장음표시 사용
41쪽
es mutatione tempus non esse: ita illud constar tempus, nec motum esse, nec
α, quenlotu. Sumendum vero est quandoquidem quid est tempus quaeriimus quid , fit ipsius motus,hine Goydium dueendo: simul nimque,& temporis, & motiis sensu Mν, flemus.Nam in tenebris,quanquam ein pus nostrum nihil patiatur, si tamen anilia is Egitemur,statim templis aliquod simul' ridet iremisses sed&cii in tempus aliqui iuu praeterijsse.simul &motusqifidam tismaret fuisset qucire aut motio; alit stunio ., Ii aliquid est tempust curn igitur moto vitorist,aliquid eius sit. nece Ise esti Cum aud
M. Meto in sint.Cum auisi in magnitudine 'prius .ct posterius insint necesse est di immoturi prhis &p6sterius inem j qua illic he, optirtione felpondentia. At ista iam in ,, remporiilla in lautiqu5d horum sterum setiipersequitur. Prius autem,&pullarius B in motii qui semipsa &lubie idem strat,quod i notu Grasione vero diuersa sunt, & motus non su nt i 'Atqui & tempus cognoscimus, eum inomn distria ovinaus, pri is ri,& posteriori distin ,tumque misse tempus dicinnis,cinii prioris , 5 o sterioris in ,, motu sensum habui miti S distinguimus autem,quod aliud si aliud ea esse & aliquid ,, aliud intercedere istimatu Cuniani uicturerna a messi di bulla esse animo conciri pimus,temporisque molia ei ita duo eosnsma aifirmat, lilii quidem prius, aliud po-- sterius,tum hoc ipsum ter piis esse dicimum Nam quod mongiis terminatur , tempus M videtur cisse,idque positum sit. Cui rigltiis iamporis notirentum ut v num sensu amm prehendimus,non autem ut plius,&posternas in motuδel ut idem quidem,no tamen ri prioris,aut posterioris alicuius,quod stilicet prioris Micuius sit finis, &posterioris aliri cuius principium,nullum tempus videtur furisse,quandoquidem nec motus. Cum auri rem prius,&posterius,tum tempus dicimiis.Hoc enim est tempus, numerus motus rari rione prioris,& posterioris. No ei minias inmotas,nisi ut numerum motus habet. Argumentum autem est,quod plus,& minus ex numero diiudicamus, maiore vero,&- minorem motum ex tempore. Tempus ergo numerus quida est. Recte quidem Ariastoteles,m entium motu,immutationeq.i' Vmporis cognitionem nos inductos esse, i& nullum prorsus teporis sensu ni fieri nos is p si sine motus cuiuspiam sensu,docet; quin .s motu quempiam intueamur, recordemuruciat non recte,ut videtur, iss tempus sine motu,& mutatione non esse colligit . Cur enidi,cum tempus visit,entis nullius motus,immutatio vepraestet, ed per se istat, ab entium motu pendeat,&si nul- Ius motus, nullaque fiat immutatio, templi tident esse, fluereque cesset Non recito itidem, propterea quod nec tempus suo, ni amotu, nec motum seorsum a tempore unquam sed perpetuo cum altero&alterum pprehendimus, tempus conditionem, affectionemve quampiam,& motus quid esse decernit. Nam,vel si nullam prorsus act-nitatem,cognationemve motus cum tempore habeat, nihilque prorsus illius tempus si,sed penitus ab altero alterum diuersum sit ; quoniam motus, immutatioque omnis in tempore fit, eiusque, & breuitatem, & diuturnitatem tempus nobis manifestat, &tempus nullum nobis praeterit, in quo motu quempiam non intueamur,recolamusve,
necessario ubi motus cuiuspiam nobis sensus fit, quod eius itidem durationis sensus fit,temporis itidem,in quo ille factus est, sensus fit :&ubi temporis, motus itidem qui in eo factus est.Itaque non, quod nunquam alterius tantum, sed perpetuo utriusque simul sensus fit, propterea alterum alterius quid esse statuendum est, sed id tantum, quod euenire videtur,motum scilicet omnem suo in tempore fieri, & motum prorsus nullum sine tempore fieri posscira videlicet tantum alteri ad alteram cognatio,assinutasque tribuenda est, quae tributa videtur. Minus etiam continuitas, & prius, post rivique
42쪽
riusque tempori indendam fuit, qudd quantitati , proindeque& motui, qui super ea fit,insunt i nihil enim amotu cum pendeat tempus , sed pςrse vς dictum est)existat, quas habet conditiones, a se ipso habet omnes, a motu 'hilam prorsus .. lirandum
magnitudini,super qua ininsit. Etenim coeli, cuius motus praecipue tempuS, num rii manensuramque esse Aristor i placet, pars quila alia prior, posteriorque est. At,videntur haec omnia Aristoteli, non certe, ut tempus motus numςrm, mensuraue ut iapassio,affectio uc quaepiam sit, dari potest: qui unim res,quae principio ,fineque Arui teli caret, & quae nusquam sibi ipsi difformis, nullaque ab intermedia redistincta est usquam,ret,quae passim terminatur,immutaturque, cui omnino terminum quempia, di quampiam assignare liceat distinctionem, numerus,mensuraue si aut qui res vlla rei passio, affectio ue sit,cui nihil inhaeret unquam, nihilque commune habet, ct a quo penitus diuersa est Itaque, si quam coniunctionem, connexionemque, Scathlutat In tempus, motu'. inter se sortita sunt,ea modo tribueda ijs est. Tempus mora sit. duratioque,de spatium, at non super quo, aut per quod, sed in quo motus, immutatioq. fit omnis .Et motus teporis sit mentura,at no omnis,sed coeli modo,qui nimirum unus continuus est ,& uniformis. De
quid antiquiores Philosophi,Aristoteles potis. mum,etu' . assectae, qui sine dubio in hoc senere caeteris omnibus longE ant celisit, hisce de rebus senserint,
accurate est excutiendu,ut nostra simul senten. -tia clarius e
43쪽
communem materiam sortita sunt entia, vel a nullo passa contrario.
