장음표시 사용
11쪽
iistis, sed in ea vestiti,&ijs,qui in aquam coacti sunt, seruatis, ut Idem aquarsi, ni ui-tumq; oium manifestat sapor, at eius certe amplius.qus nuper nobilissimo,Omniq; vim tutu genere ornatissimo viro nostrorum holu m multis e vaporibus e mari elatis, & in
altissimum Apennini iugum sublatis, statimq; ibi concretis fieri cons necta est; que scilicet non ut niuium aliarum insipidum, sed bene sapidum,&paulo quam qui marine est aquae, miniis salsum gustarunt omnes. Animalia insuper, ur passim in niuibus gignu-tur,& fertilitas,quq manifeste a superpositis nivibus nihilo forte miniis, quam a fimo agris inditur, nivem calidam esse apertissime declarat. Neq; enim,quin illa, ad hec a ca lore perpetuo,&calidis fiantὰ rebus, dubium esse pote: LUtiq; , quod dictum est, ni usi
vapores esse,quos frigus corripuerit quidem, compegeritq; , at nequaqua propria natura, in existen te scilicet spoliarit calore, propriumq; suum fecerit subiectum, itaq; calidam eam esse, liquido patet. Nigredi nem porro, que combustis in rebus orius .atisq; spectatur in entibus, non in existentis naturae, caloris, sed materie speciem esse. αmateriam omnino nigram sui natura, ct talem perpetuo spectari, ubi adeo copiosa, adeoq; in seipsam conspissata est, ut in existentem calorem penitus obtegat, itaq; una
ipsa spectetur, nihil est quod amplius declarctur: si non superius satis: ut existimamus in proprio de coloribus declaratum est commentario.
CALOREM MOTUI TEMPORE, NATURA QV Ε, ET DIGNITATE
Praeire: de motum caloris operationem esse: nullumq; nouum calorem i motu rebus indi, sed praeinexistentein excitari. Cap. VIII. t
Axo M motui, & tempore, & natura, & dignitate pmire, utriusque, di exortus, & natura declarat. Quoniam nulla prorsus motus opera calor usus umquam, rebus, quas attingit, sese indit omnibus, &calidas eas facit, nihil mobiles prius factas, at non & motus itidem, naquae ab aliena vi agitata, commotaq; per se tandem mobilia fiunt, cuiusmodi sunt, quae diu, vehemeterq; commota ignis tandem naturam assumunt, viresque, calore prius, tum&scsemouendi donantur facultate: calor omni no mota,vel ubi simul fieri apparent, praecedat necesse cransuper quia proprius rerum calor, ipsarum opifex visus est esse omniu; calida nimirum quae sunt entia a calo. re effecta esse ola.&que ipsis conditiones, facultatesq; insunt,a calore inditas esse oes, tau diuq; oia seruari,quandiu idem in existit calor, at eo ina minuto,vel etia aucto cor
rumpi ola, inq; aliud agi videntur ens: motus vero, quod nec a quibus qditur, ea ipse constituere, neq; unus, idemq; perpetuo ab ullis pini, neq; unus,ideinq; seruari in vilis, sed alius assidue atq; alius ab Oibus aedi videtur,& vel qui aeternus, petennis'; apparet. c. estis nimiru, vel dum fit perire, & qui pereat prorsus nisi alius assidue, atq; alius pereuntem excipiat; utiq; rerum subit tia calor ponendus est. Siquide non mole modo,h qua entia constant,sed naturas ctia, a quibus illa costituta sun t,seruan turq;, & a quibus proprias conditiones, proprias'; habet facultates, illarum substantias esse stat v, relicet:& calorem, frigusq; substantias esse suo apertis lime declarabitur loco. Mi ni inhvero,& motus substatia est, sed operatio omnino,& maxime caloris propria: perpetuo enim calorem sectari, ibiq; esse tantum,ubi & calor,&a calore,&solo eo aedi videtur. Itaqi, quod dicta est,no lepore talum,sed natura etia, dignitateq; , ijs nimirum ossius,
quibus operatione substantia picedit,calorem motui prsire statuenduin est . Propria porro caloris operatio motus cum sit,quin is illu foueat,vivificetq; , &proprias ipsius tria auseat, quin scilicet in quibus is fit,prei nexistens calor in ijs intendatur, accedaturq;, ambigere non licet.Vel olum. n. consensu, quq naturae cuiuis agedi, operandiq; tribui sunt iacultates, in sui ipsius imprimis bonum, comodum*, di propterea oino tributae sit ut, xc iuxta*S Uetes, operantesq; conserucat siue, obj cctentque.Et quod
12쪽
dictum est , a motu calorem excitari, accendique, qui commouetur , agitaturq; ignis manifeste declarat; pios terea enim vivificatur,& in flammas agitur,quod in existenti calori robura motu inditur. Itaq; cum nostrorum entium nullum prorius a frigore, sed eorum quod uis a calore constitutum sit, de propria cuiusuis natura calor sit, nec qua ratione motus, res nimirum, quae nusquam a se ipsa fit, nullamq; prorsus sese gς- randi , amplificandique, aut conseruandi vim obtinet ; sed quae ubicumque fit, a caloac fit, & qus calore qua uis cessante occasione, cessat& ipsa, calorem facerς queat con-ijcere non licet: Vtique, quod dictum est, calorem , qui commotis in rebus fieri vid tur, haud quaquam nihil ipsum prasin existen tem a motu i s indi, sed prsin existentem, at a frigore, a quo, uno igne excepto, reliqua nostra entia omnia perpetuo detineri vi dentur, &abi nobilitate, a contraria nimirum natura, contrariaque operatione reieetum, retusum ,& veluti in veternum deiectuin a motu veluti exciri,& robur sum ro. Quamobrem frigus proprio e subiecto deturbandi, propriasque in eo vires man, testandi, potentem fieri existimandum est. Id vero, & inde plane intelligitur; quodque velocissimo per aerem commouentur motu, at duro, renitentiquei ulli obuia fineta, nihil conteruntur, non summopere incales clit; quae vero nullum ipsa aedunt mintum, at ab alio valenter conteruntur, summo ea