장음표시 사용
31쪽
inuoluta in ordine duorum aut trium, fastidium sine fastigio peperisset. Promiscue vero patris & matris hoc loco iura deduxi, quod corum duram & iniquam separationem le- . a d io ges C istin arint,& sta nobis materiae dignitas & coniunctio post Ec&c. Visa est quodammodo postulare. me retentiondus ex dote H utimatrimonidissectes explicatae, GH in dissius amici iuratia datum ex Hieri
lci C c x o i T alius fauor liberorum,quem maxime
pater sensit ante Constantini legem de bonis mayd ternis, quo tempore omnia quae fili jfamilias acidisquirerent ', pater ab eis sibi suo iure vindicabat :sensit item & postea quo iure adhuc utimur, saltem in ususructu bonorum quae ad filios ex matris succcssione peruenerunt. Diem enim uxor intestata superstite marito iuncta, vel materfamilias, vel filialamilias in patris potcstate moritur. Si materfamilias, aut orba, aut relictis liberis. Illo casu suit lepus, cum maritus ob ius societatis, & ob facultates communic rus in solidum uxori ex ratione legis Rcgiae succederct: postea si emancipata suisset illa,cui pater emancipator superesset, ut manumissor, potior iure mariti fuit, in bonorum possessione ex edicto praetorum, at illo deficiente,maritus & Un iis de cognatis fuit potior. Quod si deficienti superfuissent ibberi communes, cum iure potestatis impediente incapaces acquisitionis sorent, pater rerum quae quondam uxoris suis sent, per liberos solidum perfectumq; dominium accipiebat, in quo fauor Zc gratia illorum,vel illius,si unicus suisset,disce nitur. Sed ubi Constantinus V Imperator decreuit res, quae a matre filijs omnimodo obuenirent, ad eorum dominium pertinere, patri duntaxat relicto usustuctu, quod deinde ad omnia bona materni generis Arcadius , & Honorius pro-at . ii ob bes doςru t, fauorς liberorum tali casu pater usum fructum per ilia, .Liν. cipit, qui liberis Orbus careret & proprietate & usustuctu. Si a μ', Vcro filiasamilias in matrimonio decedit, aut ei nati supe te cie evict. sunt, aut liberis caret. Hoc casu quam dotem pater dedit,.. silua esse debet, ait Africanus,cui Iulius Paulus favet'. Iure: pactaui. succursum patri scribit Pomponius, ut filia amissa, solatii loco
32쪽
cederet, si redderetur ei dos ab ipso prosecta, ne & filiae amiLct & pecuniae damnum sentiret. Ita in libris Constitutionum principalium Alexander A. intelligit dotem ad patrem rediare,qui sic Apollonio rescribit, mos a patre incta in ma- e Li3.QMoerrimonio Acesserit mutire sidiasmilias, patrem rerire debet. Eicis Haec vero ita se habent, etiamsi filia non in potestate patris, sed in hostium manu, ab cis intercepta moriatur: illam enim captiuitatis hora prima defunctam finxerunt Iuri rudentes, de ita in sacris decessisse , ut patri repetitionem scrvaret. Non laetamen id est quod repetat pater, si dotem dederit, & pactus hiatu.
sit, ut mortua in matrimonio filia, dos apud virum maneret: Paulus enim putat ,sactum struandumetiamsinseri non im g Temeterueniant, cum placita seruari aequitas naturalis stadeat, etsi nulli supersint cx coniugio liberi: quorum iure fauorabili gratiosus pater non retinet dotem, sicut Martinus ille doctor antiquus existimauit, sed quintas ex dote duntaxat, ut nos Vlpiani scriptum docet. Hinc ab orba matre ad proliferam perueniamus. Cum defunctae filiaefamilias ei deinci: matri liberi superuiuunt, aut pacto conuentum est, quid de tota dote soluto matrimonio fieri placeat, aut nulla conuentio nisi vulgaris dotis reddendae adhibita interuenit. De posteriorescitum est illud, matrimoniti dirimi diuortio, morte, & seruitute filiae, vel necessaria, cuius formae sunt, captiuitas & addictio poenae, vel voluntaria, ut poenae participatio : quae licet propositi nostri non sint omnia, coniunctio tamen suggerit nobis morti consimiles solutionis species adiungere. Ita l. diuortio ubi matrimoniti dirimamr,propter Aberos merentiosit, sculpa mus eris aut patris, cuius in potestire furit, Huortium β' . - . . .