si . suisque placet onanibus, quod formas illa, naturasq. Omnes lascipere apta cusit, nequaquam ab una eerpetuo detineri, aut queat, aut velit,sed alias omnes,quas siticipere potest,appetat, i &suscipiat tandem omnes oportet: neque enim illas suscipiendi appetitus iacultasque frustra insit. Itaque vel nulla externa in in istente con ari agente forma,sola materiae appetetia, potentiaque illam eij re satis Aristoteli est. Et propterea sub lunarem ignem,uel si a nullo is contr*yio ipsi epiam oppugnat i videtur, assidue tamenc'rrumpi .decernit. Et vera si sit ratio, non terra modo ed ipsum etiam Melum, secus ac nobis visum est,corrumpatur. Quamobrem explicanda amplius, excutienda q. est' seqtentia principio formae ous,omnes'. qualitates materis uniue in cuiuit
intum ,reliquae vcr' potent Π'R g tes, sed veluti stertentes: quae niuactu inteni m. aeterno tempore' eluti per vices han istusis a iri inditae sint. Jd vero quod si ' uae in pertrix Raturamin Rita, Meia nqllo Um,ittendunt existimautes li 'rita,urateriae,iqertissimae rei,&quae actio di, omnis per se penitus expers,quisit ens,& id modo Aristotcli sit, quod ab ageptiberi fit naturis,liarum quas Vu sibus detinetur, &quae in ea vigent, ycluti in soporem dei siendi,alias contra, , es veluti gem uiar in ei qs latebris latent kx uti excitandi,de in lucem, civili rite agendi facultat in attribuunt,propriss placitiis, rerum q. naturae inpugnan yiqRRI, Invitis, p*ccat di . Nam rem ponunt,quam nullaeconcm natur si ge ixi uita, si ςtinoses'. , deson plum
omnis non ipsarum productis sed expergefactio sit,aut reuocatio, quae in materia e dena perpetuo remanent eaedem,eo dumtaxat a seipsis differentes, quod no perpetuo vigilant,atque Operantur,sed stertunt interdum,&desides fiunt. Mirum praeterea, si quae actu existentcm,agentemque,& repugnantem deturbauit interemitque, demorutuam
44쪽
piam lairi,aut In altismum Epotem deiectam, omnique agendi vimitam,non pent,
tus cilci at,penitusque interimat .contrariam ,& ipsius interitum assidue expetentem, molien temque .de qus exitium allatura.iit tandem, nisi quid materiς natura existat,sed sorins tantum inpoIedlia: nullus itaq. materie sit usus sed solς forme suificiant,quod Aristoteli placere baud potest,materi m, subiectumque ad rerum generationem in xime necessarium,longeque illius naturam a priuatione,& a rinis in potentia' tu uersam iudicanti: quae igiIur forma cotrariam astu existentem, vigen temque, & repugnantem deturbauit, aequaquam, vel potentia,vel asio pacto ullo ibi esse sinet. Calor nimirum, qui terre frigus visens in illa,adtuq. existens deturbauit,agendique vi exuit, nequaquam in materia luam penitus Occupauit,& in qua iam diu viget ipse, regnatque, vel potentia,vel alio ibi modo esse volet vllo,vel ullo degere pacto: nam nes ripus nare,nec sese occultare, nullas subire latebras potest, in quibus a calore penitus domnia permeante,& occupante non deprehendatur, &deprehensum non exitio detur. At, ut hoc non possit forma exuperans, numquam certeapse a prosiigata iam,omni q. agendi vi exuta patietur, minus etiam a materiae potentia, a materiae alias ad formas suscipiendas aptitudine, vel appetitu superetur,agendique vi ouatur, aut in materiae gratiam libens ipsa latebras subeat, pene & esse cesset,quae seruari,&in subiecta diffundi omnia,& iuxta propriam naturam perpetuo operari summe appetit, quaeritque, de summis incessanter contendit viribus. Non igitur,ut Peripateticis placet, quae gen rari videntur sormae, materiae praei nexistunt omnes, idque modo ab externis agentibus formis habent, quod materia eae illis concinnant,aptamque faciunt, & hoc facto, per se illaec materie sinu, in quo delitescebat,ac stertebat, emergunt,&in opus exeunt; ted nihil prorsus praeexistentes,vere ab illis fiunt, vercq. cu en tibus generantur, te iptas amplificandi,multiplicandi, Jce proprin sedibus, nihil in his imminutae effundendi,&alienas subeundi praei nexistentibusque naturis inde eiectis, sese in iis constituendi facultate praeditae naturae agentes, quorum cntium naturas exuperant, non sui si- .
