장음표시 사용
21쪽
donata sunt, quae, nec sibi ipsis. nee truxistenti congruunt naturae. Curion Euplurima non unam, candemq; uniuersa sortita sunt dispositionem . Et quomodo,quae viram eam,de que diuersam sortita sunt, digno sci queant. 'Cap. XV. - 4. nil 'Ia nou. M 'la, Iroibo uNT iv M porro multorum consistentia, dispositio, specie', nec sibi
ipsis, nec in existenti calori, a quo constituta sunt, congruunt; non
aeque scillaei mollia, tenuia, alba sunt oninia ; nec horum singula xta inexi stentis caloris roburi sed dura sunt quaedain, reni tenciaque,& alba, tenuiaque,&traspicua, glacies, crystallus, oculi buna i, qui, quod crystalli speciein refert, crystallinus dicitur, & adam s. Quae
dam nec tenuia quidem, sed bene opaca, bene l. corpulenta, ani inaltu in Olsa, areen. tum, & marmor. Non alba itidem quaedam at ten uia, transpicua l. geminae, lapide ιq; inulti. Mollia contra quaedam, fluidauectiarn. nec transpicua sunt, nec alba, cera,pix, sin uis, si uores multi. Et nequa' uam qua caloris ijs insunt conditiones, iuxta inexi
gentis caloris robur robullae insunt singulis, languidaeve, scd ijs interdunt robuiti res, quibus languidior inest calor; & per pauca qusdam v ere sibi ipsis sitnilia sunt viii
uersa: reliqua vero Omnia, vel quae una prorsus, eademq; apparent, diuersam omnia
nacta sunt dispositionem,&alijs sui partibus laxiora, deliora sunt alijs, ijsq; it imini tis, itaq. sibi ipsis immixtis, ut quod ex omnibus copo sit uin est eris, nusqua in a se ipso diuersum , sed unum prorsus, idem'. appareat uniuersu in . Hoc inde euenit quod perpauca quaeda similari e terra, & vno,eodemq. a calore uniuersa et secta sunt, e quali costituta quae sint, dubio procul conditiones ora,&sibi ipsis,&in istenti naturae maxime con gruentes sortita esse oporterat et sed e Terra pleraq. , que alio, sui partibus, &no magnis is tenuior, laxiorq. , alijs vero crassior est, dcliorq.: quin cuius quodlibet fere punctu veluti e tenuitate, crassitieque,&bcne ea diuersa compolitum est ; cuius itaq; portio nulla, nullo propemodum a calore uniuersa simul una , eademq. donari queat Eispositione Et nequaquam primo e Terra exortu, sed, ut sequens amplius mani fista Litiermo, e fluoribus omnia propemodum funi, qui, de ipsi ita diuersam sortiti sunt ei: positionem, veluti&Terra, e qua uitasti sunt, & vel a frigore gelatis, quo modo glacies, crystallusq. , vel a calore tenuissimis sui partibus spoliatis, ita l. concretis, quomodo animalium, plantarumq; partes quaevis, & quod e marina aqua conficitur sal, effectum videtur. Ma nifeste enim haec omnia e fluoribus,si quidem amplius a frigore duratis, at tenuioribus coth partibus elapsis, ita I. reliquis concretis,constituta sunt inorum igitur albi uniuersi qui sunt, trans cuique, quibus scili et qui inexisti calor resinon robustus, at tantus tamen uniuersi Sin est,inquanto inexistentis materiae nigredo
renitus lateat, quorum omnino portione in quavis,sola,pura ineris letis caloris siricies spectatur, di qui ea donati sun t tenuitate,que aduenienti luci peruia sit uniuersa,
visciuis ijs concrescant modo, in album, transpicuumque, cocrescunt ens, ut glacies ,
crystallus,&oculis inexistens declarat humor . At qui albi quidem uniuersii ειυγn letranspicui itidem stant, quibus scillaet qui inest calor adeo materia excedit, vini nil irsius species ab huius nigredine obtegatur, deturve usquam, sed, & in ipsis uniuersis multus hec in illa latea at crassiores sunt, quam ut externe luci peruu sint, in albam
ct ibat non traspicuam, sed opacam, corpulentamq. cuiusmodi animalium ossia sunt, xem transmutantur.Qui contra bene quide tenues, transpicuiq. uniuersi sunt, at quariam in ipsorum parte, quantula visca sit, in existens calor a materiae copia exuper
tur, itaq. ab huius nigredine illius albedo impuretur, tenue ij quidem, traspicuumq. . non album concrescunt in ens: sed illud ita magis, minus'. ad nigrum vergit,ut magis, minusue impurata sit caloris albedo: atq. ex huiusmodi geniae, lapides a. nonnulli videtur. Quorum vero, vel molta uniuersa, vel portio quipiam, non ea caloris copia
22쪽
