장음표시 사용
81쪽
bde tutel. u- ginum cedere quidem potest, ait Vlpianus V, masculorum non item: sed abdicare se, id est excusare, a tutela lege delata iure veteri non potest , quia ipse iure tutor existit: in qua sententia Cui acius est, & ego sum: nisi rectius facturi vide mur, si mente illum & scripto quoque complectimur, quan-Ol frater. C. do Anastasiana lege statris excusatio admittitur,si ea sit quae . α , i 'probaretur. Ergo in Omnimoda excusatione proloiud quad. rcnda, prudcntium &consultorum exequenda sententia est.
Primum igitur ubi se creatum suisse, datumve tutorem pater
de trauicul. trium cognouerit, Certior a magistratibus aut coram,aut d
ah, i qes, Mysuα sectus', quinquaginta dicrum spatium ad proponen-ruagintaD. das excusationis causas habet, intra quod se apud tribunal tabae sistit,& aut uiua Vocc apud acta, aut per supplices libellos remissionem contestabitur, de exponet, officio iudicis mero postulato: explicabitq; nominatim, & cxprimet cana quam habebit excusationis causam: idemq; , si plures habeat & diuersas, coram Ius dicente proponet, intra quinquaginta continuos dies a scientia numerandos. Quod si pluribus causis testatis in tempore legitimo, de quibu m non pro ureis, e t proptςr intra tempora non prohibetur, ait Martianus . Sed qui; tu i lcmpora intelligat Iuri prudens, dubitatum fuit, & in hoc rei mixti instit. cario vertitur. Neapolitanus Nicolaus ad Martianum, putat quinquaginta dies iustum esse tempus, intra quod aliam e ccptionem recte proson et ab alia qui silccubuit: quod Be fgloae pasto- nardo illi Pontificio', equidem & doctissimo placuit. Ego auditia d. aliter totam quaestionem explico, pensitatis Martiani verbis: exceptio. de tractans de illo, qui se cupiens excusatum, causas, quibus remittendum onus tutelae sibi praetendebat, non probauerit, non mihi videtur illum cogitaste,qui duntaxat quasdam non omnes, quas habebat, excusationis species testato & nomi
natim propositerit: aliud siquidem est nominare , aliud nominata probare. quod significant illa vcrba, de qui fidiam
non probauerit. Vcrum qui multis de causis excusationem praetendit, & cas omnes simul nominatim exprimere intra
g dd.i, si ire quinquaginta debet', & quod amplius quiddam est persequi. UN πψρο ncque enim sufficit se sistere repraesentareq ; iudicio,& dcii ha i 6. .Eia ρςxς - ς cusationis probatione,quod ex Seueri & Antoni ni constitutione improbat Modestinus . ubi a probatione, quam
82쪽
quam prosequitur, quarundam specierum cX nominatis' ce- i M. inciderit, asis iti Area tempora non prohibetur, ait Martianus, ' -ῖῖ - -
quodq; Triumuiris placet '. id est, intra continuos illos qua- ,
tuor menses, qui ex die nominationis peragendo negotio 2. in . constituti sunt , α controuersiae definiendae. Sed qui sint i Al. unqua dies nominationis, non fatis interpretibus liquet, postquam U' 'lumina veterum, magister & discipulus P, AZo & Accursius ni gloId.rro in pugnantes sententias ierunt, & nos alibi composuimus. Px lixem, Interea qui se cxcusaturus est a tutela, ubi de iure liberorumcXCepetit, an falsis allegationibus vacationem assectet, tota res pendet ex officio iudicis, qui ne liberis supposititiis decupiatur, cognoscens de causa cauebit: & qui sine fraude Iure liberorum sibi vacationem vindicat, nisi allegationem cius 'iexaudiat Iuridicus, Vlpiano consultores,appellationem iusti in ii. s.si quissimc interponet: hoc ciat ira, inquit, diuus Marcus cffecit, quod item retineo Modestinum ' dicere a Seuero & Anto- od i i3. lautonino constitutum. Quae si percepisset tutor ille testamento datus', qui adito praetore dixit se tros libcros habere, adiecit p qui testam. praeterea habenti patruum se vitiose tutorem datum,non eo Daς ς moratus filisset, quod patruus legitimus foret tutor ab intestato suturus: sed in excusatione petenda ob Ius trium liberorum perstitist et,& in casu depulsionis appellasset. Eius vero pro religione sua, debuit inscitiam praetor circunspicientia & accurata consideratione suppleuisse : nisi sorte nugator quidam Tarentinus licentia ioculari obhciat, non spectasse tunc ad religionem iudicantis, aut iuuare clientium dc litig
xorum iura, aut patronorum peccata corrigere dc emendare,
quod post Scaeuolae tempora Dioclet. N Maximi. ' praecepe- q C. ut quaerunt. Quamobrem non sine vitio decretum praetoris habet, Mia i P Si istimum tutorem habenti tutor ritus es, non stili necessaria excusatio e quandiu cnim testamentaria tutela speratur legitimam cellare, pueri sciunt ', & hoc praetorem latere non rdebuit ,si putatur hominis cautio potior cautione legis: item, fiet. D de te sicut OPORTET praxeos ususq; forensis non esse ignarum stam iutcl.