miles, potentia in ijs existentes in actum agunt, sed ea ipsae occupant, &se ipsas in ijs indunt, constituuntque;&huiusmodi facultatem ipsi in primis formis attribuant P
ripatetici,oportet . Neque enim o ternam materiam concinnent, nisi proprias vires, se ipsas in cam est undant in luci cana facultatem cum attribuant,calori itidem,cui manitesthinhaeret lux,attribuant, necesse est. Quapropter,vel si non calor ipse rerum fit forma, sed eius organum quonia organi casum firma insequi,&formae ductu,ma pisterioque organum agere Peripateticis videtur forma etiam proprias vires,&seipiam cum calore emittat necesse est. Cui porro ipsa insidet sedi, alii ut eam concedat, in eiusque gratiam ipsa,vt inde recedat,& pereat quantumuis illa similis sit, cognat que, numquam Peripatetici persuadeant. Minus ctiam iundamentum,cui ipsorum rario innititur, firmuni monstrent unquam. Ea enim quidem,quae entium singulorum
propria cst potentia, qua iuxta propriam naturam operari possunt, non ad actummodo ducatur, sed actui inhaereat semper, semperque actui infixa, & unum prorsus actui sit,oportet; qus nimirum singulis iii existens,&singulorum propria, externo nullo ad proprium indiget 'pus. At certe qua ab ali)s pati possunt entia, nequaqua, vel eorum quaragunt,vel eorum qui patiuntur; corrumpunturque est propria,ti nequaquam libera,absolutaque,sed utrorumque illorum communis, &veluti sub conditi v si scilicet agenti cocat patiens, debilius robustiori, neque enim coire hoc illi, 3choeagei ei pati illud, ne cellitas cogit ulla.In que igitur quavis occasione contrarium,robi suusque agere non potest cerna apparea Iullia,&numqam corrumpantur.
45쪽
&periratetici nonnulli talorem .stigiisque substantias non esse struunt, in cndo, examinandasque esse. Cap. tr. a. a. iit Luiti. mpum M . . Lui
ri O iuuisis' in i imi G at no 1 L v M uniuersum, ipsum etiam Solem salmi prorsus experim, &calorem qu Lais due a Sole emanat, no qbei RI natura, do subitati ab onare, sed ab eius feri motu, a quo suhlynam. Dcommoue tur,con' teratur , diuellatur etiam, segregetur,&ad terram vique dςustiuatur, i summe Aristoteles cotendit. Et, ut suorum mul is placci calorem,sti,
silique nequaquam substantias,& nat*ras esse statuit,qI ipis em .
inertemq. materiae mole subeuntes,in terram,aquam,aςren , i sim,&i' cliqv ςam agant entia; non eae reru sin t forinae,quarum praesenti atque opera quod limi quod agunt,quod Operantur,sint,agant,opcrenturentia; sed cutςrrae,aquae,acri, igili, tum
vero,& reliquis entibus ,plantis praesertimin bellu is alias a calore, trigoreq. ineliis naturas δε lonse eas calore,& frigore praestantiores, nobilioresque,&diuiniores, qua lucalor, frigus organa sint,quaeq. vera relli sint principia, formaen substantiae. o r tiones, quibus virumque astruitur, diligentissime ponderabimus, cum de rebus agatur,quibus ignotis, nihil fortassis in natura notu esse queat. At q. si brnace caesiiu,vcrae, di necessariae etia huiusmodi im sint oportet, quae res adeo sed sui repugnantes,
contrai laiq. suadere conantur rio amandus moes,,amplexandulque, ita summ0pere etiam ad iniridus, quin numinis instar venerandus sit Aristotel S, qui excellcnti iii-
genis acuminen magnitudine solis naturam non igneam,qualis sensu hcipiturine ab igne di uersam esse i ii tellexerit,modumque in sqper indagauerit, qxi non.calidusset, calorem assidue in terram demittat, illamq. in tot Malcia μέα qui insin cr,c in
nulla ab igne edatur actio, quae caloris non sit, aliam tamen igni, ut primus fortalse omnium illi tribuit Averro es, incile inspcxerit subitaliam, cuius ol si uirὲ sit calor.