mine si retinentur ex dote. Culpam uxoris aut seceri ex lveteribus Constitutiones' explicant, ut ad mores reserant de Mi Ac Ograuiores de leuiores. Sed cum morum nomine, siue grauio- ςpud rum sextae,sue leuiorum octauae, a marito retinebantur ante iudicium de moribus sublatum, multo utilior fuit propter liberos retentio, ijs partibus facta, quarum sex dotem solidam absumerent plures tamen, habet Vlpianus, quam tres sexti in retentione sunt, non in petitione, ut sue tres siue plures filij supersint, tres sextas duntaxat, de ita dimidiam dotis
33쪽
tantiim, iure liberorum retineat pater: dimidia nanam dotis maternae satis suisse videtur ad liberos apud patrem educan-
tim ii ante constitutionem , quae apud locupletiorem
quEm ii parentem, diuortio facto, liberos cducari iubet. Illa vero retentione consequebatur pater plures ob liberos sextarum emolumentum, vel ob unicum saltem unius sextae: cum adhuc iuris antiqui vigerent cx dote retentiones , quas seruatii Li. viti. de iusserunt in antiquitatis honorem Imperatores Honorius PR, Theodosius. Sed Iustinianus retentionibus silcntium tandem iniunxit, & ubi ob res donatas, ob amotas, ob impensas, ob mores, retentiones sustulit, propior liberos retentionem antiquauit,cum ex eo,quod naturalis stimulus patres ad liberorum educationem Sc curam sine dotis maternae subsidio satis
moticat, tum lac varium culpae genus mariti contra mulieres excogitantes, allecti commodo retetionis, ludibrio matrimo- ως taceat C. nia haberent. Alia & Iustinianus , quae argumentum prae-
bent eum non indistincte , & generaliter libcrorum rationem, ad pop. Vrb. Constant. edita lege sustulisse,ut circumspecti quidam ex veteribus animaduerterunt. Morte vcronystide do- soluto matrimonio,Vlpianus scripsit',monuam matrimonio
muliere, dos a patretro D, ad atrem reuertisse, quintis in singosis liberos in infinitum rei Hispenes γινοm:vcrbi gratia,sic in dotem data restitui oporteat, maritus unici filii nomine,
xx. duorum, X L. trium, L X. quatuor, L X X X. retineat, &quinque filiorum nomine , asse dotis in quintas distributo,
C.ipse corum nomine percipiat, socero penitus cxcluso : ita ut a quinario citcrior Diiorum numerus, corum auo matcr-no det locum, in reliquo retentis quintis rcpetendo, & Vlt rior faciat ne quicquam ex dote ad illum reuertatur. Quae si fideliter retulit epitomator Vlpiani, non usquequaque Martini sententia vcra suit. licet contra ius scriptum conuiuentia & crrore primum introducta, causam inueteratae consu tudini dederit a primis illis temporibus reuiuiscentis Iuri rudentiae. Inde tamen notandum illud, tunc maxime, cum fili j familias proprium non habcrent, patrem in hac specie commodum Iuris liberorum percepisse, qui dominus quintarum ficrct, quas filiorum nomine percipiebat. Sed & post Constantini legem de rebus maternis, illorum usumiructum pater
34쪽
pater habuit: multis namq; post annis in dote reddenda r tentiones ex veteri iure seruari Iuliano A. ' placuit. Quae ita coiiijcio fuisse : nisi procliuius sit, quoniam filias amilias non habet haeredem, licet unum aut duos liberos pepercrit, matrem candemq. filiam . m. in retentis quintis ex dote restia tuenda haeredes filios non habuisse: imo illas patrem soccvnditate sua gratiosiura Reipublicae, Iure liberorum in selidum dominium de ex integro putem fuisse contecutum. Plane in noua legislatione haec tacuisse de praetcrijsic miror Concinnatores : dc certi proculdubio iuris sunt, recepti non item: ideo nec quis adhuc ante ora patrum protulerit. Servitute praeterea soluto matrimonio tres casus exequendi sunt, ut quorum alterutro nupta desinit esse mulier, siue capiatur ab hostibus, siue deportetur, siue ancilla fiat. Capta uxore in ritus degens in ciuitate , post tempus legitimum licentiam habuit ad alias migrare nuptias', ait Iulianus, ita tamen ut dissolutum matrimonium bona gratia, id cst ',communi consensu tam viri quam mulieris, Sc unanimi voluntate videatur,
