languidi minusque agiles sumus, fluida & fere omnino solida resol Pntur; diu manente ejusmodi tempestate, febribus putridis malignissimis obnoxii reddimur. Occurritur huic constitutioni aeris diaeta sicca & adstrim gente, & omnibus quae fibras firmant putredinemque arcent.
Sic percurrendo cuncta, quae in prespirationem agunt, morbi inde orientes optime indagari pos fent; proposita vero brevitas in iis diutius commorari vetat.
284쪽
Upsaliae III s. Nov. 29. g. I. Omnium Scientiarum, quae post tot Annorum
experientiam, tantosque Summorum Uiro rum Labores humanum Genus ornant, nulla existit adeo conjecturalis, quin quosdam saltem Canones ostendere queat, quibus innixa, dogmata sua explicare satagit. Mathesis suos habet certissimos , Physica suos , ceterae. Medicinam, scientiam licet omnium praestantissimam, meris tamen superstructam conjecturis, omnique destitutam certa ratione, ipse Plinius & omnes sere, qui pristino vixerunt tempore, crediderunt. Hoc nostro, quo jam vivimus, scientiis licet maxime illustrato, forsan nec desunt osores, quos, vi Veteris adagii, ignorantes merito vocamus. Scientia
Mediea ingenia prorsus secularia statoresque habuit,
285쪽
buit, se sit nulla st Medicinae pars, quin a summis in ordinem redacta sit Magistris. Hinc etiam nostro aevo ad illud fastigium est evecta, ut ceteris minime si postponenda. Etenim omnibus e roribus celebratissimorum Virorum opera sere jam remotis, Medicina adsertis aeque indubitatis super-- struitur, ac ipsa Phasica experimentalis. In praesenti hac dissertatione Canones quosdam Medicos proponere in animum induxi; raus enim sunt indolis , ut Medicus, his ignoratis, firmo nunquam talo insistere queat, dum, e contrario, horum solertia nixus , aegrotos optatam valetudinem seliciter recuperaturos certus sperare potest. S. II. . Natura optima morborum Medicatrix. Sapientissimus Creator cunctis animalthus facultatem quandam innatam esse voluit, quae custodis instar, ad omnia ea adtenderet, quae in corpore fiunt; ne aut excessu aut desectu machina destrueretur. Ex essem bus suis hanc novimus, illamque Naturae nomine insignire solemus; Quid autem sit natura, quisquis, ingeniosissimu licet, se nescire lateri cogitur. Mentem & Naturam in corpore functiones prorsus diversas peragere, neminem, vel paullum adtendentem, fugit. Mens cogitat & de rebus extra se judicat, Natura autem in perpetua est actione . adeo ut, hac cessante, ipsa cesset vita. Docta est a nullo licet edocta. I inc infantes, qui acido in primis viis laborant, nullaque nec experientia nec institutione edocti, Carbonaceam quamcunque & calcaream materiam ingurgitare videmus, acidum ut temperetur. Decipi non potest natura, & ea, quae corpori salubria sunt, optime novit: Noxium quodpiam, si in corpus, fuerit receptum, maximos facit conatus.
286쪽
ut expellatur, anxia semper ipsus' conservvionem quaerens. Si vulneratum fuit corpus, in sanandum Vulnus intentissima, novas generat fibras, cute que cicatricem obducit nova, id quod Medicus nulla sua arte essicere potest; ossa fracta conglutinat & omnia in corpore laesa reparat. De Chirurgo legimus, qui omnia incassum tentasset in curando intastini rem prolapsu, tandem candente ferro se intestinum ablaturum simulavit, quo terrefacto aegro, intestinum sua sponte reposuit Na
3. III. 'Nattara repugnante, Medicina nil valet. Quo verius est naturam optimam esse Morbo Tum medicatricem, eo certior evadit hujus Can nis Veritas. Medicus quamvis Theoria & Praxi consummatissimus, invita tamen natura selectissimis Medicamentis nihil proficit. Chirurgus emplastris omnique suo adparatu, in minimo vulnere sanando nihil effeti, ubi Natura Medicinam respuit. Vomitus adhibitis paregoricis & optatis non sistitur, quamdiu putridum quodpiam in ventriculo latet, perpetuo nauseam movens. Haemorrhagiae nulla medicina sanabilis, mentionem facit B0e Mave. Puerum quendam vulnere laborantem, qui nullo negotio a Chirurgis sanari potuit, tandem sanavit Gen. Dnus Praeses, frustulo osseo sublato, quod coalitionem impedierat. Strumae puerorum
omnem siepe illudunt artem; ad sequentia itawo adtendendum I. IV. Quo natura vergit , eo duceno. Medieo eurae nihil magis esse debet, quam ut
naturam presso quasi pede laquatur; si enim optatut
287쪽
ut sua remedia felici coronentur successu, sciat se Naturae esse Ministrum. Quamdiu imperturbatum
manet corpus, sanum est, ubi autem vitio Diaetae turbata fuerit sanitas, morbus existit; Hic autem nihil aliud est, quam vehementior naturae nisus, quo malo se liberet, id quod aut vomitu vel diamrboea , aut sanguine vel sero peragere plerumque solet. Hinc Medicus ad aegrotum vocatus, si video rit, ipsum nausea & vomitu laborare, sibi non minus, quam aegroto male consuleret, si talia praescriberet medicamenta, quibus Vomitus sisteretur, natura enim satis superque eonvincit, se vomitu esse curandam. In Febribus ubi semper a miasmate deglutito existit ad vomitum nisus, ante omnia, Emetica propinanda, quae naturam sublevare possunt. Si in his crisin per sudorem futuram animadvertimus, quae diaphoreta augent minime intemmittenda. Haemorrhoides, nunquam licet sint pro curandae, si tamen tanta tinguinis moles ad vasit haemorrhoidalia fuerit progressa, ut nimium do. Ieant, repellentia prorsus erunt rejicienda, quippe quae haemoplysin aliaque longe intolerabiliora mala
producere possunt, sed potius Natura, hirudinibus adplicatis, sublevanda. f. V.