donantur calore ;&in ignem, Dahmasque aguntur. Nec vero, quod contritio ipsa calorem faciendi potens sit, sed propterea omnino quod quae conteruntur rus, laxantur, aperianturque, ea nimirum donantur dispositione, quam statim subeat, penitusq; occupet, in eamque agat pretia existens calor tenuitatem, quae nihil ipsum sese amplificantem,essundentemq; eijciat, retardetq; multo copiosior factus, nullaq; a densitate reiectus, multo robustior factus videtur: quin ne id quidem contritio agere interdum, sed in existenti tantum calori exi tum, quo exiliat, patefacere videtur . Quoniam enim nec supremae lapidis portioni, e qua a ferro icta ignis exilit, tantum unico ab ictu calorem indi, a quo nullo temporis momento in ignem agatur, minus etiam intermedium acrem amotu, contritione ue accendi, imaginari licet: neque enim, si fiat quod passim intuemur extinctus in cinerem agatur, & nec agens aliud, a quo, nec res e qua fieri queat, alia adest ulla ; tique vel ignem ipsum, vel ens bene ipsi proximum, & quod id tenuius, calidiusve, aut virumque factum, quod huiusmodi ictus Vere potest, ignis fiat, lapidi prauneri stere existimandum est.
sed e ut ita construcadus fuerit, & cur quibus Caelum mouetur motibus, iis moueri oportuerit, inquircndum esse. Cap. IX.
V o v I A u naturarum, a quibus, & molis, e qua Mundus construetus est, conditiones omnes satis sunt,ut arbitramur, explicatae: age causam modo, cur, quomodo Mundus constructus est, construendus fuerit, & quibus Celu moueri apparet motibus, ijs moueri oportuerit, quantum homini licet intueamur. Nihil modo laborandum, qui una, eademq; e materia,& uno, eodemq; a calore non unu prorsus, nin. uniforme factum sit Caelu, sed in multos distinctum orbes, ct quorum quidam, ut Mathematicis placet, sibi ipsis penitus uni sermes, eadem uniuersi dispositione, eadem caloris copia, eadem spetie, alij quapiam sui ipsorum parte minore tenuitate, itaq; copiosiore,& propterea robustiore donati calore, specieq. , In stellas scilicet acti sunt, di nequaquam omnes numero, magnitudineque aequales, sed, & hac, &illo amplius immensum quid a se ipsis differentes. Non sanE caloris perst ; & temere, nullaq; agentis ratione, sed a Deo a longe nimiru poten tissimo longeq;
sapientissimo opifice, de i quo ipse iactus est calor, ei recti, de Dei arbitrio, imperioq;
13쪽
gemῖs 'Caelum opus esse , &sacra nos diuina littera, &humana etIam edocet ratio; que scilicet, nec calori, nec en ii alij prorsus vlli, sed uni Deo opus attribui sinit, quod arte tanta, tantaq; sapientia, & potentia construmam sit tanta. Dei porro opus Caeli inicum sit, utiq; siquis modum, quo costructum sit,hurrianis inquirere audeat ra tionibus non arrogans modo is, impiusque, sed prorsus etiam amens; nihilq; minus damnandus videri potest, quam si, & Dei potentiam inquirat, qua Mundum uniue sume nihilo creauit. Nihil etiam Caeli constructionem, motusq; indagantes aed,&iulamachos huiusmodi esse supponentes, cuiusmodi Mathematicis exponuntur, vel si errantes quae dicuntur stellae non propterea sorte in contrariam stellato orbi partem serri videntur, di non aeqvh perpetuo ab aequinoctialis polo distant, nec ut reliquet Terris iisdem eode in situ perpetuo imminent, sed assidue aequinoctialis polo modo proximiores, remotiores modo, Terrisq; ijsde assidue magis directe, magisve oblique fiuta quod, ut illis placet, ipsarum orbes supcr di uersis polis, & proprio quidem motu,lon Seque eo tardiore, non ut supremus ab oriente ad occidentem, sed ab Occidente ad orientem feruntur ;&a supremo rapti, in candem, in qua ipse sertur, reseruntur par tem. Nam qui inferiores orbes a supremo disti ncti, & propriu sortiti motum cum sint, ab illo rapiantur, di qui duplici motu, di alteri contrario altero simul moueantur, nos cogitatione quidem assequi non possumus . Sed propterea sorte errantes i)s, que fixpdicuntur, veluti obviam fieri, illarumque aequinoctialis ad polum distantia,&ad sup positas Terras situs assidue immutatur, quod candem quidem in partem, in quam,&supremus,&ab oriente omnino ad occidentem ipsarum etiam orbes mouentur, at non eadem, qua ille velocitate, non scilicet viginti quatuor horarum spatio, sed lontiore tempore proprios conficiunt giros . Itaque non eadem cum stellati parte, quacum commotae sunt, perpetuo seruntur, sed assidue illi veluti a tergo, &obuiae tandem fiunt . Eodem videlicet cum serantur itinere, contrario ferri apparent.Et super
aequinoctialis quidem mouentur polis: at quae ijs subiacet,& quae poli vicem ipsorum si ibit pars, haud quaquam immobilis perpetuo torpet, sed assidue ad aequinoctialem
declinat,&ad quendam usque delata terminum, rui sus veluti retro sertur, rursusq;
polus fit. Quare & stellae, quae in medio orbium locatae sunt, aequinoctialis polo in do proximiores, modo vero remotiores, di his modo Terris, illis modo direct e fiui. Nec quin, dum ab Oriente ad occidentem seruntur orbes, veluti in obliquum decli, nare,& duplici, at nequaquam ineri altero contrario moueri queant motu, nobis obstare quid videtur; quin nullam ipsorum partem perpetuo immobilem fieri, sum. md nostris congruit positionibus. At ut diximus,quod manifeste fit, duplici motu, de ab Oriente ad Occidentem altero, altero vero ab Aquilone ad Austrum errantes moneristipponentes, nihilque amplius modum, quo utroque simul moueantur inqui
rentes, nostrum persequamur munus.
