장음표시 사용
161쪽
de quibus diximus ita & a taminis liberos incolumes,consti ci l. s. & d l.f. tutiones exegerunt. Illis eiusmodi gratiam munerum matres senseruntdure liberorum salubriter pro earum utilitate inducto: quod si est, uti est, inepta causatio fuit eius, qui matrem quinque liberorum nondum annos X X V. egressam pro maiore contra ipsius commodum asserebat: nulla enim iuris ratio aut aequitatis benignitas patitur, fauoris causa producta in inuidiam conuerti. Porro nisi patimur aciem ingeniorum
hebescere, si viribus scriptum illud Vlpiani subsistit,si veritate
nititur, quo sensu interpretati sumus, an non haec iuris liberorum tractatio inanis, disputatio vana , disquisitio inutilis, Gordianiq: rescriptum sutile & superfluum videturὶ Frustra a principc desideratur', quae iure publico & communi com- s l. i . Petunt: igitur non opus fuit personalium munerum vacatio P xl.ς ς 'nem a Gordiano postulare taminas, quam sibi ex autoritate Vlpiani illustris ingeni j Iurisconsulti vindicas lenti vel si non
oportuit aditum Imperatorem, is ad preces non necessarias,sia peruacuum responsum accommodauit. Quid constituendum quid efferendum est ego arbitror, ut rem in pauca conseram, & verum scriptum Vlpiani, & necessariam Go diani constitutionem sui sic,& esse,si quando in virorum paucitate munera taminis delata sucrint, quae Iure quinque natorum patrocinante, beneficio epistolae Gordiani potuerint
meprecatio culpae pro Iure siex, Aptem, octo, nouem, decem, erim tiberorum omiseo o inibi quinaeum Seroalia relam. C A P. X L. A C T E N V s compositimus numero Ius si ij unius, duoru liberorum, trium,quatuor,& quinque, ex reliquiis vetustatis & ex autorum mon mentis: nunc Ius natorum sex, septem, octo,n
uena, decem, undecim, exquirit ordo, quem instituimus, &polliciti sumus. Sed neque stipulatione deuinctus, neq; polulicitatione obstrictus,ex liberalitate sua tenetur in plus quam facere possit. Equidem quotquot inueni scriptorcs, qui mihi copiam scientiae & consili j facerent, in rem praesentem duxi, protuli, & recta sentientes ingenue testatus sum: quo-t 2 rum
162쪽
rum vestigia implens ex antiquitate repetita satis multa, inquantum in me fuit, restitui nitori suo: bene an male, siccipium indicabit,& sine inuidia iudicabit posteritas. Quid autem calami auiditati nunc resistat, quid manum retineat, pergo dicere. Quemadmodum urbium, gentium, Imperi rum, ita & literarum nunc nascitur, nunc floret, nunc perit honos & fortuna. Incunabula Imperij Romani loquentiam, rerum cognitionem, Iurisprudentiam, nascentem viderunt,& fauentibus animis auxerunt. Optimus rei Romanae status,& Imperi j culmen cum eloquentia, melioribus literis, Iuric
prudentiam supra fastigium humanae disciplinae florentem in Republica, subselliis, & ciuium luce coluit honorificentissime. Deinde imperio decrescente,& senescentibus literis,intereuntem & sensim labentem ex oculis sanctissimam ciuitalem sapientiam viri prudentes, veri philosophi, studijs ne d periret laborarunt,& monimentis curarunt. Illa si cariosa votustas non sepelisset, si tempus edax nor intercepisset, meliuscule studia nostra se haberent: quantum oculis lustrare, mente concipere, lectione percipere vellemus, nobis e penuantiquitatis in facili esset promere: nec partes Oedipi tam cepe, in tam frequenti literatorum amphitheatro, sine pers na subire oporteret: Graeculorum & leviculorum hominum Verba, pro verbis grauium & Latinorum obtrusa, sciolorum monstra, pro sensis iuris & iustitiae antistitum accommodata& sipposita, minus saepe negotium nobis facesserent,& qumstiones iuris ciuilis seelicius tractarentur. Ad Ius liberorum
