장음표시 사용
131쪽
68 DE BENEFICIIS LIB. III. 6. 7.
sest in ulla data adversus ingratum actio. ΜBgnumisque hoc argumentum, dandam non fuisse: quia adversus maleficium omne consensimus. et homicidii, veneficii, parricidii, violatarum religionum, aliubi atque aliubi diversa poena est: sed ubique aliqua. Hoc frequentissimum crimen nusquam Punitur, ubia qu improbatur. Neque absolvin us illud: sed quum dissicilis esset incertae rei aestimatio, tantum Odio . damnavimus, et inter ea reliquimus, quae acriudices
deos mittimus. VII. Bationes autem multas mihi occurrunt, PT
pter quas crimen hoc in legem cadoro non debeati Primum omnium, pars optima beneficii periit, si actio, sicut certae pecuniae, aut ex conduCto Et lo cato , datur. Hoc enim in illo speciosissimum est, quod dedimus vel perdituri: quod totum permisiamus accipientium arbitrio. Si appello, si ad iudiaceui voco, incipit. non beneficium esse, sed creditum. a Deinde quum res honestissima sit, referre gratiam, d sinit esse honesta, si necessaria est. non enim magis Iaudabit quisquam gratum hominem, quam eum qui depositum reddidit, aut, quod debebat, citra iudia . cem solvit. Ita duas res. quibus in vita humana nia hil pulchrius est, corrumpimus, ' gratum hominem 3 et beneficum. Quid enim aut in hoc magnificum est,
a. gratum hominem et beneficum. Vulgata orat r gr. h. se benefletum ante Pine. , qui recte fecit beneficiam . probant Lipso: etiam propter sequentia, quae omnia ad nomin mi plum talem referenda. M vietus renuxerat: gratum animum I et henescium.
ne insgitis est. Nec exem- t. scue certae pecunia
plum poenae, qua Philippus in stipulatione aut syngra- Macedoniae Tox sin a IV, pha expressao. L. Si appeuo 37ὶ militem ingratum nil flagito et Posco privatirn, cit, probare potest, talem deinde ad iudicem quod
actionem apud Macedones sequitur. L. in usu fuisse. Diuiti oste
132쪽
si benefietum non dat, sed commodat p- aut milloqui reddit, non quia vult, sed quia nseossε est y Non est gloriola res, gratum esset nisi tutum est . ingratum suis E. Adiice nunc. quod huic uni logi Omnia fora vix sumessent. Quis erit . qui non agat Z quis,
Cum quo non agatur Z omn s sua extollunt, 'omnos etiam minima, quas in alios contulerct, dilatant. Praetorea quaecunque in cognitionem Cadunt, com-4
Prehendi possunt, et nyy dares infinitam tirontram iudici. Ideo melior videtur conditio cauta hona , si ad iudicem, quam si ad arbitrum mittitur: quia illum
formula includit, et certos, quos non exCedat, te
minos ponit; huius libfra, et nullis asstricta vinculis religio, eῖ detrahere aliquid potest, et adii re, et Iententiam suam, non prout lox aut iustitia sua dor, sed prout humanitas et misericordia impulit .rΘgere. Ingrati actio non V erat iudicem alligatura, sed regno SG α libo
h. aerat. Hiaetua not. mss. is fort. erti. Nihil tamen muto. Nec opus eli.