Sin contra nullum habeat robur,non is sectandus, qui solem ijs viribus, eaque spolia natura,qua donatu ciscidus staci Aba o initesiam oppratio qui ibni, reliquii lientibus naturam impartiatur cuius nec species, nec actio, nec operatio spectatui x lla; qui denique nequaquam,quod docercu rosessi s fuerat,rerum no& naturam, sed suas doceat Opinioncs. uli:
M Mari, inquit Aristoteles,naturalia corpora,&magnis udines ses o, dum se ipsa mobilia dicimus essie; natur men im principium mut*I ..ipsis esse dicimus, omnis autem mox di secundum locum,quem vocaicinus latiuitem, aut rectus,aut circularii, aut his: mixtus em simpli Dccis autem hi duo soli ; causa autem, quia & magnitudines simplices, *O ili iquae pectaM qua circularis est,tantum sun tio circular igitur est qui circa mediumbrectus autem qui sursumo deorsum ; dico autςm sursum, quia di', S: orsum aurei liqui ad medium a quare o cesse est omnem smplicum lationem , ha quidem amem.bane autem ad medium, hanc vero circa medium esse. moniam a tem corporum haec quidem simplicia uec autem composita hs sunt,dico autem simplicia quaecumque motus principium habent secundum natuxam, utputa ignem , terram ac horum species, Se gnata his, necesse est&motu ilius quid simpliς , bos autem quodam Inodo mixtos ille, simpliciumq. simpli se , mixtos autem composito tum, noucetio Mua mptaria in , pN ;xuiadab umpi
46쪽
D simplex motus eo oris simplieIs est, etenim si compositum fuerit, secundum simplex praedominans erit ; erit igitur necessarium esse aliquod corpus simplex, quod natumia est serri circulari motu secundum sui ipsius naturam. Nam si qui unius est, vi alterius D fieri contingit, at natura impossibile est,si quidem singulorum simplicium cortorum.
o unus est secundum naturam motus. Praeterea, si motus praeter naturam motui secun- s dum naturam,& unum uni contrarium est, necessario, quoniam circularis motus sim-xi plex est, si corporis,quod circumfertur, proprius, naturalisque is non est, praeter natu
ram ipsius is sit i si igitur ignis id aut aliud huiusmodi, naturalis ipsius motus circularias contrarius erit ι at unum uni cotrarium,& motus,qui sursum,deorsumque mutuo sibi H ipsis contrarij sunt; quod si aliud ab ijs,quod circumsertur,corpus sit, erit utique alius νο naturalis ipsius motus; at hoc prorsus impossibile, nam si sursum ignis sit, aut aer,si ve rodeorsum aqua, aut terra. Tum ignem sursum modo, non & circulo etiam naturasa moueri,sed,quod alibi declarauit,a coeli conuersione trahi supponens, Ex ijs,inquir. is manifestum est,quia nata est esse quaedam alia corporis substantia, praeter has, quae hic si sunt consistentes,dignior,& prior his. Corporis nimirum, quod circumuoluitur, Πων. turam,substantiam q. sublunarisi nulli similem,contraria inue,sed diuersam esse , itaq. D sublunarium conditionibus nullis prorsus donatum esse coelum. Vniuersa Aristot lis ratiocinatio huiusmodi videtur. Quoniam natura motus principium est,quae natura constant corpora, mobilia secundum locum sint omnia, proprium omnia, nat ratemque habrant motum, & unum modo, simplicemque , quae una a natura conta ruta,ac simplicia sunt,& contra,quae simplici mouentur motu, simplicia sint oportet. Nam si &quae pluribus a naturis constituta,&veluti E multis corporibus compost sunt,uno &ipsa,& simplici moueri videntur motu, opterea ita mouentur,qudd n turarum, a quibus constituta sunt,una reliquis veluti praedominatur,cuius mouentur motu . Simplex vero motus, rectus tantum ς 4 , & circularis; siquidem & magnitud num, linearumquς,super quibus motus fiunt omnes,& quarum sorma motus sequantur oportet,recta tantum,circularis q. sibi ipsi perpetuo similis de uniformis, itaq. simplex est. Rectus is dicitur,qui a Mundi mcdi o sursum, & qui huiccsitrarius ad Mundi
medium,&deorsum sertur; circularis autem, qui circa Mundi medili circumuoluitur. At ver/,cum corporu singulo i u motus a singuloru natura emanet, quam motus ad se ipsos cognatione, similitudinemq.,aut contrarietatem sortiti sunt, metia de naturi, a quibus corpora costituta sunt,ad se ipsas sortiti sint oportet ;s miles,cognatarii. sint, quae simi Ies. & contrariae,quae eotrarios, & diuerta,quae diuersos motus edunt 'polatet . Ergo cum terra, & aqua ad mediu, er,di ignis a medio, Coelum circa media nat ra moueatur,& motus a medio motui id medium,unumque non pluribus sed uni modo contrarium sit, terra prosecto aquae,& aer igni similis, horum q. uterq. illaru viri'. contrarius,coelo autem,neque illarum, neque horum villis,aut sinnitis, aut