장음표시 사용
11쪽
astabat illi suae causae solliciti. Quare cum id perspiceret Cicero. versus, Quid Iudaeo commune est,
,stiquit cum Verret Erat Verri filius qui notam tulerat sormae suae minus liberaliter prostitutae Cumque itaque Cicero contumeliose a Verre mollitiei argueretur, Cum filiis domi intus. inquit tractan da sunt. Orator Hortensius recte defendere Verrem non ausus,quo tandem mulctae interesse meria edis loco Sphinga tulit eburneam. Congruum ergo huic muneri 2 Cicerone scomma pertulit. Nahum ille sortὸ dixisset se ad haee aenigmata soluenda inexpertum esse: Atqui mirum cisin teneas domi Sphitiga. Sic ergo damnatus Verres est Ciceronis iussu septingentis te quinquaginta millibus seste tiis. Ob quod Cicero non expers calumniae suit, quod largitione corruptus eam mulctam tam parui aestimasset: nihil tamen minus gratias sibi egerunt Sicula, & ei aedili multa ex insula miserunt, tute nititque, quorum in rem suam nihil ipse conuertit, sed tantum eorum liberalitate abusus est . quanatum taciliora sumptu apud sorum res venalis exponeretur. Possedit Arpini villam,& quidem amoenam, atriamque iuxta Neapolim , itemque fundum in Pompeianis, nec hos longὸ amplox. Ex dotibus Terentiae uxoris suae centum se viginti sestertiis auctus est. Haereditatem praeterea quandam denariorum nonaginta millium his accumulauit quibus omnibus liberalem simul atque honestam vitam cum his Graecis ac ciuibus suis agebat, quos eadem studiorum desderia sibi copulauerant. Aliquando perraro licet.ante occasum scalis in cubiculum se recipere solitus est. non tam vacationis causa quam mala stomachi valetudine. Circa caeteras corporis curas solers ac morosor habitus est: unde sticationibus re deambulatione numeratorum passuum uti solitus est. His rudimentis ipse sui eorporis habitum ita roborauit ut ad multa magnilque certamina se validum reddidisset. Domum quam ὸ patrocinio habuit, fratri concessit. lpse iuxta palatium habitauit, ne qui eum salutatum irent longitudine viae grauaretur. Quotquot enim diebus non pauciores limen eius adibant quam qui ex diuitii, Crassum salutabant. seu ex potentia militari, Pompeium t qui duo tum omnium e rant maximi, re in admiratione cunctorum ciuium habebantur. Atqui Se ipse Pompeius CiceronEsalutatum ibat. Nanque ad ipsus potentiam atque gloriam, publica Ciceronis administratio non parum auxilii tulit. cum praeturae multi ac maximae dignitatis viri Ciceroni competitores essent, ipse longe omnibus praelatus praetor designatus em neque in eo malistratu parum splendidum atque integrum nomen gessit. Quippe Licinius Macet vir 3c potentia sua Ie favoribu, Crassi potens. teus peculatus apud Ciceronem actus est His ergo studiis magnitudinis suae fisus,3e smul iudieibus. quos inter se dissentire compererat, domum se recepit, e confestim mentum abras atque velut se perior in causa euasilet. nitida stola amictus redit in forum. Inter hoc apud praetorium occurrit ei Crassus, ae nuntiat ut ille omnibus sententiis iudicum damnatus esset: quo accepto, Licinius ingenti dolore oppressus, occubuit rediens, moxque aegra nece consumptus. Quamobrem per totam urbem hic rumor delatus diligentiam ac integritatem Ciceronis in iudiciis recte seruandix passim effudit. In qua te nec illud etiam frustra, Vatinius, qui guttur maculosum habebat, in patrociniis sui asperi quodammodo suit ingenii. praeterea etiam contemnere iudices solitus. Igitur clam hie aliqua postulasset a Cicerone, nec illi Cicero concessisset.sed per moram illa secum volutaret, dixi iasitque ille, Nequaquam ego de his ambigerem Cicero, si Praetores em: ad eum Cicero. Atqui Vatini. respondit tantum guttur ego non habeo. Eodem in magistratu cuin Ciceroni bina aut amplius tertia dies superesset, quidam Manilium repetundarum reum apud Ciceronem postulauit. Hie Maniliut plebis animos sbi conciliauerat, quod ob Pompeium accusari creditus est: erat enim Pompeio amieitia iunctus. Cem igitur Manilius ad dicendam causam legitimum dierum tempus exposceret . eam unicam diem, quae administrationi suae supererat.Cicero praestitit: quapropter cilin id grauissimum plebi esset inam mos erat Praetorum reis non pauciores decem diebus dare tribuni apud sese obnoxium Ciceronem citant Tum Cicero ut se audirent deprecatu . Omnibus inquit, rei quantum mihi a legibus permissum est, semper humanus clemensque sui, unde turpe existimarein eade quae caeteris, Manilio non praebuisse: cuius diei potestatem praetor habui, eam rectE Manilio constitui ad alium quippe pratorem causam reiicere, viri non est qui studeat reo opitulari. His ergo dictis mi tum in modum mutauit animos plebis.Tribuni plurimas pratias cum egissent eum rogant.patronus Manilii defensionem ut assumeret quod Cicero nonnihil etiam ob absentem Pompeium grate suscepit, ex quo patres missos agens, enixe plebem asseruit aduersus paucos eos ciues. apud quos rerum summa vertebatur, qui inuidia Pompei aestuabant. Ad consulatum tamen non minu, ab his optimis. quam ab omni plebe sublatus: ob discrimen ingens quod hinc inimi uere Reipub.compererat. Cum enim res urbis. quae sub Sylla mutatae fuerat, primo desperarentur ut perditae. deinde partim consuetudine, partim lapsu temporis quandam sormam status assumpsisse via derentur: suere qui uion publico commodo, sed priuatis allectibus ea subuertere molirentur. Pompeius tum apud Pontum se Armenios exercitum ductabat: unde Romae ad tumultus sedandos copiae sermὸ nullae. Hi principem sui sicinoris habebant virum audacia summa, magnis inhiantem. moribus varium, L. Catilinam, qui praeter caetera nefanda scelera, quibus obuolutus erat. hactenus in simiam crimenque tulerat, quod filiae virgini se comiscuisset, & caede fratrem ompressisset cuius rei iudicium timens, Syllae suasi vi eum velut adhuc viventem proscriptorii numero adiiceret. Hunc igitur ducem clim scelesti s bi comparassent.& aliis fidem inter sese firmant .re gustucam tu viti ad se mactati. Ab eo pleraque urbis iuuetus corrupta erat cuique enim voluptates, tus, mulieria libidines praeterea ad omnem luxu aliunde sumptus suggerebat. Ad rebellionem Hetruria omnis,N pleraque pars Galliae Cisalpinae inclinabatur.Erat se urbs ob varias ac inaequales fortunas,
12쪽
YEsu, innovandis lubrica. Nam hi clari dignitatibus ac pompa in theatri in conuiuii in voluptatibus. ambitionibus. atque in aedificiis ad inopiam redacti: alii cum diuitiis florerent, ignobile, tum
atque infirmi habebantur. Itaque parum aberat,quin, siquis modo fiduciam tantam sumeret, Rempub. in sese aegrotam opprimeret. Sed nihilominus cupiens Catilina ad perscienda coepta tutum quoddam propugnaculum praeoccupare,consulatum petit, spem concipiens ut omnino eum C. Antonio consul des gn a ret ur: qui vir erat,xt in neutram bonorum sue malorum partem se ducem praebuisset sed qui alterius potentiam esset sequuturus. Haec igitur cum bonorum plerique animis prouiderent ad consulatum petendum Ciceronem erexere qui cum a plebe prompte sulcaperetu si Catilina a spe decidit,idAnque cum C. Antonio consul declaraturiquod nonnullis admirationi sui cum ex omnibus competitoribus suis aliis, solus Cicero non senatorio, sed equestri ordine paternum genu, duceret. His actis Catilinae coepta paululu reprella sunt ac ei uium plerosque latuere. Caeterum contentiones non paruae in consulatu Ciceronis exarsere. Nam qui hactenus a Sylla dignitatibus publicis deiecti erant non imbecilles, non pauci, eas sibi reddi cupidi plebem enixissime asserebant, multa inuehentes aduetius turannidem Syllae. Quae cum vera forent, non tamen commoder sub ea tempestate moueri visa. Ob ira ne igitur rem tribuni rogationem tulere, videcemviri summo cum imperio crearetur,quibus permissu populi fas esset bona totius Italiae,totius Syriae, ae omnium quae nuper Pompeius populo Romano comparauera venundare,& in aerarium redigere:praeterea damnare quos vellent elicere exules, mittere colonias aes ex publico sumere exercitum alere,& quotquot militum placitum esset delectum habere. His incoeptis nonnulli etia clarorum virorum annuerunt, inter quos C. Antonius.Ciceronis collega. quia ex decemviris designari non desperaret. Creditum
est re hune consilii Catilinae haud fuisse ignarum, sed ob aes alienum eam rem non ingrate tulisse. Hoc boni, maximὸ terrori suit. Sed extempld purgauit id Cicero, cum prouinciam Macedoniam illi decerni iussisset. Se sibi Galliam, quam simulatione & Antonii gratia petitam confestim dunist.