copia eaque donata sit renuitate, in qua pura illius species spectetur, Jequam exserna lux permeet, sed vel in uniuersa illa, vel quapiam in portione inexistentis caloris albedo a materiae nigredine intingatur, obscureturve, luci l. imperuia sit,ij ves albi sorte,& transpicui fiunt, teni ritate qua in illante, immixtaq; crassitiem exuperante huiusmodi erant, elapsa, non album, transpicuumq; , sed ita magis, minusue ad nigrum vergens, prout inexilientis caloris species magis minusue a materiae specie taedetur,ad nigrumq; agatur, & opacum omnino cocrescunt inens. Et fluores nullo a frigore correpti, sed interno calore, tenuitateq; , cui is inhaerebat externo a calore educta, vel spote elapsa, in stabilia concrescunt entia; quod non eade uniuersi donati dispositione,&s uidi erant uniuersi, sed, α ipsi veluti e quoribus, crassitim; compositi, at longh ea munutissima, & quae penitus illis immixta, Ze ab illis veluti vectata fluere, de ipsa videretur: suoribus porro in summam aetis tenuitatem, itaq; elapsis per 1e illa facta, & in seipsam coacta, in ens concruscit bene corpulentum, fluendiq; impotens. Quo fit,ut tu re sit asscrendum, nostrorum entium perpauca quaedam sibi ipsis similia cile uniuersa .& una uniuersa, eademq; dispositione, itaque, &vna, cadcinq; natura, ijsdem'; tota donata esse viribus. Reliqua vero omnia sibi ipsis dissimilia, & diuersam dispositione,
proindeq; ,&diuersas sortita sunt vires; quod fluores,qui in cac reuere,ves tenuioribus sui partibus spoliati, non propterea sibi ipsis similes facti sunt,sed adhuc quo modo, & terra, e qua effecti sunt, veluti e tenuitate, crassi tieq; compositi, & non una, eademq; , sed bene utraq; multiplici, di penitus alteri immixta altera. Et nostroruin e
tium longh plurima ex ita diuersis constare partibus inde clare in telligitur; quod ipsorum perpaucis ea eueniunt, quae si vere sibi ipsis similia sint uni ucria, eueniant omniabus,&quae passim ijs euenire videntur, que sibi ipsis similia sunt, vel quin sint parum
abest, dulcibus nempe, purisq; aquis, benedepurato vi no, oleo, cerae, sebo, pingue dini, aceto.Non scilicet eodem a calorewodumq; propemodum temporis spatio idem v niueis a patiuntur , inq; assidue tenuiora fiunt, quo robustius , diutiusq; in ipsa agat calor ; ut marina aqua, fluoresq. alii multi, lutum, animalium carnes, sanguis,semen, lac .& oua manifestant. Propterea sane, ut dictum est, quendam v R. ad terminum, Q eo squedum &crassiores ipsorum partes a calore exuperetur, corpulentiora assidue
sunt, durioraque, quod nθ eadem uniueria donata sunt dispositione, sed veluti e t nuitate, crassiti eq. sibi ipsis immixtis composita sunt, &pi iusquam in mollitiem hae aeatur, maxime illa tenuis secta est, elapsaq. omnis. Itaque illius haec, de sui ctia ipsius sectata contactum, d in se ipsam coacta crassor facta esse apparet, ac durior. Age vero uniuersalem canonem, quo non exquisite quidem, distincteq*e, sed uniuersali, & cλmuni quodam modo,quae ab uno, uniformiq. calore, & quae a trigore itidem, vel in Ioris actionem excipientcives veluti per vices agente, & similari, di Isimilariue, & mobli ore , durioreuec Terra constituta sint,dignosci queant, inquiramus, alias, si captis
sauerit Deus, diligentius inquisituri. CANON, QUO QVAE UNO, V NI FOR MI Qv E A CALORE, ET
quae a stigore itidem, & quae similari, dissiimilariue, di molliore, durior ee Terr constituta sunt,dignosci queant. Car. XVI.
l A M o M inquiritur,quo singulorum entium exortus, constitutioq; dignoscii queat; quae non ab integro, penitu'. exuperante calore, sed ab imminuto, -- α-ν j & vel a frigore, uesa materiae crassitie reiecto interdum, costituta sunt. Itaq; vel non iss csiditionibus,qusa calore afferuntur omnibus,sed partim his, illis partim, quae a frigor cfieri uita sunt, iis quae calori attribui nequeunt prorsus, donata appγIem, uel si quidem iis omnibus, quae caloris sunt, at bene obscuris, & quae latere nos
queant; entibus praesistim indita suntabambienus iri sors cssur,vel nullis Irorsu ,
23쪽
De rei tam natura. Lig. L. assed consstentia, dispositioiaeque, quae propriae frigoris vi sunt, & specie, quam calor i attribuere non liccat. Propterea, quae caloris, quae frigoris constitentia , dispositioque, opus,&quae illius,quae etiam materiae species est nam nostrorumentium nutulum prorsus a frigoresed eorum quod uis a calore constitutum est,&vcl suprema temrae portio in calidum acta est ens,frigoris species nusquam nobis conspicua est,itaque nec inquirenda est tum,& quae in cntibus a calore exuperatis iuxta illas, immutatio. nes fiunt,vel si satis superius ostense vidcri possunt, quoniam veluti ante oculos positi te magnum ad propos tae rei inspectionem adiument uina: serant, hic etiam, ijsque inentibus in lucri ne grauemur, quorum constitutio manifesta esse potest. lii quideinque ea dena ijs colistentia,dispositioneque,&specie donata, & a calore exuperata, in Eo eodem immutari conmecta sint , quin eodem a calore, rebusque in illdsm , ct e dem ijs modo constituta unt, dubitandum non est. Iamque entia, quς subit, penitul que univcrsa inuperat calor, laxa ca,fluida, icia uia, alba facit,& dum nihil is proprijs in operibus languet, nihil scilicet ex ijs elabitur, nihilque externo a frigore reijcitur,rctunditur ue, qua ab ipso ea consistentia, dispositione, specieque donatis su rit,in ea perpetuo permanent. Frigus contra que corripit, quantumuis mollia, fluidaque,durat