Natura , data porta , est ruit. Varia sunt exempla hujus Canonis veritatem comprobantia. In Apoplexia sanguinea, caussam suam, a ruptis intra calvariam vasis, repetente, Mediet Sanguinis missione certius ignorant mediis camen, quo per amplum Vulnus a capite derivetur sanguis, dum venae extravasatum absorbent, quo facto a pressione liberatur Cerebrum. Quando a contusione, sanguis in telam cellulosam suit
effusus, Venae sectione utimur, quo, singuina
288쪽
venis resorpto, inflammatio resolvatur. Gono rhoea virulenta, si adstringentibus intempestive fuerit intercepta, Virus eo ruit, quo porta patet; Hinc apud Auctores non infrequens fit mentio, idem per nasum, coryza .heic stimulante, pleno quas alveo fluxisse. In Phthisi a destillantibus acri-hus humoribus fetacea congruentia judicant Practi- ei, ut, hac data porta, a pulmonibus a Vertatur malum. Ρer ulcera cacoethica ipsum sepe essiuxisse chylum, nullo non tempore observatum.
g. VI. 'Macuationes hinae simul vix persi sunt. Unicus si excipiatur morbus, cholera scilicet, axiomate clarior hic Canon. Salva Natura, fieri non potest, ut binae smul persistant evacuationes, unde etiam de hac veritate certiores facti Medici, vomitum curant diarrhoca. Ubi haemorrhagiae narium nullia alia medela, venam secari Artis periti jubent, sat gnari ex binis evacuationibus essectus. f. VII. Dolor dolorem trahit. Medici, si hac destituerentur spe, desperatis rebus in Podagra & Arthriti de retrogressa, Agrum fato suo relinquerent; si autem dolorem, illo intensiorem excitare possunt, quam quem materia morbifica excitavit, hoc loco morbus cessat. Hinc etiam sua moxa Veteres podagram ad pedes revocarunt facile, id quod vesicatoriis & sinapismis, nostrates aeque facile obtinent. In Variolis, dum pustulas a facie derivare cupimus , pediluviis &1inapismis pro scopo utimur, effectu raro deficientibus. In Ophthalmia, Synocha, cucurbitulis scariui . scatis,
289쪽
scatis, immo etiam in Gonorrhoea intempestive clausa, ceris medicatis fluxum proVocamus. g. VIII.
ne evacuans debilitat. Quaecunque fuerit evacuatio, corpus enervat& debilitat, hinc etiam ob calamenta feminae Viria longe sunt debiliores. Qui Diarrhoea per quosdam tantum dies laboravit, pallore iaciei & membris tremulis debilitatem sat prodit. Gonorrhoea Iaborans inveterata, Vires adeo perdit, ut tremorem artuum fere per totam Uitam ferre cogatur. In Febribus inflammatoriis, ubi circulatio languinis intensissima, repetitis Uenae laetionibus, tandidem coercetur. Juvenis cujusdam Boerhaave meminit , qui paralyticum habuit brachium post evacuationem nimiam sanguinis, vulnere factam. . Tabaci fumatores fere semper macilenti sunt, pariter ac qui rebus Venereis nimium indulgent. In India orientali, ubi solis aestus maximus est, incolas ob sudorem nimium sola cute ossibusque consistere crederes.
Venena curant, esculenta conservant corpus. Ut hic rite intelligatur canon, explicandum erit, quae sit differentia inter venena & esculenta. Venena ea adpellamus, quae minima licet adhibita quantitate a corpore respuuntur, dum contra, esculenta ea reparant, quae quotidie motu & frictione a eorpore teruntur. Omnia medicamenta ut venena consideranda sunt, quia corpus alterant,
agendo vel in fluida vel in solida, vel maxime in systema nervosum, praeter acria. Haec ipse v* natism
290쪽
natissima, observatis observandis, optimam nobis praebent Medicinam. Elaterium exempli caussa nominasse sufficiat. Cum his haud aliter comparatum est, ac cum novacula, quae quo acutior fuerit, eo melior & hebetiori temper praeserenda. g. X. ima expellit Toxica simulque impaera. Nuperrime explicavimus illam esse venenatorum indolem, ut a natura statim expellantur. Heterogeneo itaque in corpore existente, toxica propinanda judicat Medicus. Etenim natura haec nullo modo perferente, eo ipso, quo toxica exterminare madet, impura quaecunque simul expellit. Hoc sat lucide ex purgationibus adparet, ubi non solum primae Viae purgantur, sed ipsa quoque sanguinis massa, id quod rationibus ex Physiologia petitis facile explicatur. Hinc etiam in Odontal-gia rheumatica Stalagogis eliminatur malum; fontes enim natura aperit omnes, ut abluantur acria, dum simul materia noxia ejicitur. In febribus intermittentibus propinato emetico, naturam fmul cum veneno, Viscidam expulisse materiam, notarunt Observatores, qua sublata, sanitatem mox recuperarunt aegroti.
g. XI. Venenatissima a minima dos, sussciente vilicuo incepta.
Ε toto regno vegetabili nullum adeo cognoscitur perniciossim venenum, quin moderata dosi& sussiciente vehiculo sublutum, propinari queat. Absit, ut Veterum sequamur sententiam, fugiendo venena, etenim non datur venenum nisi a dos,