dui ruerit, iiqueCaelestibus orbibus dati sint motus, quibus moueri apparent. Car. X.
Isti v M, Terramque, vel si ipsorum conditor Deus contrarijs, &quet
sese mutuo oppugnent, corrumpantque donauit viribus: tale tamen.
tantumque utrumq; faciendum ipsi placuisse, quali, quantoque facto, trema tantum utriusque portio siquidem,& extremi huius tali pars vlla in aliud unquam agitur ens in entia, in quae assidue agi vi detur, immutari pomi et reliqua virilisque moles in propria seruari
queat natura, missime declaraadum videtur. N m , si artifices quiuis , vel qui
14쪽
traul,malesesque sui n tura sunt, quae ipsi c6struunt opera, quamma Ime ea
diuturna esse maxime appetunt ,& omnibus procurant modis: quis longe optimum coeli,terraeque condito rem,que ipse creauit entia, non aeterna ea esse posse,& aeterno tempore propri s sese viribus conseruandi potentia esse, sed , vel a seipsis mutuo vir Eue vel ab altero alterum corrumpi posse,voluisse suspicari queat. Minus etiam non ea omnia, quae e terra coclum constituit fieri voluisse; sed quaedam, veluti ex accidente fieri. ouis enim longe sapientissimum ongeque potentissimum rerum omnium c ditorem& qui coclum,terramque E nihilo creauit, non eas ljs vires,easque naturasi
didisse existimet, quibus quς fieri vellet fierent, alia nulla λ Nec vero propterea sacris
diuinis litteris repugnare videar,que ccesum,terramque peritura,aut alias, quam qui, bus donata modo sunt, naturas assumptura enuncian t: neque enim, ves penitus c- Ium,terramque abolendi,& in non ens redigendi,vel utriusque vires, actionesque meprimendi ,extinguendique,&immutandi, aliis'. ca donandi,quae omnino placita ipsi sierint, essiciendi omnia impotentem Deum asserimus, nec asseremus id unquam, at id modo. Deo coelum,terramque costituenti vel si contrari)s ,& quae sese mutuo ompugnent, interimantque donarit naturis, talia ea, tantaque iacienda placuisse: 'tnec mutuo utraque, nec ab altero corrumperetur alterum, sed utrumque inpropri seruari posset natura: & quq e terra a Sole assidue fieri viden tur entia, assidue heri pol, sent. Id vero,ut asseram, non flamma modo Dei bonitas,quq ens nullum, num p sertim quod sit,cuiusmodi ipsius opera sint omnia neceta est, perdi velit: sed vimul'. vositio fietura,&quantitas,coelestiumque orbium constructi , motusque manifestat. Propterea scilicet non in altera Mundi parte coelum,terra in altera, sed coeli in medio terra locata est: quod, si extra coetu in sit terra, quod contrariis naturis donata quae sunt entia facere videtur mutuo sese averssentur,aufugiantque,& proinde, quq c temra a sole fiunt,vel non ex uniuersa fiant, neque unus existat Mundus, & temerciorte moueatur coelum, nullo ab interno, stabilique retentum ente. Et coelum, terraquc silia rica facta est: illud quidelm uod multos in orbes distinguenduin cum fuerit, in multos distinctum,quin uesuti e multis compositum cum sit, & quos si non conim, xiis diuersis certe moueri oportuerit motibus; utique,nisi sphaerica donati is sitiit ligura mutuo sese discerpant,dilacerentque,nec,quo maxime obicctantur, unito in i m . meri queant motu .' haruuero, quod, ut in entia n quae a Sole aga uidetur, agatur αin due a m est,ab ipsius inet uiribus non destruatur,quanta maxima lui portione licet.