Hoc ergo pacto collegam compulit, ut tanquam scenacus quidam mercede conductus , secum alteras pro Republica susciperet paries. Pacato itaque Antonio atque morigero, maiori spei Cicero deditus. adue ius innovandarum rerum autores animum erigit. igitur frequente Senatu rogati nem legis dissuadens, adeo qui eam tulissent exterruit, ut rari contra tunc dicere auderent. Verum
cum cceptis deinde suis vehementius incumberent, re ob id eos ad plebem acciri iussὶssent, nihil timen, Cicero, Senatum sese sequi iussit: eoque profectus, non solum luculentissimae orationis tuaevi legem abrogauit, sed in caeteris permultis tribunos in poenitentiam egit, & in sententiam suam traxit. Hic quippe vir maxime omnium urbi ostendit, quantum voluptatis oratio aequo bonoque adi ieiat, re honestum omnino esse N inuiolabile, s moderato genere dicendi defendatur. Necesse enim qui serio versatur in publicis, ut opere adulationi rectum praeponat, re oratione seueritatemseeernat ab utili. Eius elociuentiae gratiam,& in eo,quod ipsus consulatu obtigit, intellexisse fas est. Nam com hactenus in theatris Equites commixti plebi spectarent ludos, primus M. Otho eos apthbe disiunxit.eumque sessum illis in spectaculo designauit, quem nunc usque praecipuum retinent. Quam rem cum plebs ad ignominiam sbi existimaret, prodeunte in spectaculum Othone, contu inctospadiae ius illum sbila efferre:tum Equites cotra laeto plausu illum suscepere.Verum mox cum iteratig altius sbilis.& iterum a maiori plausu Equitum m iurgia alter in alterum prodiret, omne id theatrum inhonesta specie completum est. Quare cum ea nouisset Cicero, plebe in phano Bellonae
ad se vocatam adeo modesse increpui monuitque ut cum in spectaculum rediisent, Othoni alacri plausu alluderent, & Equitibus de gloria & laude viti concertarent. Caeterum coniuratio Catilinae, quae metu primum conterrita fuerat, iterum in spem audaciamque consurgit. Vnar igitur conue niunt, aliique alios hortantur audacius coepta aggredi, antequam Pompeius, qui iam serebatur cum copiis proficisci.vrbem attingeret.Maxime autem veterani milites Syllae Catilinam incitabant, quorum alii per totam italiam fugitivi, plerique vero, & hi bellicosissimi. oer Hemiscas urbes spars oppidorum direptiones paratasque sibi rapinas somniabant. Manilium ni sbi ducem nacti, virum qui sub Sylla quondam strenue militauerat ac splendide, constituere sese proximis comitiis Catilinae.
Romae assuturos.Nam iterum Catilina consulatum petebat, animi certus in ipso comitiorum strepitu Ciceronem confodere. Portendere sata imminens periculum videbantur motibus terrae, fulmi nibus caeli, ditisque monstrorum signis. Ipsa ciuium prouidentia cum late malitiam morbi agno sceret, non tamen ad comprimendum Catilinam quod vir esset nominis splendidi, & magna fultua potentia, audebat. Tandem comitiorum die Cicero commotus, Catilinam in Senatum vocat,nuntiat quid de coniuratione comperiisset. sed ille existimans plerosque esse in senatu qui in nouandarum rerum cupidi essent, sinusque uti suam audaciam popularibus ostentaret, leniter Ciceroni respondit, Quid enim mali ago, si duorum corporum, quorum alterum caput habebat,sed aegrum atque per tenuet alterum sne capite sed validum atque praepotens, his me super imponam Hre ae nigmata cum ille in frequentia Senatus populique dixisset, magis expauit Cicero. Vnde boni om nes. s: nonnulli e Romana iuuentute saluti ipsus intenti, ac lateri eius soliciti, ipsum thorace indutum ac agmine stipatum. deinceps e domo in campum educebant. Ipse eommodum humeri modicer scissa veste, thoracem paululum ostendebat. imminens sbi periculum innuere volens. Quare indignatio ciuium in Catilinam accensa, animos ad Ciceronem adiecit: demumque in idiss comitiis iterum Catilina a consulatu repulsus est. & Syllanus atque Murena consules declarati
sunt. Non patuum deinde post tempus,cum costii Catilinae in Hetruria conuenissent. inuadendae
13쪽
Vibis iam esset vicina dies, sere nocte intempesta domum Ciceronis adiere viri Romanorum primi. atque potentia steti. Marcus Crassii M. Marcellus Ae Scipio Metellus. Hi mox pulsatis soribu, ianitorem iubent dormientem consulem excitare, se eorum aduentum ipsi nuntiare. Eius rei causam hane perhibent. Crasso peracta e cena ianitor nonnullas literas reddidit, quae illi ab ignoto quodam viro traditae erant. Harum aliae aliis erant inscriptae: unae tantum Crasso,& hae sne inscriptione redditae. Crassus ergo epistola sua lecta. cum imminentem a Catilina permagnam caedem agnou: siet, propterea quod admoneretur ex urbe discedere, caeteras epistolas, uti erant obsignatas, integrasque seruauit.Se rei novitate perculsus ad Ciceronem perrexit, cupiens se omni suspicione purgare quam aduersus sese ex consuetudine Catilinae Cicero quoque concepisset. His expeditis multa secum meditans Cicero, quum primum dies illuxit, Senatum habuit, palamque eas omnes literas cui debebantur,exhibuit iussitque eas in medium recitari. Omnes inrunam sententiam vetetebantur,insidiarum Catilinae nutiae. Post haee des Artius Romae nutiat aduersas acies in Hetruria iungi insidias palam esse. Manilium ingenti manu iuxta quaedam oppida consistere continud expectatem atque solicitum .ut quicquam tumultus ab urbe prodiret. His cognitis. Senatusconsulto summa rerum consulibut datur, ne quid detrimenti Resp. capiat quod non erebrius a Senatu agi solitum, sed eum v gentissimus metus.& grauissimum discrimen imminere videretur. Ea ergo potestate tanges Cicero, Q. Metello externa mandat, ipse urbis curas assumit, sui non incautus,sed tanta armatorum copia paludatus. ut eius stipatoribus pleraque pars sori Occuparetur. Caeterum Catilina diuturnioris morae impatiens statuit ad Manilia castra contendere. Cupidus tamen Ciceronem opprimere. C.Cor nelium. Marcilinque Cethegum iussit, vi sinu lantes Ciceronem salutatum adire, tempestiuit eius fores ingrederetur, deinde facta irruptione eum gladiis caederent.Sed hoc Fuluia, nobili genere mulier.clam noctu profecta Ciceroni detexit, eumque commonefecit, ut Cethegum, eiusque comites praecaueret. Igitur illucescente die, hi Ciceronis domum accedunt, sed monitu Fuluiae cum ab ingressu prohiberentur,& indignissimerid ferrent. in ipsis foribus adeo acclamauere, ut in aperta suspicionem palam prodirent. Tantisper itaque Cicero in templo Iouis Statoris, quod erectum est iuxta irrincipium Sacrae viae, quae palatium respicit Senatum aduocat. Hic & Catilina frequens aderat usuti se eo crimine nudare censuisset,sed adeo creuerat odium.vt id frustra tentaret quippe iuxta eum Senatorum nullus sedere passus est,sed longe quisque auertebatur. Orare etiam incipientem obstre rebant omnes Demum stans Cicero illi mandat ut urbem.Senatum sique ipsum consulem praesentia sui liberet. Nam decet, inquit, ut inter orationes nostras S gladios tuos mutus urbis medius sit. Quare extemplo Catilina .cum trecentorum satellitum comitatu urbem egreditur. sbique consularis dignitatis insignia. fasces atque secures praecedere statuens, insisto agmine in Hetruriam contrendit ad Manilium. In huius castra iam ferme viginti millia virorum conuenerant, quibus conssu, Catilina ambire municipia se ad desectione solicitare summo studio nititur. Romae ergo cum iam bellum geri videretur. eum apparatis copiis Antonius ad debellandum hostem urbe dimittitur. Caeterum ex iis qui a Catilina imbuti Rom. pererant. Cornelius Lentulus surra, vir claro genere ortus,sed qui luxui deditus nuper ob mollitiem e Senatu fuerat eiectus caeteros conuenire, audacia spemque coeptis praebere. Hic tum erat prator: sed ut mos oppressorum est, ut meliora exortent, ad caeteras senatorias dignitates mentem adiecerat. Huic Surrae cognomen natum serunt, quod dominatione Syllae,cum quaestor esset, multa rerum publicarum perdite administrauit, consumpsitque.