omnia, compingit et tre, & ad crassitiem agit. Et materia nigra conspecta cli;&vbi non ea caioris copia ipsam subit, in cuius albedine ipsius nigredo lateat, non alba amplius ed coloribus,qui album inter, nigrumque med ij sunt, & nigro etiam assecta c lore fiunt cntia,sii materia,vel copia caeus crat,vel adeo in seipsam densata sit, ut inexistetis caloris specicin penitus obtegat. Praeterea, nec materiam eandem diuertis viri bus praeditus calor, nec idem hic diuersam illam eadem donat dispositione, sed robi stior,quam languidior calor, &molliorum uterque, minus itaque repugnante magis laxat,magisque attenuat, itaque, quς univcrsa sibi ipsis vere similia sunt,e materia ea, quae eadem omnis donata sit dispositione, vel si quid a se ipsa di serat, a calore certe, qui aeque uniueisam exuperarit,effecta sint oportet. Minime vero, quorum non una, eademque est dispositio,ied dissimilari omnia e materia, & a calore non aeque uniuersam immutante, constituta esse existimandum cst. Ad haec quae a frigore gelantur,
quod nullam id G illis tenuitat cm exprimit ita ligat eam modo,& pro fiuxili stabilem sacit, in quo res a calore soluta, haudquaquam rursus concrescunt, sed fiuida perpetuo permanent,ut glacies c quo uis fluore facta,declarat. Quae vero a calore compinguntur, quod in exilientcin is suo rem,quo immixto univcrsa suebant,magnam in te. nuitatem actu in eduxit omnem; ac propterea concreuerc,quω,quae ipsorum remansit portio, sui natura fiuida non est: soluta haud ita multo post, eaque omnino elapsa renuitate,quam, qui eas luit, secit calor; & nulla irae tenuitate, aut non ca certe, qua in istente fluere possent,sed calore, a quo fusa sunt Hapse, rursus concrescunt. Nam materiam quae adeo sibi ipsi inhaeret, adeoque sibi ipsi allixa,via itaq.cit uniuersa, nihil, it a se ipsa separari,dissoluique, itaque nec fiuere queat, si robuitior eam subeat calor, statim,& prius omnino, quam praei nexisten tem naturam , dispositionemq. deturbet, propriam q. eam faciat sedem, veluti dissoluit eam,& pro dura, stabiliq. molle facit,stuidamque.At quod nihil ea,vel inuri id certe laxiore,amplior inq. secerat, quod ut ipso abcunt e sui da rcndaneret,iaci eda cra quod omnino fluere ut posistet, non facta dispositio,sed ,qui subierat prae: labat calor, elapso, n6ssuit amplius, sed rursus in se ipsam coit,colligitur l. uniuersa & dura sit & itabilis. Haec inquam omnia ita cu sese habeat, at l. eueniant, non supremit modo Rium Ad,que semper Habitur, tenuitate,& aquas etiam dulces quae sunt,& quas in summam uniuersas calor agit tenuitate, & si que alia huiusmodi sunt,tenuia nimirum,fiuidaue,&similaria,albaq.entia,que costilentia, disposition specie,que caloris proprie sunt,3 que nihil a frigore obisse,immutataeue videri possum donata sunt,unoea a calore,&similari,beneq. molli,&laxae materia,ves
siquiue d: Iivilis,durioreue,& dcliore, at penitus, & aeque deuicta uniuersa costituta
24쪽
cs e existimamus. Quae vero nec mollia, nec fluida,quin bene dura,beneq. stabilia &hene tame transpicua sunt,albaq., cuiusmodi glacies, crystallus'. , & dictus oculi humor, Scadamas est insictu. e alia huius imodi sunt, non quidem primo ortu e terra ipsa, nec b terre simili, e crassa scilicet,densaque re, sed c fluoribus Omnia; neque enim crassi ties vlla t ranspicuitate tanta, tantaque, & eadem uniuersa donari queat albedine, nomagnam in tenuitatu,&in fluores, aut in suo ribus bene proxima acta rξ. Et quod glacies,oculique humor aperiuc filioribus, vcla frigore ligatis,ucli nexistentis caloris, tenuitatisque portione quapulam spoliatis, itaque concretis estecti sunt; utique& r liqua illa aeque his transpicua, albaq. e fluoribus, & ipsa effecta esse maxime est rationi congruum. Et crystallum glaciei ritu e fluore vere similari, & a frigore gelante effecta esse,inde intelligere licet; quod aegrius quidem,a t & ipsum 1 chementi, uniformi l. , &diuturno a calore liquatur; & in quem liquatur filior per se nunquam concrescit; minime vero,& oculi humori, adamantique hoc accidit. Etenim qui in illum concreuit fluor, in animalium concreuit corporibus, ac tenuissimarum iptius partium abscessu concreuerit necesse est: & adamas, quod non a robustis limo, sed a certo tantum, determinatoq. calore liquatur,vel sumine,& xque,ut videtur,albus,transpicuusque, pro sus tamen similaris videri no potest; propterea enim robustissimus calor illum no fundit, quod tenuissimas is illius partes in summam prius agit tenuitatem, quam quae mi, nus tenues sunt sui das faciat: quo fit,ut illis abeuntibus adeo hae in se ipsas cozant usi densenturq., nullus, ut eas subire queat calor; a moderato autem in filiorem soluitur uniuer sus, quod dum tenuiores is partes in suo rem soluit, minus tenues ita emollit.