a Sole fouenda est. At uero quavis alia donata i sit iorma, nequaquam quod spiraeci, ea facta fit dimidia sui portione perpetuo, sed minore illustretur Et propterea etiam
ad coelum collata nullam sortita apparet magnitudinem, quin, & Sole ,& strilis muntis lon e minor facta est. Nam non radiuuiam, & centri uicem non obtinens, sinu idem eius dimidium perpetuo aspiciat Sol, extrinis cur te partibus ab ita obliqua eo aspiciatur, ab ita exili languentique luce attingatur, ut ipsius uires multo prauem tim ampliores factae nullo eum reiiciant negotio: & si quidem quibus directus,ues dis recto proximus fit exu et terras Sus, non certE,& quibus diu latet, maximeque oblinuus iit: itaque nec reliqua,quae ex illaassidue a Sole fieri uidentur,fiant, conseruenturo uer nec infima ccesi portio seruari,felici ne queat. Qua bres coesi in medio,& isio calefiat, a proximiore trimirum alicra, altera uelo anums Gluturno titultratR
Sole. Et maxime illis contrari;s,longinue minoribus donata, cum sit uitibus, quam maximElicuit ab illis, sed aeque uniuersiamovenda su it, Et propterea coelum non uni sorme, nec ualde univcrsum robustum, sed longei maxima ipsius portio tenuitate simina, maximeque exilibus donata est uilibu di quas terrae natura
15쪽
eo piosissimul inditus est calor; inque stellas aste sunt: earumque, cum alis multae, tum Sol ipse multo terra inaior factus est , long . quam terra amplioribus,& quantis facile terram exuperet donatus est viribus. Verum quam longissime, & ipse, & stellae reliquae agnae praesertim citerra amo uint.Et non unum faetum est coelum, sedit' plurimos diuisum,di itinctumque est orbes, iisque,dc sol, & reliquae terrae proximiores quae itin i, a rixae su n t ona nes: & duplex ijs omnibus, beneque ab altero alter cum Vel ci tat tum v eluti & itinere differens,ut videtur, assignatus est motus, longe nimirui alter velocissimus,&veluti in directum,pigrior alter,tardiorque &veluti in obliquua quo veluti per vices huc, illuc actiis Sol,terris nullis nimis diu directus immineset,ledaeque omnes illustraret,omnesque animalibus, si non omnibus, at plerisque, hominiabus certὰ commodas facerct sedes:tantisper in singulis immoratus,directusque,vel dia recto proximus faetias,dum exuperet quidem illas, at non penitus perdat tamen: Gq. diuturniore 1 roximioreque foueret luce singulas, quo minus iis diremis fit. Etenim si iιsdem uniuersum praeditum sit viribus coelum; vel nihil prorsus terram immutet et penitus perdat eam tandem; si scilicet languidiores coeli uniuersi, quain terrae sin t vires, nihil hanc illud in alteret unquam , sin robustiores,penitus tandem propria ex hac deturbet,& suam huic in dat naturam,& in coelum agat tandem, nulli, quod quale est facere videtur, huius portioni sese reficiedi spatium p ebens ullum , sed undique via uersam assidue oppugnaris,exuperansque Et sibi ipli copulatum , coniunetiimque,& num omnino si sit coelum,& stellas secum omnes simul, ipsumque deserat Solem, cIs propria huius,illorumque orbes proprio tantum motu,& vel itinere eodem, Vcleadsi
supremo coelo ferantui velocitate, ademque perpetuo ratione .modoque eodem te
xis omnibus perpetuo inmineat,& ijsdem in omnes viribus perpetuo agat sol; utique inedias,quibus dii ectus imminet, ill que proxiinas penitus exurat, perdatque tandem ἔcxtremas, quas nihil aut valde obliquus aspicit,nihilsoueat, nihilq. collustret unqua. ut qui Mundum non a Deo ipso constructum cxistimet, n6 impius inod6.& serus, sed supidus etiam optimo iure videri possit. Et in is nos Dei Mundum construetis consilium sapientiamque intueri contenti. iisque eam amplius inquirendi ,hominibus'. manifesta ndi studium relinquentes,qui acutiore, quam nos donati sunt ingenio, vel quibuet ipse eum manifestavit D us,ad propositum redeamus opus. Et quoniam coelum .icrramque i n principio a Deo creata, itaque & prima esse Mundi corpora, de m-tia reliqua omnia ab iis constituta esse, non solum diuinarum testimonio litterarum, in quo pio homini acquiescendum omnino est, sed humanis etiam rationibus manibiestatum est,deinceps cur viro acalore, tot,adeoque inter se diuersa constituantur e tia,& nequaquam lingula eo amplioribuς caloris donata conditionibus,quo&robustiore calor non scilicet eo tenuiora, albiora,inagiique ad motum apta, quo &calia dioia sed entia longEplurima magno a calore constitutabat non tenuia,albaqtie, ne mobilia, sed bene crassainigraque, & immobilia, multa contra mobilia,ssuidaque, at vel nigro vel medῆς do i , ta coloribus,num,quae dicta sunt, entia nimirum omnia, deaque etiam ipse,ipsumque mare e terra a bole facitam sit,&assidue fiat, & qui uno tantumwodemque a calore, O adeoque diuersa constituan tur entia, & cur non omnia
consistentiam,di olitionem, spetiemque, que propria naturae, & quaelibi ipsis comstuan t sortita sun t, vel si horum quaepiam satis declarata rideri possunt, diligenti intueri ne grauerituri ni v
16쪽
Et retia reliqua Omnia e Terra a Sole immutata effecta esse. Cap. XI.