eum , qui Tribunali praeficitur, debuit praetor tutoris testamento dati neglecta allegatione, causantis patruum superstitem legitimii tutorem decernendum,excidisse illum ipsum
testamentarjum ab illo defensionis capite pronuntiare , NI 2 certum
83쪽
certum se excusaturo tempus praescribere, intra quod filios tres, quom gratia sibi excusationem vindicabat,eius conspe-3 2 4ς οῖ - ctui in auditorio obtulisset, aut die praetorio ' , siue, ut loquimur, dicto, de eorum incolumitate fidisiimum testimonium
protulisset. Hinc apparet vitium pronuntiationis, Cum , ubi patruus nemo impuberi tutor futurus esset, super excusatione ob Ius liberorum nihil decretum, nihil pronuntiatum se ritadeoq; Scaevola consultus,an post decretum praetoris illiusmodi remanserit idem testamento tutor datus, respondit, quamuis iusius causias excusationis haeret, non tamen esse emcusatum propter ritium pronuntiationis r id scilicet, ne ad id, quod non cogitauit praetor, verba sententiae explicentur, det quibus semper strictum est iudicium ',ut aiunt Partamentares actis ioni' nostri. Vnde licet cernere, quantum priuatorum intersit ha-
varia si ex- bere qui fidelissime eorum desideria iudicibus explicent, αἱ uos: clientium simplicitatem cautionibus & prudentia iuuenti huiusmodi enim si aliquis dato tutori adfuisset, neque S Nuolae, neque nobis labor fuisset impendendus. Inde quoque. videre est, quantum Reipublicae intersit iudicem vestigni ris & iustitiae sequi: quantumq: prosit aut obsit peritia impe ritiaue iudicantis, cum illa in mortalium leuamentum ius suu cuiq; distribuat, haec grauatos inter homines iniuriam ne discernat quidem, eo maxime culpae annumeranda, Ut Ceusius dicitur scripsisse. Cautus itaque & prouidus praetor de imtoris excusatione, sine vitio pronuntiaturus , cognouisset: quam ubi neglexit inscitia, nescio an confidentia, utraque certe magistris & magistratibus turpissima de nocentissima,
perinde in vitio fuit, ac si contra ius constitutum de illa pronuntias let: adeo ut si quid ea in re potest iudicium meum, inualida & rescissa ipso iure dc sine appellatione illa sententia
videatur, non ex capite quod contra ius receptum de bene- uti Leontra. scio liberorum quicquam habuerit,de quo Emylius Mace t stribit,sed in eo quod sitibus certis condemnationis aut alta lutionis conclusa minime fuerit,ut iudici prςcipitur manda, praesct irae iis Principit'.Neq: enim Praetoria verba, Si legitimum tutorem
L. Miae habenti c.a delato munere tutorem testamentarium exc de senten.& sant, non excusandumve decernunt: ne dicam, omista principio causae cognitione de liberis necessaria, in eo quod e
84쪽
cusationi ob liberos adiectitium ex superabundanti fuerat, non debuisse praetorem sub conditione, multoq: minus salsa,
decernere, quae nullam esticit sentcntiam ipse iure, sicut Vupiano x duce Angelus Perusinus censuit, ius opinioni Ioan- ynes Imolensis fauet. Potuit igitur is tutor, si iusto tempore sic se i i intra legitimos L. dies Ius liberorum pro cxcusationis causa proposuerat, dum praetor dubiam di incertam sententiam .etb. oblig.