Quare cum Silla id indigne ferret Ze administrationis ratione exposceret. ille rem flocci pendens. in senatum profectus ridicule dixit: Ratione mihi reddere non est,sed praebere suram uti solet tueri qui ludo sphaera pecea uerint. Ob hoc deinceps Surrae inditum illi cognomen est. Hic etiam cum cauta cuiusdam reus ageretur, se aliquos ex iudicibus largitione corrupisset ex quo bina superante sententia eum victor euadere Frustra, inctuit impensum quod alteri iudicum datum est satis quippe erat. sutia tantum sententia solutus abiissem. Hunc itaque huiusmodi ingenii virum licet i Catilina incitatum inani etiam spe sals magi re harioli eluserat, scta quaedam carmina e Sibyllinis l1bris canente . quibus portendebatur fato tres Cornelios Romae monarchas deberi. Horum quippe duo vaticinia compleuerant Cinna re Sylla:tertium vero ac reliquum sese sore sperabat, qui rerum esset potiaturu . Quare necesse existimabat coeptis incubere, neque sinet veluti Catilina, tarditate vel otio res perditum ire. Is dummodo vota perficerentur,nihil pens habere. nihil iniquum nihil insandum exi stimare Senatum omne, re quotquot ciuium facultas obtuli lici,caede statuerat opprimere: praeterea urbem incendere, nemini parcere, nis Pompeii liberis quos rapiendos duxerat se seruando ob scies
ad Pompeium conciliandum, quem rumor erat, nec is anceps,iam cum magno exercitu aduentare.
Adhaee patranda nocte primam e Saturnalibus designauerat enses, stuppae,iarmenta S sulphur clam in domo Cethegi abdita centum deinde viros struxerant totidem urbis loca sortito .ut statutam sibi quilibet partem urbis incenderet, quo paucorum officio urbs undique flammis conflagraret. Alii aquam ductus obsessuri,eoru iugulationi collocandi fuerant, qui extinguedis incendiis incubuissent. Dum haec aguntur legati Allobrogum Romam venerunt: horti gens cu rebus minus secundis uteretur grauiter Romanorii iuga serre visa. unde hoc cofis populares colurationis, legatis rem omnem aperiunt. existimantes Allobroges pronos re aptissimos sore ad concitanda,vertendamque Galliam. His legatis ad concilia tu quod illic erat.& pariter ad Catilina literae datae, quam in primis libertas patriae illis promittebatur. In reliquis Catilina exhortabatur. ut servitiis manumisIis quaprimu cum exercitu approperaret Mittunt praeterea cum huiuscemodi legatis quenda Titum Crotonielem, qui
14쪽
litera; Catilinae reqderet.Haec illi .sed quae negotia, quae consilia sominum sunt parum menti saabentium .immo cum vinci 5c mulierculis quaeque tractatium, labore, industria, sobcietate.& pruderitia quadam singulari eos prosequitur Cicero. Hic multos extra urbem nactus exploratores qui ve stigia hominu persi tutaretur, inultos habes intra moenia qua conscii colurationis erant, ab Dia data fide publica res Allobrogia cum coluratis didicat. Igitur his cognitis, insilias noetu collocati itis si a quibus in ipso itinere crotoniensis circumaentus cum ipss lateris deprehenditur,ae in potestaatem consulis actus. Harum rerum Allobrogum legatos haud ignaros fuisse non anceps fama sui quin imo clam consensisse. Cum primum igitur illuxit dies, Cicero in aede Cocordiae senatum ha bet, teque patefacta, cum sententias rogaret, viciis inque Senatus inter sese multa disereret. itinius Syllatius a nonnullis se audiuisse memorauit, Cethegum aliquando dixisse tres viros consulares Atquatuor praetorios occidia os fore. Haec de huiusmodi alia Piso vir c61ularis asseruit. Post haec C.Sul pii iux Praetor scrutari domum Cethegi iussus, perquam multa ibidem arma. tela missilia.enses stladiosque recenti munitos acie comperit. Publica tandem fide data Titus uti coluratio omnia sese ha beret aperuit. Quare redargutus Lentulus magistratu, quo sungebatur erat enim Praetor 3 se abdicatare coactus est, moxque purpuream vestem, qua erat amictus, in Senatu ponens, atram fortunae suae coaruam induit. Deinde is & qui cum eo deprehcs erant in libera custodia praetoribus traditi. Aeli his eum iam vesper adesset, Cicero ad plebem. quae multa conuenerat ut seriem harum rerum ed ceretu egressus singula palam fecit. Deinde longo stipatus agmine, quadam vicini pariter & beneuoli domum ingreditur. Nam in aedibus suis. ei deae quam Bonam n sicupant, muliebres coetus a cana ducebat sacra quotannis enim in domo Consulis, sue per eius coniugem .sue matrem simila arcum virginibus Vellae eidem Bonae deae sacrifieari mos est. Eam ergo domum eum intrasset Cicero, paruo admodum comitatu praesente. secum agitat quid de comprehensis ciuibus statuendum esset
Supplicium quippe ultimum quod illi dignissime laturi erat, expauescebat, partim pro miti eius ingenio, partim ne videretur potentia effer Ir,re crudeliter in tantos censere viros, qui de genere praecipui erant. 5: in vita amicitia valida fruebantur. Conina si molliter in eos animaduerteret horrebat
discrimen ingent. quod hinc emanare posse videbatur. Si enim lenius morie mulctaiiatur, existima buteos non modo non quieturos, sed in omnem audaciam inflammandos vetersque nequitiae ira cundiam addituros: praeterea ne idem ipse mollis aut iners censeretur, qui tamen a plerisque audacissi niti, saluti publicae habebatur. Haec cum 1ecum vellaret Consul,inter domestica sacra hoc portentum osseditur, Ab ata quidem sacrorum, in qua iampridem sopitus erat ignis.ὸ cineribui ac so mentorii reliquiis longas: puta quaedam flama subito emicuit. Tum caeteris petierrefactis Vestales virgines mox iussere Terentiam virum conuenire, iubereque ut pro patria non dubitaret ea miscete quae mente volutaret ceu praesens dea ingens lumen ad illius gloriam salutesmque polliceretur. Hic commota Terentia. quae non inertis ingenii sed audax & ambitiosa erat,s,ut ipse inquit Ciee io.curatum Reip. ab ipso magis participans, quam ipse ab ea domesticarum. singula varo dixit eumque in coniuratos accendit. Eadem de Q. frater admonuit: eadem 5: P. Nigidius, vir studiorum philosophiae inter caeteros comes, cuius opera Cicero in multis S arduis Reip. negotiis usus est. lgi tui die postera,frequente senatu, cum de supplicio deprehensorum dissereretur, primus Syllanu, sententiam rogatus. vltimum inquit deprehensis supplicium deberi. Idem & reliqui censenti donee ad C. Caesarem. qui postea D ctator est vocatus, peruentum est. Hic cum iunior iam iam sutura suae magnitudinis haberet semina, & spe simul A: opera eam ingressus viam, quae res Romanas in monarchiam egit. Caeteros quippe latuit, sed Ciceroni suspicioni plurimae suit, non tamen ut in occasionem deprehendendi venisset. Fuere qui dicerent. cum iamiam serme deprehensus huius etimini reus a Consule esset, clam subterfugisse. Alii Ciceronem,quae de Caesare nuntiarentur, sponte omisisse, amicorum Caesaris metu potentiaque commotum. Quippe singulis constabat, eos potiti, causam salutis Caesari fore, quam Caesarem illis poenae. Cilna ergo die ui ordo Caesarem poste ret, stans ille, non occidedos captiuos censuit, sed pecunias eorum publicandas ipsbsque per muni et pia Italiae. vii placitum esset Consuli, donec Catilinam expugnatum acciperent. in liberi custo dus tenendos. Haec sententia cum mitior videretur, & orator ad dicendum facundissimus solet. ipsi Ciceroni scrupulum non paruum iniecit. Vnde palam in utranque sententiam nixus est 3: priorem Syllani x vltimam Caesaris asserens. 'erum qui fruebantur Ciceronis beneuolentia,cogitantes seti tentiam Caesaris magis in rem fore Consulis. quod minus esset subiturus inuidiae,posteriori sentoriatiae innitebantur. Quare Syllanus versus, stans iterum pro rostris, se inquit de nece eomprehenso tum haud censuisse cum viro Φ natorio ultimum supplicium carcerem existimaret. Huic sententiae Catulus primum contradixit deinde Cato, qui vehementi oratione prorupens in suspieionem Caesaris omnem Senatum iracundia simul re indignatione repleuit. Quamobrem necis supplietum iri captiuos decretum est. Publicationi autem bonorum restitit Caesar. rem indignam ratus. quia re pulsa miti atque humaniori sententia ei quae una indignissima soret inniteretur. sed vim cuni ad uersarii adhiberet.Caesar ad sese defendedum tribunos aduocat. At ii propterea nihilum moti sinci Tum Cosul medium se ingero, missa bonoru publicatione. in necem deprehensorum ciuium cum senatu diuertitur. Non enim eodem loco detinebantur.sed praetores alius alium captiuo, habebat. Primum e palatio Consul Lentulum sumit. euntque per Viam sacram . mediumque forum adducit. Optimates ad haec .urbis telis muniti. circa Cosulem agi.plebs horrere atque praeterite fletio iuuenia tuique maxime metu atque stupore terreti, veluti illi solutis quibusda rerum omnium summam au