OEL v M , Terram q. prima esse Mundi corpora , & entia reliqua quas. uis ab illis effecta esse,uniuerso nimiru a coelo, & a longe praesertim robustissimo Sole e Terra constituta esse,sacrae,ut dictum est,diuinae litterae testantur, quae scilicet unum coelum, terramque unam in principio a Deo constituta esse, enunciant;&sensus utrumq., & humana decla - rat ratio. Quonia Sol modo, terraq. liceat enim uno in Sole,& stellas reliquas,&uniuersum intueri coetu,quado eade illius, stellarumq.,& coeli uniuersi natura,coditione'. reliquar oes,at huius vires, coditione'. reliquae multo robustiores, nobisq. manifestiores sunt nec fieri unqua, nec unqua immutari, entia vero reliqua assiduEfieri, assidueq. imi nutari, corrupi q. videtur; & quae fiunt no alia e re, sed una e terra, e qua scilicet enascutur omnia,fiunt; de nequaqua a se ipsa ,proprijsq. a viribus in illa immutata, proindeq& a propria natura corrupta,sed a Solis calore immutata a'. parent. Itaq. no quibus uis in terris,&quouis sub Sole omnia ,sed pleraq. certis modo in terris,certoq. fiunt sub sole; ut nulli dubi ucse possit, uine terra singula certis aso- iis viribus cocinnata, immutataq. fiant. Praeterea,& quod entia quam is ijs de prorsus, quibus Sol viribus spetieq.,at non integris illis,nec pura hac,sed bene illis imminutis,cebilitatisque,& bene hac impurata, ijs omnino v trisq. donata su nt, quae a Sole terriinditi videri queant, at no penitus exuperante,nihilq. & ipso passio, sed a repugnante, Scontra agente terra reiecto,imminutoq.,& qui propriam quidem illius naturam ex ipsa deturbarit, suamque illi indiderit,at nequaquam & crassitiem in cam egerit tenuitatem,in qua pura ipsus speties spectari,& moueri ipse queat: patet utiq. coelum, te xamq. prima esse Mundi corpora;& entia reliqua omnia, quρ prirsus naturaliter fiut, a Sole terra oppugnante,inuertenteq. effecita esse.At vero quonia si reliqua,qui nulla sortita sunt magnitudinem, & que passim e terra a Sole scri, passimq. ab cor um altero immutari,corrumpique ipsis intuemur oculis,Solis,terraeue opera esse, nulli dubium esse potest; aquarum etiam cssiuxus tot,tan tosque, & marii molem,bene vasta nimiruCntia, di quorum emitus penitus nos latet, & quae & ipsa nihil immutari apparent, ς terra a Sole educi,proindeque & ipsa a propria natura,& veluti a principio enecta esse suspicari licet. Age aquas etiam omnes,& ipsum etiam mare entium reliquorum ritu e terra a Sole fieri,&propriis, si liceat, ratio uibus intueri ne grauemur. At illud prae sati, quod scilicet, si sacrs divine litteret aquas itidea principio a Deo creatas esse ponunt, haud quaquam id negem umquam, quin maxime ,& ipse afferam. Neque enim qui coelum, terramque e nihilo creauit, non & aquas eum Rapnes creare potuisse, de creasse negem umquam. Id modo colendam,aquarum scili x turam aquas aliis exentibus trici edi prorsus impotentem,& aquas nullas alijs ap aquis feri unquamos omnes a Sole o terra fieri posse, di fieri omnino assidue , sicis, ut existimo sequens
manifestabit sermo. lir Iu . . t tu
' solum Cαlum, terramq. sola in prima entia;reliqua secunda ego omnia. Cap. XII.
Qv A s nullas, nec ipsum etia Mare propsiai natura,& veluti a primcipio constituta esse,sed,& illas,& hoc e terra a Sole essectum,& vel si
reliquis longe maius sit Mare, primum corpus no esse,sed aquas omisnes,& ipsum mare,veluti entia reliqua qua uis, Solis, terraeq. opera,
di secu nda esse entia,satis ipsorum virium imbecillitas,& fluores,qui nostro ab igne, & cum sal, tum & entia alia multa, quae manifeste Eterra a Sole fiunt declarant. Quoniam aqua nulla sui ipsius scio,vicien'. est,nulla
17쪽
scilicet, quod Sol, ut distum est, igni'. agit, & terra nihil a sole passi actura esset, ali sex entibus prati nexistentes deturbat naturas,proprias'. ijs vires,& proprias indit conditiones,& in aquas ea agit; utique proprijs a naturis effecta videri no potest. Noster etiam ignis non reliqua modo entia crassitie qua uis,& qua uis donata sint dentitate, sed ipsam etiam terram in omnigenos fundit fluores. Et multis in terris, beneque i)ς aditis,& quam Ion issime a Mari amotis sal enasci apparet, quod utique salsis e fluoribus,& quieterra a Sole facti sint, fieri necessario exi stimandum est; neque enim res alia ulla, e qua,nec agens aliud ullum,a quo fieri queant, intueri licet ullum. Et sontes insuper ab alijs,fluvijque emanant atque Mari falsi,&qui ab igne tenuioribus sui partiabus spoliati que,ac marina aqua in sal concrescant; eos'. e terra a Sole factos,aperta etia est. Cum q. non in alia modo entia longe a terra,quam aqua est,amplius dimota,
di longe Soli proximiora ,sed in longe tenuissimos,longeq. calidissimos vapores,lci' sum etia in ignem, ipsum scilicet in coel iam Solemq. in ipsum terra Sol agat; Vtiq. qui ui in aquas quasvis agere queat,& agat omnino, itaque aqua qua uis terra a Sole ius a sit, ambigi non potest. QiGn,vel si modum,quo terram Sol in aquas sua dat intueri no luceat, a Sole tamen eas e terra fieri asseverandu est; siquidem, nec molem aliam, equa, nec aliud agens, a quo sieri queant, nec unde emanent comperire licet. An e stagnis