contrarius, sed omnes a natura constituti sint oportet,quae a coeli natura prorsus diuersa sit. Nain circularem motum coelo secund*m naturam esse, vel inde patet, quod ne effingi quia dem potest,quod contra naturam circulari motu moveri queat. Quoniam autem siniplex is est,itaoue quod eo mouetur, vel secundum naturam, vel contr* naturam in uetur,& quod cotra naturam simplici quopiam motu movetur, naturalis eius motus illi contrarius,& simplex omnino sit,oportet; si corpus aliquod circulari motu contra naturam mouetur, naturalis eius motus,rcetus,& aut sursum, au t deorsum sit,necessis est; at horuna alter plieri contrarius,& unum uni contrarii; cum sit, alij contrarius esse non potesti utique corpus, quod circulari motu con Ira naturam moueatur, prorsus dari non potest . Mirum praeterea summeque rationi aduersum,corpus, quod circulari moueri videtur,contra naturam eo moueri Aontinuus eternusque unus is cum ap- parcat. corpus, quod eo mouetur,nihil unquam immutetur; siquidem motus,operatione 'uc quaeuia,quae cotra naturam contusidcis sidi qua ear ardua aram breui
47쪽
'deficiunt ols. Quapropter, quonia simplicium corporum caesum Hrculo, Ignis , &aer sursum, terra,&aqua deorsum natura mouentur nam ignis non iuxta sui ipsius nati ram,sed a li conuersione tractus, cum eo circumuoluitur terra, & aqua,igni,aeriq; contraria, canum eorum nulli nec contrarium,nec simile, sed diuersa ab omnibus nae tura, nulli'. prorsus corum conditionibus donatum esse statuendum est. Et alibi eos inculans,qui corpus,quod insupero est loco ignem statuunt, Quicunque, inquit, id i. MEM. quod ambit,& non solum ea, que seruntur corpora ignem purum aiunt esse,quod ausi cap. a. inter terra, astra interiectum est spatium aerem, si ea, que nunc in Mathematicis mo- stram ursatis essent cotempla ti, fortasse ab hae tam puerili opinione sese abduxiss)nt: illud. n. nimis simpliciter existina arunt, singula quae seruntur magnitudine parua esse, quod hui usmodi nobis appareant ea hinc spectantibus. Dictum eli quidem, & antea in his quae de supero loco contemplati sumus; sed sermonem cundem nunc quoq; re petamus Si. n. interualla igne essent reserta, & corpora ex igne constarent, quod uis reliquorum clementorum iampridem interiisset. Si caelum, & stellae igneae sint ;ac ignis clementum tanta mole reliqua excedat; resiqua omnia corrupisset. Nam ne huiusmoddi quippia eueniat, ne elemen torum aliquod reliqua in propriam agat naturam, qualciat omnia materis quantitatem, proptereaque &aequalem propris naturo copiam sortita oportere esse decernit Arist. Iccirco, quς superstant,quod tenuiora, laxioraque cxistunt, &c materia constant magis expansa, magis'; explicata, ijs, quibus superpoli rasunt, quae densiora, ct e materia magis in seipsam conspissata constant, matuta quidem su n t; at eo in modo singula, quo quae suppositi, densioris l. portio in superposuetum,laditus' soluta est,in maiorem acta in mole. Qua aer aqua, c qua tactus est, excedit ratione, ea uniuerlitates, que superstant,subsideius cedunt.Terro,inquit,molem, tu nitem qua Ois etiam aquarum multitudo comprehenditur,nulla ut ita dicam)pars est ad ea, quae continet magnitudinum comparata: nec vero moles tanta se excedere magnitudine intuemur, cu ex aqua secreta aer oritur, aut igitis ex aere. At necesse est uniuersam aquam ad totum aerem eandem habere proportionem, quam aquae tantulum, parsq; exigua ad cum habet acrem, qui ex ea gignitur. Quin & stet larum, quae currere vide tur, velocitas, & solis candor, non igneum est solena, Aristoteli indicant. Superum , LMete. inquit, locum calidum non esse, neq; ignitum etiam, sicliatum trucursus satis decla- -p- q. ranti lii enim eo in loco non fiunt, sed in infero; cum tamen ea,quae incitatius mouentur, tum celerius,tum plenius ignescant. Si tandem igneum csset caelum, aut igniri, a cendiq; apti imbutiq; a rapidissimo illo motu accederetur, & in ipso fierent qui currere videmur stellae, in caelo autem, supremo praesertiin, ipsas non fieri earum, inqui livelocitas indicat; quae rerum a nobis proiectarum vesocitati similis est: quae, quoniam n bis propinquae sunt, stellas, lunam,&solem coeritate multum superare videntur Sol Ibidem praeterea, inquit, qui maxime calidus videtur, candidus, non igneus apparet. His r Dionibus, hisque indit ijspersuasus Aristotelcs caelum caloris expers, & incapax con-
stituit, nihil 4psum veritus sensum, qui igneum solem, nihilque ab igne sumit diis
mcn .Verum, ut propolitum est, accurate rationes examinentur,&inditia.