protulit, quasi pro beneficio liberorum spreto, si displicebat
sententia,auxilio appellationis uti, Seueri & Antonini' con- Σ C s. r. silium sequutus: vel liberum illi suit, mero praetoris osticio po '' S 'stulato, denuo tutelae remissionem in auditorium deducere,& causiam eisdem actis ' ut ab initio agitare: quod familiari simum veteribus Romanis fuit, & inter patritios doctores mola. Bariolum,Baldum ex Butrij sententia conuenit quorum recito testimonia, non equidem Vt Videar,sed ne non Videar ειν ec nu. protulisse.ὶ Litigatoribus enim non est prohibitum , siue in y primaria, siue in accidentaria causa coram illo ipse, qui de- rebiti, 'decreuit, sententiae vires excutere,& nullitatem, si rustice loqui per ciuiliores homines liceat,disquisitione redarguere, si ni do iudex iure magistratus & propriae iurisdictionis iudicauerit: qui repetitus, ait constitutio , notionem sitam exhibe- e l. si praesecbit, & si ex actis error aut iniquitas resiliat, iterum de causa cognoscens, in melius reformabit, quodq; optimum putaue- cons 4 Laetit, statuet. Sed hic duo in quaestionem cadunt, nec satis adhuc explicata: unum, quod nouitium inuentum discernet ingeniosus: alterum ex response Scaeuolae,quod explicamus,
superest. In primo si culpa & imperitia magistratui . apud cuius tribunal intra legitimos dies tutor datus causas excusationis testatus est, quatuor menses constituti negotio petagendo effluxerint, tuos obseruat Paulus', a nominatione tutoris 4 qui repetere excusationem & causam retractare parat, quae- de Hucto an res tutelares sint in periculo tutoris testamento dati3 Et sententiam exequi posse debereq; iudicc, priusquam eius Vi .. cibi, res coram se agitari patiatur,summis ingenio & autoritate Vi- ie tu postes ris placuit , qui in euentu reuocationis executionem quoq; decreti prioris retractari censiterunt. Quae si vera sunt,impli- quae si,' pii catus cst tutor adininistratione, dum tutelae remissionem re- ς 'i φpetit. Sed ijs conturbari non debemus, quando per iudicem OG
85쪽
i ut, quominus causa intra iussiim tempus terminaretur, qui ira e legitimam praestat causiam ad dies fatales proro ea. M, 'xv d P libro II r. Resiponsorum existimat, quod es rep.appo a Misumum videtur. ltaque , ine iudice , quadrimestre it ud... duum pQriculo tutoris non laberetur, per quem non stetit,
bd Leocii, quominus excusationis causa praetoris dinnitione sopiretur:
,ni inimiis tempora appcllationis coram codem praetore de vitibus sende ap- xcpxin villis quaestionei *gitauisset, ad maiornmqn proum inc onsent ii inciturnitate sententiae accommodans, anc flua tuo nongessi tu Gm,. Uuariis Ni h o dari debeat. i R qndi errore otius, quo ro fure t tam fuero iam. . quod μἁω bat,excuser crat, quam malitia ab admi nubatio e revisset tigem actionem non danaum. Caeterum r0xis an sit dii inin tio nunc crit in religione iudica ris: olim et u3 mgnitione prR oris actionis sormulam de im,. H. . . dic ny co cedentis , aus denegantis: qui si. non mala mente .. ec malo animo sestac tutor opinabilem videret, illum ab utili, nedum a directa astione tutelae ab luebat vel potius . i ab astionem impetrante I gotiis te cxplanata, aduersum fit in non concedebat: Cum in cum duntaxat, qui tutelam scroxe noluit , dc cessauit , cum Riret sibi gestionem incum i bος, utilem dasi placuerit. Quae Scaevola responsiam elucia 'dant, nuper ab Heruagio obscuratum, de verbis ultimis si blata negatione: cum aduersus prudentis mentem,tum com ira exemplarium fidem. Ita culpa deprehenditur hominum, qui liberiori stylo in emendandis libris proruentςs, de correctoribus pie unque corruptores fiunt. Ceterum non is mo
E L in ' sunt, qui responis viri principis,dc Iurisconsultorum prudeis i ...hi risiimi sic cnim illum AL) vel cum Alciatos autoritatem
imminuere dc fidem cleuare possim, aut Velim etiam cum
iu u h PQG m ' MURO illum ingenio virum Claudio Tryphonino' ἡ aE . . asserente ', Cui plus iniurato quam mihi iurato crederetur; o decisin. nihilo tamen minus meam aperte sententiam prosciam : λῖ
86쪽