cistuant tertie inclusis ξ Verum vel si quanta vis terrae indita illa fuerint,defecerint tandem omnia: nec ex ijs, si effundantur, plures quod passim euenire videmus copi
sioresq. ex aeditioribus,quam ex humilioribus effluant terris. Mare certe superiorum corporum actione nisi assidue enascatur, minus assidue crassum , minus'. ii et saltum. Qv oniam enim, vel Aristotelis,ves sensus etiam ipsius testimonio, aquarum reliquara more,in vapor agitur mare hque in aquam rursus,at dulcem,tenuemq. coacti, Marirnrsus restituuntur;tum & quod immensa quaepiam tenuium, dulciumq. aquarii m Ies assidue in mare illabituri deniq. modis multis maris crassities, salsedoq. nunquam non imminuitur; nili ab assidue enascente bene crasso, beneq. salso in propriam restia matur naturam,tenue tandem dubio procul,dulceq. fiat. Nec vero ne moles tantae terra educi queat erendu est quicquam; siquidem,ut alibi amplius declarabitur,m iis magnitudo terrae vastitati nec conserenda quidem est: nihilo enim terra amplius,
breuisiimum certe cst uniuersum: &si uniuersa ipsius profunditas simul sumatu r,dimidi, sorte stadij longitudine non exuperat; ut & qui assidue illam metiuntur,referunt;&caeruleus in uniuersum eius color declarat. Nam,ut in libello de mari pluribus aς mus,ubi paulo profundius est,no caeruleu ibi amplius ed nigrum spectatur,atrumq- Siculi certe freti, quod longE omnium profundissimum, longeque apparet nigerriamum prosunditas nostris hominibus, qui plurimis eam in locis quam diligenti Emamensi sunt,nusquam Octoginta duos passias excedere comperta est. At te raesemidi meter,quibus breuissima uidetur, duodetrigiota millia stadia alijs etiam longe plur excedit. Multo praeterea mari crassior terra cum sit, Δ quae si in marinam soluativi aquam, multo ampliorem expandatur in molem; uel ex ea terrae portione mare iam erum uideri potest, qua terrae dempta, nihil eius imminuta apparet moles. Qyonianilii itur non reliqua inodo entia quae uis, sed &aquae reliquae omnes, & maris etiam imus moles assiduee terra a Sole educi,& rcliqua omnia passi in enasci,i m m u tarique,&occidere, at cietum, terraque nihil unquam immutari, sed cadem utriusque magni t do,& speties, naturaque perpetuo seruari,entiumque exortus,immutatioque,&i Ut Atus,ccci terraeque apparet opus; utique coelum,terramque,quod sacrae di tina liti vae tcstantur, prima esse mundicorpora AE a quibus entia reliqua fiant omnia, nece si
18쪽
bene omnia propemodum disiimilaris constituanturentia. cap. XVI.
S a porro terram oppugnante, eiusque naturam,&condistiones reliquas det urban te, suas . in dente, tot intereaad '. diuersa constituuntur en tiai quod solis, terraeque uires longe
amplissiunae sunt,& quae non quiduis oblan P, statim , penitui l.
concidant,pereantque uniuersae; sed quε paulatim imminuende sint, & bene iam imminutae uiuant tamen, uigeantque. Et dum alterae alteras oppugnant,& ad in ternitionem agunt,n quaquam stertunt,nihilque contra agunt alters, sed strenue repugnant ;& dum non penitus percu nt,cotrarias & ips, oppugnant, oblaeduntque,& imminuunt. Itaque qui a lole aduenit, terram q. subit calor,
priusquam in existentem naturam penitus ex ea deturbet,& integrum sese ei in dat, diuersis assiduE donatur uiribus,diuersus nimirum fit.& longe omnino plurimi calores fiunt: de quorum singuli non proprias modo aedant actiones, propriaque constituantcntia, sed qui reliquos oppugnent omnes,omniaque iis ab ijs constituta sunt, corrupant destruantque entia. Siquidem quibus, quantitiue donetur uiribus calor, nu quam sese est unuendi,&Emole qua uis praei nexilientes naturas quasvis deturbandi, illamque ipse occupandi facultate spoliatur, aut appetitum deponit. Et quod, vel ijsdem praeditus viribus calor materiam subiens diuersa donatam dispositione, densi xum nimirum, laxioremue, proindeq.,dein qua copiosior fiat,exiliorue, nihil forte munus a se ipsis diuersus,& sibi ipsi conerarius lit,quam ab in te ro, robustoque imminutus, lan Suid usque. Praeterea,& quod non perpetuo agit sol, sed agere interdii cessat, S dum agit non ijsdem perpetuo,sed alijs atque aliis agit viribus: & quod non quotidiano tantum,eo nimirum agit calore,quealsidue ei fundit,sed eo insuper, & amplius sorte.quem iam diu terris indidit, atque indit sol, qui lon3h diuersissimis terris, diue sissimaeque singularum inditus profunditati, longe, & robore, & copia diuersissimus fit i&diuersis is a solis viribus assidit E solus, diuerius fiat necesse est: & nequaquamc quod iteri existimet quisl a robustioribus illis robustior, copiosiorue,& a languidi ribus languidior,exiliorue, sed secus prorsus robustiora languidiore,copiosiorque,arobustiore vero languidior,exiliorque. Siquidem robustior tactus solis calor,strenue supremam terri portionem emollit,laxatquc,&strenue prsin existentem ei calorem ibueti itaque& , tribus is a litus, de materiam nactus longe minus repugnantem, & quae tenuitati cuiuis patente praebeat egressum,molliores illius partes, in quibus praecipue insidet calor, in cam agit tenuitatem,quam evehere,dc in qua elabi queat,& clabatur. Praei ne istente igitur palore magna ex parte Elapso,eoque quem semper effundit sol,l Dipore e terra erupente exuperato,eo frigidior suprema haec terrae portio fit, quo ma-
