장음표시 사용
11쪽
meditationes offero, & devoveo. Non meo studio non meo labori quicquam nihil viribus meis tribuo, Quicquid scripsi in nomine tuo cepi,tuo favo
re prosecutus fui. Ergo quicquid in hi omptu est.
tuum non meum est. Quodsi autem ex si agilitate limmana forte lapsus essem,imbecillitati meae Clementissime Domine. condona. Nihil mihi gloriae . nihil singularitatis mihi tribuo, sed tibi totum, quicquides devoveo. Non id solum quod in hoc libro com
prehensum , sed quicquid in aliis quoque meis
opusculis dispersum reperitur. tibi submitto. Si autem a vero quandoque deviassem, si a tramite Justi tiae declinastem totum italium pronuncio. Suscipe, Domine, non effectum, sed Conatum meum. Si quid bene & recte scriptum. in hoc, & aliis meis libris, Continetur, id omne conserva. & propaga. Si autem ex imbecillitate intellectus, ta ex infirmitate vitium mearum aliquid positum, S a vero aberratum deprehenderis potius e medio tolle,atque Simdiosorum utilitatem. N Reipublicae commodit,tem. benignissime promove. Id te rogo, N precor,b Amor meus t O ineffabilis dulcedo cordis mei l
Fiat Domine, quod peto, per plenitudinem misci
fundissime submitto cui me submississime cosecro,& devoveo. Tu Fons Scientiae Tu Spes Cloriae, I u
Charitas animae meae, per abundantiam Bonitatis tuae per magnitudinem Charitatis tuae, per altitudianem Sapientiae tuae, votis,ta desiderio meo,annue.
12쪽
Agnus est illorum Doctorum nume
rus, qui praeclare in Institutiones juris scripserunt, Ecgratam nominis sui memoriam cupidae legum juventuti reliquerunt. Eorum aliquot ego scholaris ashuc studiose evolvi, multos obiter percurri, plurimos iuspexi, dc quod mirum dictu est, nullum ex omnibus, qui mihi satisfaceret, reperi. Desidoravi etenim videre aliquem, qui Philosophiam legalem Philosophiae naturali confimaret, qui, inquam, rationes e nim, quae in Institutionibus traduntur, aperiret, dc intellectum humanum plene satiaret. Nam toto illo triennio, quod Philosophiae asdiscendae impendi, ita rationibus delectatus sui, ut id solum me scire credere quod per causam tuam cognoscerem, vide m. ad i. sire i
ges, de LL. Quando igitur ad juris studium transitum feci, Scillud tu solis legum auctoritatibus fundatum vidi,tralium illius in primeipio stat cepi, animumque post multos jam superatos labores serme omnino abjeci,& saepe de deserenda sanctissi . legali scientia cogitavi. Contigit mihi, uno verbo, quod Imp. Iustinianus 3.hu igitur. Insi de
I s L multis eventurum praedixit,ut cum magno labore, dc tantum non cum diffidentia, serius ad id fuerim perductus , ad quod leviorci via maturius,& sine ut la diffidentia perduci potuit semai causas decisi num perspexistem. Unde tactum, ut, cum animum iterum collegissem, ad sublevandos quotidianos labores curiose inquirerem,num quis ex Doctoribus esset,qui Rationalia quaedam scripsisset & contigit a dire, Antonium Fabrum, magnum illud juris lumen,simile aliquid temtasse. Inspexi igitur illius opera,& duos tomos Rationalium in Pamdectas inveni. Quibus vilis modo inconstantiam re mutabilitatem
13쪽
authoris accusavi, qui plerisque operibus mancis adhuc,& incompletis relictis, mox aliud,atque aliud,aggrestus est; modo crudelitatem lethi,
quod tantum virum, priusquam sua omnia perficeret,& absolveret,nobis iubtraxisset, & e medio sustulisset. Hare dum saepe ingemisce rem,& de alio,magni illius Fabri aemulatore,variis in bibliothecis ci cumspicerem, incidi tandem Aureliae in Rationalia D. Petri Oste manni IC. Coloniensis,uiri doctissimi, aetate quidem tunc temporis
adhuc non magni,eruditione tamen & lectione grandaevi; laudavi eum valde, sed quia non tantum rationes oppugnandi, & propugnandis objectiones,earumque solutiones, sed integrum commentarium desideravi,desiderio meo fatisfacere nondum potui. Reperi etiam in indice Fremonii f. ρ. n.a. tractatum sic inscriptum: Dubitandi atque decidendi rationes cum omnibus legibus , quae in juris civilis corpore continentur,promissum ab Academia Veneta, in sexto Tomo corporis