15쪽
ciues paucos acturi viderentur. Forum egressus consul cum ad carcerem ventum esset, tradit lictori Lentulum.eismque strangulari iussiti deinde Cethegum, passimque caeteros colurationis deprehensos. His perseetis rediens Consul, cum in foro nonnullos ex coniuratis prospiceret, qui tantorum ignari couenerant, noctem soliciti expectantes,spei pleni captiuos sese diripere liberateque posse: ad eos versus voce lublimi Vixerin,inquit. Eo enim loquendi ritu utebatur, qui malitiam infaustae caedis vocabuli vitabant.Iam vesper adueneraticum Consul e soro domum repetit.Caeterum deinceps non solito fletio ciuiu agi. non eo comitatium ordine sed sestiuo clamore, ac omnium plausu qui obuia fierent, Liberator & Conditor appellatus. Funalia praeterea per urbis vicos elucere lampades, Leectedaeque in sotibus figi: e speculis passim prodire mulieres in praeconiu spectaculumque viti. singulati quadam optimorum popa domu elate repetetis. Horum plerique qui maxima etiam bella consecerant,triumphis Ornati,ac non parum maris terraeque potiti, apertὰ inuicem fassi sunt populum multis tempestatis suae imperatoribus ducibusque ex diuitiis. ex spoliis ex potentia parta s-nibusque propagatis obnoxium: at suae libertati suaeque salutis gratias soli Ciceroni debeti qui ex tam ingenti periculo urbem eripuisset Nee enim imminentia sceleta purgasse, non ascisse meritis supplieiis scelestos, adeo mirum videri, quod cum hoc incendium omnium maximum emersisset. hactenus minimo eo natu, nulla seditione, nullo tumultu extinxisset.Nam Catilina caetetique qui ad eum in castra confluxerant. simul ut accepere, quae in Lentulum Cethegumque de caeteros patrata essent e cepere protinus labi: ae inita cum Antonio pugna,sunditus cum omnibus eorum c pii, deleti sunt. Fuere qui haec obtrectarent, asserentes Ciceronem ea perperam machinatum esse. ducem habentes Caesarem mox praeturam initurum ac Metellum de Bestiam tribunos militum de sinasset quippe hi diebus adhuc paucis Cicerone consulatum gerente, cum magistratum inissent. Ciceronem orare pro concione rostris impeditis prohibuere, a firmates se non aliter rostra dimisi sutos quam de abdicando magistratu relaturum se ille polliceretur. Tum hoc solum smulan, se nacturum.Cicero rostra conscendit,sactoque silentio nouum quoddam atque priuatum praebuit iuniuradum patriam utique se liberasse ac imperii Romani salutem seruasse in haec iurauit propemodii omnis plebs. Quare Caesar,& qui cum eo in Ciceronem conspirauerant, magis commoti, alias illi
turbas comminantur, attuleriantque rogationem,ut cum exercitu Pompeius euocaretur ad opprimendam potentiam Ciceronis. Sed nonnihil Ciceroni ac uniuersae Reipublicae M. Cato conduxit. qui tribunatus viribus sultus, aequa licet potestatis licentia, ampliori tamen dignitate institit: facile enim cuncta soluit,& Ciceronis consulatu adeo pro rostris extulit, ut Cicerone honoribus omnium maximis dignatus st.illum patrem patriae appellans, quod cognomen primum ex hae Catonis ora tione Ciceroni inditum, apud caeteros emanasse perhibetur. His atque huiuscemodi rebus Cicero permagnam sbi vim comparauit. Sed magnae inuidiae patuit. nullo quidem turpi aut indigno suo acto .sed quod laudibus continuis sese effrens gloriaque se semper exornans,molestus caetetis esset. Non enim frequentia ulla Senatus populave non iudicum,aut curia ulla conuenerat. in quibus non Catilinae atque Lentuli rumor obstreperet. Libros praeterea huiuscemodi laudibus suis compleuit. Vnde ipsius Orationem dulcissamam, ge omni resertam suauitate grauem ac molestam reddidit, veluti ex indigno quodam sato sibi continuor id fastidium adesset. Tamen licet hac immoderata fla staret ambitione, aduersus neminem inuidia inuectus est. Laudum quippe liberalissimus fuit vel eorum qui antea .vel sua tepestate floruissent,ut ex ipsus scriptis aduertere fas est. Memorantur multa circa id ab ipso iucunde prolata. Aristotelem fluuium esse, inqui auri profluentiq. De Dialogis platonis ait: Si luppiter Oratione uteretur, eum non aliter, quam Platonis dialogis locuturum. Theophrasti orationem . singulares delicias vocabat. Orationum Demosthenis interrogatus ecquae optima sibi videretur: Longissima inquit.Vnde qui Demosthenem dicendo estingere cupiunt, hanc Ciceroni, vocem inuadunt, qua alicubi in eius epistolis ad domesticos quosdam suos est usus, quibusdam orationum suarum locis Demosthenem se excitasse. Verum inter caeteras laudes, quibus plurimis in eum virum usus est,id maximum, re omni admiratione dignum, quod eas orationes in quibus summam diligetiam habuit, philippicas in Antonium, Demostsenis verbo nominauit. Omnium qui eius aetate aut eloquentia aut doctrina praestitissent,extitit nemo, quem non unice diligeret.& aut scribendo aut orando celebriorem redderet. Cratippo Peripatetico operam dedit ut a Caesare iam rerum potito Romanus ciuis adscriptus iaret. Areopagitarum Senatui etiam persuast, ut illum Athenis degere decernerent, edsque impulit ut eum oraret iuniorum studiis immorari, veluti qui eam urbem splendide esset exornaturus. Eiusdem etiam epistolae quaedam ad Herodem sunt, itemque ad stium aliae iubentes ut cum Cratippo philosophiae operam daret. Gorgiam rhetorem filii cciuetudine prohibuit, quod eum adolescente ad voluptates s potus alliceret:naec una ex epistolis suis Graecis. It Araque ad Byzantium Pelopen altera extat: quas iracundia quadam scripserat: in prima dignissime Gorgiam increpas. quia mollem ae lasciuam vitam ageret. in altera pelopen im probat quod adeo deiectioris animi foret, ut honores quosdam cir Byrantiis oblatos decerni sbi ne-elexisset. Haec liberaliter licet se quadam ubertate linguae, quandoque tamen modestiam excessere. N umatium enim cum e iudicio eum eripuisset, quod ille victoria elatus Sabinum domesticti atque familiare suum reum ageret. tanta iracundia adorsus est,ut aduersus eum diceret.Tu ergo Numati tua opera euasisti an quod ipse multas tenebras in curia cir fudi M. Crassum pro rostris lau-gans.cum voto potitus esset post dies paucissam os eudem acriter probro racessuit.Vnde cum diceret
Crassus Non hoc in loco me nuper extulerast Et celth respondit,declamadi gratia vili materia or
16쪽