laxatque,ut qui factus est liuor has si ibi re,& his immisceri queat, proindeque sibi ipsis
utraeq. tinna tae,&veluti unu Det v, in unu tande, cunddq. liquantur ocssivo i E. itaq. suores,qui in hos concrcucre,c materia facti videri possunt, bene quidem molli, bo neq. laxa,at no penitus similari,& ae 3 ue uniuersa a calore exuperata, e quali qui in glaciein, clystallum q. acti sunt, iactos esse consentaneum prorsus est. Entia reliqua alba quide quae sunt,at non bene modo stabilia,beneq. dura, sed opaca insupericulusinodi
animalium ossa,dentcs,ungues,& ouoru cortex, albumq. nostro ab igne amplius concoctum,&plantarum faetus nonnulli,& ligna,&cu sal,tum lapides multi, argetum l. ,
ct metalla alia quaedani, e fi uoribus & ipsa,vel e re filioribus bene proxima, constituta esse existimare oportet. Id q. inde in felligitur, quod vel si multus materiae in datur c Ior,minime tamen eius species conspicua in illa fiat,nisi bene ea expandatur,& in iluores,aut in filioribus similem explicetur rem ;& cor si magnam materiae molem,e quanta illorum multa csistant, aeque uniuei sam simul immutari, & cadem uniuersam dis p sitione,eademq. donari specie, existimare non licet. Et certe si non cundem perpetuo, at assidue calorum in terram ei landit Sol,ltaque non ab eo, quem semclidi veluti temporis momento illi indidit,sed a nouo insuper, quem enundit, illum immutari opo rei ; iccirco extrema illius portio magis immutetur necesse est. Quodque illorum plexaq. manifesto h filioribus fiant, ea videlicet, clus in animalibus, plan tis . , alba,duraq. sunt Oia,patet.Neq. enim ambigi potest,quin animalia uniuersa es ine,incnitruoq. sanguinς,e bene nimirum fiuidis rebus, nec quin albae quae ijs insunt res e semine eis ciae lint. Et plantas uniuersas, e bene &ipsas fluxili, aut fluoribus proxima re constutui, ipsis intueri licet oculis, &suo amplius declarabitur loco. Et cum qui inaniuinalium fiunt corporibus, tum lapides alij multi manifeste e fluoribus fiunt, tenui xibus ipsorum partibus, vel externo a calore eductis, vel sponte cum proprio elapsis. Itaque, & argentum ,& reliqua alba quς sunt, vel si dura, densaq. apparentie titioribus omnino,& modo, qui dictus est cocretis fiunt. Ipsi porro fluores, tuado in dissimilaria,nihil l transpicua concrescunt entia,proindeq, nec similares, nec tenues videri possitiat, utiq. h terra nec similari, nec molli, dca calore facti sint oportet, si qui idem unilarmi, at non certe aeque illam exuperante uniuersam. Nam vel aeque alba
25쪽
De remm natura. LII. L. - , g, orrum entlum quae apparent , dissimilaria omnino esse, inde liquidὁ patet, quod
quae ipsorum Iunduntur, nequaquam quae similaribus eueniunt in unum uniuersa, eu ndcmque liquantur suo rcm, isque x niuersus tandem in flammam agitur tenuita-xem, nulla sui portione durior interea factus, crassiorque. Huc adde quod quae nub. tum interea in fluorem agi visa,in stam mas,sumumque s olui apparent,manistae veluti c tenuitate, crastitieque,& bene utraque multiplici, beneque alteri immixta altera, coinposita su n t. Et manifeste non in diuersas modo tenuitates,sed in crassities etiam soluuntur diuersas. Crassities enim cinis est,fuligoque, quae a calore exuperari non potui t. Quae vero transpicua quidem, at non alba, cuiusmodi gemmae multae, multique lapides, e fluoribus & ipsa, & bene quidem liquidis, tenuibusque neque enim transpieua sin i,nisi e nuoi ibus facta sint at non puris, sed quibus crastities quaepiam,
quapiam scilicet materiae immixta est portio; cui, quod non ea caloris quantitas ii dita cit,in cuius albedine materiae nigredo lateat,non pura illa, sed huic comixta ip ehatur, itaque nigra apparet: quos igitur si quidem uni firmi, non certu a que cxup rante a calore,& molli quidem,at dissimilari certe e terra factos elle exi sit mandum est; di cuius dum partes alis in fluorem,&bene eum tenuem,albuinq. , alit si qui dein quorum,at non album certe actae sint. Nam a quantulauis immixta materiae nigredine albedinem quamuis impurari. & ad nigrius agi,non solis modo declarat candor, qui vel liquidi issimas aquas, & longe tenuissimos permeans vapores, & resiliens etiam ab illis, puniceus,nauus, viridis, caeruleus, purpureusque, & niger etiam sit, sed liquores quiuis,& quantumuis albi,qui nimirum omnes quantulouis indito crassiore, nigroque succo,vel ipsius, vel nigriorem assumunt colorem. Et vina albis ex uuis expressa, ct alba existentia, taliaque, re nulla admixta,futura, diutius cum proprijs corticibus concocta, punicea fiunt, nigredine nimirum quapiam ab illorum materia assumpta.