eo cunctantius & timidius, quo mihi cum mortuo res est. ndinanes illius e somno excitare, aut, quod ille vetat, dilaniare videar: & si mens cunctis imposta manet, ut ait Iupiter Sistianus, viderint meliore Sc seliciore ingenio nati apud quos mansurum & non reuocabile verum. Itaque non opus fuissedistinctione Ceruidiana ad quaestionem terminandam magis puto,cum rei tutelaris periculum ad imperitiam εἴ imprudentiam magistratus spectet. Nec sententiae amissicut so timior,de quo sermo habetur, videri potest, 'ae qua non debuit appellast e,ut erat ipso iure inanis & evanida ',lata contra foria ni Cm domam iuris manifesti. Quod enim verbum vulgus habet in 'ore, & properant plerique dicere magis quam cliscere, Ac
quiescentem ' M taciturnitate consentientem videri pro bare sententiam,vt citius is agat, qui denuo. causam agitaturus est dictum putem: &, quod semel dicam icut qui appetalauit a nulla inualidaq: sententia, praescriptione fatalium temporum submotus, ex eo non videtur sententiam comprobasse: qui tacuit, cum non debuir appellare, neque videtur silentio sententiam confimiasse;quoa Modestino placuit η,& e Ceius sententiae doctorum hominum calculus Az consensus ac- Aee.naes i. sitit : ne dicam sententiami uillam confirmari non potuisse, Cesio Licsi non existenti qualitas non accddita Quae non tam aduer- p. sis Scaevolam persuadendi spe quam cxperiundi voluntate producta,quo magis vulgaria sunt ex regulis Iuris antiqui, mirabundum animum meum remorantur, ut in oculos erudiatos viri prudentissimi non incurrerunt Ea nos certe fusius de Copiosius tractauimus quod a nostrorum temporum usu diluce sori non abhorreant, licet ab elegantiorum eruditione' - . . .
vulgari fugisse quodammodo videantur.
XEMPLUM quoque ex principalibus consti tutionibus prosero', ne heluo Pandectarum elidi videar: quas tamen dc auribus & oculis deuoraiare doctos oportet. Illud vero ex placito Valentiniani Zc Gillieni AR εί Caesarum sic habet ', Pater trium in
e umium liberorum Irrationi spuia conseratur unde siue
87쪽
in municipijs, siue in Urbe a legationis munere Iure trium eximitur pater, etiamsi ex ordine ei obeundum csset, puta quia priores, qui in Senatum electi sunt, omnes iam stincti fuere,idcin q, extra ordinem dclegato munere,puta si de primoribus viris id optimatibus legatio personas desideret, adb iniendum quam non esset quis alias,ait Martianus M, compellendus. Su 4ς iςῖν cui enina. a persenali munere tutelae tres liberi vacationem
p stant,de quibus tam multa in superioribus,ita in proposito a legatione patri remisito est,quae solo persenae ministerio e ILIOD.eo. obitur L & personale munus Hermogeniano & Arcadio disn.ώ, citur, Adnotanda tamen obiter disterentia est, quam απρο votio . non erit addidisse, & transire sine admiratione non possum, cur mandatis principalibus discriminata suerit Vrbs ab Italia,& haec a Prouincijs in tutelae excusatione,& in legatione non item: licet & tutela de legatio ciuica personalia munera sint. Equidem quantumuis in numerato habeas imgenium, dissolutionis ratio stirpitus crui non potest,cum haec solemni potius antiquitatis autoritate, quam ratione constrututionis firmata liceat cernere. De quibus leges scriptas r ὀὶ D. C de perio ',quae vim,mentem,& potestatem in fronte promptam Vitali dia gerunt, at rationem non item: & quaedam de iure quinqueri Clib. s. liberorum infra dicemus. Interea diun alij meliora docerent, quoniam legatio ex locupletissimo Iuri rudentum testimonio,autoritate Sc utilitate munus ciuicum est, ct saurum dilugens re multiscius amicus quidam noster existimauit, siue in Italia, siue in Prouincijs, multo magis quam muneri tutelae: ut autoritate publicum quidem tutela munus est, sed utilit .ia I t. de te priuatum Giscernitur: quae prius Accursio' ad Hermogenianum placuerant. Sed ratio illa disserentiae mihi non fit verosimilis,quae publicis municipiorum ciuitatum & prouimciarum utilitatibus ad stiatur : nec civici muneris utilitas quicquam ad rem facit, cur in legatione detrectanda patrifaueatur magis 'quam in onere tutelae ab humeris auertei