3. Omnia fora i. e. omnia 4. Praeterea - possunt iudicia totius imperii r i. e. nulla res in iudiciunimani. Moneo hoc, ne cum deducitur, quam non, quanti
Lipsio de trinis soris, quae sit, aetii inare possit iudex. Senec. de Ira lI, 9 memorat, Comprehendere animo I in interpreteris. omnes sua telligere est ap. Ciceron. extollunt etc. Exproma haec orat. I, 18. Sic explicat sunt ex Aristot. VIlI c. i5 Gruterus. Sed sequentia is) de Moribu A L Ethie. docent, esse lapplendum, Nicona. OI αὲν γὰρ παθοντες legibus. formula cognitio τοιαυτα φασι λαβεῖν παρά nis , ad cuius Praescri- τῶν ευεργετρουν, α αικρα κν ptionem iudides dobent i ἐκείνοις , καὶ ἐξῆν περ ἐτέ- clici uni sui im dirigore, et ρων λαβεῖν, κατασμικρυνον- quid cognoscendum iudicare. τες ' οἰ δ' αὐαπαλ ν, τα dumque fit, ex la intes Iigere. μέροςα' τῶν παρ' αὐτοὶς καὶ Dahatur autum a pra tore παρ αλλων οὐκ ην, καὶ illa sormula ofruction vo- is κινδυνοις η τοιαυταις cemus; quae arbuto, qui et χρείαις. ipse iudex erat; non data
133쪽
ioo DE BENEFICIIS LIB. III. 7.
liborrimo positura. Quid sit enim beneficium, non
eonltat: deinde quantumcunque sit, refert, quam benigne illud interpresetur iudex. Quid sit ingratus, nulla lis monstrat. SaEpe et qui reddidit quod accepit, ingratus est: et qui non reddidit, gratus. De quibusdam etiam imperitus iudox dimittere tabellam potesst: ubi iacisse, aut nota fecisse, pronuntiandum est, ibi prolatis cautionibus, controvΘrsia tollitur. 6 Ubi vero inter disputantes ratio ius dicit, ibi animi coniectura capienda est: ubi id, de quo sola lapientia decernit, in controversiam incidit, non potest ad haec sumi iudex ox turba solectorum, quem census is album, et equestria hereditas misit. .
est: quippe qui nulla sor- reo, revocare non potest mula coercitus, ex fide quaesitor non mutabit prin
bona, EX Requo et bono nunciationem. L. cami--
controversiam dirimeret. bus. sic dicuntur .scripturaecs. Ernesti Clav. Cic. h. v. ipsae, quibus creditori de Melior caussa formulam bitor cavet laque oblinn non timere debebat. De git. L. arbitris hic locus classicus 6. Mi ita misi. Sermo est. Ingrasi actio - pos- est de caussa pubjica, qum
tum, quia formula a prae- nos sere criminalem diciis
tore praescribi non poterat, mus, in qua iudices foci , legibus quippo deficienti. 1ege tulia e Senatoribus rebus, nec vi beneficii conitia Equitibus seleeli et in tuta. decurias divisi Sueton. LM5. De quo dam-- potes lig. 16) sententiam sere Rhi. o. esari et pervulgare. similes Anglorum JurymqRSane solent ex tabella iudices s. Jury. es. Sueton. Iul. sententiam proserre, quod et ErnelL Clav. Cic. Qu e est notum. Sed et qui in- Rio. consis senatorius Myter plures tabellam seri, di- album, tabuIam s. indice mittit eam, quam a se tra- ubi iudi eos seripti erm dit Quaesitori, sive Praetori. eque is hereditas quicuR Dixit Portius Latro ferre que igitur docere mino tabulam ap. Senecam pa- so quadringenta sesteri in trena Controv. VII, 8: j possidore , fuit eque./deT quam tulit tabessam do quoque lustro a CeiiDrst 'albuin
134쪽
VIII. Itaque non haec parum idonea res visa Est, quae deducer tur ad iudicem. Sed nemo huio rei satis idoneus iudex inventus est: quod non admiraberis, si excusseris, quid habiturus fuerit difficultatis, quisquis in eiusmodi roum exiliat. Donavit aliquis magnam pecuniam e sed dives , sed non sensurus im-