Et arte quae fiunr gemmae mani suis hoc modo conficiuntur; siquidem duplici fiunt Eeuore,bene liquido, beneque albo altero,& u lapidibus ficto, qui quin transpicui sint,
parum absunt, altero vero eo e metallo expresso, cuius color gemmis indendus est. Etene nimirum albare, at cui alius immixtus sit color. Quae vero nec alba, nec tra
spicua sunt,cuiusmodi animalium pili,& plantarum faetus cortexque.& ligna, mapiades, metallaque multa, e stuoribus & ipsa etiam omnia, de si quidem a frigore itidem
duratis, at a calore certe tenuitatem educete,& tenuioribus sui partibus spoliatis en Oa esse,iudicandum est. Nam animalium pili,& plantarum faetus,cortexque,& ligna manifeste ita fieri videntur. Et lapidum, metallorumq. constitutionem diuertam esse, de illorum alia e terra ipsa nihil dum in fluores acta,alia vero e filioribus constitui, rationi consentaneum non videtur. Ipsos porro fluores,quod non modo in opaca, so pulentaq. , sed in non alba insuper concrescunt entia, vel magis dissimilares , vel cras. tiores, ita q. de huiusmodi e terra,& a calore vel non aeque uniuersam ea, vel minus exuperante effectos esse existimare licet. Eoq .& horum,& aliorum singulos corpulenti res,liuiusmodi q. E terra de a calore minus exuperata, quo & in quae concreucre entia, nigriora, crassioraq.,& frangi inepti Ora appareant,aegrius'. a calore exuperctur. Mefitioribus tenuiora sui parti uel studiu copactis en tiu,quq diximus pleraq. cu constitu tur,eoru tu non ulla,eaq. Ino,que bene dura,beneq. rigida sunt,& no alieno,beneq eo vehementia calore in existete tenuitate spoliata videri post uni, a frigore itide,& vetluti pcr uices relicta tenuitate assiduhgelant compacita, ampli q. durata efficiuntur.
Nam,& ma nifestet tacu alia multa,tum plantae,eorum q. istus costituuntur, Sita omnino colii tui, quae a calore in ijs immutationes fiunt declarat; qui . f. bene corpuleta, beneq. dura culint breui,languidoq. 4 calore lenta fiunt,molliaque. Neq. enisi ,si te nuitate omni elapsa,tanta ea acta sint in duritie, limoi a calore in tanta agantur molliti E. Et lapides qui in fodinis findi nihil repugnant,externo a frigore,minimeq.eo di turno durati onge incidui aegerrime. Que uero bene transpicua, aeq. sunt duranai C a v pius
26쪽
unius eatenuitatis enuxu, In tantam acta est duxit leniataque liquidissimum suorem Hpers nullaque frigoris ope duratum esse,existina a re non licet.
non debere: distincte enim caloris disterentias percipi non posse. Materiae itidem di spositionis diuertitatem dii incte non percipiet at melius tamen , quam lori vitra dis lingui,determinariq. Posse. Cap. XVII. ,
VI porris calor, vel quantus,quod nimirum caloris robur, Sc qiu
cius copia,quam terram,& quae cntia in qualia in uertat,minime inquirendum videtur, vi quod homini nulla, ut nobis videtur, i innotescere queat ratione. Qui enim,vel caloris vires,&calo Eipsum veluti in gradus partiri,vel materiar,cui inditus est, copia.