G, sors Ignotam coeli substantiam amotu, nempe ab eius operatione vc natur; &coeli ad sublunaria disserentia ab horum ad illius operationsi dismina ine colligit .Quare,sique ei assumuntur, recte assumpta sint Oia, unius mos lux, BQn & immobilitatis item principium naturali sit;&qus natura constantentia λ
48쪽
in xta suam naturam mobilia sint inta; di proprium ola, naturalemq., dc unum m Mo singula habeant motu, neq. seipsis dissidcant nature,qudd alia motu, immobilitate alia gaudpat,& motu alia ed t,immobilis alia torpeat; sed queuis motum edendi sacultate praedita sit; at non quemlibet quantis, sed unum modo singula e prout similes sunt, dissimiles unita&motu similem aedant,dissimilemiae; atq. a motuum similitudi . ne, dissimilitudineq.entium similitudo,dissimilitudoq. habendas n&ita a seipsis dissi deant motus, veluti & naturari pin nec in eorum quiuis cuilibet cotratius sit, sed unus uni tanIum; itaq. qui a medio fit motus, ei, qui ad medisi, circulari vero corum neuter cotrarius sit similisve, sed uterq. ab illo diuersus;&ignis circulare ad molli ineptus suisnatura,& a Coeli c5uersione illo serri conspectus sit; haud perpera forte coelum uiuerseo sublunaribus naturi positu Arissisit .Propterea nu fundamenta lisc bene iacta sint in-
positu in est, sedim mobilitatis etiam principium esse. Cip V.
Arva AM non motus tantum, sed& immobiIitatis principium esse, non .s naturam suam uis mobilem esse,&motu oble.eari,&entia, luet costituit,quibus'. inest,mobilia facere, sed aliam talem, alia immobilem esse,& immobilitate gaudere,inotum q. auersari, & qu.ae collituit en tia,quibusq. ipsa inest,immobilia facere,torpidaq., adco liquet,ut
1 qui id declarari velit, Solem illi mobilem esse declaradum sit. Ecquis
Terram nullo unquam,coelum perenni,& nunqua cessante cieri motu non intuetur
propterea perpetuo immobilem illam manere hoc vero propterea agitari non intes igit, quod a natura illa costituta est penitus immobili,&que a motu, malo, molestiam uinciatur, hoc a natura summe mobili, & que motu oblectetur, & seruetur aequi, dem optime Aristoteles novit,ac memoriae tradidit Nam naturae ingenium explicans, Ruscumq., inquit,natura sunt,vidςntur haberς in seiplis principi u motus .&quietis, immobilitatis nimirum semper. n. A rili vel Ps ripateticorum Dium testimo n io, qui etsi motui contrariam,& immobilitatis loco quietem ponit alia quidem secundum loca, alia secundia augmen tum,' decrementum, alia a tem secundum alterationem. Natura igitur principium est quoddam, atq. caussa mouendi, di quiescendi eius,in quo est, primo, per se, & non secli dum ccidens. RectEsaia rerum ingenio, ij ., quae sensupercipiuntur, concors Et alibi,Quod, insuit, corpus sub conuersione supera est, cum veluti materia queda sit potestate calida, frigida, humida,&sicca,& csteris, quae haec cosequuntur,stifccta,ralis redditur,atq.est partim amotu, partam ab immobilitate; cuius rei caussam,at a. origine antea docuimus; nempe ubi sublunarem hunc Mundu superiς motionibus propter ea continuatu esse,ut ois ipsius virtus inde gubernetur, edocuit. Itaq. ubd grauissimia est,&frigidiissimum, terra,& aqua in medio, &cir medium lacros, circa fisc aut ea,quq his hqrent,aer,&ignis.Vt no modo immobilitatis principiu veluti&mot', nam raesse, sed entia ab illa,quo frigida sunt, immobiliaq.,terra,&aqua. ccstitutas esse visum Arist sit,positumq;. Et alibi, No quodlibet,inquit, Mundi corpus quale diuinii