tionem exercens. Cum aliquando diceret Crassus . neminem ex crassis Romae diutius annii s haupinta vixisset mox in huius dicti poenitentiam ductus cum subderet. Quid ad haec 3 Tum Cicero, Tam blande inquit. morem coeloni gessisti. quod Romanos noras id libenter audituros. Cum re tuli ilet Crassus Stoicos sibi placere. quoniam bonu virum diuitem esse ostenderent: Vide, inquit Ci cero, ne illud magis. Omnia in sapiente sita esse. auaritiae enim notabatur Crassus. Cum alter s-siorum Crassi nul euidam nomine Digno persimilis erat & ob id genitrici turpem iniecerat maeulam. quod Digno conciliata suisset apud Senatum probe& cum laude peroras et interimatus Cicero quid de Digno censeret. Dignus quidem Craissi est. Prosecturus in Syriam Crassus, Ciceronem optauit beneuolum sibi.quam aduehariu magis relinquere: ergo mutuar c siciliationis gratia Cicorone ad isti .apud iplum velle coenare se dixit. Quo familiatius aeto post dies paucos cum quidami domestici, Ciceronis obuia iacti nullatent, Vatin tu virum male Ciceroni conciliatu spopodisse se in eius amicitiam atque gratiam rediturum:Nunquid, respondit,& Vatinius apud nos coenare uult Aduersus itaque Crassum talem se Cicero praebuit. Vatinium vero quo)d strum is tumidus uitur sa bereticum quadam oraret causam. oratorem appellauit inflatum. Hunc Vatinium cum Cicero ac eepisset vita ianctum. atque paulo post cum manifestius nosset eum vivere. Mas inquit, pereat qui male mentitus est. Decreuerat Caesar ut militibus agri Campani diuiderentur, sed cum in Senatu plerique i. grer ferrent.& LGellius vir iam senio confectus, hoc se vivete non perpessurum assere re Expectemus, inquit Cicero: togam enim dilatione non patitur. Vir quida Octaui ut Libya ubi autem perforare mos est oti sidus dicebaturicum ergo in quadam causale non audire Cicerone re citantem diceret. Atqui aurem inquit. bene foratam habes. Dicete Metello Nepote Ciceronem patroeinio suo plures occidisse quam libera se: Fateor,inquit, apud me plus esse fidei quam secundiae. Adolesces qui iam qui medicata placenta patrem peremisse insimulabatur, temere elatus, se cicoronem probris impetiturum esse ractauit. Tum Cicero,Hoc, inqui malo, quam placentis. Publius Sextius cum Cicerone cum patronis quibusda alii causae cuidam adiunxisset N perorare solus vellet. cognito quod mox soret a iudicibus absoluendus. cum iam sentetia serretur, ad eum vetitis Ci cero. Fruere hodie, inquit, Sexti, tepore: nam die crastina priuatus suturus es. P. Cottam rudis aetardi ingenii virum se iuridicu prostente. Cicero aduocatione quada apud iudices aduocarat in te sthm sed cum ille se nihil scire diceret, Fori inquit Cicerinde legibus interrogati te putas. Metello Nepote saepenumero in quadam altercatione dicete, Quis est pater tabis respondit Cicero, Responsonein hanc mater tua tibi grauiorem essedit. Ferebatur enim Metelli mater impudicδ vixisse. Hieetiam Metellu tantae leuitatis atque inconstantiae fuit. ut tribunatus sui magistratum linquens, ad Pompeium in Syriam nauigaret moxque ab eodem inconsultior atque in collantior rediret. Quare Philagrum praeceptote suum clim sepelisset, de diligetur sepulchro marmoreo coruum iussis et inci di, Hoc tectius facis,inquit Cicero.Nam hic te volare magis, quam dicere docuit. M. Appius cuius. dam defensonis suae prooemio memorabat clientem a se precibus summis suam diligetiam, facundiam. atque fidem petiisse. Tum Cicero, Nae tu igitur homo ferreus es, qui tam nihil amici postulatia te spondes. verum in malevolos sue aduertatios his uti stomatis oratoris emat in alios ioci gratalia eadem.uti se easus obtulerat, equisse, Ciceroni non paruam coctauit inuidiam. At botu pauca peti ringam. Marcum Aquilia binos haberem genero ambo': exules appellabat Adrassii. Lia cio Cotta viro vini auidiissimo adminil tante censuram.ipse cosulatum petens, cum e labore stiens circunstatibus undique comitibus suis clam biberet. Non iniuria timetis, inquit, necessir mihi sue censeat. quM aquam bibo. Voconio tres secti filias invenustissimas ducenti obuia factus Phoebo. inquit.inuitomatos seminat. 14.Gellius quem anceps erat rumor non ortu parentibus liberis.cum magna hic ac sublimi voce quasdam literas in Senatu recitasset, Ne miremini, inquit Cicero: nam& hie unus est eorum qui proclamaueriit. Faustus Sylla,dictatoris Syllae filius, cum paterna, sub statia, dilapidasset .se grandi aere alieno opprimeretur,vitium proscripsit. Tum Cicero, Hanc, quam paternam proscriptionem malim. Sic igitur plerisque oneri Cicero suit, ut Clodius aduersus eum eospiratii. Eius Actionis tale initiu fuit. Erat Clodius vir claris patetibus natus, tum quia aetate tu nior.& dignitate praestas, M audacia. Is clim amore Popeiae Caesaris coniugis flagraret clam eius domu ingressias est veste ac habitu psaltriae indutus Muliebres enim coetus tu in aede Caesaris.sacra ilia lud arcanu inaccessum omnino viris agebat: virilis itaque sexus aderat nullus pe autem latedi co tum adductus Clodius, ob adolescentiae suae sormam, genasque nodum pubetes turbae immixtus. ad Popeiam ingreditur.sed cum noctis tenebrae. Si aedis permagnae aditus ignaria illum agerent ac invium errore domus palam captum, quaeda Aureliae matris Caesaris pedissequa illi obviam facta tio men rogat. loqui coactus Clodius, se Pompeix pedisequam inquit, Se e coetu Auram nomine quaerere.Tum illa viti voce intellecta territa proclamat. sociasque aduocat. Reserati, foribus adsunt illae.& serutantes sngula. Clodium comprehenderunt in pedi si quae eius cella cui occurrerat, fuga progressum. Hac re vulgata, Caesar popeiam di inisi uxorem ut Clodium accusaret. Erat Clodio Cieero amicitia iunctus. Nam eius opera tam in caeteris, quam ad praesidium sui capiti in coniuratione Catilinae impesssime usus suerat. Sed cum inniteret ut Clodius apud iudices probate, sese die patra ii sceleri, in remotis mis ab urbe locis diuertisse. Cicero adue ius ea testatus est. asseres eum tunc se domi conuentia, e quod certissimu erat,serio secum colloquutu. Creditu est Cicerone non tam ex re ipsa id testatum, quam quod Terentiae c6iugi se purgatum voluisset. Ea enim aestuabat odio Clodii, ob eius tororem clodiam, quae aspirare ad nuptias Ciceronis videbatur, conciliatione ac opera
17쪽
Tullii. in primis familiam ac domestici Ciceronis. Hie enim frequentiori cosuetudine salutandi at
que conuenitai Clodiam non enim habitabat procul eius rei Terentiae suspicionem iniecit. Qua re Terentia cum disci lis esset ingenii ' sui coniugis sicile princeps, virum inflammavit. impulitisque ut in clodium testaretur. Ad hoc nonnulla boni ac praecipui viri periuria, largitiones.versutias pudicatum in eundem testati sunt. Lucullus ancillas in medium duxit, quae a firmarunt Clodium, cum apud se domi habitarent. iuniora sorori commiscuisse. Rumor praeterea percrebruerat eundem etiam se conum xisse reliquis binis sororibus suis. quarum Martius Rex Tei etiam habebat uxorem, alteram Metellus Celer Quadrantiam cognomine,quod quidam ex his.qui eam amabant. pro argenteis in illius loculum aereos nummos immisset. Est enim nummus ex aere minutissimus, quem quadrantem vocant. Haec inter exteras sororum celtiori fama Clodium urgebat. Dum ea gererentur. animi plebis nonnihil aduersus eos, qui in Clodium testati essent, ostendebantur. Vnde perculsi metu iudices, se muniere praesidias: eorumque nonnulli clim sententias serrent, confusis characteribus literatum tabellas protulere. N On tamen plures hae suerunt quae Clodium liberarunt. Rumor fuit largitionem his intercessisse. Vnde Catulus obuiam iudicibus factus, Perquam reciρ. inquit, iudices praesdium postulatis. timentes scilicet, nequis vobis argentum abriperet. Clodiuq etiam cem Ciceroni exprobraret. qucd ipsus testimonium apud iudices nihil fidei habuisset. id responsum aecepit: Mihi enim, inquit Cicero, quinque Sc viginti iudices fidem praebuere e tot enim intentiae tedanarunt. tibi vero triginta non ci edidere ante quippe liber ab his i psis non euasili. uilin pretium