t quantitatemque disimcth percipere, di certis, determinatisque
caloris viribus,copiaeque in certam materiae quantitatem, dispo- sitionemque certas actiones,& certe materiae quantitati certai
determinatamque caloris copia a gignat e liceat utinam id alij,& perspicaciore pra, diti ingenio, & quibus in summa tranquillitate rerum naturam perscrutari licuerit. assequantur; ut homines non omni u modo scientes,sed omnium ferε potentes fiant. Nobis,ut ingenue fateamur , crassiore ingenio donatis, & quibus non nisi extremum vitae spatiuia philosophari licuit,minimeque id molestijs, curisque vacuis, scd inaud, to eoru scelere,atq. immanitate,a quibus maxime amari nos, colique, & foueri opo tebat maxime in summas dissicultates, summasque coniectis in molestias,satis sit, si qui,quantusque calor, quam molem, qua donet dispositione intueri liceat. Et non exquisite id quidem, distincteque, sed i iidiore,&confuso quodam modo, nec sim-pulas caloris differentias, quae in n itinerae,'roboris ,de copiae sunt, nec matellae conspissationis diuersitatem percipere pinentibus, sed perpaucas utriusque,&coi su se illas, indistincteque. Vel gustus enim, qui, ut alibi declarabitur, in exiastentis naturae ingenium, viresque exquisitissime percipere videtur, perpaucas ill rum di iterentias, & confusc eas percipit. Neque enim qualis, quantive caloris dulcedo, aut amarities actio sit, dignoscit,& dulcedinem omnem, omnemque am titiem bene amplam utramque, & bene a seipsa dillerentem, uti unam, candemque ponit, & ut unius caloris actionem, quae diuersi omnino est, & si qua illarum excedo revidetur, in existentis ne naturae robore, an copia exuperet, diudicare minime potest. Quin ncque materiae dispositionum, eius nimirum expansionum, conspissati nium suu differentiae omnes a reliquis seorsum singulae innotescere possunt, innum
iis,insensilibusque a se ipsis distatςs spatijs; at quae tamen quoniam magis quam quae caloris sunt obuis, percipiendas,contrectandasque, & dignbscendas se nobis praebin Utiques non omnes,&per se scorsum singulae, at in paucas quasdam colletis omnes dignosci nobis,diuidique,AE certis, proprijsque limitibus singulae, qui e multis laetis sunt, concludi possunt Vniuersus nimirum conspissationis ad expansionem pro gressus,vel nullo in spatio sibi ipsi similis, quodam in spatiio;qu in eo continentur di spositiones, ut una poni possunt,& quali ea e materia, qualique praecieu Ea caloresat, inquirere, statuereque licet; nec vero distincte, determinateque, i ed consusE ut dictum est in determinateque, non scilicet certis , determinatisque caloris vir bus certas,deterini natasque materiae dispositiones, sed vehementiori modo, langus
27쪽
De rerum natura. Lib. I. ATERIAE DIs pos IIIo NEs, EARVMQVE DIvLRSITAS, UT
innotescat: num iuxta it ius expansionem,constrictitanemque ἔμ tum, an uxi
molitiem itidem, iurulemque differant,inquirendum esse. Cap. XVIlI.
Ars a i Aa dispositiones conlepiaturis,una ne expansionis,conspissitionis'. an & mollitiei itide,ac duritiei diuersitate differat, Rum,sdiuersa ab eYpansione mollitie dia conspissatio ος durities sit, ita l. noeas modo materias,quae diu ursa expanis,constrictaeue sunt mensura, sed eas insuper,quaeiuxta inositiem, duritiemq. as ipsis differuui,diuersas sorti tas este dispqsi sqnes statuere oporteat, inquirendum est Nam & si,quae adeo in se ipsam densata eli mole ut nihil in angustius cogi queat, imprimenti renititur,duraq. cit; quae contra bene expasa,explicataque est, quod negotio nullo in seipsam residere,& contingenti Ioco cedere potest, mollis est, ni nil l. compria Uenti renititur,itaq. mollities, cessioq. molis expannonem,durities contra, renitet tiaq. molis conspissationem fecitari videtur: quoniam tamen quasdam valde quidem transpicua, mole bene expansa,beneq. explicata satis dura sunt, satis'. renitentia; quaedam vero bene opaca,& bene compacta, beneque in se ipsa densata, bene tamen mollia sunt,promptissimeq contingenti cedunt; succurret fortasse credere,quoniam mollities,cesso,durities, i cnitentia ab expansione,conspissationeq. diuersis sunt,vir rumq. diuersitates seorsum ab alteris esse inspiciendas . Quapropter duplex ne moli ties,cessio,durities enitentiast,&num veluti aqua, glaciesq. intςr se differunt, quae cxaeque expansa constant mole,at iuxta mollitiem, duritiemq. disserunt, diuersa do
nata dispositione videri debeant, itaq. duritiei utrius'. suam in mollitiem progressus inspiciedus sit, inuestigemus. Quod in caloris frigoris'. actionibus, a quibus illae fiunt omnes,dilucescet. Ad has igitur vel saepius conspectas regrediantur.
MATERIAE DISPOSITIONES, LARVMQVE DIVERSITATEM, NON
etiam iuxta illius mollitiei,& duritiei,sed tantum iuxta expansonis, constrictionis l. diuersitatem expendendas esse. Cap. XIX.