Pendium. Donavit alius: sed toto patrimonio cessu rus. Summa eadρm est: henoficium idem non est. Etiam nunc adiice. Hic pecuniam . pro addiCto d
Pendit: sed quum illam domo protulisset. ille dedit
eandem et sed mutuam sumsit, aut rogavit, et se obligari ingenti merito passus est. Eodem existimas loco esse illum, qui beneficium ex facili largitus est: et hunc, qui accepit, ut daret 8 Tempore quaedam magna sunt, non summa. Ben ficium est donata possessio , cuius fertilitas laxars pollit annonam: beneficium est unus in fame panis. Beneficium est, dona-
album equitum relatus est. sorte eductis, eligebantuues. Ovid. lII Eleg. 8, 55 uino exire h. I. eli oli μΛmorum: dat census hono- sorte. De To cs. Ascon. dxea. Inde gravis iudex, Ciceron. in Verr. Acti y 7- inde severus eques. Plin. H. I. addicto i. qui .llet N. XIV PTML et XXXIII, I. condemnatus et cuius On rasio autem quae leges se- creditoribus. trado,ntur: quitur seriuulamquct iuris, de nexis noli cogitae, sed et Iapiemia opponuntur: do condemnatione F mhaec ad dogma 1ioleum de Liv. VIII, 28 doceoae Iam R. sapiente spectat, quae de v. e. 429 ligari xe I des 2 beneficiis ideoque do re runt: cf. llein cora Antiq. quae inter animos geritur, vom. ad Insit. M, JO, 4b9. iudicare Potest. . Aut romine mutuum ab . quisquis in eiusmodi amico, fum si ab argent - exisseι i. quisquis sorte vis, scienora iure. lox V. di Iectus venisset iudex in tali minuero annonaim immenti caussa publica, in qua Iudi- pretium. Ces a praetore siv iudice S. Benescium - δε- quaestionis per sortitionem, ravi. Laudat Lipsius Epist. nominibua eorum ex urna 89, 18 sq. et de Iranq. An.
135쪽
re regiones . per quas multa flumina et navigabilia decuri ante benesticium psi. arentibus siti , et vix spiaxitu iii por siccas fauces duc ntibus, monstrarct fontem. Quis inter ses ista comparabit Θ quis expondet Θ difficilis est lententia, qua non rona ', sed vim rei quaerit. Eadem licet lint, aliter data non id m pendent. D
dit mihi hie betaeficium: sed non libonter . sed dedisso se quelius est, sed superbius me quam solebat, a sp xit: sed tam tarde dedit, ut plus praestiturus fuerit, si cito nogasset. Horum quomodo iudex inibit aestimationem , quum sernio, et dubitatio, et vultus m riti gratiam deliruant pIX. Quid, quod quaedam beneficia vocantur,
quia nivus ConcuPiscuntur: . quaedam non sunt ex hac vulgari nota, sed maiora, etiamsi minus apparent pBseneficium vocas, dΘdisio potentis populi civitatem, ' in quaru ordμcim dedit xisse, et defendisse capitis reum quid utilia suasisset quid retinuisse, ne in sc ius rueretῖ quid gladium excussis Ie morituro Z quid
illic acibus remediis resoCillasse lugentem. et quos insiderabat volentem sequi, ad vita Θ consiliuin redu-ax p quid assedisse aegro, et quum valetudo eius