est,circulariter mobile,& uno, &simplici motu motu, quia necesse est in medio corporis circulo lati aliqd manere,&terraides scit c. n. in medio quiescit, at nunc quide supponatur hoc, posterius aut dem Ostrabitur de ipso. At si terra esse necesse est, igne etiam esse necesse est; csiuatiorum. n. si alterum est natura , de alter u natura esse necesse est,na si sit contrarium,ctianat ram quanda ipsius esse necesse est,que quidem est materia contrariorii. Praeterea affirinario priuatione prior est,ceu calidii frigi do; sed quies, atq. Praue per priuatione motus,atq leuitatis nuncupatur.Et haud mul. to post, terra quod pollicitus luero iratura in illedio immobilem ni ere, cin ullo ibi, indcq motu natura moueri posse inustis de lanii. Qiros laut nunqua satis mirari Arist. liceat, qui cum naturam inon min iis immobilitati I, quam motus principium esse, de
49쪽
De rerum natura. Lib. V. ficti stetuat; miti', quae calida sunt a motu, frigida vero ab immobilitate
herii de qui demum Terram in medio immobilem positam, ponendamn missie re pnat; & qui Terram perpetuo immobilem intuitus cu sit, naturam ipse postea oriot si is
ouiis hi, ς ς IV m. sensu Ctiam ipsius oblitus, motus sit principia si h hi s p R-tur quae constant omnia, mobilia iuxta propriam natura esst mino
, j. ,. 'R'. ' py priam esse docet, atq; naturalibus omnino corporibus ossiu, di Terrae etiam ipsi proprium, naturalemq, motum assignat. Non scilicet, quod Terrae partes a proprio loco, & a propria abstractae uniuersitate, propriit ad locum pronriaci
imat, & naturalis propterea motus Terrae attribuendus, veluti Celo; Quam uniuenti QpΠ'iR 0 0,Vbi diu ingenium inspiciendum prorsus erat, perpetuo immobialem torpere in tuebatur. Etenim si adeo taliorret corpori , ni duo,
rum, ut alius alu contrarius videri Arist. potuerit, non aeque cerse,atque immobilitati
seramus igitur illas, atque examinemus.
RATIONES, QUIBUS ARII TOTELES PROBAT TER RAE PARTI v M
descensum,proprium, naturalemq; esse Terrae motum. Cap. VI.
Uo D, inquit, necessarium sit motum aliquem simplicibus corporibus Oibus , naturamine ex his inanifestum est. Qg'iua enim moueri videntur, si
p. ixu non hallent motum, vinio ueri necesse est; violentia autem,lt praeter o Io. naturam, mem. At Ierosi praeter natura est aliquis motus, necesse est esse & secundum a natura,praeterque illecst;&s multi praeter naturam,unum quidem secundum natura siquidem secudum naturam Iimpliciter, prster natura vero inultos habet unu quod Q;. Amplius aute,& ex quiete manifestum est; etenim quiescere necessarium est, aut ui autis secunda naturam; vi autem ibi manet, quo& vi fertur,& secundum natura,quo secunis dum naturam. Quonia igitur videtur aliquid manere in medio, siquidem secundu n is turam, manifestum est,quod&latio,qus huc fit,secundum naturam ipsi inest. Et alibi. Ierram, inquit, non ab alio dcorsum, neq;ignem sursum, neq; vi, quemadmodum quidam volunt,per extensione mouerωnde intelligere licet,quod tardius mouere turma rex. dis ior ignis s ursum, & maior terra deorsum. Nunc aute contra semper maior ignis vel o fertur, & maior tetra in suum locum. Neq; velocius utiq; prope finem serrentur, a si vi,& extensione mouerentur et omnia enim ab eo, quod vim attulit, longius e cistedo tia, tardius ferentur; & unde vi, illuc redeunt non vi.
RATIONEM OVAE E TERRAE PARTIUM DΕsCEN sv TERRAM
natura moueri Arist. det infirmam esse. Et terram sui natura immobilem. Cap. VII.