juris civilis: sed eum in hunc usque diem nunquam vidi. Cum igitur mihi post absoluta studia mea,& gradum Doctoralem sesceptum,
munus publice docendi, & Institutiones interpretandi commissum Ecdeman)atum esset, id singulariter curae fuit, ut illorum ductum seque- te tales institutiones meis auditoribus traderem, quales ego tyro quondam excipere, desiderassem. Quamobrem praesentes has Institutiones RATIo-REGuLAREs conseripsi, publiceque majori ex parte prae
legi, quibus duo potissimum ut ex ipse inscriptione, Δί frontispicio,
colligere licet) eficere studui. Primb: ut rationes singularum declinfionum adducerem ; deinde ex illis universalem aliquam regulam, quantum fieri posset, eruerem, & hypothesin ad thesin transferrem. Causa, quae me movit ad istam methodum amplectendam, triplex est; tum ut tyrones juris meos praesertim auditores) in suis studiis juvarem,
eaque facilitando, prosectum illorum promoverem : tum ut ossicio meo rite fungerer, & modum docendi exactissimum, a sapientibus, Ecperitis laudatum,& probatum, tenerem : sum denique, ut Iuris' dentiam in formam artis redigerem. Quorum omnia dc singula me obtinuisse arbitror,Institutiones Ratio-Regulares concinnando. Nam ad primum quod attinet,scimus,lc dolemus,intellectum humanum per peccatum adeo obscuratum esse,ut dissiculter objecta sua, quae parum . sunt
14쪽
sunt recondita, posse cognoscere,hunc summopere juvamus,si ratione illi oggerimus. Testatur id Paulus IC. in l. I. . de doc mal remet. excepi. ubi in . ait: quo lucidius intelligi posist haec exceptio, prius de causa videamus,quare proposita sit. Imo licet intellectus rem sibi
propositam apprehendat,& cognostasinondum tamen acquiestit, sed ulterius semper tendit,donec rationem inveniat. Similiter memoria hominum labilis est, L. regre, . in . f. de acquir. vel amit. possies.& non patitur illius fragilitas, tot casuum quotidis occurrentium, totq; decisonum cumulos retinere; imo ipso Imperatore teste omnium habere memoriam divinitatis potius est, quam mortalitatis, L. a. g. . C. de vel jur. e c. Quomodo ergo possibile est, ut studiosus juris tot myriades legum &decisionum,in corpore juris contentarum, dc longissima s4e narratione deseriptarum memoria teneat, oc distinctam omnium cognitionem habeat Certe juvanda est omnimodo, quam tot leges confundunt,& pene obruunt,memoria, quod tunc commodissime fiet,ubi ex rationibus generales aliquas regulas eruerimus ae longas,nec obs curas,sed quae dictu dc captu faciles sint. Regulae enim materiam juris & aequitatis late patentem breviter enarrant,ut eo felicius intelligatur,ac memoria haereat, Oldendo . in suis antinom. reg. I.
Regulae istae, mi ait Gribaldus de method. d. mihi fol. - . 9 ingenium sui brevitate delectan memoriam non onerant,ad scientiam C Ierius perducunt,ca terum linguam quam maxime erudiunt. Hae ergo regulae, & juris axiomata studiosis maxime simi inculcanda. Non dicam jam, quam sit jucundum,m memoria tenere, quam frequens,lc . ab omnibus Doctoribus usitatum, illa allegare,quam denique utile Scnecessarium, citare posse. Nam quid jucundius, quam in promptu semper habere, & quoties occasio se offert, aliquod exspuere posse brocudicum quid usitatius his axiomatibus nihil dicunt docti . res,quod non simili aliqua regula vel probent, vel confirment, vel sabiem illustrent. Quid denique utilius, & magis necessarium, quam propositos casus, ubi ex tempore rebondere oportet, dc ad libros r currere non licet, posse unico tali axiomate decidere, Bc quaestiones sepe difficiles reselvere 3 ut quando loqui absque lege cogimur, Merubescimus,non erubet unus saltem loqui absque ratione. Appa-
15쪽
ret, ni fallor,qmmodo per has meas Institutiones Ratio-Regularesi tellectus & memoria tyronum juris possit juvari.