soluetes. Atqui interrogatus Caesar cur repudiasset uxore, ei in adulteriti non assereret. Nam decet. inquit. Caesaris thorum non tantum crimine. 1ed re criminis suspicione ea rete. Absoluto itaque ab eo reatu Clodi . moxque desgnato tribuno plebis, ammu aduersus Ciceronem iniicit. Omnia simul mouens. omnesque ciues simul in illia incitans: quippe plebis animos. quod obsequiosum idis magistratum suum praeberet. in sent etiam suam allexit. praeterea virique egi ulum non mediocres prouincias decreuerat .Pisoni Macedoniam.Gabinio Syriam mult6sque qui priuati hactenus vixerant. Id publicos honores accivit.Circunseptus ipse validissimis seruorum re familiarium copiis incedebat preter haec Triumuiror v. qui tum in urbe plurimum poterat.Crassus palam Ciceroni aduersa ri. Pompeius virique blam diti Caesar expeditioni aduersus Gallos intendere. Trepidus ergo Cicero licet beneuolentiam Caesaris desperaret, eumque ob rem Catilinae sibi existimaret insensum.tamen metu coactus ab ipso impetrat uti secum iret legatus in Calliam Eo pacto intelligens Clodius Cicerone suum subterfugere tribunatu cum eodem beneuoletiam simulat.atque in Terentiam omnem huiusmodi dissidii causam iniicit: in illius memoriam incidens. non nis pie ac clementer in eum loquebatur.veluti secta non odio.sed omni humanitate flagraret Sic ergo ea dissimulatione metu Ciceronem omnino liberat.Quare Cicero existimans se tribuno conciliatum, legationem Caesari pactam abnegat, seque ad publica vertit. His igitur incessis Caesar.Clodium aduersus Ciceronem prouocat. Pompeii inique sere a Cicerone semovit. Praeterea in Ciceronem testatus est. contra sis aliaque maiorum leges Lentulum ac Cethegum, caeteri que absque iudicio damnatos caesos ese. Id enim crimen in Ciceronem delatum est. Quare actus in iudicium Cicero huius criminis reus, nee a mediocris potentiae viris oppressus. vestem atram assumit, & profluente coma plebem orare. de supplex ambire cogitur. Tum per urbis vicos undique factus obuiam illi Clodius.viris comitatus in omnem audacia atque contumeliam proni .vicem Ciceronis illudere, & turpiter gessia illius omnibus probris vrgere. interdil etiam lutum lapidesque iactates. supplicationibus illius obst repere. Cum Cicerone quam plurinis. omnis se te multitudo equestris ordinis, vestes con utauit. Praeterea viginti propemodum millia iuuentutis Romanae noti enim minor erat horum numerus qui illi ass- subant) promissit etiam comis passim per urbem preces effundere. Senatus erat frequen ut dece neret populit vestem veluti ex publica incestitia mutare: sed colutes cum diuersa sentirent. praeterea Clodius cum circa curiam armatus satellitibus omnia terrore repleret e Senatu prorupere non ulli ordinis senatorii.qui laceris indumentis tumultus speciem dedere. Denique cum neque misericordia, neque pudor quicquam valuei quin oporteret Cicerone aut exulem fieri. aut serro rem decerni ad Popeii auxilium itum est. qui consulto ab urbe semotus iuxta Albanum agrum sponte diue terat. Ad eius opem implorandam primo Piso ipsus gener prosectus est, potu ipse: sed quum eum praesentiret adesse pompeius. eius cospectum minime pertulit. Nam graui ipsius viri pudore opprimebatur. qui modor duas cotentiones atque certamina sui gratia subiisset, multaque pro Republica iuxta sentetiam administrasset.Cum ergo esset Caesaris gener .veteres gratias Ciceroni repetenti ne gauit.egressusque postico colloquium Ciceronis minime pertulit. Quare proditus a p5peio Cicero, nudus ae derelictus ad opem consulum profugit. Gabinius animo indestab & pertinaci ad serenda sngula Ciceronem impellere.contra Piso illum hortari .uti des steret a coeptis,ut surori tribuni cederet. Π temporum vicis tudines serret. ut in tantis seditionibus quae ex ipsus capite urbi emergere posse videbantur, iterum patriae salus seret. His permotus Cicero. necessarios suos quid salubrius acturus si consulit. Lucullus eum manere veluti demum victurum censebat alii ipsum abire, quod mox sedata rabie Clodii, populus eius desderio esset flagratii rus. Haec eadem Cicero ipse approbans. Palladis snnum. quod domi locatum non paruo tepore summum in modum coluerat in Capitolio obtulit idque subscripsi, Palladi Romae custodi. Hoc peracto exemplo comites ex benevolis atque familiaribus suis nactus, circiter no tem mediam urbem egreditur. Deinde per Lucaniam iter agens, Siciliam attingere statuiti interea exitus eius cum Romae patefieret, suo criminatur at-
18쪽
que damnatur a Clodio, ac aqua re igni interdictus. neve intra quingenta milliaria Italiae tecto G
ciperetur. edictum est. Verum caeteri hoe post gratiam Ciceronis habentes. maxime ipsum venera ii,& longa prosus humanitate eum gratiis me prosequuti sunt. Sed apud Hipponem Lucaniae ei uitatem, quam nune Vibonem vocant. Vibius vir Siculus, qui in plurimis Ciceronis beneuolentia fretus esset, de in eiusdem etiam consulatu ad aedilitatem euectus, hospitio eum repulit. seque illico eum delaturum in crimen asseruit. C item Virginius praetor hactenus Ciceronis opera non medio iacriter usus,iussit eum omnino ab insula prohiberi. Quamobrem affectus his Cicero, propere Arianadu sum petit.Inde Dyrrhachium vento iecudo nauigans, mutato in ipso itinere caelo. regressus se tur, moxq; die proxima soluta iterum puppi voto potitus est. Traditur, cum Dyrrhachii littus attinagere exonerata puppi,terrae motsi hiatumque pelagi extitisse.ex quibus ab hariolis intellectum est. exilium non diuturnum ips foret mutationem natique fortunae eius his fgnis portendi constare si bi asserebant.Verum licet a plerisque beneuoletiae gratia salutaretur, licetque Graecorum urbes ceriatatim honore summo ipsum dignarentur,subtristis tamen Ae miciliis vitam agebat,& veluti qui insano quodam amore torqueretur, persaepe ad Italiam oculos flectens:ita tenuis. ita sua dignitate eiectus videbatutivi existimaret nemo virum in primis eruditum ac tot in studii x literarum obuerasitum .eum extitisset tamets saepe philosophos orabat. ne se thetorem sed philosophum appellatent. Aiebat enim philosophiam ob seipsam sed orato tis iacultatem non nis quantum forens bus nego tiis necessarium fuisset, se coplexum. Arduum quippem ingenti gloria dignum .animorum affectus
secludere.multarumque rerum passiones euellere .cum in negotiis ciuilibus multa cosuetudo ac si miliaritas multa sueritiis adeo quis consulto vixerit ut in his quae gerenda sunt ita omnino extra feratur,ut negotiorum non affectuum particeps sit. Caeterum Clodius. eiecto Cicerone. incendio tradit eius villas.incendio dat eius domu ibique Libertatis teplum erigit Reliquas veror bonorii suo stim substantias hastae subiiciti quae licet per integros dies assidua voce praeconis pronuntiaretur,ta men nemo inuentus est, qui rei cuiusque foret emptor. Hac igitur indulgetia elatus Clodius prima tibii, vibi; terrori factus vallatusque a plurimis ὁ plebe viris in amne facinus atque probrti erumpere paratissimis. animum in Pompeium vertit, quaedam illius acta quae in exercitu nuper aediderat,