autem ut redeam, si extarent consultorum scripta ,si Imper torum constitutiones, omissi numeri, ordinis interrupti culpam non deprecarer : qua mihi vacare iam videor,ut sitiat libri studi j ciuilis: non quod eam in alios transferam,sed quod in plus non tenear quόm vel ab studiosiore fieri posset. Contendam vero, nisi ut Plinius Spurinae, mimis iis βιῶνι hom
nes ninor quam fiducia decet, neque in Pandectis, neque in Iuris autorum fragmentis, neque in libris Constitutionum Iustiniani, neque in reliquus Theodosij, de iure sex, septem,
octo, nouem, decem, undecim liberorum mentionem factam reperiri, si libri fideles sunt, quos habuimus, & dum noctes sereius vigilamus, in manibus uiuimus. Non sim nescius
163쪽
scius me non esse eum, qui omnes sermones malignorum euadere possit: sed si quos iuuat clariores accedere fontes, atque haurire, iuuatq; novos decerpere flores ex alijs autoribus, interea dum conatus nostros minus probant, si meli ra, veriora, & ampliora proserant,& nobis id rei literatiae commodum gratificabuntur. Ponatur hoc interim tame sine dubitatione recipiendum, illa omnia emolumenta, quae naianore liberorum numero data sunt, in maiori locum habere: ut fauores quinque natorum gratia enumeratos,tributos maxime sex liberos habentibus colligamus,numero inualestentesimiliter in caeteris. Beroaldus Bononiensis' censuit, esse a-Merui Ius liberorum pro numero nobilius, ad maiores pertinens 'φ' immunitates,ut inquit Iurisconsultus,ait ille,dum Vlpianum' bl.1. s. a. de laudare Vult autorem.Sed neque quisquam Iurisprudens illud ' Vnquam expressit,neque is, quem ille citat in testem, significatum voluit. Quod idem scribit', Bononiae qui decem libe- e ad Sueton. ros habet,a publicis oneribus immunis est: verum necne sit, G.
facti quaestio est: quae nihil ad Gallum,Bononienses viderint: qui si illo iure utuntur, sibi Ius liberorum dc gratiam legum factam placide gratulentur. Hinc ego ad Ius XII. xi II. EcXUI. natorum transeo. Iure x II. X III. & X V I. natorum, m. nani . .
resi ptum casigatum euolutum, item uel fTertinaris, subinde Vlpiani regu a iuris.
N Υ Ε QI A M legissatio Iustiniani in orbe euutigata suisset, Iuliani A. viguit usii reccpta constitutio,quae in reliquijs Theodosii' extat: Imper.I 6 a s s. c.Th. L I A N V s A.Lcontio Consul.Palaestinae, a sis Mvxiς ter sit xii i erom,non modo ad curio non cetur, Hrum etiam si sit moerario, bonorari mis quiete donetur. Mat. l. Mart. sentiochiae, Iuliano IV. ia o Conss. Eadem vero, inscriptione & subscriptione non dissimili, Iustianianei iuris concinnatores in codicem Imperatori u his verbis transcripserunt , SYquis vecurio ire sit X I i serorum, b is C. tum honoratisi a quiete donetur. Iam collatio ambarum consti- ς ε
tutionu fidem facit, quius multo & benignius Iustinianeum
164쪽
esse ius, ubi dempsi e filijs tredecim unum,& duodecim libearis scocunditatem parentum probans, antiquam rigiditatem leni jt,& seueritalcm rcmisit. Ex Iuliani lege tredecim nati ad curiam inuitum patrem vocari prohibebant, & in libertate ex voto retinebant, si plebcius pater auctis facultatibus, rei familiaris amplificatione inter posscsseres cospicuus esse cc e cap. 3. pisset, uti sepra' diximus. Sed quamuis multa probentur facta, quae non utique fieri liceret, non solum in Decurionum ordinem adlegi vetabatur pater, sed etiam iam nominatio-d δ' eod. C. neg cooptatus, fauore liberorum ab oneribus & honoribus honestissimc vacabat, quae sine iure priuilegiario municipalise i.eoa ratio dc ciuilis necessitas' ab illo postulasset. Sane Concinnatores Decutionem creatum quiete donari ex Iuliano rctui runt:at creari, dc in Consortium Decurionum adlegi non vetuerunt, sorte ut ex animi sententia liberum esset patri,in o