Accedo ad alteram instituti mei causam. Doctorem maximὰ decet, ut veritatem sequatur, conveniens est igitur, ut dictorum a se rationem reddat , quia per Rationem veritas maxime habetur, petlJAM . ubi Dd. C. de resib. Deinde ratio dicitur esse anima, virtus' intrinseca, essentia, mens & medulla juris, ut plurimis allegationibus confirmat Beneckendorfius a. memb. a . p. l. I. de R. I. dc dictum omne a sua ratione, tanquam Arma regulatur, arg. l. cum pater γ' dulci is,ao.f.de Leg. a. eaque dcficiente Lex ipsa deficit,R germThesauro, v. lex. num. g. atque inde suspecta est omnis Lex, quae in sui rationem inquiri non patitur, Rittetalius in praefat. ad Instit. Putavi erg5, si non corticem tantum verborum, sed seccum M substantiam rei; si stientiam non informem dc exanguem, sed anim tam tradere Vellem , necesse esse, ut rationes discipulis proponerem. Insuper ea docenda sunt, quae auditorum ingeniis maximὸ conveniri
unt; c. Oportet. II. caus Lia'. I. conVenit autem illis, ut paulo ante oste
di, rationum investigatio, dc regularum deductio. Porrb ideo scholae eriguntur, ut tundamenta artium aperiantur, quae autem sint fundamenta juris,exponit Lancelotius in epistola Institutionibus juris canonici subnexa, in qua sic ait: In docendo ratiocinandi modus magis necessarius, quam authoritatum enumeratio,quippe, quod artis fundamenta sunt aperienda,& fontes, ac origo rerum demonstranda: at ita
responsis & consiliis reddendis, disserendi quidem ratio non injiciaenda , sed ubi de quaestione conventum est , ac facti specie constat. magis pugnandum est authoritatibus, cum id demum verum habeatur, quod est a multis receptum. Lancelotio adstipulatur Mattharus Gribaldus, qui in suo libello de modo studendi pulcherrimὸ ostendit, quomodo cum fructu Doctor docere , dc studiosus studere possit, si leges & decisiones non obiter, & extrinsecus tantum intueatur, sed ad fundum penetret, rationes investiget,easque in regulas resilvat. Sed descendo ad tertiam amplectendat istius methodi camsam, quam dixi fuisse, ut jurisprudentiam in formam artis redigerem. Apud omnes compertum ec indubitatum est, quod perfecta scientia
16쪽
non rant im ex singularium, sed ex univers cognitione pendea, Scquod illa non de rebus detur infinitis, sed finitis, Si respiciamus nunc jus nostrum,prout compilatores in Corpus juris congesserunt, videbimus illud in solis sere singularibus factis esse positum, iisque pene infinitis. Ego igitur,qui aliqualem saltem juris scientiam aia secto,' siC eam comparari posse autumo, si a conditionibus individuantibus ί ut cum Philosophis loquar liberetur, & a stabrum vari
rate generalia praecepta abstrahantur, si regulae universales ex caus xum singularium decisionibus cxtruantur. Consentit CCeddet in Aeg. pro is erotematibus ubi ait : per aequitatis axiomata collecta Iurisprudentia in artem & sormam scientiae redigitur. Et Gribald. cap. . causas, ait, univers les esse, dc finitas, quae facile
in sormam artis pollini redigi. Id quia in peculiari libello ostendere cogito, ideo lioc loco pluribus deducere silersedeo. Conser quae
scribit Matili. Steph. de juris arte, C. I. V., Hae sunt tres cauta, Benevole Lector, cur corum, quae a m O ribus nostris simpliciter definita sunt, causas rationesque putaverim esse scrutandas, dc pauca, brevia, generalia praecepta tradenda. Ego conscientiam meam testor, me meliorem docendi mo- dum excogitare non potuisse. Tradam igitur rationes αἰ regula
quas vel authores probati in suis scriptis passim asserunt, vel meum milii ingenium suggesserit. Si quae carum ad mentem Iurisconsultorum quos verisimile est , nihil absque ratione statuisse in non erunt; conjecturae saltem probabiles erunt, quas licebit pro anima, Sc ge
nuina legis ratione retinere , donec alios videamus meliores pro
Si tyrones juris, quorum gratia totus hic labor comparatus est, juvero, bonum certamen certavi; sin minus, laudi mihi ducam, juvare saltem voluisse, dc aliis occasionem praebuisse , in hoc inustato
genere meliora pangendi. utilitatemque studiosorum promovendi.