ee. II . benescium es arenti- Ios se ingerunti in quia uor-bυε - fontem. Haec et M decim sc. ordines in inea nilia hibebant adeo Ieges lxo, ideoque equitem fecis-mtiquit mae velut a natura se. Lege Roscia theatrali, Praetcrip.a humanitati. Vi- lata a L. Roscio ollione, du e. c. Ciceri de Ois. I, I 6. trib. pl. a. u. c. 686 sanci-Ill, 13 et, quom ibi Heu- tum est, ne quis in quatuo singer. laud.t, Valchen. ad deeim gradibus orchestrae, Herodoti Vi . 23 p. 614. in qua Senatorea sedebant, non idem pendenι non idem proximis sederet, nisi qui Doridus prevumque habe- eques et equestri eensu etibunt. set. CL Ernesti Indic. Leta. . quia nimis couonpi- Roscia theatralis. Dum C e. e. civitas : ideo- a. quid assedissa aegro et que sunt conlpieua, in ocu- IIoratium berm. I, I, 8. R-
136쪽
DE BENEFICIIS LIB. III. 9. Io. IOS
ac salus momentis constaret, excepisse idonea cibo tem-Pora , et cadentes venas vino resecisse, et medicum
adduxisse morientip Haec quis aestimabit Θ quis dissimilibus beneficiis iubebit beneficia pensari 2 Donavit
tibi domum: sed ego tham supra te ruere praedixi. D sdit tibi patrimonium: sed ego naufrago tabulam. Pugnavit pro te, et vulnera excepit: at ego vitam tibi silistio dedi. Quum aliter beneficium detur , aliter reddatur, paria facere dissitate est. X. Dies praeterea beneficio reddendo non diciatur, sicut pecuniae creditae. Itaque potest, qui nondum reddidit,. reddere. Dic enim, intra quod tempus deprehendetur ingratus P maxima hen ficia. Probationem non habent: saepΘ intra tacitam duOxum conscientiam latent. η An hoc inducimus, ut non demus beneficia sino teste P Quam deinde poenam ingratis conitituamus t unam omnibus, quum
a. ac salus. Haec verba duo non habebantur in plerisque exemplaribus Pine. . et abesse poteranir sed exstant in codd. Pal. et Naa. , et ferri possunt. - a. An hoc inducimus, uanon demus etc. E mst. Pine. sunt. Erasmus: An hoc ι dicim , ut nune d. qui suspicabatur, seriptum tutae, hoc
Nostro ob oculos suisse pu- quis ad tabulam, ubi nari tos. Sic enim ille: At si fragium esset pictum, ut m condoluit tentatum frigorae sericordes stipem darent corpus, Aut alius casus Ι naufrago, reserat, ut H eto te adsucit, habes qui rati A. P. a1 Porsit Sat. VI, Adsideat, fomenta paret, 33. Flentio te non accusau medicum roget etc. cadentea do, quum Togarer, aut i languentes et minus tumi- querer, si vo tu non indica das , spiritibus desectas. do, quum liqllis insequere-. Epist. 95, ua noti adde do tur. L. Ira III, 9. L. mera, quod I. deprehendetur, iudicam
Romae Crobrum, et ideo buur, convincetur.. nou Λα- apte inter exempla. L. ta- bens probruisnem, non Psebulam qua enataret. CL Cio. tiuntur examen, inspectio'
de olf. III, a3, 3. Haeς sim- nem etc. plicior ratio est illa, qua
137쪽
, 64 DE BENEFICIIS LIB. III. ro. Q.
a disparia ben ficta sint 8 an inaequalem, Et pro Cuiu que beneficio maiorem, aut minorem p Age, intra peCuniam versabitur laxatior quid quod quaedam b neficia vitae sunt, et maiora vita P His quae pronuntiabitur poena p Minor bεneficio p iniqua est. Paret capitalis p quid inhumanius, quam cruentos esse beneficiorum exitus p
Xl. Quaedam, inquit, privilegia parentibus data
sunt. Quomodo homm extra ordinem habita ratio est, sic aliorum quoque beneficiorum haberi debet, ' Parentum conditionem sacravimus, quia expediebat Itboros tollit Iollicitandi ad hunc laborem erant, imcertam adituri fortunam. Non poterat illis dici, quod honeficia dantibus dicitur: Cui des, elige: ipse tecum, si deceptus es, querere; dignum adiuva. In liboris tollonitis nihil iudicio tollentium licetr tota