dine scribi, & honoris causa inter Decuriones praesidere. Quae cum ita sint, apposite & pertinenter posuit Accursius& a patrimonialibus ob duodecim, patrem excusatum. Habuit autem ille in suis nomen Munerum, quod in vulgaritibus libris superfluum edocebo.Cum studiosorum voluntate,
ut neque hodie coalescunt, opes olim non concurrebant:
adeo ut Plinius Secundus quendam in Epistolis laudauint, quod cum in facultatibus esset, amaret studia, ut solent pauperes, inquit. Sic temporibus reuiuiscentis Iuris prudentiae,in Italia tot Langobardis regibus & legibus misere tractata Erperdita, qui pro seculi calamitate legum Romanarum suauitatem oboluissent, qua auditores, qua spectatores renouatae prudentiae trahentes, ut illos in verae philosophiae studijs retia. nerent, publice & e loco superiore verba legum excipientibus dictabant, cum paucissimis ratio facultatum libros ciuiles exscribere permitteret, & sere omnibus res angusta domi prohiberet. Exceptores illi sub antiquis doctoribus minus vel dictata exaudientes, vel excepta percipientes, ut sere fit, ad libitum & ingenij captum recognoscebant post illos similiter librari j peccabant: sicq: tam multa menda in tam multis locis iuris autorum obseruata & spectata sunt. Caetcra silentio praetereo: hoc tantum de Iuliani constitutione ad nos impraesentiarum pertinet. Docentes Decurionem Iure libero-
165쪽
rum & ab honoribus & ab oneribus siue muneribus conquiescere, meminerunt Munerum , & subito in contextum inepsit illud. Ego ita coniicio , primum quod a complurimis manu fideliter scriptis absit,deinde quod Iuliano A.& Concinnatoribus verosimilius sit placuisse, honores sicut munera patri remitti, si quiete donandus suit, cum ivrc ciuili mune ris publici vacationem habens, honorem accipere gerereq; compellatur. Hic enim honoris gerendi solicitudo nisi remis sa dicatur, non erit honoratissima quies, non erit plenissima beneficij principalis interpretatio,contra rationem iuris ε antiqui. Consequens item esset, si patri duodecim honor g rendus incumberct, ut non semper a muneribus patrimonii vacaret, illo puta case, quo cum erogatione obitur honor ', cui munera cohaerent. Hic obiter reserendum est, quod ex Callistrato' concinnatores obiter retulerunt, dum ille rescriptum profert AElij Pertinacis ad Saluium Candidum, vi qm
μή me τῶν λεωνοιῶν, &c. quo etsi numerus filiorum omnia munera, ut quae sunt personalia, patri non remittat,fauor
biliter tamen & priuilegiario iure,sexdecim liberorum patri Saluio Candido, otiari & cessare a muneribus permisit, quo liberorum educationi studiosus operam impenderet. Inde fortasse exemplo moti nam &principum decreta in alijs &similibus causis obtinent, si vera Theophilus sub ipse Peratinace & sub alijs Caesaribus patres in orbe Romano Iure
X VI. liberorum uti coeperunt, & omnium munerum sibi v cationem vindicare : quousque Claudius Iulianus Imperator iactus nisi tot intercedentes principes leges quoque de eo dem euulgarint) tredecim liberos sussicere foecundis patribus sanxit,& non solum a muneribus, sed Zc ab honoribus li-bcrauit Iulianus, ut docui, dum ante a muneribus duntaxat dimitteret AElius Pertinax. Scitum est ex literis '' Antonini liberorum numerum ab honoribus non excusare, quod Vlpianus' opinatus est. Verum obtinuerit illud apud eos Caes res, non impediam : at fauorabilior videtur posterior a Iuliano emissa constitutio, si dicamus eam honorum,sicut mune rum , patribus tot liberorum remissionem adiecisse. Placet autem ita rescriptum explicare, & producere, quoniam legem utilem reipublicae, M sobolis procreandae & prouocan
166쪽