17쪽
An rationes omnium se m redri psim Z Et an expediat in
Nanem tibi laborem suscepiste videbor, Benevole Lector, in
rationes eorum, quae in inlii tutionibus traduntur, & defini untur, inquirendo, clim Iuliano teste non omnium , qua a majoribus nostris constituta lunt, ratio reddi possit, L. non omnium, M. deLL. & ideo Neratio monitore, in rationes eorum, quae constituuntur, inquiri non oporteat, L. V ideo,
ras eia Nam &ipsi antiqui Iurisconsulti, suis jam temporibus, quibus lcges
adhuc crant recentes, caulas non semper perspexerunt, & subinde decisiones magis mirati, quam rationes scrutati fuerunt. Sane Gaius Iurisconsultus, cum intelliget et actionem funerariam, quae tamen ad in tere Illa, & causam pecuniariam datur, neque haeredi, neque in haeredem concedi velle, mirabundus substitit, c. liberum, s.f. de reli . sh t. n. eo quod contra rationem jaris esse videretur, unde constare dicit Gotholici radiis ibi is, non omnium, qu aea majoribus constitista sint, rationem a prudentibus redditam fuisse. Sic ali mi ex recentioribu, interrogati, cur inulici nequeat csse testis intestamentor fis tentur, senescire hoc, nec posse rationem hujus juris perspicere , Duatenu
ad Tit. Gesament fac Io . b. de te L pos pr. ubi tamen ipse unam alteramq; assert. Multi alii Iurisconsulti non aliam saepe allegare solent rationem ,
Et quid mirum est 3 cilin Ala voluntas legis, & sola aut horitas superiorii pro ratione habeatur. Dd. ad . sid&quod L Is de I. N. αἱ C. Quam enim aliam rationem assignat imperator Iustinianus, curres furtivae, & vi pollelsae, usucapi nequeant, quam quia surtivarum rerum lex i1. tabularum, & lex Atiatilia inhibent usucapionem, vi autem possessarum lex Iulia, & Plautia, s. sexti de usu p. Quae alia ratio eodem Iustiniano auctore subest , quod ins audem editorum manumittens nihil agat, quam quia lex Elia Sentia im pedit libertatem ,pr. Ins. γλ ex μέ mamn sic. Plane quicquid Principi
exteriss legumlatoribus ) placuit, legis habet vigorem, fedm quod si In
B I. N. G. σα de nullam aliam rationem asserre debent,praeter istam: sic vo lo, sic jubeo, stat pro ratione voluntas, Gl. in L.filio ter, o delet. I. Quid igitur frustra laboramus in investiganda ratione 3 Cum multa lure civili contra rat aera dis tandi, pro utilitate communi, recepta esse, innumerabiliabus
18쪽
bus rebus probari possit, L. ita vulnerarus, g.pen. . a L. Aquil Sequamur igitur ductum legis absque ulteriori scrupulosa indagatione. Haud dubie tantum valet voluntas legislatoris inter sub)itos' de cives, quantum voluntas te-ltatoris inter haeredes: si autem in voluntate testatoris ratio non est exquiren
da, quia susticit ita scriptum esse, Abb cons Io insin L δ. Be quia non regulatur testamentum a ratione, sed a voluntate, Socin. len. in L. Galguri g. sejus, num. s. v. quod tes auris in S. nam de twe, cur non idem dicamus de lege Quemadmodum cnim multa pollunt movere testatotem, quae nos latent, Cor. consaga num T. circ. med. via. ε ita potuit etiam legislator moveri ex ratione nobis incognita, Se abscondita. Et sicuti in testamento nulla alia causa eli per quirenda. quam voluntas, L. qEiam erat, s. ad SC. Tre et quia pendet a sola Voluntate testatoris, L. δ. f. detestam. L. P. C. de M. Eccl. L. σαι inmuutio fri radius. ita etiam ii legibus de Principum placitis, quia di illa pendent a sola voluntate Principis, postquam populus lege Regia omne jus tuum ei, d in eum contulit, AES. o. IV. deI N. GUC. Sed licet haec omnia in sano senis verilsma sint. tantum tamen abest, ut me ἱ proposito abstrahant, ut potius in illo confirment. Nam ut ordine o mnia petitiingam, & ab ovo iterum incipiam, non negat Iulianus in L. non' omnium, quin omnia a maioribus nostris statuta rationem habeant, i neque enim credendum est, illos prudentes legumlatores voluisse aliquid statuere, quod ii ne ratione oc publico commodo esset, de minime dubium est, quin Cer in aliqua & probabili de causa, magnaq; deliberatione leges omnes sint rog Me, mesen b. in parat. - .F. f. de Lia θ sed illud docet, non esse eujusvis . de unaquaq lcgis sententia arcanam & latentem rationem assequi, Menoch. ab arbi juri quasi. I. Σ. cent. r. cas D. n m. o. Posito etiam, quod non omnium . quae constituta iunt, ratio reddi possit , tamen praeterquam, quod non omnisset institutionibus comprehendantur, hoc ipsum inde sequetur, aliquarum, sestem, imis plerorumque rationem inveniri, quid prohibet igitur, nos ea saliarem perscrutari, dc licet negotium hoc cum difficultate conjunctum sit, tamen aliquid conari Pigri etenim hominis est, difficultate frangi, dc res arduas propicr adlumstas molestias negligere. imo hoc ipso excusationem merebiis mur, si ad fundum subinde non penetremus, dc loco rationis conjecturam tanatum aliquam ineramus.