ALox quod mobilis sui natura est,&motu seruatur summopereq.obieetaturi qua subit mole,rigida ea si sit, fiet Eq. repugnet, veluti exoluit primit in Dentam, nexibilamque,talcim tandem facit, in quali quempia
edere queat nio tum. Id vero alia multa, vitrum, metallaque declarant ;quq exuperate a calore correpta,nihil, quod videre si cea in amplius explicata,mollia nunt,fluidaque. Comprimenti nimirum, viceis dant,flectanturque,& stuant,non materia: expanso, quae nulla ibi facta eli, sed ineri, stens praestat calor: qui,si no propria vi, at comprimentis ope usus, illam commouet; itaque eo ,si quapiam,non ea certe cum tenuitate elapso,qua dempta e mollibus, fiuidisque duranant, stabiliaque,inaeque magnam,& aeque renitentem concrςscunt m Iem. Nihil igitur in amplius molem explicans calor,exoluit eam primum, tum leuem, di qualem nullo euehat labo re, ut facia in amplius eam expadit,& veluti plicat, nec explicandi sinem facit ullum, donec tenuissima a , proindeque &leuissimam faciat. Dum q. in amplius expanditur moles, cultas ei,ut in angustius cogatur, locus videlicet,in quem compresja,sese retrahat, praebetur atquequo in amplius expanditur, eo
comprimenti promptius cedit, molliorque fit. Nam quae a leo in se ipsani densata est moles, ut a comprimentis viribus magis densari non possit, renitatur ea illi oportet. Qui enim ulla illius portio proprio eloco decedat, vςli reliquis separetur, distrali turque, cui in quem sese retrahat locus adest nullus,& quae reliquis omnibus ita infixa
est,agslutinataque, ut ab illis sciungi nullis,vu aon a pnesciatibus,agentibu . queat
28쪽
viribus Frigus contra immobile sui natura, motum quem uis, ut sui ipsu) e horret exitium . duamque currit pulmolem, iri veluti ligat,nihil ut stella,comprirniue, nullo dimoueri queat motu . Id veto,& fiuores declarant, qui a stigore corresti, nihilque, quod videre liceat,i in ingustius coacti, in glaciem, renitens , durumque concres uni in ens; tum in angustius asilidue illam cosit:& si robustius id adsit,diuturniusque mcere nunquam cest et, dum adeo illam denset, ut nulla avi nectatur, comprimaturue,
moles,ut in amplius expandi non possit,&qua veluti incorporea iacta,nihil prorsus ontii senti renitatur, nulloq. sui sensu facto cedat,& luci , quantulacumque ea sit, transtum praebeat, oihil eam imminuens, sedansue, tenuissima iacta est. Crassissima contra, maximequς corpulenta, qui adeo in seipsam dens ta est, adeoq. in auis sustum coactr,magis ut densari,inseangustius cogi no possit,& quae igitur auauis compressa vinihil cedat, nihilque disrumpatur,oc lucem
29쪽
i minutationes,lentorem,mollitiem, viseolitatem,quorem, vaporcaa esse. C P. X M
N I A M id proprium craIsitiei est, vi nihilis angustius cogi posit.
niluique comprimenti cedat; tenuitatis ocrι, ut nihil in amplius cxpandi queat,dc promptissime cotingenti l co cedat; ibi primum crusitiem in te uitate agi in tenuitatis ingeni 'nini sumere sta i u et i diu Rubi in se ipsani cogi quid, magisque con pison potesti id vero ibi mini siste fieri ridetur, ubi extendi, dilatari e, & ubi sie vi qui a potest
Siquidem externaret,quin flectitur,superfici es, si aeque ii ueria inscctatur, aeque uniuersa in amplius agatur, expandatur u e, in te ma vero iri tulistius contrahatur necesse est,& nisi id fiat, nulla x squam fiat in sexto: ar ex an sicillam hane vero in angustius cqgi,& veluti corrugari, siquid fectas, in quo qua ii ipso expansio, contra et ioq. fit, mani resta fiat, ipsi intueare oculis. Qi ae vero extenduntur non valde quid cin, at quid certe in se ipsa cogi millimandu est. Quandoquidem vero ea in Eo cxtenduntur quicJprimmitur, utiq. si ralde in se ipsa contrahi densariq. queant non in longum,latu tuque,scd in pro fundum, quo de 'uduntur serantur. Minus et ullam in partem dilatentur, niti quid comprimenti cedant ,& in se ipsa quid continhamur ; scd quod a principio occuparunt spatium, perpetuo in eo contineantur ;prόpt pcalcilicet quaq. uersus extenduntur, quod non adeo inlei pia densari, constrii giquc apta, ut in se ipsis, lucm comprimeticcuerunt, inueniant locum, alibi eum quaerunt; ex alio itaque depulsa AEdenisum ferri impotentia, in longum , latumque dilitantur ; liquidem sui natura adeo constringi apta, ut magis com p. essa alieno loco mi nim copus halicant,at non certe nostra id opera Neque enim cospissare, minus citat, expandere quid nobis licet scd utrumque agentium riaturaru est opus,qui ignoto concetaoque nobis modo,de proprijs uiribus penitus materiam subeunt, eamque e pandunt , amplificant,conspissant, constringunt: nos in amplius nihil prorsus sorte, neque in anguibus agere quid possumus; sed quae constringi a nobis uidentur,velis. ex utensis tenuitatis expressione, eiectioneq. coguntur, uel etiam quod do uere prius continua,continua fiunt,&iunguntur,quae uere iuncta non erant, bene certe simila- Iia,uci eque con tin ua quae sun t,uψ bene ampla,& quae facillime in seipsa cogi possint, uel nihil. uel intensile quid in angustius a nobis cogi uidentur. Itaque nec aer