dum sibi unusquisq: ius situm habeat imminutum. Exinde igntur nullii Ius natorum, nulla ob liberos retentio fuit, nec esse iam nunc posset, sed integram pater captiuae potuit repetere dotem. Deportata mulier si in animum induxerit a marito discedere,autore Marcello Callistratus ' ait, tunc de dote patrem acturum. Ancilla item maiore X X. annis filiai amilias facta, S: ita soluto matrimonio, idem dixeris. Ego utrobique arbitror retentionem quintarum in singulos liberos locum habuisse: non cnim plus agenti patri quam propter mortem hoc casu restituitur ut Iulio Paulo ' placuit: filia vero mortua, ut diximus, quintae liberorum nomine retinebantur. Sed haec omnia magis ingeniorum excitationem , & interpreta mentum Prudentium habciat, quam exercitationis forensis,
luci sue politicae documentum. De illo prius omisso, si dictum fuerit suid soluto matrimonio de dote fieri placeat, ex pactis
conuentis, quae ante nuptias vcl post nuptias interponi solent, alia ad ius,alia ad factum pertinent. Quae factum & voluntatem respiciunt, veluti, ut mulier aliunde quam cx re viri se suosq; alat tueaturue, uniuersa onera sua expediat, donec nupta sit, nihil a patre petatur , aut ut certa summa viro praec 1 stetur,
35쪽
stetur, & is uxorem alat, item his si quae pacta smilia sunt,u
hla 2 b lent': ut si quidem Viuo patre dcccsserit filia, aut sine culpa
debi uti diuerterit, omnino dos peti non possit. In tali casu si libero
rum nomine pater uti retentione Velit, non potest: neque enim qui non habuit prius, anicaue tenuit, rctinere dicitur. Quae vcro pacta ad ius pertinent, aut ius commune laedunt, aut minus. Laedunt sere haec, ne ob mores agatur,vel plus vclminus cxigatur, ne ob res amotas,uci donatas, nc ob impen- ut .s.irat .eod, sis iacccssarias agatur,ne dos omnino non reddatur '': in quibus & similibus non utique voluntas contrahentium scrvatur. Non laedunt haec, ut citeriore die dos reddatur & priore tempore quam legibus est constitutum: vel ut plus aut minus quintis in singulos liberos retineatur: maritus cnim, cuius praemio & cmolumento ad cducandos liberos rctentio quintarum cedit, potest saliori suo renuntiare, utpote liberis tolix'. Mo.s i. tendis sine retentione sitffecturus': item & pater,qui dat do ςοι tem,legem rei suae potest,quam voluerit,dicere. Ad haec spectat rejponsum illud ex V II r. Quaestionum Asticani: Pater, cum pro filia dotem daret, pactus cst, Vt ea mortua, uno pluribusue ex eo matrimonio superstitibus liberis, deducta te tia parte, reliqua dos sibi, aut, se mortuo, fi ijs nec emancipa-γPau.1. Sena. tis rcdderetur: ut pactis subilci stipulationem in oportuit. Inco mouit patrem ad eam te in dicendam, quod cerneret nupturς liberos ex nouo matrimonio susceptos,s plures sui csent, dotem solidam cxhausturos, ubi quintas detrahercnt. Superiori quoque addendus ille casus cst, quo dotali instru-il. ii dotili. mcntO,Callistrato rescrente , ita stipulatio interposita fuit ut Daol nutri liberorum nomine dos apud maritum resideat, ubi nepotum quoque nomine dos retinebitur: sicut cnim dotem totam &a d. l. ii. de integram per Cpturus pater', nullis a filiasam. relictis liberis paci oti sibi conuentione praeiudicauit, ita quoque liberis susceptis adestincta filia potuit sibi in dotis parte quintarum reliqua sibi ipsi nocere, siue defunctae fili j, siue nepotes ex filiis supci sint:
b ino. D. de omnes cnim' in infinitum descendentes, liberorum appel-Vς b sig latione continentur. Illo quoq: respicit conuentio,qua apud i i t. s. eum Papinianum finier socerum & generum, ut in matrimonio