do. Quocirca in vera discriminis ratione inuestiganda, ab alijs laborem impensum velim: ego, ut de quarundam rerum inscitia confiteri summam scientiam existimo, dicam
primum cum Ouidio, Non liquido satis est cognita causa mihi: quod si me ossicio mero praeritis aliquis premat, comgerem
88쪽
:ereq; Velit pronuntiare sententiam, prudens inscitiae iurabole causa N. L. me tribus IVeris Llenticentenaridi ex Paee Papia, I,
Irriti a Iurepatronatus Δόeratione tres ML CAP. XXI.
M p L i v s tres liberos aut plures ex lege Papia fauorabiles fuisse reperio liberto celenario, acleo ut nihil quicquam ex eius bonis petere patronus posset,siue testato,sule intestato libertus deced ret. Cuius quidem capitis Triumuiros indices habeo Iuris elementorum & Institutioniani lib.I Ii.' Vbi inter caetera, de qui- a de succe libus in Iure duorum mentio habita, ex iure veteri lege Papia dicitur constitutum, ut patronus liberto, qui c.mille sestertios minores haberet, cum filio unico liberti successurus, haereditatem aequilibrio diuideret, quasi reliquias vetusti iuris Nantiquae societatis retinens cuius testis adhuc superest Vlpi nus k: item ut cum duobus liberis sit perstitibus liberto , in i, D de boni, trientes assem dispertiret, virilemq; consequeretur, dum ta men ne idem esset, tribus liberis a liberto susceptis, ec por no ex lege X I I.Tab. obiectis. Illis enim antiquitus,vel eorum
vni, facultas fuerat excludendi & arcendi patroni, quae supra explicata suere. Sane ad legem Papiam sciendum est introductam illam suisse in solatium patronorum, qui libertos assiduos & locupletes habebant, de a filijs naturalibus intelligo, ut Suetonius L more Latinorum,natura filios iustos & legiti- e est'. mos ex quantulacunque parte scriptis a patre haeredibus, lubertis succedere prohibebantur. Sed ne io quid cauta est, quod ius nouissimum legis Papiae de Iure patronorum a gendo in bonis libertorum, Concinnatores transferre in lubros Iuris ciuilis neglexerunt, tam multa de co, quod ante illam vigebat,reserentes '.Dum ita subino ad legem Papiam, d l. Mais fi.de duo notanda animaduerto: unum, mediocris fortunae liberti filios lege Papia non interpellatos : alterum, liberti locupletis i . liberos tres patri fauorabiles fuisse. In primo vel unicus liberti filius patronum exelusit ab luereditate, quam lex Papia visummae minoris intactam & illibatam filio reseruauit, si is legitimus & naturalis esset ex iure constituto , cum minor libertus centenario. Sed hic tractari commodissi md potui:
89쪽
meminit. Libereus enirn,tus operarum' obligatione di imisus, lutione puta, aut Iure liberorum, testanaenti factionem liberam non habebat, quae suerela superioribus a nobis en cleata 'P. Verum calidus S prudens patronus,aut nihil manu- mς , o Ammittens, posteaue,liberto imponebat,aut si imposuisset, ce nens libemina amplificatione rei familiaris fore locupletis stimum,nihil exigebat, & ita ius4n liberti bona sibi seruari putabat : neque enim in huiusmodi simi sue casu natalium restitiitioni consensisset. Inco contra patronos Ius liberae testamenti factioinis impetratilium excogitatum fuit, ex quo testaturo liberto licebat patronum praeterire, ita ne contra tabulas eius patronus uti auxilio praetoris posset. Sic illum princeps iure spoliabat suo i rectene, quando quae sitiat recta de honesta , liceant solum principi vcre principanti, ait Limius, alij viderint: interea hic' casus obseruetur. Alius & ter. tius modiis suit, Ius trium, de quo agimus:& sine impetratione liberae testamenti factionis, testatus libertus trium pater impune praeterluit patronum, vel illibatas a patrono, intesta- , tus, filijς reliquit facultates. Haec de iure prisco , pro eo ac si vigeret hodie, ad Pandectarum locos quamplures elucidan dos, duximus legem Papiam respicere, in eo capite quod miror legitegulos omnes & Gallos & Italos silentio praeterhsse, vel negligentia dissimulasse : obseruatum autem reperi indi stria memorabili Alexandri Neapolitani scriptoris, cuius si
per classicos autores Geniales 'caput extulerunt. Qio Φca. a.