di rectus ei imminet sol. Obliquo contra eo saeto, quoniam languidissimet eius via es nillil terram subeunt,nihilque assidue adueniens frigus reiiciunt,& praei nexistens calor longὲ abest,ut propri)s modo viribus,terram,cui insidet,densiorem presertim ab exuperarite trigore factam, in ten uitatem,vaporesque agat; & longius etiam viii quD am illius portionem in eos egit,efferre cos ut queat, nihil inde elabitur; quin frigo ris sese effundentis vires exhoi restens magis assidud sese colligit, de robustior fit,ampliorque. Itaque Iansuidiore sub sole,hyemea calidior ub robustiore vero,aestate sirigidior fit que superuclai stibiacet terrae portio . ed At unde digressi sumus, rede inus, propterea itidem uno a solis, cilique calore terram in solem, cphamque i iurat a tot,adcoque diuersa interea constituuntur entia,quod terrae dispositio speciesque nequaquam veluti puncto abest,quo emenso in has illa: agantur, sed quam longissimo astipua a sunt spauo : idque noa vcluti saltu, sed uauu suxu m cotinuum conficiem
19쪽
a Idum est uniuersum. Huiusmodi enim agentium naturarum progressus est omnis. Et puncto quouis propemodum emenso,atig illae fiun t,atque aliae. Adhuc,& quod suprema terre superlicies,uel quae bene plana,beneque aequabilis,&eodem soli exposita apparet modo,maxime inaequabilis,& minimis quidem paene,&sensum fugientibus, at continuis distincta est tumoribus ι qui & ipsi veluti, & ma ni montes aliis sui partibus,
diuturniorem, magisque directam,breuiorem alijs, magisque obliquam excipiunt lucem .Propterea dum terram in seipsum immutat sol,adeo in multa intereaiadeoq. diriuersa ea agit entia,quod maxime ipse diuerso,maxime a. dii sormi asit calore, & in terrarii agit longe diuersissima. Qtiae porro dicta sunt,caloris,frigoris q. vires, dii ieie mutuo oppugnat,innumeris propeinodu imminui modis, diuersis'.utrumq. donatu victi.bus,diuersum,& cotrariu etia sibi ipsi fieri,& calores,qui viri u robore, sorte di amplius qui copia differunt sese mutuo auersari,oppugnareq.,& dispositiones quε celi, terraeq. dispositionu mediae sunt, innumeras propemodii esse,&priusquam illaru,harumq. altera ire altera agatur,in medias ora agenda esse, & eode a calore, at e mole quiduis di uersa,& cade h mole, at a caloribus,qui quiduis a seipsis differant,diuersa constitui entia,& sole diuersis assidue agere viribus,mq. recedete, lore terris inditu non recede-xe,sed in in immorari, si declaremus, superflui sorte videri possimus, di simus omnino sepollui. Qui s. n. calidoru entiu lonξe diuersissimas esse vires, & calida quae sunt, sese,
mutuo auers ari,aufugereq., mutuo sese oppugnare, interimereq.,cal Ores.sdiuersi donatos viribus,sese mutuo oppugnare, corrupereq. n6 percipit Quis coeli inter,te , raeque dispositiones,&caloris, materiaeque species summam nimirum tenuitatem tan mamque inter crassitiem,&albedinem summam,summamque inter nigredinem, innumeras dispositiones,species'. esse,& per eas omnes ad has illas agi, no intuetur ΘQuis itide,& di uerso a calore,&ab eode etia, at diuersa e materia diuersa constitui cntia.& omnia quiduis proprio ipsoru calore aucto, imminutoue,qua uis id fiat ratione, ea dispositione quiduis immutata,longe a seipsis diuersa, alia omnino,at'. alia fie inon percipit. Cui alium assidue,atq. alium a sole ad nos calorem accedere, auditoquq iam sole suprema, profundioremq. etia terram ab eius viribus adhuc retineri, ignota est,occultum q. At non sortE,si reliqua attentius inspiciamus, incusandi simus, vel sici ipsi bene sensui manifesta sunt,& satis declarata videri possunt omnia; que nimirii, de obscuriora sorte sunt, quam ut veluti obiter aspicienda sint,& digna certe,que intoltissime inspiciantur. Nam,& si eodem a calore, at qui non perpetuo agat,sed agere interdum cesset,eOq. amplius ut frigus,& robustum id illius actionem interceperit,mat viam candem in aliud,atq. aliud agi ens,quam una, eademq. illius actione acta foret, de calorε eundem tenuiori,crassioriq. inditum rei diuetas donari viribus, diuersasque aedere actiones passim intueri licet rat modus tamen sorte,quo,& hoc di illud fiat.lato renos queat,isque amplius,quo qus magno a calore costituta sunt, di quibus magnus inest calonnon & consistentia dispositioneq.&specie donata sunt, que a calore fieri, di caloris esse visa sunt,mollia nimirum,tenuiaque,&alba sunt, sed longe urini illis omnibus,vel quibusdam,quae a frigore facta.
a amplius,cuius actionem frigus intercipitolia constituat entia,quam si idem perpetuo agat. ti calor idem crassiori inditua res,ampliores sumit vires. Et entia multa cup i sition'specieque donantur, quae neesbi ipsis, nec inexistentico r. v gruant naturae. Cap. XIIII.