inter. dep e. sine liberis defuncta filia dos patri restituatur, id actum intelligitur, vi liberis superstitibus filiae defunctae dos integra retia
36쪽
L1BER SINGULARI S. eneatur, ita ne separetur dotis additamentum, quod principalis dotis iure censetur. Ad idemq ; spectant species illae,quae in praetorii Iuniani N Petronij cognitionem inciderunt, & alia
multa,quae voluntate duce, dc diligentia comitc, iuris studio sus consequetur. His casibus fauor liberorum magis ex facto& industria& contractu patris, quam cX Iure natorum Ccrnitur. Ego vero quod putaui in rctcntionibus explicandis ii ris csse veteris aut noui, dc ad ius unius filii, & consequenter plurium attinere,inihi videor satis abunde exquisiuisse. De nico BIerti, des operis impositis, in impostitio--m Hsserenita. C A P. V I. J A s v s item iuris unus hic est, quo filium ob unicum gratiose & fauorabiliter onus patri rc- mittitur,ex verbis lcgis Iuliae de maritandis, quae retulit Iulius Paulus nos infra subiungemus. Cito igitur e iusta seruitute seruus manumittebatur, illi patronus operas, donum, munus, aliudue quicquam libertatis causa imponebat, quae dare, sacere, praestare libertus statim
factus sollemni stipulatione ', vel iureiurando promittebat,& iis patrono suam deuinciebat fidem: de quo si habuerit i
lium aut filiam, ait lex, quinquennem, liberabitur operarum obbrutisne, siue ossiciales, siue fabriles impositae suerint, ut sunt indefinita dum legem rcfert, Iuri rudentis verba. Sancquamuis operas in libris huius studi j,Zasius' officiales per en cellentiam interpretetur, & explicet, consultosq; vctercs locupletissimos testes proserat ad faciendam interprotationis fidem: aliter multo se res habet, cum operae generaliter imponuntur,aut indicuntur : tam enim fabriles,quam ossiciales exaudiendum est impositas indictatue suille ', quod ipse ZDsius non improbat. Nolim autem fallaci testimonio errorem Accursij confirmare , cum sub operarum nomine inccrias quasdam operas passim exaudit, vocabulo in Operarii quaestione legibus & prudentibus inviso. Hinc obligationis operarum,tam fabrilium quam osticialium, quae generaliter impositae fuerant, generatis quoquc fauore quinquennis unigeniti apparet liberatio propalam ex verbis legis. Quaestionc tamen una& altera,scrupulus,qui male haberet ingeniosum,
a l. lui liberistinus. D.deoper. liber. bl.vt iurisiuri
l. si non somtem. . libertus. D.de co
37쪽
ex animo cuellendus est: primoq: videndum cur potius inquimatu, quam in bimatu, trimatu, aut quadrimatu si ius in sacris paternis superstes,patri ad operarum obligationis liberationcm prosit. Equidem Iure ciuili in annis numero discris minandis, specieq; non dissimili, positivam quandam iusti-
Glossili f. tiam Accursius comminiscitur, cuius commentum Aldor Ni in branci ino ε placuit, illi, cui tantum ab Italis tribui Z a docti g d s. i. de simis concedi scio : ego vero de illa iustitia nihil statuo, quii is cxistimarim hunc de multis unum esse casum, quo mens quia dem legis Latine scientibus perspecta est, cius vero ratio vix legislatori nota, nulli praetcrea cognita. Sed rationes omni vi, quae iure sunt constituta, nec reddi, nec inquiri oportere aith I. omnia, Neratius , ne quae certi receptiq. tutis sunt, mutentur, aut tala m.'b. subuertantur: & huic similes casus obseruauit quamplurimos de legibus, noster v ACCA', praeses Prouinciae Venayssinae, in quibus
' .es, bis ' satis superq; sit dicere,quod Vlpianus alibi' dixit, Tu D res k l prospexi praes. Sequens quaestio intercidit, an pater libertus, quin- T μ ' quennis fili j gratia, sicut ab operarum, ita a doni & muneris