se in aeri . Quare Pompeius aegre id serens, se torquere, quod Ciceronem exulem fieri pastus esset, menteque mutata. de illius reditu cum necessariis tuis antat. Sed obsilente his Clodio. tiacuit Serici ut nihil sancire. nihilve publicum agere.donec Ciceronis reditus statuatur. Igitur cum consual qui Lentuli & Cethegi ac sociorum asserebant causam diuersa molirentur orta seditio adeo in tia tui .ut tribuni de soro socii abirent. de Q. Ciceronis frater. extrema passus inter cadauera susus latuisses. Hine animi plebis coepere fleeti. primusque Annius Malo Tribunus ausus est Clodium vitiis iugietum trahere. Ad POpeium plebei permulti. praeterea E municipiis non pauci ci fluxere, quisse, ei te uti septus ipse sublato e soto Clodio, ad serendam sentetiam de reditu Ciceronis ciue, conuocat Fertur populum nihil unquam tanto omnium consensu statuisse.Decreuit praeterea Senatu .eeitans non inferior esse illi beneficio. Omnes ciuitates. quae Ciceronem in exilio fouitllant, ornares audibus domumque ac villas. quas Clodius cobusserat. aere publico reparari. itaque decimo exilii sui mense redit Cicero. cui singulorum tanta laetitia, tanto ciuium studio obuiam itum et .vi quod ab ipso memoratur. se Romam italiae humeris reportatum, res ipsa superauerit. Crassus etiam. qui antequam Cicero exul fieret.insensus illi fuerat. latis animis ips Occurrens. in amicitiam reintegra tu est licet hoc gratificaretur filio Publio qui Ciceronis amore ae liuabat. Paruum deinde post tem- tu, eti m obseruasset Cicero Clodium abelia Roma. plurimis comitatus viris in Capitolium prosea sit, tabulas tribunitias. in quibus ea, quae clodius magistratu suo administrarat seruabatur,eiecit. Ouod eum Clodius quereretur, instabat Cicero, illum asseres contra leges ex ordine patritio tribu tiatum adiisse, ob idque nihil administrationis illius esse validum. Sed permotus iis Cato, Ciceroni itistat. noti gratia tuti serunt Clodii, sed rem indignam grauemque, atque violentam Reipub. latus, tot decreta .cunctasque administrationes publicas Senatu incassum reducere.m quibus erat acta quae
id in ipse Ouaestor Cypri atque Bysantii egerat. Ab ea igitur spe deiectus Cicero, paululum aduer
se, Catonem sensit non ut in apertum odium itum sit, sed uti mutua beneuolentia obscurius usi tetit. Post haec Milo Clodium confodit. reuique patricidii actus, patronum sibi Ciceronem constituit. Verum timens Senatus ne ex periculo Milonis clari in primis. & tunc iracundi ciuis. quie duam tumultus urbi excitaretur, Pompeio mandat sbi curae esse hanc causam,curaretque vi impii ,h iudicibus libera potestis iudicandi sit. Noctu ergo Popeius cum solum armasis militibus cinxisse . pertimuit Milo, ne Cicero tantorum conspectu subita nouitate perculsus, pro se minu iueunda oratione certaret:illi persuast vi in lectica delatus in sorum in ipsa cubans quiesceret.donee conue nissent iudice re curia steques esset. Cicero nanque non in armis tantum fuisse trepidus fertur.sed ex latita exercitatione non aded copostus,quin ad Oisdum non ita timens pergeret, ut vix a motu corpori tremituque desisteret.Oraturus pro Lucio Murena qui sub Catone reus agebatur.ctim in ita diisset Hortesum ex oratione sua in eadem causa splendider recitata .elatum gloria. nullam patiatem no his quieti indulsi, vigiliis re meditationibus anxius. ne indicedo inferior censeretur. Caeto itim ad aetendam causam Milonis,Cicero laetitia aggressus, viso Pompeio, qui curiae veluti in ex hieitu sublimia possdebativiss autem armis quae undique fulgebant.stupore confusus est: tandem nue tremen . ac voce vix faucibus euulsa,trepide sermonem incepit. reo ipso Milone summa auda ela assistete certamini,nec dignato mutare comam, nec mutate vellem, quod damnationi suae non
19쪽
paruam praebuisse materiam traditur. In eo tamen stupore. Cicero magis ob salutem Milonis permclitatis affectus, quam timidus iudicatus est. His acti, pro Crasso iuniore qui apud Parthos obierat, augur dessitatur. Deinde Proconsul prouinciam sortitus Ciliciam, exercitum duodecim millium peditum duorumque millium sexcentorum equitum traiicit, iussus Cappadociam Ariobarrani regi reconciliare, eiusque voluntati reducere. Haec ipse placide, & absque congressu pugnae coposuit. ac Citiees qui ob cladem Romanorum a Parthis illatam, Sutiaeque tumultus esserebantur administiationis suae mansuetudine placat. Munera ibidem a regibus sibi oblata renuit. Praeterea prouinciae populos ab epularum stipendiis soluit. Idem diebus singulis iucundiores e prouincia viros nullo apparatu .sed liberaliter conuiuio adhibuit. Eius domus ianitore omnino libera:ipse cubans a nemine visus est, sed matutina luce aut stans, aut circumambulans iuxta cubilis sui locum, dexteram his dabat, qui ad se salutatum ingrederentur. Iracude nullius iurgio lacessitus aut damnatus improbe sertur. Multa publicorum quae surtiuὲ subrepta fuerant, ciuitatibus reddidit. ac obnoxios nihil ultra perpessos in sua dignitate seruauit. Pugnae non expers. latrocinia, quae circa montem Amaianum insidebant in fugam egit. Qua victoria Imperator a militibus salutatus est. lti qua re, ne id frustri retulerim. Caelius orator cum rogasses vi ad quoddam spectaculum pantheras sibi Romam e Cilicia mittereti Cicero venuster permotus rebus a se gestis, in Cilicia non esse pantheras respondit. sed in Cariam effugisse dedignatas quod caeteris pacem agentibus illae solum bella perferrent Cael tum prouincia decedens Cicero. Rhodum nauigat. lnde veterum consuetudinum desiderio ea us. Athenis plusculam moram egit Ubi viris eruditione praecipuis in colloquiu adhibitis, nevolisque grater persalutatis laudibus Graeciae comode exornatus Romam rediit,iamiam veluti quod a incem dio bello ciuili aestuate. Versim Senatus cum Gi tritaphum decerneret, gratius sibi inquit fore,com posta intestina seditione se triumphum Caesaris sequi. interea priuatim consiliis dii e tena operam praebuit partim Caesari scribens partim Popeium orans vivinisque pacaret. Sed insanabile vulnus mox patuit Caesar enim urbem invadit. Pompeius plerisque clarorum re optimorum ciuium comitatus, hanc deserit .Ex quo Cicero stigam illorum linquens addi partibus Caesaris visus est. Anceps tamen acutrinque discussus quaedam fgna suae mentis aperuit. Scribit enim in epistolis quo si vertat ambigere. honestam 1 pulchram belli materiam apud Pompeium esse. Caesarem meliori re uti. seque salubrius necessariis praeseruare. habeo igitur quem fugiam, quem sequar non habeo. inter haec Trebatius vir Caesari familiaris.per epistolas Ciceronem hortatur ad Caesaris beneuolentiam. eumque ad spem successuum comunicandam inuitat. Quod s ob eius senectutem abnueret, admonet ut ambobus loge semotis in Graeciam pergat, ac ibi quietem agat.Tum admiratus Cicero, quM Caesar ipse non scripserit,iracunde respodit,se nihil Repub indignum acturum. Haec in epistolis eius inuenire fas est. Caeterum Caesare Hispaniam petete Cicero ad Popeium nauigata hunc caeteri gra-tὸ suscipiunt: at Cato amotis procul arbitris, multa cum illo questus est, quod adhaereret pompeio, auerti sese non commod quam panem primum elegisset post e relinquere: Ciceronem si Romae mansisset, rerum euentui se componens patriae saluberrimum.& amicis utilissimum se futurum. eausa nulla inquiens illum Caesaris hostem factum, e periculi tanti participem. Hi sermones maxime Ciceronis flexere animosi unde operam dedit ut Pompeius ad magnis cum nihil eo usus sit materiam ipse praebens nee animi mutatione longe dissimulans. Apparatum nanque pompeii flocci- pedere eius crebras conciones clam moleste habere, socios nulla causa plerunque laedoriis carpere, sue per iocum eluderet idem castra perabulans frontem cessitiam simulare, nemini ridendus cael iis inopinato risum ludumque suggerere. Ex his quaedam retulisse indignum non arbitror. Cum Domitius virum quendam aciei praefecisset. e eum laudibus prosequeretur. qu.;d moribus esset pius ac integer: Quid ergo, inquit Cicero, ipsum tuis tutorem liberit non praeseruas Quidam The phanem Lesbium, dum in castras erat praesectus fabrorum, laudibus efferebant, quoniam Rhodiis in amissione classis optime solatus oratione suauissima foret: ad quod Cicero. Quam optimum n-quit est Graecum hunc in castris magistratum habere. Caesar rebus secundis usus.cum patres aduer ias obsidione premeret memorante Lentulo audiuisse se Caesaris benevolos moestos ac furentes e se.Eox inquit Cicero, dissentire Caesari dicis. Cilin Maricus. qui ex Italia nuper accesserat. referret Romae famam