Placet autem mihi hac in re sententia Antonii Fabii ad L.non omnium fis inter illa, quae sunt juris constituti dc recepti, distinguentis. Constituti juris vocat ea, quae ut plurimum motu proprio a legumlatoribus statuuntur. quorum rationem ideo investigare non possumus, vel debemus, quia pendenta libera voluntate eorum: vel quia tam bene responderi non potest. ut non e dem omnino quaestio recurrat, de processus in infinitum concedatur. Nam
ecce si quaeramus, quare furti manifesti poena quadrupli sit, S. πυ,ν. IV. de Oblig. ex dendi. de non quintupli, vel tripli t pari modo quaerere liceret, cui quintupli, dc non sextupli cur tripli do non dupli dc sic deinceps in insit, tum. Quare tu his de si libus aliud dici nequit. quam quod sint juris co
19쪽
tuti, vel, ut alii loquuntur, de justitia positiva,) quod ita legislatori satis de
bonum visum fuerit, quod modus aliquis in rebus constituendus sit. Hanc ipsam ob causam frigidam qii aestionem putat Oldend in loci com. H. divisse. I. & post ipsum Myni ingerus I. omnes, n. s. Inst. de action quare ultra qua druplum nulla extendatur actio poenalis Nam cum utique modus aliquis ellet statuendus in poenis, visus est hic lassicere. Alioquin omnium poena. rum rationes, etiam quae in corpus exercentur , eadem curiositate trustra torqueri possent in disputationem, nisi authoritatem sussicere dicamus. Dicat enim mihi aliquis, quate fures suspendantur, abiget autem & homicidae gladio puniantur, & non vice versa Certe rationem reddere non tenemur in his, quae pendent a libera voluntate Principum, Sichardus in rub. C. de test. ut
in poenis, cum omnes poenae legumlatori sintarbitrariae, esenb.ns. de haeret. Sic Schneidevulnus in u. I . p. F. c. F. ad quaestionem,cur reno
vatio investiturae infra annum & diem facienda Respondet, quod non posisit concludens ratio reddi, nisi quod ita placuerit latoribus legum de consuetu dinum seu talium. Sicuti in simili ratio reddi nequit, cur a Praetore anni tempus praefixum sit ad agnoscendam bonorum possessionem, L. mancipata, C. qui ad i. adian. pos. Sic etiam Vultejus cst. ns. de furi docet,nullam aliam rationem reddi polle, quod in seudis tantum longissimi temporis prae scriptio locum habeat, quam quod Longobardis ita visum sit. Sic etian Glossa in L. r. I. initium,ss de postulanae dicit . quod talis ratio reddatur dci omnibus, quae sint de politiva justitia, ut de uisapionibus, & praescriptionibus, quare tanto tempore, & non minori vel majori sint inductae. Die enim mihi quaeso, ait Oidendorp. d. g. f. quare ΣΟ. &non Σ3. anni sunt sta tuti ad usucapionem inter absentes Cur septenarius numerus in Test mentis requiratur Uultrius S. possunt, n. o. Ina. de testament. censet, nutilam rationem esse aliam, quam quod Romanis ita placuerit, & quod hic numerus mediocris sit visas legislatori. Antonius Faber d. .. Eo. putat esse ex emplum juris constituti, cujus natura haec sit, ut ejus ratio nec investigari, neci
reddi possit, eoque etiam inclinat Gilhenius L. si unus, M. n. I. C. detesta ment. Unde passim Doctores pro regula tenent, quod in his, quae sunt iuris constituti, vel de justitia positiva,aut quae pendent ex mera voluntate, non possit semper alia ratio re)di, nisi quod sic visum fuerit legislatori, & quod legis voluntas in illis pro ratione haseatur, Gis f. marg. adri L. Sichard. ad rub. c. detesib. n. 3. e. siquando M. de rescript. ubi Gl. Bern hard. Bonon. Dd. Osterman. ad . a.in rat. propug. eirc. f. Inst. de Uucap. Idem adpr. Ins. quib.