obligatione liberetur, ut operis legis gratia exolutis caetera I argu l. saepe non desiderentur Iulia lex duntaxat operatum meminit: s. ais num bona occasio crit, liberationem a dono de munere, ut m lma Ve ait. Pardius diccbat ', interpretatione suppleri λ maxime cum ti Lii non soria operarum Vel naturaliter patrono debitarum ' obligatio di Lie fi liberi. soluatur, quae nexum quendam sortiorem, strictumq: multo 4ςς ' i' magis aut doni aut muneris promissio , continet, Nihilo tamen minus ius aliud in operis, aliud in dono & munere dixerim. Si quidem libertus memor benefici j a patrono a cepti, gratum in illum animum munificentia testaturus, d nationem ob patroni meritum,at sine alia cinesia causa neo l. inter do- sibi ipsi repugnet Vlpianus' in se recipit,& promittit,itemi his sT munus 5 donum, cum expressa causa: utroque dono, reci- adiecit pro piens liberius, & recepta persoluens, quae suere a patrono li-ψ bertatis causa imposita , genus liberalitatis exercet, & ut
symbolo gratitudinis, fidem patrono facit animi obsequentis simi. Quis sensu ea verba Iulii Pauli accipienda, ubi donum
aut munus, quae liberti praestant, non donari scribit, quandox rem summi pretii libertatem pro his ante a patrono accepenatio. runt'. Ne igitur Prudentes liberalitatem auersarentur, a liberto
38쪽
berto siue orbo, siue patre, omnimodo promissum donum, munus, aliudue simile impositum motui voluerunt. Diue stim autem ius ideo in operis est, quod laboris manuarii tractum, taedium, & molestiam ut plurimum contineant', prumum impositae, ut libertinas personas onerarent, & premerent : quae si fanorabiliter iure unius nati priuilegiario, & singulari , a tabulis, rationibusq; patroni circumductae, & cancellatae sinit, fieri non potest interpretatione nostra , ut ad consequentias producantur, in quibus simul cum ratione verba Iuris prudentis defecerunt.
me filio Mico Latini, Sae δε iure Latij. ciuitatis.
bilis species, ex iure veteri quidem illa, sed eo, quod non minus in haec studia incumbentibus,
quam ius nouum tenendum cst, propter reliquias antiquitatis venerandae', & iuris utriusque cognitione.
Vlpianus autem huius gratiae autor est patri, ubi in instit.' sienit, Ligeris ius auiritium consequitur Latinus , qui minor xxx. annorum manum Fonis tempore suis. Nam P nocautum es, Hinciuem Romanam MLatinam ariorem dux mittemisone interposio, quod bberorum quaerendorum caus xonem duxerit, fossa io Z urinato naiaue, in anniculofecto,s Papuae intorem, ,el issidem Trouinciae causem
probare, in fieri ciuis imanus, tum est quum sitam si tau eius, m amor, scindet si ipsi Latinis sit. Porro sciendum est
hominum ditionis Romanae, alios sui sic ciues, alios socios &scederatos. Illi ius ciuitatis habentes, quod Vlpianus Quiritium vocat, maxime si cum sustra os honoris causa dato, siue in Urbe siue in Italia, siue in Prouincijs csscnt, magistratus creabant, petebant, leges ferebant, iudicia faciebant, inccnsum deserebantur, & si voluissent, Romae habitabant, ius connubi j & in filios potestatis habebant , iureq: gentilitatis, agnationis,togae, militiae, & similibus utebantur . Socih vero& foederati moribus & legibus proprijs plerumque vivebant, quo iure Latium prius usum, & Prouinciae tandem,ubi in casusque propagatum, & eis communicatum fuit. De illis fami-
39쪽
DE Iv RE LIBERORVMliares historiae sunt: de his videamus quid subseruiat speciei
nostrae. Ego reperio veteres Latinos nec Pop. Rom.legibus obstrictos, neque eorum iure ussis suille, & qui ex foedere eLfigiem quandam de umbram societatis retinerent, neque ius connubij, nec patriae potestatis habuiste, nec ius capiendi ex testamento , nec testamentum faciendi, sortasse ne contra leges propriae ciuitatis tcstarentur: hiq: tandem Latini Colonarii dicti. Ad eorum instar sPrui, qui a domino Bonitatio , non etiam Quiritario, id cst, qui in bonis haberet, non item cx iure Quiritiu, vcl qui a domino inter amicos , etiam