O s T QE A M vero in sermonem de lege Papia venimus siue Iulia & Papia coniunctim, siue P, pia Poppaea dicenda sit, utpote lata post Iulias Rogationes, Tacito lib. I I I. sub Augusto Caesare M. Papio Mutilio dc in. Poppaeo secundo suffectis, non ordina
xhs Consulibus,ut Isidorus censuis,cuius opinione confirmat apas quaeda. Dion j volui ad remoram accurrens,ingeni j vela cotrahere, Ale,.sis
Satyrici locum inplicaturus, quem vidisse quidem, sed non pervidisse principes viros, iuris & cloquentiae magistros, e
rum scriptis comperimus. Verba Iuvenalis ex senix. sunt: i
90쪽
Iura parentis habes, propter me sirigem haeres, i .
LUatum omne capis, necnon dulce ea fucum: Commoda praeterea iunguntur muta caducis,
Si numerum, si tres imp uero, 6α. Vbi cum Cinaedus, vulgo pater creditus, liberos sustulicset, ope & auxilio Namoli, vicem illius cum uxore subeuntis, Poeta sub Naruoli persena turpitudinem Cinaedi eius auribus inculcat, & obi jcit, dum iura paterna generaliter exprobrat , dumq: seriatim commodis liberorum enumeratis ins stat: commemorans illi sua opera iura parentis & ciuibus Romanis propriam potestatem in filios esse,itemq: testamenti factionem,quam triuiales magistri passivam dicunt, & hono- bEpist. lib.1. rem illum summum de quo Plinius laepissimc tanti a vel φ 7 y T ribus Gistum, percipiendi relictas alienis testamentis, quo ab e l. sed Se si uxoris testamento caperet,obuenisse: cum ante liberis orbus& selitarius,n5 tutius quam coelebs ' ex suprema ciuis Roma exeus ut L ni voluntate, ab ea haereditatis vel legati honore assici pote- ' rat,&,vi generaliter dicam, ius capiendi ex testamcnto v--πrib Q rio non habebat, lege Iulia & Papia praepedimentum obiicien. Thi te: quod tamen Christianisimo indignum rati Constantinus ly filius hc Fratres edita lege abolcuerunt. Amplius quo iure e C ς ipsi Cinaedus haeres institui,& legatum omnis generis capere PQ - ''' terat eodem dulce caducum retinebat, & percipiebat,id est, id omne, quod ab honorata persona iudicio defuncti, ino
si tuoq; testatore vel honorati morte vel alia incapacitate C
ciderat, quod Iurc antiquo,id est ante leges Caducarias, Iuliam scilicet & Papiam, apud haeredem remanebat. Illud vero,quoniam accresceret & accederet haereditati, iam testatoris destinatione abalienatum, haeredisq; cederet commoditati, dulce caducum dicitur: in quo explanando Commentarii non satisfaciunt. Sed de his quis contra nunc Rhynton non gestit Satyricum ridere qui caducum apud haeredem remanere intelligit, agens sub Domitiano & Traiano, lege Papia vigente, a tot annorum spatiis, saltem ab illo lcmpore quo latam eam fuisse diximus, assiduos autores sequuti,ta fisco principali caduca vindicante, ut significant ea ver-r In evri ba Plini) , Locuplestabant um G rarium, non rem Vocon e-Lunae legerio . Equide hoc nollem coryphaeos, maior