AT I ci, quς proprium, naturalemq; motum terrς attribuit, propterea quod movcri apparet nam si non iuxta sui naturam,sed vi & prster natura moueta tur,vtaq;&sccundum naturam moueri ipsam oporteat,& eo insuper motu,' qui motui, quo prςter naturam mouetur,contrarius sit immobilitatem ut videtur, naturalis corporis nullius propriam esse, preterea, quod alibi Aristoteli post tum est,immobile sui natura,si quippiam sit, nullis id a viribus moueri posse supponit. Nam si quippiam immobile Aristoteli sit, quatum uis id pr ternaturam moueri appa, reat, nunquam proprium ei, naturalemq. Aristoteles largietur motum. Minus etiam. ii quod sui natura immobile est, externa id a vi dimoueri Aristoteliqueat Quodcum ci moueri interdum videtur, sui natura mobile id esse statuat. Itaq quoniam natura na
50쪽
propemodum eius partes In sublime ab aliena efferri vi passim conspicimus; quoniam tandem non vera ratio aflumit , ipsa itidem haud vera sit oportet. Atque ipsius talitias
manifestior ut fiat, suppositum utrumq; examinemus. Si sublunarium corporum 4-lum sui natura immobile est,& id modo tale Aristoteli visum est, quo dc sto se scidi
cui Caelum innixum circumuolui Aristoteli placet; itaq. immotariam vires, conditiones'. nullo innotescere possunt sensu,at e mobilium certe viribus,conditionibusque, quibus illas prorsus contrarias esse oportet, indagari poterant:&si quidem sui natura mobilia quae sunt , ab immoto nullo prorsus, ne moueantur, prohibcri poste uva iliat, utiq. quod immobile sui natura est, nullis id a mobilium rerum viribus como ucri pol se suspicari poterat. At mobilium quorum uis,ubi in immotum quippiam, quod i pioru Vires exuperat, molemq. incidunt, motum sisti intuito, utiq; & immobilia quae lunt a mobilibus commoueri posse existim adum erat, proindeq; C Icrrae partium in u*lmproicistarum motu , nullus Terrae proprius , naturalis'. indendus erat motus I minus etiam e sporaneo illarum descensu. Id vero manitatissilinu, ut fiat, natura,cui huiuina dimotum assignat Aristoteles,de quam igitur Terrae,&aque commune attribuat, oportet inspicienda est. Quoniam motum quem uis certae cuiuspiam naturae propriu clic,& a certa quapiam natura edi summe Aristoteli placet;que entia unis,cundemq; edunt
motum, communi quadam natura donata sint,a qua motus, quo communi mouctur,
c latur necesse est .Etsi ea modo,quae ab huiusmodi natura costituta sunt deorsu in te ri appareant,vel si Terrae,&aquae uniueisitates haudquaquam lici ius dcorsum ferri, sed immobilitate gaudere appareant. Aristoteli assὰntiamur; lorth enim si descensus proprius iis sit, natia ratisque, tamen quia ad medium delata quo ulterius descendant. non habent,vlterius non descendundisin vero alia multa,& quae natura, quae terre,&aquae comunis Arist. polita sit,donata videri non possint,aeque ac serra,& aqua prompte ad medium descendere appareant,nequaqua communi Ierrae,&aquae naturae descensus assignandus; sed natura inquirenda est,quae non Terrae modo, & aquae, sed issitidem entibus,quae eodem fersitur motu, inmunis sit omnibus. Quonia igitur non
aliam, quam frigus Terrae, & aquae communem l ndit Arist. naturam; & liccitas, humiditas q. frigori commixtae deorsum, calori vero copulatae sursu in illi feruimur; liquido patet calori ascensum, frigori descensum ab Arist.tributum,& necessario fuisse tribu&dum. Nam si leuitati illum . hunc vero grauita tia gignat; quoniae motus diuersitate, cum reliquas sublunarium conditioncs,tum vel in primis calore, frigusq, Caelo demit,&diuerse ab illis Oibus substantiae Caelum constituit; itaq; corporum motum non cui uis eoru conditioni,sed ei singulorum attribuit naturae, aqua singula constituta lunt, di a qua quae si neu sis insunt conditiones inditae sunt oes,quq omnino corporum sub stantia,& tbrma Arist.dicitur; is l. Terrae,aque, aeris,& ignis huiusmodi inquires naturas, leuitatem, grauitatemq; rei; tedas prorsus decernit, ut quae, quod nulla mutuo in seipsas aetendi, mutuoq; a te ipsis patiendi facultate donate sunt,constituentes naturi videri non possint. Quae igitur si Terrae,&aquae insunt, non ut propriae, principesque eorum nature,& quae se ipsas ias, proprijsq; viribus indiderint .sed ab illis &iph inditae sunt naturis, a quibus corpora ipsa , propriaeque ipsorum conditiones, facultates que constitutae sunt omnes, a calore omnino, frigoreq. ; quorum illia letutas, hoc vero gr uitas consequitur. Nam calidior iacta aqua leuior, frigidior vero grauior lat. Quo circa vel si quae ascendunt , leuia, quaevero descendunt, grauia sunt; non ideo leuitati
centus, nec descensus grauitati, ut proprijs, principibusque causis assignari Arist teli potest; sed quod dictu est asces hin calori,cuius,quae leuia sunt aer,& ignis,& leui. ras ipsa est opus, descensum vero frigori Aristoteles attribuat, necesse est; quod cor pora, quae grauia sunt, & quae descensu gaudent,Tel ram, & aquam constituit,& cum reliquas, quae ijslii sunt, coditiones,secultates'. Omnes, tum & grauita id ipsam i si
dirn quod ut d in iis perpetuo grauitas ealequsypsum vero asiavit te ficri videtur