Aliud est in iis, quae sunt juris recepti, &a supra laudato Antonio F bro ea vocantur, quae vel a Principe in senatu Patribus proposita, cum ipso rum consilio ordinata, L. humanumίρ. C. d. LL. oc ob civium salutem, atquci utilitatem reipublicae recepta sunt, vel de quibus Princeps ab inferioribus judicibus te magistratibus consultus. aequitate de ratione suadente rescripsit.
His semper ratio subest. & si subinde prudentissimos lateat. Quid igitur
20쪽
. nocet, rem tam pretiosam, etiam in prosundo positam & abditam eruere, α propter eximiam ejus utilitatem de qua ad longum in praefatione actu insuit in lucem protrahere, vel saltem ingenium exercere Huc facit, quod in simili scribit Lactantius de ira, c. I. nihil este in hoc in undo, cujus non sit ali- qua utilitas, tametsi occulta plerumque lateat. Et non deliant, qui dicunt, noxia quaedam ae mala suisse condita, ut homo haberet, in quo datam sibi
sapientiam di rationem exerceret.
Quod Neratius L s ideo, Li.A. de LL..dicit,in rationes inquiri non oportere, ideὁ sensu intelligendum est, quod ad amussim inquirere non oporteat, Matth. Stephani de juriari. c. I. n. Io S. Erinde vel quod in perscrutandis logum causis non plus aequo soliciti, vel in rationibus neces talisci mathema ticis inquirendis non nimis superstitiosi, anxii messe debeamus, alioquin multa, ut idem ibidem scribit, ex his, quae certa sunt, subverterentur. Duarenus
Ed Eum ti qui te menta facere possunt. rub. de testibus,ris V . Quem
intellectum post multos alios a se allegatos tenet Menonius de Λ bit. d. ci L a cent. I. cas. n. n. rL Nam leges res sunt sanctae , sed qui nimis acuta, is inlpiciunt, ex Menandri sententia, sunt sycophantae. Vcl quia Neratius in specie negat rationes eorum, quae constituuntur,inquiri oportere, de iis a cipit ladus est, quae tulit juris constu uti dia mere positivi: non de iis, quae sunt juris recepti: vel denique intelligendus est quoad observantiam in foro, non quoad interpretationem in scholis. Nam in foro, ubi de observatione legum agitur, illae non statim iniquae censendae, aut negligendae sunt, quando earum ratio obscura est, Gothos. ad L. non omnium, M. J. de LL. sed nihilominus
observandae, argi. L.prospexit, Ia. Aquis a quiri eo quὁdauthoritas & voluntas legislatoris pro ratione habeatur, vide Gail. 2. obsta. n. I. Na. plus enim quam manifestum est, leges omnes summam in se habere aequitatem,stephani loci est. & ea virtute atque sapientia majores nostri praediti fuerunt, ut in legibus seribendis nihil aliud sibi, quam civium salutem & utilitatem reipublicae proponerent, M. Tulliuspmn. de invent. Quamvis enim hodie leges aliquae videantur irrationabiles esse, ut quae de usuris , de concubinatu, de praescriptione cum mala fide disponunt, quia lex Evangelicanos aliter inastruxit, & illuminavit: attamen illo tempore, quo legumlatores ita constituerunt, bonum tantum publicum inspicientes , recte& cum ratione sic constitutae fuerunt, Menoch. de arbit. j d. l. a. cent. I. cas. D. V sq. ubi n. d. dicit, inspect5 sine nunquam contra rationem legem editam fuisse. Aliter se res habet in scholis, in quibus ad materiam aliquam perfecte cognoscendam rationes ac causae, quae legislatorem ad hoc statuendum moverunt, sedulbinvestigandae sunt, juxta illud Philosophorum : scire est rem per causas cognoscere. Nam qui rationes non excusserit diligentius , similis est illi. qui in tenebris ambulat, nec potest verum & germanum legis percupere sensum,Phili p. Reyler. m et.auth. ex testamento, C. des naen t. post Bild.in L. si tutores C. de compensat. de qui sine ratione loquuntur, rius alte volant sine pennis, ideo5; non mirum, si veluti Icarus cadad