II. xxa, quidem sunt entia,quod diuerso calore, diuersa dispositio , di uersa donata sunt spetie. Et qui calor, quaeque dispositio, & quae inditur spe. cies ab externo calor a quo reiciuntur inditur omnis: isque talei Ajn Mar
20쪽
donat; quali donari se ea sinunt; iuxta proprias videlicet ipsius vIres, &rerum, quas subit dispositionis renitentiam perpetuo eas disponit;& iuxta inditam dispositionem,
suiq. ipsius copiam,speciem indit. Forte enim numquam prorsus, no perpetuo certe tantus calor materiam subit,quantum capere ea potest;sed minor plerumq., in quam praesertim non intege diuturnu'. agit. Quapropter diuersus assidue qui fit calor,&ueria ab iis,que unus, idemq. perpetuo si st,ijidemq. assidue agat viribus constitueret, constituat entia oportet. Nec propterea modo,quod non idem ipse perpetuo agi; tsed nihilo sorte minus,quod non in idem perpetuo agit ens, quod nimirum iuxta diue sis in existentissubeunti R. naturae vires,actione .,diuersum assidue,&ipsum fit, d, versaq. natura,&diuersa donatur dispositione: eoq. amplius,si e diuersis constet pamtibus, qui non eadem omnes simul donari queant dispositione; sed quarum ali daemolliuntur, in fluores alit & in summam agantur hae tenuitatem, & quq statim elabatur omnis. Etenim, si ubi caloris actio remittitur, nequaquam qui factus est fluor, in vapores agitur, sed factae crassitiei immiscetur, uniturq.; minus utiq. rediens calorea attenuet, educat' oportet: eoq. amplius, si caloris actionem robustu interceperit fib sus, quod tametsi inditum calorem non deturbat, quod ubi fit nullum nouum conqnituitur ens imminuit sorte tamen quid, factam certe mollitiem indurat, & compinsit. Itaq; qui veluti per vices redit calor, nutquam quem sibi fecerat aditum, neq; cai dem nactus dispositionem, sed aliam, atque aliam, longeque ab ea, quam secerat,di uersam, & quam non idem ipse, sed alius subeat; multo diuersus constituat ens,o potnt; eo nempe diuersius, quo diuersiore modo agere cessarit calor, diuersiusq; interea contra egerit frigus. Idem porro robore calor, seipso robustior,languidiorq; a seipso scilicet diuersus fieri, disterentesq; aedere aetiones potest;&robustior, Ianguidiorquesti & diuersas, differen tesq; aedit actiones: siquidem,& materia maxime expandi, a m plificariq;&maxime in seipsam densari, inq; angustum cogi, eadem videlicet malo ria angustiorem, amplioremq; occupare potest locum. Et calor illam, non ut vas, audlocum quempiam subit, ut tantus ibi fiat, quantus, quem occupat, est locus. sed po vitus materie i nfigitur,vnumq; ei fit. Itaq; , ut materia,vel in seipsam densata,&mul
ta, copiosaq; est, vel expansa, explicataque, & modica est: ita, ct qui in ea fit calor, vain seipsum collectus,&copiosus est. vel veluti explicatur, in amplumq; expanditur, doe illis fit talamobrem, vul ide robore qui est calor, si materiae indatur, quae diuersam. sortita sit dispositionem, a seipso differens fiat, disrentesque aedat actiones oportetu ain, si calotum, qui xque quidem tenuibus, at non aeq; magnis insunt flammis, qui igitur nec robore, nec copia, sed sola a se ipsis differu ni quantitate,diuersi a se ipsis viqderi possunt,&sunt sane diuersi, qui nimirsi vel casdem res diuerso immutant modo. di in diuei se agunt entias utique,ti multo mehercule amplius is a seipso diuersus fiat. differentGq; aedat actiones, qui materijs inditur; quarum moles quidem,&ambituet
idem, at non de dispositio eadem sit, sed quarum altera bene in se ipsam densata,hene itera a se ipsa explicata sit. Etenim qui illi inest, non modo veluti ampliorci quae suntis me, pluribus agit viribus,sed bene ijs sibi ipsis unitis, &quae sese mutuo fouent, at matq; , di mutuserobu sibi ipsis indui.Vni prorsus, ijdemq; , ut sint calores,eandeq; , ut ae tanta fione, conditione nulla prorsus a seipsis disserant; sed, & robore, & copia vni,iidemq; sint necesse est. Quin desuuidior qui est calor,si multus in seipsum colligatur, robusto, sed per tςnuit tem dilium, si no vehementius, copiosus certe calefacit. Integer nimirum calor,quod magnis agit viribus, penitus in quae agit, nulloq; subit iamris momuto: at exilis qui est,exiliter calefacit; imminutus contrased multus in una coactus,n o n adeo stren μς subit: at multus,quod est, copiosusque,q uod m ultis scilicet astix viri biis,copiosius calefaciti eoque ut videtur, fiammis prunarum differt calon ab illo. n. uehementius stabiri nos,molestim; assici, t exilius certe calefieri, ab contra