maiores xxx. ann manumittebantur,Vci qui minores xxx. annis vindicta, aut domini testamento liberi fiebant,cum obesset lex Iunia Norbana corum integrae, ex omniq: parte persectae libertati, inter ciues Romanos ius simile prisco illi sociorum nanciscebantur, dc nomine communicato Latini dicti, ad Colonariorum discrimen, a lege Iuniani fuerunt. Inde Latinus Iunianum vero semper leges exaudiunt; exclusus iure ciuitatis, vel potius ad id nunquam admissus, & quod omnium maximh mouit, seruus patroni moriturus, ius illud Quiritium proprium ciuium Romanorum consequi studebat, & ad id variae patebant viae: Beneficium , principalcue rescriptum, militia inter vigiles triennalis,nauis frumentaria, iteratio manumissionis, item & mulieri trinus partus, Viroq; filius unicus, si quid Vlpiano credimus. Ad rem vero is ait, Leve Luma cautum so de minore lex Iunia Norbana loquitur , at idem fuit iuris in maiore, puta dum in bonis tantum esset a domino manumissus, qui ex Senatuscons Largiano, ni fallor, liberis ius Quiritium & ciuium consequitur. Amplius habct Vlpianus, Te tione interposica r quae mentis d claratio est apud acta magistratus facienda, qua se libertus profitebatur non nisi sobolis procreandae causa uxorem di , Plora M. ccre, coq: animo quem in Atheniensibus Solon desiderauit. Plane testationem putem non sine iudice factam, cum inter uenire iuramentum debuerit ab ipso magistratu, ad quem ex lege notio pertinebat,deserendum.Deinde subhcit,mto na-Gue, quo dubitationem tolleret corum qui verba legum v rentur producere, etsi familiare id praetorum interpretibus
sacrit, totoq; iure receptum,matis nomen & sceminam continere
40쪽
tinere f. uniculo fim. Oportuit quoque annum excessi i l.sed eis. se silium aut filiam, quem natum natannie non suffecit, scd per anni statium supersuille , licet pauculorum dierum non E La leuiuinocuisse putem interstitium, quod alterius quaestionis , nec huius speculationis est. Obseruandum tamcn hic est, annum I l. ilia coeptum, pro exacto non haberi: quod in alijs iuris Romani partibus magno usui esse potest ': dc cx ijs apertum fit, quo mi i puta- pacto Latinus pater unius fili j gratia ius ciuitatis nanciscatur, quod & matri communicatum codem fauore suisse arguunt monile. qui
illa, /xo inret, sim ipset Latina sit. Num inquit Vlpi
nus si uxor ciuis I omana sit,sart quoque rivis Komanus pub Minas, ex Senat conquis quod autore D. . Eriano fretim ei ho recteq: illud interuenit SC. Status enim controuersiam mouillet, S: partui negotium facessisset lex Mensa,quae ex alte utro peregrino natum deterioris parentis conditionem sequi iubet', eodem referente. At peregrinos pro Latinis qui- ' si ς' dam cxaudi ut, in reatu peregrinitatis ex Claudio Suetonij osed maris est, ne obsit nato lex Mensia, cum multum inter Latinos dc peregrinos esse coniicia, ex eo quod copula con-4ungat apud Vlpianum', si Ius connubi j impetrandum sit, =1 ii 1. G- quodq: peregrini no amplius legibus sitis utentes , nubium. id sine populo sint, Latini vero statum qualemqualem retiuncant: ex quibus natus conditioni matris accedit,sic utex ci-ue Romano patre ', qui Ius connubii a pontificibus Ioicasse, ex vel deinde' a principibus qui fuere Pont. Maximi non postulasset,& matre Latina, Latinus erat proculdubio: illo casu ritide. matri natus non acquirebat, neque sibi ipsi ius Quiritium, quoniam ter enixam oportuit Latinam ad ius ciuitatis consequendum, ut in tempore demonstrabo. Equidem si Latinus suisset pater, & mater ciuis Romana, neque filio, neque matri Latini patris minor status nocebat: nascebatur cnim ciuis Romanus, sed & patri ius Quiritium quaerebat ex S natusconsul.dicente Vlpiano, s ciuem Romanam xta Latianam Horem duxerit. Ubi vero & mater & pater erant L
lini , patri, matri, sibiq; & posteris quaerebat natus ciuia