dae causa latam, adiuuandam interpretatione a Tercntio Cleol. 6M D. de mente ' accepi. De honoribus quod pono, tentare duntaxat tabest . Volo, ubi conticuere omnes: sed de muneribus quod sentio,p d.l. semper. maiorum gentium doctores Accursius y,& Bariolus sentiunt, ut ab intributione municipii vel ciuitatis patres XLI. libero-
qad Lsi quia rum abseluant. Baldus in diuerso latere distinguit ', aut pa- .. et u 2 ter Decurio est, & nati duodecim ei prosunt,quod idem Roconsit, 3 C siponsorum libro m. existimauit, aut pater Decurio non est, V & ei ad omnium munerum excusationem sexdecim liberis est opus. Sed Imperatorem Iulianum e veteri obseruatione
remisisse ita planum seci, ut distinctio Baldi superuacua diasternatur: quae vel eo curaestit, quod non satis liqueat quiabus Decurionum appellatio hoc tempore conueniat. Fouet autem assevcrationem nostram,quod Arrianus suadet, ut faciliores ad liberationem simus: item & illud, quod optima legum interpres serensis consuetudo, indistincte munera patrimoni j in contradicto iudicio, patribus duodecim natorume Aretiliver. remiserit , Florentiae & Bononiae ius suggerente ' Angeloti Tha. d. Aretino, item & Aquis Sextijs cx uno & altero decreto Pro- excuc uincialis Senatus amplissimi. Cum vero Iuris liberorum i petratio non sit necessaria liberos habentibus, post Honori jα Theodosij rescriptum, non laudo quorundam ex nostris sentcntiam qui patribus duodecim natorum diplomate principali utendum esse censuerunt. Nulla sane ratio est, cur potius rescriptum exigat hic casus, quam tutelae excusatio: de
quoniam superfluum ait Imperator, a principe postulare, quod iam lege permissum cst, magis puto Galliarum vulgato iure, libello supplici adeundos Prosenesarchos, vel Praesidi
les, vel Regales iudices, qui vocatis quorum intererit, si non sit legitima contradictio, vacationem pro Tribunali causa cognita edicet postulanti. Nec cautioni nostrae resistit Vlpi a l.nee quies ni regula ', cognitionem de reant, per lue um'. Ii ex Arinonpossunt: quibus in verbis latet ille mos subscruolaude rei bendi libellis: at ex subscriptione,ut in specie,de qua agimus, neque petenti ius conferri potuit, neq: a petito auserri quod
esset, Experire. Debuit vero commonitus vocari reus apud Vlpianum, ut ego vocandos censeo illos quorum intererit, vel ex subseriptione magistratus,vel ex mandato vulgaris sommulae,
167쪽
mulae, sicut Gallorum scriptorum principes viri ' sceliciter &viriliter tractauerunt. Ex his sere posita sunt omnia,quae a n bis conquisita reperiri potuerunt, ad Ius liberorum datum vel legibus, vel Senatusconsultis, vel principum placitis euoluendum. In quo nec me animi fallit quam sint obscura permulta. si cuiquam, mihi incognitissima: sed de illis congruo loco dc tempestiue consessiis sum,& studiose proferens dubia
rationes meas, alijs Democriti puteum indicaui : faxit Deus Opt. Max. inde scelicitis vcritatem expiscentur. Non deerunt tamen qui corruptis moribus, potius quam suppleant ius sitientibus, si quae praetermisi sunt autem plura notabunt, tareprchendent omisiste me Ius unius liberi, in succesilone inicitati liberti, viam patrono intercludentis, item & Ius duorum , trium, pluriumue patri virginis, quae in Vestalem. c peretur, de qua Gellius aut primipilaribus Osdroenis concessum. Verum in illis casibus, nec quicquam pater sensit vacationis honoris,fauoris,aut gratiae:in hoc vero tacui quod principalis' ad Modestum constitutio m iis sit & localis, si cum lustiniano ita per clegantiores loquimur. Equidem Nobis non licet esse tam disertis, Qui Musas icolimus seueriores. Quod si responsum satis non facit, quando non mihi omnia Deus dedit intueri,ut neque Druso Caesari,& in eo,&in similibus subeant illi vicem meam. . ar.