ullus, nec aqua, fluo resue alij,bene ni intrum continuae, similaresque res qua uis compresse gicrassi usi nens cogi, aut imminui uidentur quid; sed evaporationes modo quaedam, quae si ii icite crastissimis, tenui simisque constant uaporibus in angustu macte, compressiq.,itaq. his,ut existimare licet, pressis in aquam illi,a qua perexi euum quid a crant, coguntur. Quae igitur ficcti, extendiue possunt, magis ea in se ipsa cosi in loco ccdere uidentur; ibique primum crassitiem in tenuitatem agi, & tenuitatis ingenium assumere,statuere licet,ubi fiexibilis , lentaque, & magis conlpissari apta facta est. Ac limitam,terminorumque, quibus crassities ad tenuitatem proficiscens diuidi potest, is primus poni potest, quo lentor, ilexibilitasque contineri uidetur, bene ampla quidem 3c ipsa,& quae & ipla terminis multis diuidi possit. At, ut dictum est, gradus, quia bus a crassitie ad tenuitatem itur,innumeros,& longe illos minutissimos intueri, e plicareque impoten tibus,tentor omnis,omnisque flexibilitas, uel ualde a se ipsa di istarens una poni potzst. Ea si ibilia, lentaque omnia sint, quae sgre quidem, at nosti tamen,& in se ipsa cogi, de comprimenti cedere apparent: nam quod nulla,au t perexi sua adhibita vi id patitur, non ficiabile;d,lentumque, sed molle. Iure igitur alentore
diuersa mollities,& qui in secundo ipatio eo ni possit; in tertio viscositas, gliscrotei' , quae nimiru vel nulla ab externa vi, sed a se ipsa tantum, & a proprio pressa onere di Liundatur,ac di siluit. Viscositati fiuor succinitiqui cum multo quam viscostas contio
30쪽
tur, nihilq. prorsus,quod ntiri possit, comprimeti renitantur, & lucem multo quam suo reo admittunt promptius, multoq. minus faedan t. Sextum vero , atque extrema tenuitas, quael cilicet non tactum inodo,sed quatum uis in seipsam coacta, visum etia,
Quod vapores non Ai ni pe nitus lateat,&quantavis facta,lucem nihil imminuit, aed Iuevi qua, ut a uapo 'bus seiungenda ideo sit;&Gelo ea uniuerso inesse uidetur. I. ENTOREM, MOI. LITIEM QvE, ET V Is COSITATEM PURAS,
sit ceras lue a calore quoia is uniformis modo is sit . at commodius a languidio & ὸ similari re seri posse: impuras itidem a vehementiore,
EN Y o ii r s, mollitiei,&uiscositatis, quado eadem e materia eodem a calore fieri,modisque ijsdem a se ipsis dii ferre uidentur, constitutio simul inquiri potest. At quonia similares, dissimilare'. fieri possunt, seorsum utrarum q. exquirudae sunt causae; similares quidem, puraeq., E materia,uel prorsus similari,uel siquidem,& θ dissimilari, at que noEnluribus , diuersi'. dispositionibus, sed ueluti e duabus composita
sit,& quarum altera dum in tenuitatem agitur,quq clabi queat,dum aue esabitur omnino, altera interea in dictarum dispositionu quampiam agatur unu tersa,&quouis,ut uidetur,a calore,uniformis modo is sit nam: quae ditsormis immutat quod ut dictum est ueluti in alia assidue, atque alia is agit, longe aegerrime eadε inmersa donet dispositione.Atarobusto etiam calore fieri aptae omnes, commodius certe a languidiore fiun t; nam paulo uehementior si in paulo crassiores agat res,seu limitares eae sint,seu dissimilares,non aeque in ternas, ex ternasque earum laxat partes I ed similarium externas ma*is,proximiores nimirum,& minus occultatas, minusque defensas,dissimilarium uero minus, quin densat eas magis, in existentem tenuitatem educens ex ijs omnem. Languidior calor priusquam superficiem, qus praesertim bene crassa.deis seq. sit,&laxari renititur,laxet, emolliatque, dc in existentem tenuitatem ex ea educat ima iam subit; nec subire cessat, nihil enim quod uehemens facit superficiem densans, occludens'. unquam,numquam ad ima aditu sibi occludit; idem itaq. in internis,externis'. factus,&ijsdem utraque immutans uiribu I, unam utrisque,ear clemque impartitur dispositionem: &puro omnino lentore, mollitieue,aut uiscosit te donata quae sun i, que scilicet modo eode uniuersalenta sun t, uel mollia, uel uiscosa, cuiusmodi aurum uidetur,languente ac uniformi a calore facta uidentur. In prosundiore terra genitum aurum,non a Sole ipλ,& quotidiano eius calore effectum uideri potest; neque enim adeo breui immoratus, adeo densam, adeoq. Occultatam terram, in adeo remotam agat rem,sed a calore,quem iam diu terris indidit, assidueque in die Sol,languente illo quidem,lentoque,at satis uniformi. Nam lentum, uiscosium,aequEmolle uniuersum este aurum inde liquido patet, quod ab igne liquefactum, nihil aut jnsensibile quid imminui uidetur: propterea non imminuitur, quod nulla citis pars alijs prius attenuatur,aut magis,sed simul,& eque omnes,& si quaepiam ali)s prius,aut magis,elabentem eam, effugientemq. retinent aliae, & ucluti coercent, uiscosae quod
sunt,&glistrae. Dispositiones igitur omnes,similares quae sunt, puraeque similari e in teria,ues qus similari proxima sit,& a calore quouis uniformis modo is sit,sed commo' dius a lan uidiore fiunt; dissim ijares,impuraeque, dissimilari h materia, & difformi a OI um alterutro,& quouis a calor sed contrario certe ordine: languidior