inualescere, Pompeium obsidione urgeri: Ob id nauigasti, inquit ut id aspiciens ere-dete 3 Reserente Nonnio post coflictum optimam spem haberi licere. quod septem aquilae in castria Pompeii captae essent: Recte. inquit, moneres, s nobis aduersus picas pugnandum seret. Labienus quibusdamliuinationibus nixus.cum assereret popeium superaturum: Nac ergo spe ducti, inquit, castra nuper amisimus Expedita Pharsalica pugna .vbi ob malam valetudinem Cicero non assulti cum sugisset Pompeius. Cato stequentes copias classemque permagnam, Dyrrhachii tenens. Ciceronem iuxta morem re dignitatem cosularem, exercitui praeesse rogauit. Sed cum non tantum id negauisset Cicero. vertim omnino militiam sugeret. proditor a iuniori Pompeio ae plerisque appellatus est. striasique in se gladiis circi uentus trucidatus obiisset. ni Cato instant eum in exercitu erectum transtuliuet. Hinc igitur Brudusium prosectus. aduetum Caesaris ob res Asiae M AEgypti tardantem. eum ibi moratur, donee nuntiatum est Caesarem Tarentum attigisse ac terrestri gressu Brundusiam pergit. Timens autem virum Victorem & insensum in multorum cospectibus experiti. tamen praeter dignitate nec loqui, nee quicquam agere impulsus est. Nam Caesar ut eum coipexit, multo ante caeteros occurrentem, descendi eumque grate praesalutauit. Deinde plurima solus cum illo alloquens, quorundam stadiorum continuum iter egit.Ex hoc tepore Caesar tam firma,tamque
20쪽
grata beneuolentia aduersus eum usus est, ut cum ille de laudibus Catonis aedidisset. contra te tibACaesar. in opere Ciceronis eloquentiam,ac vitae integritatem celebram eum pericli smilem dixit re ab eo Theramenis vim expressam esse monstrauit. Ciceronis igitur liber Cato, Caesaris vero Anticato inscriptus est.Fertur etia in causa Q, Ligarii, qui R ipse unus ex aduersarii, Caesaris habebatur, patrono Cicerone, Caesarem ad benevolos suos versum dixisse, vir ille diu matu, nosterque hosti, probatus. Sed quid interim nos impedit Ciceronem audire At cena orare Cicero coepisset tanta
orationis varietate, tanta gratia admirabilis suit,ut Caesar in calores plurimos vultum verterit,mani semimque solet omnes animi sui mutationes Hire potuisse cognosci. pharsalicam tandem pusnam cum orator attingeret,ille velut amens corpore exiluit. Libellum praeterea quendam e manius abiecisse traditur. Qu*re Caesar orationis vi coactu reum clamine liberat. Caeterum ex hoc tempore Cicero Remp.in monarchiam mutatam aspicies. publica misi ac operam iunioribus praebuit. qui philosophiae adorti studium forent. Ex horum etiam serme consuetudine i quoniam ii nobilissimo genere ortum ducebant.& clari in primis erant)iterum in Repub. plura natim potuit. Verum in terea eius erat studium,philosophiae dialogos condere,siue tranfferre:praeterea singula dialecticorum& physeorum vocabula in Latinum eloquium. Hic enim primus ut aiunt) affeti sum, retentionem sententiae, comprehensionem,praeterea insecabile, vacuum, aliaque plurima huiusmodi vocabula hactenus Latinis insueta .nota de appellanda dedit. Poetica interdum ex ingenii facilitate ioci gratia v-sus est, qua aliquando cum calluisset, per noctem quingenta carmina narratur aedidisse. Eius vero temporis partem maximam agens apud Tusculanum agrum.cuidam ex suis familiaribus scripsit. seducere vitam Laertis iocatus in hoc ceu solitus est in caeteris seu quod rerum ciuilium desderio m tus. praesentibus affligeretur. Perraro interea urbem acceis t. idque tantum ut Caesarem salutaret. Fiequenti veta in concione primus adesse,ac dicendo nouum quicquam continues ad Caesaris si tiam adoriri. Quemadmodum illud cum deiectae S: fractae Pompeii imagine, iussit Caesariη in pristinam dignitatem essent testitutae inquit. Pompeii statuas figen, Caesar, suas firmat. Meditatus sui fertur a patriae historiam thlo complecti, ubi multas Graecorum tum fabulas, tum orationes immiscete decreuerat . eam inuiter dimisi, publicis ac domesticis curis affectus. quarum nonnullas N ipse sponte subiit. Primum enim Terentiam repudiauit uxorem, quod adeo negligens fuisset eiu ut cum in expeditionem proficisceretur, inops necessarii commeatus abieriti praeterea cum in Italiam inde rediisset, ea non nisi molesta re turbulenta potitus est. Brundusi etiam cum ipse longam ageret moram,illa nec prosecta est, re illuc pergentem Tulliolam dinuiori viatico impensaque dimisit. D mum adhaec omnium vacuam ac desertam,aereque aheno onusta in secit. Hae repudii cause serumtur potiores: quas cὰm negaret Terentia, ipse longa oratione probauit. Hoc acto, paucos inde post dies virginem duxit uxorem captus velut aiebat Terentia illius serma:sed ut Tyro libertus reseri ut aeris alieni soluendi potestas esset. Nam ea puella praedives erat,re eius substantias sub tutoris fide seruabat, cum interim ob multa millia quae debebat, adesse benevoli, instare.solicitare,vt eam licet nodum viro maturam desponsaret. seque illius dotibus pergrandi aere liberaret. Antonius vero in his quae aduersus Philippicas scripsi, has memorans nuptias, illum uxorem apud quam senuerat, indigne expulisse tradit, simulque in eum iocatus est tanquam inertis Fe mollis viri rem ipsius domesticam mordes. Post haec paucis serme diebus eius filia quae post excessum Pisonis prioris viri Lentulo nupserat. ex partus angustia moritur. Adsunt igitur benevoli, adsunt familiares, undique conuentut ilosophi Ciceronem exhortatur ut aequo animo filiae moriem serat. N am huius doloris habitus impatient et L Vnde quod nouarior laetari obitu Tulliae visa est , illi repudium dedit. sed apud dimestica Cicero laborauit. Caeterum coniurationis in Caesarem expers sui quanquam inter benevolos Bruti haberetur. N praesentia aegrὸ serret, ae plerisque non inferior Remp.pristinam cuperet. Pettimuere autem viri illius naturam ceu audaciae inopem ac eius aetatem, in qua robustissmis etiaviti, solent animi maxime deesse. verum ut Bruti atque Cassii patrata res esset, re benevoli Caesaris conuenissent, iterum intestini tumultus estoria seditio. Quare Antonius. ut consulatum agebat. cguocato Senatu, cum ad cocordiam breuiter quaedam concionatus esset, Cicero pro tepore multa disseruit. Senatui suadens, ut Athemensum exemplo abolitionem rerum Caesari, ageret, praeterea Bruto 5e Cassio prouincias decerneret. Sed horum nihil adimpletum. Nam plebis animi caede Caesaris exasperati .ut cadauer ipsum per medium sorum elatum aspexere, ad haec editi extulisset Ant nius Caelatis vestem sanguine sparsam .ac undique perforatam gladiis, si rore commoti.percussores Caesaris quaeritanti inde ardentibus iacibus eorum domos incendiis poscunt. Sed illi imminens periculum prouidentes etlagi sit: comit que nonnullos auctoritate primos clam immorati urbem re Iinquunt. His exemplo Antonius elatus est ac veluti dominaturus vibi, Omnibus timori esse coepit. Ciceronique maxime. Nam potentiam suam in urbe iterum simam aspiciens, de aduersus autores caedis tempus offerri coepit moleste angi praesentibu praebuitque suspicionem dissimilitudini; vitae animique sui immutati. Quamobrem ad animaduertens Cicero,enixe instat uti eum Dolabella legatus in Syriam nauiget. Sed Hircius 3e Pansa.viti clari 3e optimi, Ciceronis studio incens. init uti consulatum post Antonium. ne se deierat orare, qui Antonium opprimere praesente eo suscepissent. Quare Cicero non omnino dissidens. quanquam id etiam parum crederet, Dolabellam mulum s cit. lnde data fide Hircio,se Romae assuturum, cdm consillatum iniret Athenis aestiua ducturus solus nauigat. Sed in itinere ip cum moram tereret. noui sermones ut assolit)ab urbe serrentur, po iutuisse Antonium,eumque mite mutatum, ac mula Senatusconsulto agere, tractareque: praeterea