a res voti est. ItaquE ut aequiore animo aὸirent aleam,
danda illis aliqua potestas fuit. Deinde alia conditio est
.. Cui ria. H et Uus laeum. I d emtua est . querere; d gnina adiuva. - sie logencla distinguendaque eoni. Gruta fit in eodd. Naa. Colom et pal. invenit. Proham Lipsius et Gron. atquct Huetus tu noti. mss. Lipsius tamen dehinc vel dein ante dign. addi vult e sed perperam. Antea: Ctii dea ι Mige ins ισeum. Si decutus M. quares dignum. adiuNa. Nox cane nihiIominus daturWus iunt omnea eodd. optimi Pine. et Grut.: alii omittunt dant et qaee, ut Lipliani, qui
tamen suspeeino fidei iunia i I intra pecuniam, ultra- potestas temporis successana pecuniam aestimatio non diminuta ellet, tamen vis siet 3 Haec erat rudior me- eius quaedam s. potestas ali-
H aevi aestimatio. qua mansit. es. Hei necesi I. inquis, obiicitur. Pria Ant. rom. ad Insiit. I, 9 p.raiugis. Quam durae Ro- 13.. ed. IV. Argent. 17 34. mae leges fuerint, quibus et Hugonia Lehrbuch derpatria potestas conitituta Geschichte dea Gm. Beehunt, εst notum. Ter venun- p. 58 ed. III. Bero1in. 18o6. dare poterat filium pater, Qui non tollebat filium mnec nisi manumisione filius liamve, non pro Iegitima a patre liber esse. Etsi haec prole agnoscebat. Bea nota.
138쪽
DE BENEFICIIS LIB. III. Ir. Ia. I SE It parentum, qui beneficia, quibus dederunt. dant
nihilominus daturique sunt: nec est psrieulum, n dodisso so illis mentianturi In eeteris quaeri debes. Lon tantum an receperint. sed an desderint. Horum in consesso merita sunt: et quia utile est iuventuti r
gi, imposuimus illi quasi domesticos magistratus, sub
quorum custodia contineretur. Deinde omnium pa-3rentum unum erat benesficiumr itaque aestimari semel
Potuit, alia diversa sunt, dissimilia, insinuis intor saintervallis distantiar itaque sub nullam regulam cad
T. Potuerunt, quum aequius esset omnia relinqui, quam mnia aequari.
XII. Quaedam magno dantibus constant: qua dam accipientibus magna sunt, sed gratuita tribuentibus t quaedam amicis data sunt, quaedam ignotis. Plus est, quamvis idem detur, si ei detur, quem nosse a tuo beneficio incipis. Hic auxilia tribuit, ille ornamenta , ille solatia. Invenies, qui nihil putet esse iucundius, nihil maius, quam habere in quo calamitas acquiescat: invenies rursus, qui dignitati suae, quam securitati, eonsuli malit: est qui plus ei debere a se iudicet, per quem tutior est, quam ei per quem honestior. Proinde ista maiora aut minora erunt, prout fuerit iudex, aut ad haec , aut ad illa inclinaiatus animo. Praeterea creditorem mihi ipse eligor beneficium sappo ab eo accipio, a quo nolo, et aliis quando ignorans obligor. Quid facies P ingratum vocabis eum, cui beneficium inscio, et, si scivisset,
I. domesicos magi rα- 1. -HIM etc. explicatius. Hinc Claudius iuve- ipse in seqq. Ornamenta adnem probri plenum, sed dignitatem, honores etc. sp quem pater probatissimum ciant. Sic Cicero Sext. 5. sibi assirmabat, sine ignomi- ornamenta equestris ordiniania dimilit, habere, dicens, appellat censum i. divitias. Οὐ emsuum. Suet. Claud. Cf. Ernelii Clav. Cic. h. v.