I s consequens est subi j re,toties liberorum s cta mentione, qui & quales parentibus sutac
rint. Cum lex unico libcro contenta sutidus libe- ,- .b hrorum sermone multitudinis nihilominus. dixtimus t enuntiatio enim liberorum ' pluratiuo numero possem a Li s. Ac tur, quae antiquis oratoribus , historiaeq: aut carminum scri b i Spioribus, etiam in filio solo vel filia, vera existimata fuit & ita in complurium veterum libris scriptumualiquoties ' Aulus b liba. cap. Gellius animaduertit, videndusq; de in Diuus J Augustinus. ς 4ς ς ui x v sed 'si rue'
168쪽
Sed 3c illo casi, & cum duo, aut plures liberi exiguntur, ni potes vero tantum supersunt, videamus quid dicendum sit e sessione IEmylij Ferreti viri principis , omnium seculorum perpetuis laudibus excipiendi, ante quadriennium publicauid Ilio. D de de liberis sententiam meam, ad illud Callistrati', Liberorum Vb si ' appellatione nepotes, dc pronepotes,caeteriq:, qui ex his descendunt, continentur. Si quidem eo sensu id nomen in
X ri.Tabulis usurpaverant Decemuiri:quorum Exemplo m ti Iutisprudentes, cum se obtulit, idem censuerunt: de reli-e l. μ.& io . quis Papinianus , dc Modestinus. In huius tamen sententia, eod ido S. - ἀκνων προαγκαια, &c. debuit interpres reddere liberos, non natos, autoris indolem seruaturus, ut Alciatus primum Q S p- ςη posuit, de Augustinus probat. Quod ad rem attinet,si liberio Id.& isi deficiant patri,quo minus honore commodove gaudeat,aut e bb ad Mo- ὰ muneribus vacet,& ex se relictis natis decesserint, nepotes. ' μ' eorum locum subeunt id supplent avo, qui licet plures stata l. . ex uno filio ε, pro uno mimerantur.Diuersum tamen in natis
. er ex filia arguit Modestinus: qui sicut non auo materno, sed his quinin patri oneri sunt, ita illi non, sed huic tantum prodesse de-2 l ..c' bent: ta quo casu, puta egente patre , filiae nati, auo mater
hi pen. I de no oneri essent perinde est, vici non prosint,quia numquam bb δῖ' in eius potestate suerunt. Sed exoritur dubitatio ex Seueri del.i.C.de co- Antonini ad Claudiae libellum epistola': relicto fideicommis.
o 2 .u: si, ab haerede, si sine liberis diem obiisset, dc is ex filia nepote
instituto decesserit, conditionem adscriptam fideicommisso defecisse,naanifestum aiunt CC. Iam si non dicitur sine liberis decedere,qui nepothm ex filia relinquit, quid est, quod in Iuris libero rei quaestione hepos ex filia non prosit lmper toria constitutio habet rationem, quod filia, in qua desec
xa taxo Lyl. rat conditio mortua .cum perpetuo per natum ' vivere intel
ligatur, nepote superstite, auus non dicitur sine liberis: quae
I M.16.extr. ad Papinianum' reserenda sunt omnia, ubi' ex sceminis sicut ex masculis destendentes cnuntiatione liberorum exauditam Ll. h. s. Inde vcro non Commovemur in proposito,lege liberos,vel qui sint in potestato, vel qui fuerint, exigente, cuius ratio, Vt nec omnium a maioribus constitutorum,requirenda non vitidetur. Sane liberorum nominis rationem inuestigauit Anto
169쪽
bene sui datam peritiam anxi E diligens, quam,dum Prouinciae Venayssinorum praesideret, nobis Auenione communia cauit. Liberi,dicebat,antiquitus appellati sunt, tam filii quam nepotes, & deinceps fere qui in potestate essent, ad seruorum differentiam: S cum idem prope ius vitae &.necis Romani veteres haberent in utrosque, filios a seruis, liberorum nomine distinxerunt, quod utrique in potcstate essent, licet ut plurimum filijs ut liberis hominibus, seruis ut animalibus,