139쪽
ios DE BENEFICIIS LIB. III. Ia. II. 14.
non accΘpturo, impositum est: non vocabis eum, qui utcunque acceptum non reddidit pXIII. Aliquis .dedit mihi beneficium, sed idem
postea fecit iniuriam. Utrum uno munBre ad Patie tiam omni uin iniuriarum adstringor: an perinde erit,
ac si gratiam retulerim, quia beneficium suum ipse inloquenti iniuria rEscidit ξ Quomodo deinde aestimabis. utrum plus sit quod accepit, an in quo laesus est Θ Dies ms deficiet, omnes difficultates persequi tentantem. Tardiores, inquit, ad honoficia danda facimus, non vindicando data, nec infitiatores eo-a rum assiciendo poena. Sed illud quoquo tibi ct conistrario occurrat : multo tardiores futuros ad accipie
da beneficia, si periculum caulas dicetida aditurierunt, et innocentiam sollicitior hi situri loco. D inde , erimus per hoc ipsi quoque ad danda tardiores. nemo enim libenter dat invitis: sed quicunque ad bo. nefaciendum bonitate invitatus est, et ipsa pulchritudine rei, etiam libentius dabit, nihil debituris nisi quod volent. Minuitur enim gloria eius ossicii, cui diligenter cautum est. εXIU. Deinde, pauciora erunt beneficia, sed veriora. quid autem mali est, inhiberi beneficiorum immeritatem p Hoc snim ipsum lacuti sunt, qui nullam
Iogom huic constituerunt: ut circumspectius donare mus, circumspectius eligeremus eos, in quos merita Conferrentur. Etiam atque etiam cui des, considera: nulla actio erit, nulla repetitio. Erras , si existimas succur- I. peringa - ae i. aeque illa verba: fed idem pinea ac. Buhnhen. in praes ad fecit iniuriam laudat Li- Scholiori Lexic. latino-hat. plius Epistol. Senec. LXXXI.
monuit unam huic prover- I. caulunι es, cui Condi-hio hanc vim esse, nec um- tiones adscriptae, Praemia et quam pro multum, valde pn- fructus in certo sunt. L. ni, laudavitque Duher. ad I. nulla actio, utauia r
Liv. XXIII, ai. Ceterum ad pelvior numquam hac de re
140쪽
DE BENEFICIIS LIB. III. I . IS. 1π
Iuccursurum tibi iudicem. Nulla Im te in integrum rellitust: solam aecipientis fidμm spescta. Hoc modo Pheneficia auctoritatem suam tenoni. pi magnifica
sunt: pollum illa, si materiam litium Deseris. Αμquita a Vox est et ius gentium prae serens, Redde quod debis. Hasc turpissima est in beneficio, Bedde. Quid roddεtp Vitam, quam debet, dignitatem, securitatem, sanitatem p reddi maxima quaeque non possunt. Aut pro his, inquit, aliquid quod tan-Iti sit. Hoc est quod dicebam, interituram tantae rei dignitatem, si beneficium mercem facimus. Non est irritandus animus ad avaritiam, ad querelas, ad discordiam: tua sp te in ista fertur. Quantum posis fumus resistamus, Et quaerenti occasiones ampu
XV. Utinam quidem perlaadere possemus, ut P
Cunias creditas tantum a volentibus accipe nil uti nain nulla stipulatio emtorem venditori obligaret l
quali te laeserit, aut beneficia ut debitum reposcere possis. I. Aegusisma Mox etc. tua gentium est naturale. CL Ernosti CIa v. Cic. s. V ce Ius. Omnium populorum mores institutaque, quin adeo leges hoc ita ferre, n tum est. praesa ferens, d
. stipulasio, quae et ipsa conceptis verbis olim in emtionibus adhibita. Plauti comoediae docent. L. Contractus verbalea nunc appellare solent: ad stipulationem et praetor et iudex interdum coginant, tunc formulae in edicto ' erant praescriptae, quae tacita monebant, obligationem inde orituram esse, squis migraret stipulationem. CLIIugo I. I. p. x63 sq. Ius creditori interroga ione i. stipulatione. Huetus margini adscripserat: interpositis p Tariis, qui quaerebant et in quo ille nummos utiliter collocaret, et a quo ille m tuo sumeret, et ita de uir