iusta diuerse praeberentur. Sunt enim nia diuersa tantum, sed , ex diametro opposita, liber '' & seruus: unde Iulio 'Paulo filius n l. isia D de qui se extra patris potinatem contendit,so Eberum esse quo- . dammodo retentacit. Haec ille postea in opositiones Obscurio- de probat. ru ad i. Pandectan retulit. Obseruabit ergo ingeniosus liber pati l 3 riderum nomen,quasi collectitui esse,quod suo significatu omne; h ' si x vi omnino descendentes comprehendat, ec semel positum significet idem, quod filius, nepos, pronepos m. nominatim expressi. Vcrum si quae suere leges, si quae senatusconsulta, si quae principum placita, in quibus pro liberorum nomine Qliorum mentio facta suisset, an illa se ad nepotes extenderit, disquisitio non inutilis est, & quae in fideicommistbrum tra ctatu accuratissime solet a viris praestantibus disputari. Filii appellatione, ait Paulus ' omnes liberos intelligunus: sed li- q mxNberi in infinitum descendentes omnes dicuntur: ergo & hi filiorum enuntiatione exaudiendi. Inde iusta interpretatione recipiendum censet Iulianus, fili j nomine nepotem comprehendi , ut in Macedoniani,& alterius cuiusdam Senatusco sulti explicatione, legimus. Inde quoquc lcgatis seruo Villico Aueel. o.& filijs, nepotes cx ijs contineri Papirius Fronto respondit', & sibi filii appellatione saepe nepotes accipi, multifariam sed& I a i. placere. Diuersae factionis Vlpianus autor scribit, tutores non solum filijs, sed & nepotibus posthumis a testatore datos videri,si modo Aberos Hxite caelorum si Sos, non continebum tur e aiater eniψμν, Ab ire nepotes a viguntur'. quae verba Triumuiri in Institutiones retulerunt. Hic si veritas disputa- inii oti est tione limanda est, an ad opinionem , quae plurimos autores habet, unde communis Plutarcho dicitur,Vlpiani scriptum reducemus t Accursius putat propriam significationem illos in interpretatione iusta & legibus accommodata scrutari, vim vix sit
170쪽
sit illis alia subtilitas alia Vlpiano dc subscriptoribus Triuuiris
quorum traditione ad communem usum hominum, tota a commodatur oratio, in qua popularia dc usitata verba exacte
expendisse Vlpianus existimatur. Sed haec, quorum suspectaveritas est, Aldobrandino minime placent, dum aliam ipse conciliationem comminiscitur Sc ponit: quod scilicet filiorum enuntiatio nepotes complectatur apud iuris autores, MVlpianus a communi traditione recedat, ne videatur auus
qui nullo casu ', nisi quo nepotes in filij potestatem, se mo
tuo, recasim non essent, riatores eis dare potuit in casu sp x l. . extr-D- cialiter a lege concesso', sine expressa mentione, tutorem
nepotibus sub filiorum appellatione dedisse: quae ratio acutissimi ingeni j est, sed silbtilis magis quam vera. Accursij sensus non recipitur, quod plures autores potius quam Vlpi nus , consuetudinem loquendi, dc communem usim nomianis fili), perpendisse videantur. Aldobrandini quoque eliditur opinio, ex eo quod non dentur tutores in Vlpiani scripto,ab auo nepotibus, qui patrem eundemq ; filium superstitem ii
1 is&εDae beant. Hoc autoris coniunctae sententiae ,continuata verba,
Wii xς - in fronte promptum gerunt: sed si quod ille ait, verum esset, non magis tutores ncpotibus darentur ab auo, qui Lileros diceret, quam ab co qui filiorum meminit : de tamen Vlpianus diuersum nominatim scribit. Alciatus Magnus libro P radoxaen 'i'. idem habens propositum, fili j usurpationem distinxit, ut aliud sit in verbis legis, aliud in cautionibus h minum : in illis, si non ex vi verbi saltem ex rationis sit nititudine, extensio in facili est, ut ipse Censet: at in cautionibus hominum, ex integro voluntas seruanda est, quam sibi ipsbi,. iure antiquiorem Plinius ad Calvisium scribit lib. v adeo ut ad eam debeat verborum aptari Zc accommodari interpretatio. Sed variae coniecturae dc praesumptiones voluntatis , nihil quicquam iuris certi relinquunt, aut tradunt, quod sequan- 'e bis . . tur interpretes consilii: ut apud Papirium reperitur casta, utrius iud l. quo, ne dura' filiorum a genitoribus inducatur separatio,viti ς0 λ iv, lico & filiis legatis, nepotes villici veniunt: at dato filijst b Cantiun. d. tore, nepotibus datus non videtur Vlpiano. Cur haec tam istis Vari , non docet Alciatus:minus Germani ponunt, qui illum auctorem habenth de sequuntur. Ideo non satis placent, quπ